NDI ufọkabasi odorode fi? Edieke edide ntre, diọn̄ọ ke idịghe afo ikpọn̄ ke edi. Ediwak owo ke ediwak idụt ẹdọhọ ke mmimọ ikaha aba ufọkabasi, ndien nte n̄kpọ etiede, ufọkabasi edina ukpọk edieke owo mîkpemeke. Se se itịbede ke ndusụk idụt oro ẹkenamde ndụn̄ọde mi.

Enyene mme n̄kpọ emi anamde ufọkabasi odorode mme owo. Ndusụk mmọ ẹdi nte ufọkabasi ẹnyịmede mme owo ẹnam afai ẹnyụn̄ ẹnam ibak, nte mme etubom ufọkabasi ẹnamde idan̄ nte ẹmama ẹnyụn̄ ẹbụrọrede idem. Enyene mme n̄kpọ en̄wen emi anamde ndusụk owo ẹkûka aba ufọkabasi. Se ndusụk mmọ mi:

• Inyene: N̄wed emi ẹkotde Global Index of Religion and Atheism ọdọhọ ke nte owo enen̄erede enyene n̄kpọ, ntre n̄ko ke enye edikere ke ikpanaha iyom Abasi. Idịghe ikọ mbubru edi emi sia mme owo ẹnyene n̄kpọ etieti ke ediwak idụt. Prọfesọ John V. C. Nye ọdọhọ ke idụhe edidem emi okodude uwem isua 200 oro ẹkebede, emi ekenyenede n̄kpọ nte mme owo ẹnyenede mfịn.

  SE BIBLE ỌDỌHỌDE: Bible ama etetịn̄ nte mme owo ẹditiede ke “mme akpatre usen” emi. Enye ọkọdọhọ ke mme owo ẹyema okụk ẹnyụn̄ ẹma udia-uwem ẹkan nte mmọ ẹmade Abasi ye mbọhọidụn̄ mmọ. (2 Timothy 3:1-5) Owo kiet emi eketienede ewet Bible ama ọdiọn̄ọ se ọkpọsọn̄ inyene ekemede ndinam owo. Oro akanam enye ọdọhọ Jehovah Abasi ete: “Kûnọ mi . . . inyene.” Ntak emi enye ọkọdọhọde Abasi okûnọ imọ inyene? Kop ntak emi enye ọkọnọde Abasi mi: “Mbak ndiyụhọ ndien n̄kan̄ fi.”—Mme N̄ke 30:8, 9.

• Uwem ye edinam mbon ufọkabasi: Ediwak owo, akpan akpan mme uyen, ẹkere ke ufọn ufọkabasi idụhe. Ndusụk owo ẹdọhọ ke ufọkabasi in̄wamke mmimọ ke usụn̄ ndomokiet. Tim Maguire, emi edide akwa owo ke n̄ka emi ẹkotde Humanist Society Scotland, ọdọhọ ete: “Edieke esede nte mbon ufọkabasi ẹdude uwem ke ata ediwak isua idahaemi, oyokụt ke mme owo imaha aba ndika ufọkabasi sia mmọ inịmke ke ufọkabasi ekeme ndin̄wam mmimọ idu eti uwem.”

  SE BIBLE ỌDỌHỌDE: Jesus Christ ama ọdọhọ mme owo ẹkpeme idem ye nsunsu mme andikpep. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹyeda mfri mmọ ẹfiọk mmọ. . . . Kpukpru nti eto ẹn̄wụm nti mfri, edi kpukpru mbumbu eto ẹn̄wụm mbukpo mfri.” (Matthew 7:15-18) “Mbukpo mfri” emi esịne nte ufọkabasi ẹsịnde idem ke mbre ukara ẹnyụn̄ ẹnyịmede mme owo ẹnam se Abasi asuade, utọ nte erenowo ndidan̄ ye erenowo m̀mê n̄wan ndidan̄ ye n̄wan. (John 15:19; Rome 1:25-27) “Mbukpo mfri” emi esịne n̄ko nte mmọ ẹkpọn̄de ndikpep ata Ikọ Abasi ẹkabade ẹkpep ikpîkpu n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam mme n̄kpọ emi mînyeneke ufọn. (Matthew 15:3, 9) Jesus ọkọdọhọ ete: “Bọk n̄kpri erọn̄ mi.”  (John 21:17) Edi ediwak owo mfịn ẹkpa biọn̄ sia owo ikpepke mmọ ata Ikọ Abasi.

