1. ‘Ndinana n̄kpọ ke n̄kan̄ eke spirit’ edi nso, onyụn̄ asan̄a nso ye nnyịn ndikop inemesịt?

 ATA inemesịt idịghe n̄kpọ emi edide idaha idahaemi idem enem owo, ẹte ibọp enyịn itat esịt ọdiọk owo. Enye edi n̄kpọ emi owo ekemede ndinyene ke ofụri eyo uwem esie. Didie ke edi ntre? Ke ọwọrọetop ukwọrọikọ Jesus ke obot, enye ọkọdọhọ ete: “Mmọ oro ẹkerede ẹban̄a unana mmọ ke n̄kan̄ eke spirit ẹkop inemesịt.” (Matt. 5:3) Jesus ama ọdiọn̄ọ ke ẹkebot mme owo yak enen̄ede ọdọn̄ mmọ ndidiọn̄ọ Jehovah Abasi emi okobotde mmọ nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ Enye. Se ‘ndinana n̄kpọ ke n̄kan̄ eke spirit’ edide edi oro. Ndien sia Jehovah edide “Abasi inemesịt,” mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ enye ẹkeme ndikop inemesịt n̄ko.​—1 Tim. 1:11.

2-3. (a) Jesus ọkọdọhọ ke mmanie ẹkeme ndikop inemesịt n̄ko? (b) Idineme nso ke ibuotikọ emi? Ntak-a?

² Ndi akpana n̄kpọ ọfọn ama ye nnyịn kan̄a ndien nnyịn ikop inemesịt? Idịghe-o. Enyene se Jesus eketịn̄de yak akpa owo idem ke ọwọrọetop ukwọrọikọ oro. “Mmọ oro ẹfụhọde” ẹkeme ndikop inemesịt, edide ẹfụhọ ke ntak emi ndiọi n̄kpọ mmọ ẹnamde esịt amia mmọ ufen m̀mê ke ntak ikpọ mfịna emi uwem emende efịk mmọ. Jesus ọkọdọhọ ke mbon emi “ẹkọbọde ke ntak edinen ido” m̀mê emi “ẹsụn̄ide” ke ntak emi mmọ ẹdide mbet Christ ẹkeme ndikop inemesịt n̄ko. (Matt. 5:4, 10, 11) Edi owo anam didie okop ata inemesịt ini enye ofụhọde, ini ẹkọbọde enye, m̀mê ẹsụn̄ide enye?

³ Jesus ekekpep nnyịn ke inemesịt itoho nte n̄kpọ ọfọnde owo, ke akam oto nte owo esịnde idem ọdiọn̄ọ Abasi onyụn̄ enen̄erede ekpere Enye. (Jas. 4:8) Ikpanam nso man ikop ata inemesịt? Ke ibuotikọ emi, iyeneme akpan  n̄kpọ ita emi ẹsinamde owo okop ata inemesịt.

4. Nso idi akpa n̄kpọ emi ikpanamde man ikop ata inemesịt? (Psalm 1:1-3)

⁴ AKPA: Ana isikot Bible inyụn̄ ikpekpep man ikop ata inemesịt. Ana mme owo ye mme unam ẹsidia ata ata udia man ẹdikpa. Ndikot Bible etie nte ndidia udia, edi idịghe ata ata udia. Unam isikotke Bible, owo kpọt esikot. Ndien se anade inam edi oro sia Jesus ọkọdọhọ ke “idịghe uyo ikpọn̄ ke owo edida odu uwem, edi edida kpukpru ikọ eke ẹwọrọde Jehovah ke inua odu.” (Matt. 4:4) Ntre inaha iyak n̄kpasịp usen kiet ntem ebe nnyịn ikotke Bible emi edide Ikọ Abasi. Andiwet psalm ọkọdọhọ ke ‘owo emi okopde inemesịt edi owo eke ibet Jehovah adatde enye esịt.’​—Kot Psalm 1:1-3.

5-6. (a) Nso ke ikeme ndikpep nto Bible? (b) Didie ke ndikot Bible ekeme ndin̄wam nnyịn?

