Mbụk Eyouwem

Nnyịn Ima Idomo Jehovah Ise

NTE PAUL SCRIBNER OBỤKDE

“Mma Stackhouse, emesiere. Ami mbọ ibat inịn̄e inịn̄e uyo usen Easter oro mme owo ẹyomde usenubọk emi, mmenịm ke afo ayama ndibọ kiet nnọ ubon fo.” Ekedi ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini utọ eke 1938, ndien n̄kodu ke Atco, New Jersey, U.S.A., nnemede nneme ye kiet ke otu ata nti mbonurua mi ke efak oro n̄kesinyamde n̄kpọ nnọ General Baking Company. Ke edide n̄kpọ n̄kpaidem, Mma Stackhouse ama esịn.

“NDIYOMKE. Nnyịn isidiaha Easter,” ntre ke enye ọkọdọhọ.

Ke ọtọ emi n̄kọfiọkke se n̄kpekerede. Mmọ isidiaha Easter? Nte ededi, akpa edumbet unyamurua edi nte ke owourua enenen kpukpru ini. Ntre nso ke n̄kpanam idahaemi? Mma n̄ka iso mmen̄e mmen̄e nte: “Nte ededi, enye edi ata inịn̄e inịn̄e uyo, ndien mmọfiọk ke afo emesima mme n̄kpọurua nnyịn. Nte afo ukereke ke ubon fo ayama enye idem ọkpọkọm mbufo isidiaha Easter?”

Enye ama afiak ọdọhọ ete: “N̄kereke ntre, edi n̄kosụk nyoyom ndinyene nneme ye afo mban̄a n̄kpọ kiet, Ete Scribner, ndien emi ekeme ndidi eti ifet ndineme.” Nneme oro ekenyene ndikpụhọde uwem mi ofụri ofụri! Mma Stackhouse, andibuana ke Otu (m̀mê, esop) Berlin, New Jersey, eke Mme Ntiense Jehovah, ama anam an̄wan̄a ebiet emi usọrọ Easter ọkọtọn̄ọde onyụn̄ ọnọ mi n̄kpri n̄wed ita. Enyịn̄ mmọ ẹkedi Safety, Uncovered, ye Protection. Mma nda n̄kpri n̄wed oro nnyọn̄ ufọk, nnyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ edi n̄kopde esisịt nnyekidem. Ama odu ikọ oro n̄kemehede ke se Mma Stackhouse eketịn̄de, ikọ oro n̄kemehede toto ke ini uyen mi.

Akpa Edisobo ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible

N̄kamana ke January 31, 1907, ndien ke 1915, ke ini n̄kedide isua itiaita ke emana, kansa ama  owot ete mi. Nte utịp, ami ye Mama ima iwọrọ ikodụn̄ ye ete ye eka esie ke akamba ufọk kiet ke Malden, Massachusetts. Benjamin Ransom, eyeneka eka mi, ye n̄wan esie ẹkedụn̄ do n̄ko, ke ọyọhọ enyọn̄ ita. Ben ama abuana ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible Ofụri Ererimbot, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro, anyan ini mbemiso ntọn̄ọ isua ikie oro. Mma nnen̄ede mma Ben, edi mbonubon Mama, emi ẹkedide mbon Methodist, ẹkekere ke enye edi etikwo etikwo owo. Ediwak isua ke ukperedem, mbemiso ọkọwọrọde ndọ, n̄wan esie ama anam ẹsịn enye ke ufọkibọk mbon udọn̄ọ ibuot ke ibio ini ke ntak mme edinịm ke akpanikọ ido ukpono esie! Sia mbiaibọk ẹkedụn̄ọrede usọp usọp ẹkụt nte ke n̄kpọ ndomokiet ikanamke Ben ibuot, mmọ ẹma ẹkpe enye ubọk ẹnyụn̄ ẹsio enye unyọn̄.

