Ama ada un̄wọn̄ọ ke usen ndọ fo. Ọkọdọhọ ke tutu imọ ikpa ke imọ idikpọn̄ke owo emi imọ idọde. Ikọ fo ọkọwọrọ ke eyesidiana ye enye ebiere mfịna ekededi emi mbufo ẹdisobode ẹnyụn̄ ẹka iso ẹdi itai ye aban̄.

Edi ke isua ifan̄ emi ẹbede, mfịna ndọ anam mbufo ikpereke aba kiet eken. Ndi ke osụk ọdọdọn̄ fi ndinam se ọkọn̄wọn̄ọde ke usen ndọ fo?

Ndinam se ẹken̄wọn̄ọde edikam inanam ndọ mbufo ọfọn. Ediwak owo isimaha ndinam un̄wọn̄ọ. Ndusụk owo ẹdọhọ ke ndinam un̄wọn̄ọ etie nte owo ndisịn idem ke n̄kpọkọbi. Edi un̄wọn̄ọ emi akanamde ke usen ndọ fo itiehe nte n̄kpọkọbi, akam etie nte ukwak ubom. Kpa nte ukwak ubom esimụmde ubom akama, ndinam se ọkọn̄wọn̄ọde ke usen ndọ idiyakke n̄kpọ esehede ndọ mbufo. Mma kiet emi ekerede Megan ọdọhọ ete: “Ke ini mbufo ẹnyenede mfịna, nditi ke mbufo mbiba ẹma ẹn̄wọn̄ọ ke mmimọ idikpọn̄ke kiet eken esin̄wam etieti.” * Ndidiọn̄ọ ke mbufo idikpọn̄ke kiet eken—inamke n̄kpọ m̀mê nso utọ mfịna ke ẹnyene—ayanam ẹsisọp ẹbiere mfịna mbufo.—Se ekebe emi “ Ẹsọn̄ọ Ẹda ye Kiet Eken.”

Se anade eti: Edieke ẹnyenede mfịna, ini edi emi ndinam se ẹken̄wọn̄ọde ke usen ndọ mbufo, utu ke nditua n̄kpọfiọk ke un̄wọn̄ọ oro ẹkenamde. Didie ke ekeme ndinam emi?

Fiak kere nte afo esede ndọ. Ẹsidọhọ ke owo ama ọdọdọ ndọ, ke n̄kpa n̄kpa adian̄ade mmọ. Ndi emi esinam etie nte ndọ esịn fi n̄kpọkọbi, mîdịghe ndi esikam enenem fi? Ke ini ẹnyenede mfịna, ndi afo esikere nte mbufo ẹkpedian̄arede ndọ man ọbọhọ mfịna oro? Edieke oyomde ndinam se ọkọn̄wọn̄ọde ke usen ndọ fo, ana ọdiọn̄ọ ke ndọ ekpenyene ndibịghi ke nsinsi.—Se se Bible etịn̄de ke Matthew 19:6.

Fiak kere nte ete ye eka fo ẹkedude uwem. Ekeme ndidi nte ete ye eka fo ẹkedude uwem anam ọsọn̄ fi ndinam se ọkọn̄wọn̄ọde ke usen ndọ fo. Mma kiet emi ekerede Lea ọdọhọ ete: “Ete ye eka mi ẹkedian̄ade ndọ ini n̄kedide eyenọwọn̄, ndien n̄kere ke ekeme ndidi idiọk uwụtn̄kpọ mmọ anam ọsọn̄ mi ndinam se n̄kọn̄wọn̄ọde ke usen ndọ.” Fiọk ete ke afo emekeme ndinam ndọ fo okûtie nte eke ete ye eka fo. Ete ye eka fo ndikanam ndudue iwọrọke ke afo eyetiene anam ukem ndudue oro.—Se se Bible etịn̄de ke Galatia 6:4, 5.

Fiak se nte esitịn̄de ikọ. Ke ini ẹtọhọde, kûtịn̄ ikọ emi afo edituade n̄kpọfiọk nte ini akade, utọ nte ndidọhọ “Mmọn̄ n̄kpọn̄ fi” mîdịghe “Mmọn̄ n̄wọrọ n̄koyom owo emi edimade mi.” Utọ ikọ emi idiyakke anam se ọkọn̄wọn̄ọde ke usen ndọ fo idinyụn̄ ibiereke utọk mbufo; edikam inanam ẹka iso ẹsụn̄i kiet eken. Utu ke nditịn̄ se idibiakde ebe m̀mê n̄wan fo, kam dọhọ enye ete: “Mmokụt ke esịt ayat nnyịn mbiba. Nso ke ikpanam man ibiere mfịna emi?”—Se se Bible etịn̄de ke Mme N̄ke 12:18.

Nam kpukpru owo ẹkụt ke udaha ndọ fo ubre mbre. Nịm ndise n̄wan m̀mê ebe fo ke okpokoro fo ke itieutom. Tịn̄ nti n̄kpọ ban̄a ndọ fo ke ini enemede nneme ye mme owo. Sikot n̄wan m̀mê ebe fo ke fon kpukpru usen ke ini akade n̄kpọ. Sidọhọ “ami ye ebe mi” mîdịghe “ami ye n̄wan mi.” Edieke anamde mme n̄kpọ emi, mme owo ẹyekụt ke udaha ndọ fo ubre mbre.

Kpebe mbon oro ẹkopde inem ndọ mmọ. Dọhọ mme ebe ye n̄wan emi ẹsidianade kiet ẹbiere mfịna mmọ ẹtịn̄ nte ndinam se mmọ ẹken̄wọn̄ọde ke usen ndọ an̄wamde mmọ. Bible ọdọhọ ete: “Ukwak aban ukwak ọsọp. Ntre ke owo anam iso owo efen ayama.” (Mme N̄ke 27:17) Kere ban̄a ikọ itien̄wed emi nyụn̄ kpep n̄kpọ to mbon emi ẹkopde inem ndọ mmọ.