⁵ Ikpokot Bible, iyokụt nte Jehovah amade nnyịn onyụn̄ etịn̄de se ikpanamde man uwem enem nnyịn. Iyọdiọn̄ọ nte enye oyomde uwem nnyịn etie, ikụt se ikpanamde man inen̄ede ikpere enye, man enye onyụn̄ efen mme idiọkn̄kpọ nnyịn. Kpa ke Bible ke ikụt nti n̄kpọ emi enye aduakde ndinam ke ini iso. (Jer. 29:11) Mme n̄kpọ oro ikpepde ke Bible do ẹnam esịt enem nnyịn tutu!

⁶ Nti item emi ẹn̄wamde owo kpukpru usen ẹyọyọhọ Bible. Ikpanam mme item oro, iyokop inemesịt. Ini ekededi emi nsio nsio n̄kọn̄ibuot uwem emi ẹnamde idem emem fi, nen̄ede da ini kot Ikọ  Jehovah nyụn̄ tie kere se okotde. Jesus ọkọdọhọ ete: “Mbon oro ẹkopde ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹnamde enye ẹkop inemesịt!”​—Luke 11:28.

7. Akpanam nso man enen̄ede adia ufọn ini okotde Ikọ Abasi?

⁷ Ke ini okotde Ikọ Abasi, kûkot nte ẹbebịne fi, kot sụn̄sụn̄ man enenem fi. Se m̀mê utọ n̄kpọ emi ọwọrọ fi akanam. Yak idọhọ ke owo etem udia emi amade etieti ọnọ fi. Edi sia enyenede se oyomde ndifehe n̄ka mîdịghe ekikere fo esịne ke n̄kpọ efen, afo ekịm udia oro ọdọn̄ ke inua usọp usọp emen, udaha ini ukop nte ndu ye ndunịm udia oro ẹsan̄ade fi ke inua ẹbe ẹdụk usụn̄itọn̄. Ke ama ekemen ama, enyịn atara fi, enye abiak fi etieti nte mûkadiaha udia oro sụn̄sụn̄ man enen̄ede okop inem. Ndi akanam omokot Ikọ Abasi itọk itọk, unyụn̄ udaha ini ukop inem n̄kpọ emi okotde? Sitehede idem kot man enenem fi. Da nte ke odu ke itie emi se okotde etịbede, ke omokụt onyụn̄ okop se ikade iso, ekem etie ekere se okokotde oro. Ama anam ntre, esịt eyenen̄ede enem fi.

8. Didie ke “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” anam utom esie? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)

⁸ Jesus ekemek “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” yak ekpep nnyịn Ikọ Abasi ke nnennen ini. Ofụn oro onyụn̄ ekpep nnyịn n̄kpọ ọfọn. b (Matt. 24:45) Ofụn oro ada kpukpru se enye ekpepde nnyịn oto Bible. (1 Thess. 2:13) Se ẹkpepde nnyịn anam Bible enen̄ede an̄wan̄a nnyịn, onyụn̄ anam idiọn̄ọ nte Jehovah adade n̄kpọ. Oro anam isikot mme Enyọn̄-Ukpeme ye Ẹdemede! ye mme ibuotikọ emi ẹdọn̄de ke jw.org. Imesitịm idem inọ mbono esop ufọturua ye eke utịturua. Edinam TV Mme Ntiense Jehovah okpodu ke usem nnyịn, imesise. Nnyịn ndisikot Bible nnyụn̄ n̄kpep enye kpukpru ini ayan̄wam nnyịn inam ọyọhọ n̄kpọ iba emi esinamde owo okop ata inemesịt.