Ben ama esida mi aka mme mbono esop Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible Ofụri Ererimbot ke Boston, akpan akpan ke ini isenowo ẹkedide ẹdinọ utịn̄ikọ m̀mê ke mme ini akpan edinam. Ini kiet esenowo oro ekedide edinọ utịn̄ikọ ekedi Charles Taze Russell, emi ekesede aban̄a utom ukwọrọikọ ke ini oro. Ini efen, akpan edinam ekedi ediwụt “Photo-Drama of Creation.” Okposụkedi oro ekedide ke edem ko ke 1915, tutu esịm emi ke nteti in̄wan̄-in̄wan̄ nte ẹkewụtde nte Abraham adade Isaac ọdọk obot ndikawa enye nte uwa. (Genesis, ibuot 22) Ke nsụk n̄kekeme ndikụt nte Abraham ye Isaac ẹnamde isan̄ ye ebek ifia ẹdọk obot oro, nte Abraham ọbuọtde idem ofụri ofụri ke Jehovah. Sia mmen̄kenyeneke ete, oro ama enen̄ede otụk mi.

Ekem Ben ye n̄wan esie ẹma ẹwọrọ ẹkedụn̄ ke Maine, ndien Mama ama afiak ọdọ ndọ onyụn̄ ada nnyịn ọwọrọ okodụn̄ ke New Jersey. Ntre n̄kekwe Ben ke anyan ini. Ke mme isua uyen mi ke New Jersey, mma nsobo ye Marion Neff, kiet ke otu nditọ itiaita oro ẹdude ke ubon Presbyterian kiet oro n̄kesimade ndika esen nnọ. Mma nsibiat ata ediwak mbubịteyo Sunday ye ubon oro ye n̄ka n̄kparawa ufọkabasi mmọ tutu ami ke idemmi n̄kabade ndi owo Presbyterian ke akpatre. Edi, n̄kefreke ndusụk n̄kpọ oro n̄kekpepde ke mme mbono esop Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. Ami ye Marion ima idọ ndọ ke 1928, ndien nditọiban nnyịn, Doris ye Louise, ẹma ẹmana ke 1935 ye 1938. Sia ima ikenyene ekpri eyen ye nsekeyen ke ubon, nnyịn mbiba ima ikụt ke imoyom ndausụn̄ eke spirit ke ndibọk ubon nnyịn.

Ndikụt Akpanikọ ke N̄kpri N̄wed Oro

Ami ye Marion ima iyom ufọkabasi oro ikpabuanade ndien ima itịbi ifiọk kiet idi. Kpukpru Sunday, owo nnyịn kiet ama esitie ye nditọ ke ufọk ke adan̄aemi enye eken akakade okoyom ufọkabasi oro idibuanade. Sunday usen kiet Marion ekenyene nditie ke ufọk, edi mma ndọhọ ke nyetie nse nditọ ke itie esie man n̄kpekeme ndikot ekpri n̄wed Safety, akpa ke otu n̄wed ita oro Mma Stackhouse ọkọnọde mi. Ke ndondo oro n̄kọtọn̄ọde ndikot, n̄kekemeke ndiyak enye nnịm! Mma ntetịm nnịm ke akpanikọ nte ke mmokụt n̄kpọ oro ufọkabasi ndomokiet mîkemeke ndinọ. Ukem n̄kpọ oro ama etịbe urua oro eketienede, mma nnyịme nditie nse nditọ ke adan̄aemi n̄kokotde udiana ekpri n̄wed oro, Uncovered. Se n̄kokotde eketie nte n̄kpọ oro mmehede. Ndi se Ben ekenịmde ke akpanikọ edi emi? Ubon nnyịn ekekere ke ido ukpono esie ekedi ebiọ. Nso ke Marion edikere? Ufọn ikodụhe ami ndifịna. Ke ini n̄kọnyọn̄de  utom nsịm ufọk usen ifan̄ ke mma n̄kokot Uncovered, Marion ama anam idem akpa mi ke ndidọhọ, “Mma n̄kot n̄kpri n̄wed oro afo akadade edi ufọk. Mmọ ẹnen̄ede ẹdemede udọn̄.” Oro ama anam ekikere mi ana sụn̄!