• Ufọkabasi ye okụk: N̄ka emi ẹkotde Pew Research Center ẹdọhọ ke ediwak owo ẹkere ke ufọkabasi ẹkwọrọ okụk ẹkaha. Idịghe emi kpọt, ndusụk ikpọ owo ufọkabasi ẹnyene okụk tutu idiọn̄ọke aba se ẹdade okụk ẹnam, ke ini mbon ufọkabasi mmọ ẹkpade ubuene. Ke uwụtn̄kpọ, ke obio kiet ke Germany emi ediwak owo ẹfiọn̄ọde-fiọn̄ọ ubọk ẹyom se ẹdade ẹka inua, ẹdọhọ ke bishop mmọ odu uwem nte imọ owo. Nte mmọ ẹdude uwem afịna ediwak mbon Catholic emi ẹdude do. N̄ko, magazine emi ẹkotde GEO ọdọhọ ke Nigeria, “emi owo miliọn 100 mînyeneke isịm euro kiet [n̄kpọ nte ₦220] ke usen, ke nte ndusụk mme pastọ ẹnyenede okụk ọtọn̄ọ ndifịna mme owo.”

  SE BIBLE ỌDỌHỌDE: Paul emi eketienede ewet Bible ọkọdọhọ ete: “Nnyịn idịghe mbon oro ẹnyamde-nyam ikọ Abasi.” (2 Corinth 2:17) Kpa ye oro Paul ekedide ọkwọrọikọ emi enen̄erede ọwọrọ etop, enye ama esinam utom mbak edidi mbiomo ọnọ mbon en̄wen. (Utom 20:34) Nte enye okodude uwem owụt ke enye ama anam item Jesus emi: “Mbufo ẹkebọ ke mfọn, ẹnọ ke mfọn.”—Matthew 10:7, 8.

Mme itie N̄wed Abasi emi ẹsinam Mme Ntiense Jehovah ẹkûnyanyam mme n̄wed mmọ ẹkûnyụn̄ ubọ okụk ke Bible oro mmọ ẹsikpepde owo. Mmọ isinyụn̄ isịnke collection ke ini mmọ ẹsopde idem ẹkpono Abasi. Utu ke oro, owo kiet kiet esitịp se enye amade ini ekededi emi enye amade man ẹda ẹnam utom Abasi.—Matthew 6:2, 3.

Edieke ẹkpekedọhọde isua ifan̄ ko ke edem ke mme owo idimaha ndika ufọkabasi aba, owo ikpenịmke. Edi Abasi ama ada okụt se iditịbede onyụn̄ anam ẹwet emi ẹsịn ke Bible. Abasi ọkọdọhọ ke kpukpru ufọkabasi emi mînamke n̄kpọ esie ke ofụri esịt ẹtie nte ata idiọk akpara emi enye okotde “Akwa Babylon.”—Ediyarade 17:1, 5.

Mme ufọkabasi emi ẹtie nte akpara sia mmọ ẹdọhọ ke ikpono Abasi edi ẹdia ubọk udia kiet ye mme andikara ererimbot emi man ẹwọrọ iso ẹnyụn̄ ẹkọ inyene. Ediyarade 18:9 ọdọhọ ke ‘ndidem isọn̄ ẹnam use ye enye.’ Odot ndikot mmọ “Babylon” sia ediwak se ufọkabasi ẹnamde ẹnyụn̄ ẹkpepde, utọ nte ndidọhọ ke ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, ke Abasi edi ita-ke-kiet, ye ndibre ibọk, ẹketọn̄ọ ke Babylon, kpa obio emi nsunsu ufọkabasi ọkọyọhọde. Mbon Babylon ẹma ẹsinyụn̄ ẹnịm nsio nsio n̄kpọ emi mînyeneke ibuot. *—Isaiah 47:1, 8-11.