9. Nso idi ọyọhọ n̄kpọ iba emi esinamde owo okop ata inemesịt?

⁹ ỌYỌHỌ IBA: Ana idu uwem nte Jehovah ọdọhọde man ikop ata inemesịt. Andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “Kpukpru mmọ emi ẹbakde Jehovah, ẹnyụn̄ ẹsan̄ade ke usụn̄ esie, ẹkop inemesịt.” (Ps. 128:1) Nnyịn ndibak Jehovah ọwọrọ ke imokpono enye tutu nnyịn iyomke ndinam n̄kpọ ekededi emi ediyatde enye esịt. (N̄ke 16:6) Ke ntak oro, se ededi emi enye ọdọhọde ke Bible ke ọfọn m̀mê ọdiọk, nnyịn ida ntre inyụn̄ ika iso idu uwem nte enye ọdọhọde. (2 Cor. 7:1) Ikpanam se Jehovah amade inyụn̄ isua se enye asuade, iyokop ata inemesịt.​—Ps. 37:27; 97:10; Rome 12:9.

10. Ke ima ikọdiọn̄ọ se Abasi oyomde inam, ikpanam nso? (Rome 12:2)

¹⁰ Kot Rome 12:2. Owo ekeme ndidiọn̄ọ ke Jehovah enyene unen ndidọhọ nnyịn, ‘n̄kpọ enye emi ọfọn, enye emi ọdiọk’ edi ana enye enyịme n̄ko ndidu uwem nte Jehovah ọdọhọde. Se uwụtn̄kpọ mi. Owo ekeme ndidiọn̄ọ ke ukara ẹnyene unen nditịn̄ adan̄a nte owo akpawatde ọsọp eketre ke ọkpọusụn̄ emi enen̄erede atara. Edi ekeme ndinam enye inyịmeke ndiwat ntre. Ke ntak oro, enye asiak uwat akan se ẹdọhọde. Nte idude uwem ke ẹdida idiọn̄ọ m̀mê imenen̄ede inịm ke nte Jehovah ọdọhọde idu uwem ọfọn akan. (N̄ke 12:28) David ama enịm, oro esịn enye ọkọdọhọ Jehovah: “Afo ayanam mi mfiọk usụn̄ uwem. Idara ye uyụhọ ẹdu fi ke iso; inemesịt odu fi ke ubọk nnasia ke nsinsi.”​—Ps. 16:11.

11-12. (a) Nso ke ana ikpeme edieke enyenede se ifịnade nnyịn m̀mê emi anamde idem emem nnyịn? (b) Didie ke Philippi 4:8 ekeme ndin̄wam nnyịn ibiere se ikpadade inem idem esịt?

 ¹¹ Ke ini enyenede se ifịnade nnyịn m̀mê emi anamde idem emem nnyịn, imekeme ndiyom se ikpanamde man efịghede nnyịn ke idem. Idiọkke ndinam ntre-o, edi ana ikpeme man oro idinụk nnyịn ikesịn ke se Jehovah asuade.​—Eph. 5:10-12, 15-17.

¹² Ke leta emi apostle Paul ekewetde nditọete ke Philippi, enye ama ọdọhọ mmọ ẹka iso ẹkere “n̄kpọ ekededi eke enende, n̄kpọ ekededi eke asanade, n̄kpọ ekededi eke ẹmade, [ye] n̄kpọ ekededi eke esịnede eti ido.” (Kot Philippi 4:8.) Kpa ye emi mîdịghe se idade inem idem esịt akanam Paul ewet ikọ oro, se enye ekewetde akpana an̄wam nnyịn idiọn̄ọ utọ n̄kpọ emi ikpadade inem idem esịt. Nam ntem ise. Da nte ke ẹwet itie Bible oro ntem: “Kere ise m̀mê ikwọ emi ọkwọde asana, m̀mê fim ye n̄wed emi okotde ẹdi se ẹmade, m̀mê vidio game emi ẹbrede odot itoro.” Ndinam ntre ayan̄wam fi ọdiọn̄ọ utọ n̄kpọ emi Abasi akpamade ye se enye mîkpamaha. Nte Jehovah ọdọhọde idu uwem ọfọn akan, inyụn̄ iyom ndidu uwem ntre. (Ps. 119:1-3) Ikpanam ntre, esịt idimiaha nnyịn ufen, iyonyụn̄ ikeme ndinam ọyọhọ n̄kpọ ita emi esinamde owo okop ata inemesịt.​—Utom 23:1.