Ke edem ekpri n̄wed oro ẹma ẹnọ ntọt ẹban̄a n̄wed Enemies oro ẹkesiode obufa, kpa ọkpọsọn̄ ediyarade nsunsu ido ukpono. Nnyịn ima ibiere ndibọ enye. Nte ededi, mbemiso ikesịnde eben̄e nnyịn ke itie ubọ n̄wed, Ntiense kiet ama ọkọn̄ usụn̄ufọk nnyịn onyụn̄ ọnọ nnyịn n̄wed oro. N̄wed oro ama an̄wam nnyịn! Nnyịn ima itre ndisan̄a ke mme ufọkabasi inyụn̄ itọn̄ọ ndika mme mbono esop ke Otu Camden, New Jersey, eke Mme Ntiense Jehovah. N̄kpasịp ọfiọn̄ ifan̄ ke ukperedem, ke Sunday, July 31, 1938, otu oro ekesịnede n̄kpọ nte nnyịn owo 50 ima isop idem ke okụre Sista Stackhouse—ke ufọk oro n̄kodomode ndinyam inịn̄e inịn̄e uyo Easter—inyụn̄ ikpan̄ utọn̄ ke utịn̄ikọ baptism oro Judge Rutherford ọkọnọde oro ẹkemụmde ẹsịn ke ọkpọ umụmikọ. Ekem nnyịn ima ikpụhọ ọfọn̄ ke ufọk oro, ndien nnyịn owo 19 ima ina baptism ke edịk oro okodude ekpere.

Ndibiere Ndidi Asiakusụn̄

Ibịghike ke mma n̄kana baptism, kiet ke otu nditọete iban ke esop ama etịn̄ ọnọ mi aban̄a mme owo oro ẹkotde mme asiakusụn̄, oro ẹnamde an̄wan̄wa  utom ukwọrọikọ edi akpan utom mmọ. Mma nsọsọp nnyene udọn̄ ndien ikebịghike mma ndimehe ye ubon kiet emi kpukpru owo ẹkedide mme asiakusụn̄. Akanieren kiet, Brọda Konig, n̄wan esie, ye adiaha esie kpukpru ẹkedi mme asiakusụn̄ ke n̄kpet n̄kpet esop. Nte ete oro ọtọn̄ọde-tọn̄ọ ubon, ntotụn̄ọ idatesịt oro ubon Konig ekenyenede ke utom ukwọrọikọ ama otụk mi. Mma nsiwak ndituak nda, nnịmde ubomisọn̄ ubiom ndomuyo mi, nnyụn̄ mbiat ini ye mmọ ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk. Ikebịghike ami ke idemmi mma nyom ndidi asiakusụn̄. Edi didie? Ami ye Marion ima inyene n̄kpri nditọ iba, ndien utom mi ama oyom ekese ini. Ke akpanikọ, nte Ekọn̄ Ererimbot II akasiahade ke Europe ndien ediwak n̄kparawa ẹdụkde ekọn̄ ke United States, utom ama enen̄ede okpon ọnọ nnyịn oro ikanamde utom mbio obio. Ẹma ẹnyịk mi ndisika efak efen efen, ndien mma mfiọk ke ndikemeke ndisiak usụn̄ ye ndutịm oro.