Mmọn̄ ama akan Babylon okụk. Mmọn̄ emi okotode Akpa Euphrates mi ikesiyakke mme owo ẹdụk Babylon nte ẹmama. Babylon ọkọduọ ke ini ẹkenamde mmọn̄ emi ‘asat’ ndien mbonekọn̄ Media ye Persia ẹbe ẹdụk ẹkekan obio oro. (Jeremiah 50:1, 2, 38) Ke nditịm ntịn̄, ẹkekan Babylon okoneyo kiet!—Daniel 5:7, 28, 30.

Akwa Babylon onyụn̄ ‘etie ke enyọn̄ ediwak mmọn̄.’ Bible ọdọhọ ke mmọn̄ emi enye  etiede mi ada aban̄a “mme owo ye otuowo,” oro edi, ediwak miliọn owo emi ẹkade nsunsu ufọkabasi. (Ediyarade 17:1, 15) Bible ama etetịn̄ ke mmọn̄ emi ayasat; ke emi ediwụt ke nsobo Akwa Babylon ekpere. (Ediyarade 16:12; 18:8) Edi mmanie ẹdisobo enye? Mme andikara emi enye ekesidiade ubọk udia kiet! Kpa mmọ ẹdikabade isua enye. Mmọ ẹyesobo enye ẹnyụn̄ ẹta obụkidem esie.—Ediyarade 17:16, 17. *

Se iditịbede inọ Akwa Babylon anam Abasi odụri mme owo utọn̄ ete: “Mbufo ikọt mi ẹwọn̄ọ ke esịt esie, edieke mbufo mîyomke nditiene mbuana ke mme idiọkn̄kpọ esie, edieke mbufo mînyụn̄ iyomke nditiene mbọ mme ufen esie.” (Ediyarade 18:4) Abasi etịn̄ ikọ emi ọnọ mbon oro nsunsu ukpepn̄kpọ ufọkabasi afịnade, edi emi ẹsụk ẹmade enye—mme owo nte Gaffar ye Hediye emi iketịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ.

Mbemiso Gaffar ọkọtọn̄ọde ndikpep Bible, enye ekesinam se Abasi ọdọhọde mbak Abasi edinọ enye ufen. Enye ọkọdọhọ ete: “Ama enem mi ndifiọk ke Jehovah edi Abasi ima ye nte ke enye oyom nnyịn inam se imọ idọhọde ke ntak emi imade enye.” (1 John 4:8; 5:3) Esịt ama ana Hediye sụn̄ ini enye ọkọdiọn̄ọde ke idịghe Abasi akanam ete ye eka esie ẹkpa ẹkpọn̄ enye; ke Abasi ikebiereke-biere kpukpru se iditịbede inịm. Kiet ke otu itie N̄wed Abasi emi ọkọdọn̄de enye esịt ekedi James 1:13 emi ọdọhọde ke Abasi isidaha idiọkn̄kpọ idomo owo. Enye ye Gaffar ẹma ẹkpep akpanikọ Bible ẹnyụn̄ ẹwọrọ ẹkpọn̄ “Akwa Babylon.”—John 17:17.

Ke ini ẹdisobode Akwa Babylon, n̄kpọ idinamke mbon oro ẹkekopde uyo Abasi ẹwọrọ ẹkpọn̄ Akwa Babylon man “[ẹdituak] ibuot ẹnọ Ete ke spirit ye ke akpanikọ.” (John 4:23) Kan̄a ke emi, mmọ ẹtie ẹbet ini emi “ifiọk Jehovah [ediyọhọde] isọn̄ kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄.”—Isaiah 11:9.

Kpukpru nsunsu ufọkabasi ye ndiọi edinam mmọ ẹyebe ẹfep sia Abasi ‘ikemeke ndisu nsu.’ (Titus 1:2) Edi mbon emi ẹkponode ata Abasi ẹyeka iso ẹkpono enye ke nsinsi nsinsi!