13. Nso idi ọyọhọ n̄kpọ ita emi esinamde owo okop ata inemesịt? (John 4:23, 24)

¹³ ỌYỌHỌ ITA: Kụt ete ke n̄kpọ Jehovah edi akpa ke uwem fo. Jehovah odot se ituakde ibuot inọ sia enye okobot nnyịn. (Edi. 4:11; 14:6, 7) Ntre se ikpebehede nnyịn ikan edi ndituak ibuot nnọ enye “ke spirit ye ke akpanikọ.” Nte enye oyomde ituak ibuot inọ enye edi oro. (Kot John 4:23, 24.) Iyom edisana spirit Abasi ada nnyịn usụn̄ ke se ededi emi inamde ituak ibuot inọ Enye, man nte ituakde ibuot inọ enye odụk ye se Bible etịn̄de. Ọkpọkọm idu ke idụt emi nnyịn mînen̄ekede inyene ifụre ndinam n̄kpọ Abasi m̀mê emi ẹkpande-kpan nnyịn, ndituak ibuot nnọ Jehovah Abasi ana osụk edi akpa n̄kpọ ọnọ nnyịn. Itetịn̄ mi, nditọete nnyịn iren ye iban emi ẹdọn̄de ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi mmọ ẹdide Mme Ntiense Jehovah ẹbe owo 100. N̄kukụre se inamde ẹkọbi mmọ edi oro. c Kpa ye oro, esịt enem mmọ sia mmọ ke ẹnam se ẹkekeme man ẹka iso ẹbọn̄ akam, ẹkpep Ikọ Abasi, ẹnyụn̄ ẹnam mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ Abasi ye Obio Ubọn̄ esie. Edide ẹsosụn̄i nnyịn m̀mê ẹkọkọbọ nnyịn, ẹyak ikop inemesịt sia imọdiọn̄ọ ke Jehovah do ye nnyịn, ke enye oyonyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn.​—Jas. 1:12; 1 Pet. 4:14.

14. Nso iketịbe inọ brọda kiet ke Tajikistan? Nso ikanam ẹnam enye ntre?

¹⁴ Enyene mbụk mme owo emi ẹwụtde ke edieke inamde n̄kpọ ita emi isụk inemede do, ke iyokop ata inemesịt ọkpọkọm n̄kpọ etie didie ye nnyịn. Kop se iketịbede inọ akparawa isua 19 ke Tajikistan, emi ekesịnde ndidụk ekọn̄. Brọda oro ekere Jovidon Bobojonov. Ke October 4, 2019, ẹma ẹka ufọk mmọ ẹkemụm enye nte ẹmụm inọ, ẹkọbi enye ke ediwak ọfiọn̄, ẹnyụn̄ ẹnọ enye ufen nte idiọk inọ. Ibak emi ẹkebakde enye do ama odụk mbụk n̄kpọntịbe ke ediwak idụt. Ẹkedọhọ ke ẹketịm enye nte unam man enye ọn̄wọn̄ọ ke imọ iyan̄wana ekọn̄ inọ idụt mmimọ, onyụn̄  enyịme ndisịne ọfọn̄ekọn̄. Ẹkekụre, ẹma ẹbiere ikpe ẹnọ enye ẹte ke enye edue ibet, ẹnọ enye aka ufọk-n̄kpọkọbi emi ẹsinọde owo ata nsat ufen, enye esịne do tutu adaibuot ukara idụt mmọ efen ọnọ enye onyụn̄ ọdọhọ ẹsana enye ẹyak. Ke ofụri ini ndusịghede oro, Jovidon ikọkpọn̄ke Jehovah, okonyụn̄ osụk okokop inemesịt. Se ikan̄wamde enye edi ke enye ama anam se in̄wamde enye enen̄ede ọdiọn̄ọ Jehovah onyụn̄ ekpere Enye.