Ke ini n̄kasiande Brọda Konig mban̄a udọn̄ mi ndisiak usụn̄, enye ama ọdọhọ ete: “Kam ka iso nam utom ọkpọsọn̄ ke utom Jehovah, ndien da utịtmbuba fo nịm enye ke iso ke akam. Enye ayan̄wam fi ndisịm enye.” Ke se ibede isua kiet, mma n̄ka iso ndinam kpa ntre. Mma nsiwak nditie n̄kere mme utọ itien̄wed nte Matthew 6:8, emi ọsọn̄ọde ọnọ nnyịn nte ke Jehovah ọfiọk se nnyịn iyomde idem mbemiso nnyịn iben̄ede enye. Ndien mma n̄ka iso ndomo ndinam item odude ke Matthew 6:33, ndibem iso nyom Obio Ubọn̄ Abasi ye edinen ido esie. Brọda Melvin Winchester, asan̄autom zone (emi ẹkotde esenyịn circuit idahaemi) ama esisịn udọn̄ ọnọ mi n̄ko.

Mma ntịn̄ nnọ Marion mban̄a mme utịtmbuba mi. Nnyịn ima itịn̄ iban̄a mme ikọ Malachi 3:10, oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ nnyịn ndidomo Jehovah nse m̀mê enye idin̄wan̄ake edidiọn̄ inọ nnyịn. Mma mbọ nsịnudọn̄ nto ibọrọ esie oro: “Edieke afo oyomde ndinam utom usiakusụn̄, kûtre ndinam oro ke ntak mi. Mmekeme ndise mban̄a nditọ emi ke adan̄aemi afo anamde utom usiakusụn̄. Nnyịn iyomke ediwak n̄kpọ obụkidem.” Ke ima ikọdọ ndọ ke isua 12, mma mfọfiọk ke Marion edi n̄wanndọ oro ọfiọkde ndifam n̄kpọ onyụn̄ anamde n̄kpọ ke nde ke nde. Ke ediwak isua oro ẹbede, enye edi utịbe utịbe nsan̄a utom usiakusụn̄ mi, ndien kiet ke otu ukpọhọde edikụt unen nnyịn ke n̄kpọ nte isua 60 oro idude ke utom uyọhọ ini edi enye ndikeme ndiyụhọ ye esisịt n̄kpọ obụkidem nnyụn̄ nnam etie nte ke imenyene ediwak.

Etisịm ndaeyo eke 1941, ke mma n̄kọbọn̄ akam nnyụn̄ nnam ndutịm ke ediwak ọfiọn̄, ami ye Marion ima ifam ndusụk okụk inịm, ndien nnyịn ima idep ufọkisan̄ oro ọkọniọn̄de ke mita 5.5 oro ubon nnyịn ekekemede ndidụn̄ ke esịt. Mma n̄kpọn̄ utom nnyụn̄ n̄kabade ndi asiakusụn̄ ofụri ini ke July 1941, ndien ndu ke utom uyọhọ ini toto ke ini oro. Akpa efakutom mi ekedi itiembehe duop ke Efak 50 ke ufọt New Jersey ye St. Louis, Missouri, ebiet emi ẹkenyenede ndinịm akamba mbono nnyịn ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ August. Ẹma ẹnọ mme enyịn̄ ye mme adres nditọete oro ẹkedụn̄ọde ke efak oro ẹsọk mi, ndien mma mbem iso n̄wet n̄wed nnọ ẹsọk mmọ, nsiande mmọ ini emi ndidide ndisịm. Ke ini nnyịn ikakade ikesịm itie mbono, n̄kenyene ndiyom itieutom mme asiakusụn̄ nnyụn̄ mbọ efakutom efen.

“Mmọn̄ Ndomo Jehovah Nse”

Nnyịn ima idọn̄ n̄wed ke ekpri ufọkisan̄ nnyịn inyụn̄ ikodụk akpatre mbono esop nnyịn ke Camden man ikọkọm nditọete unyọn̄. Sia ikenyenede ata n̄kpri nditọiban iba ndise n̄kpọ mban̄a mîkonyụn̄ ifiọkke ebiet emi idikade ke ima ikesịm itie mbono, anaedi eketie ndusụk nditọete nte ke ndutịm nnyịn idịghe ata idem n̄kpọ, ndien ediwak mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte: “Idibịghike mbufo ẹyenyọn̄ọ ẹdi.” Mmeti nte n̄kọdọhọde nte: “Ọfọn, ndọhọke ke ndinyọn̄ke ndi. Jehovah ọkọdọhọ ke imọ iyese iban̄a mi, ndien mmọn̄ ndomo Jehovah nse.”

Ke ima ikanam utom usiakusụn̄ ke isua 60 ke obio 20 oro ẹdude ọtọn̄ọde ke Massachusetts ẹsịm Mississippi, nnyịn imekeme ndidọhọ ke Jehovah osu un̄wọn̄ọ esie. Mme edidiọn̄ oro enye an̄wan̄ade ofụk mi, Marion, ye nditọiban nnyịn iba ẹwak ẹbe n̄kpọ ekededi oro n̄kpokodoride enyịn mban̄a ko ke edem ke 1941. Mmọ ẹsịne ndinam nditọ nnyịn ẹnam utom nte mme anam-akpanikọ asiakusụn̄ ke mme esop ẹdude ẹkpere, ye ndinyene n̄kpọ nte nditọ eke spirit ikie (ke akpatre ini ikabatde) ẹsuanade ke ofụri Edem Usiahautịn Mbenesụk United States. Mmekpep n̄kpọ ye owo 52 oro ẹma ẹkeyak uwem mmọ ẹnọ Jehovah Abasi ndien Marion ekpep n̄kpọ ye owo 48.

Ke August 1941, nnyịn ima ika St. Louis, ndien mma nsobo Brọda T. J. Sullivan otode Bethel do.  Enye ama akama leta edimek mi, oro n̄koyomde ke ntak ekọn̄ emi okoyomde ndisiaha man ẹkûsịn mi enyịn̄ ke n̄wed ekọn̄. Mma nsian Brọda Sullivan nte ke n̄wan mi ke akabiat ukem ukem ini nte ami ke utom ukwọrọikọ ye nte ke enye akpama ndisan̄a ye ami nnam utom usiakusụn̄. Idem okposụkedi owo mîkọtọn̄ọke itieutom mme asiakusụn̄ kan̄a ke itie mbono oro, Brọda Sullivan ama esịn Marion enyịn̄ ke n̄wed nte asiakusụn̄ ke ebe oro onyụn̄ obụp nnyịn ete: “M̀mọ̀n̄ ke mbufo ẹdinam utom usiakusụn̄ ke mbono ama asuana?” Nnyịn ikọfiọkke. Enye ama ọdọhọ ete: “Ọfọn, ẹkûfịna idem. Mbufo ẹyesobo owo ke itie mbono oro otode n̄kann̄kụk emi ẹyomde mme asiakusụn̄, ndien mme n̄kpọ ẹyenen̄ede ẹbono. Ẹkam ẹwet n̄wed ẹnọ ẹsọk nnyịn ẹnyụn̄ ẹsian nnyịn ebiet emi mbufo ẹdude, ndien nnyịn iyọnọ mbufo unyịme.” Oro edi se iketịbede. Brọda Jack DeWitt, akani asan̄autom zone, ama ọdiọn̄ọ ndusụk owo ke New Market, Virginia, oro ẹkenyenede ufọkidụn̄ mme asiakusụn̄ oro okoyomde mme asiakusụn̄ ifan̄ efen. Ntre ke mbono ama akasuana, nnyịn ima ika New Market.

Ke New Market nnyịn ima inyene san̄asan̄a n̄kpọ idatesịt. Anie edi oko nte Benjamin Ransom otode Philadelphia edi ndidiana ye nnyịn ke utom usiakusụn̄! Ih, Ben ke edi. Nso idatesịt ke ekedi ntem ndinam utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk ye enye ke se iwakde ibe isua 25 ke enye ama ọkọtọ n̄kpasịp akpanikọ oro ke esịt mi ko ke Boston! Kpa ye oro okosobode unana udọn̄, nsahi, ye idem ukọbọ ẹtode ubon esie ke ediwak isua, Ben ikedehede iduọk ima oro enye akamade Jehovah ye utom ukwọrọikọ.