15. Didie ke Jovidon akaka iso ekpep n̄kpọ aban̄a Jehovah ini enye odude ke ufọk-n̄kpọkọbi?

¹⁵ Ini Jovidon odude ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ama aka iso ndikpep n̄kpọ mban̄a Jehovah, kpa ye emi enye mîkenyeneke Bible m̀mê n̄wed esop Abasi ndomokiet. Akanam didie? Ekesidi nditọete ẹma ẹmen udia ẹsọk enye, mmọ ẹwet text usen oro ke ekpat udia oro. Nte enye akasan̄ade okot Bible onyụn̄ etie ekere se Bible etịn̄de kpukpru usen edi oro. Ke ẹma ẹkesio enye ke ufọk-n̄kpọkọbi, item emi ke enye ọkọnọ mbon emi mînyeneke ikpọ mfịna kan̄a: “Ana ada ini emi enyenede ifụre mi okot Ikọ Abasi ye mme n̄wed esop Abasi man enen̄ede ọdiọn̄ọ Jehovah.”

16. Ekikere Jovidon ekesisịne ke nso?

¹⁶ Brọda nnyịn oro okodu uwem nte Jehovah ọdọhọde. Utu ke nditie n̄kere ntịme  nnyụn̄ nnam ndiọi n̄kpọ, ekikere esie ekesisịne ke Jehovah ye se Jehovah oyomde inam. Ndiye n̄kpọ emi Jehovah obotde ẹma ẹnem enye. Kpukpru usenubọk, enye ama esikpan̄ utọn̄ okop ikwọ ye uyom inuen, okoneyo enye ese ọfiọn̄ ye ntantaọfiọn̄ ke ikpaenyọn̄. Enye ọkọdọhọ ete: “Mme enọ Abasi oro ẹma ẹnam esịt enem mi ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mi idem.” Ke ini imade Bible emi Jehovah ọnọde nnyịn ye mme n̄kpọ emi enye okobotde, idatesịt emi mme n̄kpọ oro ẹdinọde nnyịn ọyọnọ nnyịn odudu ndiyọ se ededi.

17. Mbiet n̄kpọ emi ọkọwọrọde Jovidon ọkpọwọrọ owo, didie ke 1 Peter 1:6, 7 ekeme ndin̄wam enye?

¹⁷ N̄kpọ Abasi ekedi akpa ọnọ Jovidon. Enye ama ọdiọn̄ọ ke ana imọ ika iso isọn̄ọ ida ye ata Abasi. Jesus ọkọdọhọ ete: “Edi Jehovah Abasi fo ke ana afo atuak ibuot ọnọ, onyụn̄ edi enye ikpọn̄ ke ana afo anam edisana utom ọnọ.” (Luke 4:8) Ikpọ owo ekọn̄ ye mbonekọn̄ eken ẹkeyom Jovidon ọdọhọ ke imọ idịghe Ntiense Jehovah aba. Edi Jovidon ama ọbọn̄ akam ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ uwemeyo ye okoneyo ekpe Jehovah ubọk ete okûyak idem emem imọ, okûnyụn̄ ayak imọ ikan̄ enye. Kpa ye ofụri ibak emi ẹkebakde enye, Jovidon ikọkpọn̄ke Abasi. Enye ndikọsọn̄ọ nda ye Abasi anam mbuọtidem esie ọsọn̄ idahaemi akan se ekedide mbemiso ẹkemụmde enye nte inọ, ẹmiade, ẹnyụn̄ ẹkọbide enye. N̄kpọ oro edi ata n̄kpọ idatesịt ọnọ enye.​—Kot 1 Peter 1:6, 7.

18. Ikpanam nso man ika iso ikop inemesịt?

¹⁸ Jehovah ọdiọn̄ọ se idinamde nnyịn ikop ata inemesịt. Akpanam n̄kpọ ita emi ẹsinamde owo okop ata inemesịt, ayaka iso okop inemesịt ọkpọkọm mfịna enye oro ọsọn̄ didie. Oyonyụn̄ ekeme nditiene ndọhọ ete: “Mbon emi Jehovah edide Abasi mmọ ẹkop inemesịt!”​—Ps. 144:15.