Nnyịn ima idụn̄ ọfiọn̄ itiaita ke ufọkidụn̄ mme asiakusụn̄ ke New Market. Ke ini oro, nnyịn ima ikpep, ke adianade ye mme n̄kpọ efen, ndinọ mme n̄wed mbọ unen ye nsenunen ke ukpụhọ. Ekem ẹma ẹnọ mi, Ben, Marion, ọkọrọ ye owo ita efen, ikanam utom nte mme akpan asiakusụn̄ ke Hanover, Pennsylvania—akpa ke otu efakutom itiokiet oro nnyịn ikenyenede ke Pennsylvania ọtọn̄ọde ke 1942 esịm 1945.

Mme Akpan Asiakusụn̄ ke Ini Ekọn̄ Ererimbot II

Mme ini ẹma ẹsidu ke ini Ekọn̄ Ererimbot II emi nnyịn ikenyenede ndiyọ usua ke ntak edida san̄asan̄a nnyịn, edi akananam Jehovah iketreke ndin̄wam nnyịn. Ini kiet ke Provincetown, Massachusetts, akani ubomisọn̄ nnyịn oro ẹkotde Buick ama abiara, ndien n̄kenyene ndisan̄a ediwak kilomita mbe n̄kann̄kụk mbon Catholic oro ẹkenen̄erede ẹsua nnyịn n̄kanam mfiakn̄ka. Mma nsan̄a mbe otu n̄kparawa ẹdide mbon ntịme oro ẹkediọn̄ọde mi ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọde ndibọn̄ n̄kpo. Nte uyom itiat oro ẹketopde ẹkefede ẹbe mi ke utọn̄ mma nnen̄ede nsọp isan̄, n̄kerede m̀mê ami ke n̄kparawa oro ẹbịne. Mma n̄kesịm ufọk owo oro ekenyenede udọn̄ do ye unana edidi se ẹnọde unan. Edi enyeneufọk, andibuana ke Udịmekọn̄ America oro ẹkekponode, ama eseme ete: “Ndikemeke nditie ye afo okoneyo emi koro mma mfre ke nnyịn iyaka usụk usụk obio ikese senima.” Ndịk ama anam mi nte n̄ketide otu mme otop itiat oro ke inụk efak, ẹtiede ẹbet mi ndibe nnyọn̄. Nte ededi, mma n̄kop inemesịt ke ini eren oro akadiande do ete: “Ntak mûkam usan̄ake ye nnyịn? Nnyịn imekeme ndineme nneme ke usụn̄.” Ntre mma nnọ enye ikọ ntiense, mma nnyụn̄ mbe itie afanikọn̄ oro ifụre ifụre.

Ndinam Ubon ye Utom Ukwọrọikọ Ada Ukem Ukem

Ke ekọn̄ oro ama okokụre, nnyịn ima inyene ediwak utom ke Virginia, esịnede edidu isua itiaita ke Charlottesville nte mme akpan asiakusụn̄ ye mme asiakusụn̄ ofụri ini. Etisịm 1956 nditọ nnyịn ẹma ẹkọri ẹkponi ẹnyụn̄ ẹdọ ebe, ndien ami ye Marion ima ifiak itọn̄ọ isan̄, inamde utom nte mme asiakusụn̄ ke Harrisonburg, Virginia, ye nte mme akpan asiakusụn̄ ke Lincolnton, North Carolina.

Ke 1966, ẹma ẹnọ mi n̄kanam utom circuit, nsan̄ade ọtọn̄ọde ke esop kiet nsịm eken nnyụn̄ nsịnde udọn̄ nnọ nditọete, kpa nte Brọda Winchester ekesịnde udọn̄ ọnọ mi ko ke New Jersey ke iduọk isua 1930. Ke isua iba mma nnam utom ke circuit kiet ke Tennessee oro ekesịnede ediwak esop. Ekem ẹma ẹdọhọ ami ye Marion ifiak ikanam utom oro nnyịn ikamade ikan, emi edide utom akpan usiakusụn̄. Ọtọn̄ọde ke 1968 esịm 1977, nnyịn ima inam utom nte mme akpan asiakusụn̄ ke Deep South, ọtọn̄ọde ke Georgia esịm Mississippi.

Ke Eastman, Georgia, ẹma ẹnọ mi utom nte  esenyịn esop (idahaemi ẹkotde esenyịn oro etiede ibuot) man nda itie Powell Kirkland, edima akamba eyenete oro akanamde utom ediwak isua nte esenyịn circuit, edi oro idem mîkọsọn̄ke. Enye ama owụt esịtekọm onyụn̄ ọnọ un̄wam ke utịbe utịbe usụn̄. Un̄wam oro enye ọkọnọde ekedi akpan n̄kpọ koro ndusụk utọk ẹma ẹdu ke esop oro ndien ibat ibat mbon oro ẹkamade ifetutom ẹma ẹbuana. Mfịna emi ama akabade okpon, ndien mma nsibiat ekese ini ndibọn̄ akam nnọ Jehovah. Mma nti mme itien̄wed nte Mme N̄ke 3:5, 6: “Buọt idem fo ye Jehovah ke ofụri esịt fo; ndien kûberi edem ke asian fo. Diọn̄ọ enye ke kpukpru usụn̄ fo, ndien enye eyenen̄ede usụn̄ fo enịm.” Ebede ke ndinam utom ọkpọsọn̄ ndinịm usụn̄ nneme in̄wan̄, nnyịn ima ikeme ndinam esop oro adiana kiet adade nti utịp ọsọk kpukpru owo.

Etisịm 1977 usọn̄ ama ọtọn̄ọ ndifịna nnyịn esisịt, ndien ẹma ẹfiak ẹnọ nnyịn ika n̄kann̄kụk Charlottesville, ebiet emi nditọiban nnyịn mbiba ye ubon mmọ ẹkedụn̄ọde. Ke isua 23 emi ẹbede, edi n̄kpọ idatesịt ọnọ nnyịn ndinam utom ke n̄kann̄kụk emi, in̄wamde nditọn̄ọ esop Ruckersville, Virginia, inyụn̄ ikụtde nditọ ye nditọ nditọ mme akpa nditọ ukpepn̄kpọ Bible nnyịn ẹkọride ẹkabade ẹdi mbiowo esop, mme asiakusụn̄, ye mbon Bethel. Ami ye Marion ke isụk ikekeme ndinam utom an̄wautom, ndien ami mmenyene ifet ndinam utom ifịk ifịk nte ebiowo ke Esop East ke  Charlottesville, ndade usụn̄ ke ukpepn̄kpọ n̄wed nnyụn̄ nnọde mme utịn̄ikọ an̄wa.

Ke ediwak isua oro ẹbede, nnyịn imosobo mme mfịna, nte kpukpru owo ẹsobode. Ke uwụtn̄kpọ, kpa ye mme ukeme oro ikesịnde, Doris ama akabade emem ke n̄kan̄ eke spirit ke ndusụk ini ke utịt utịt ini uyen esie onyụn̄ ọdọ owo oro mîkedịghe Ntiense. Edi enye ikọduọkke ima emi enye akamade Jehovah ofụri ofụri, ndien eyen esie Bill anam utom isua 15 ke Bethel ke Wallkill, New York. Doris ye Louise ẹdi mme ebeakpa idahaemi, edi mmọ ke ẹnam utom idara idara ẹkpere nnyịn nte mme asiakusụn̄ ofụri ini.

Se Ikpepde ke Ediwak Isua Emi Ẹbede

Ke ediwak isua emi ẹbede, mmekpep ndida mmemmem edumbet ifan̄ ke nte ẹkpekụtde unen ke ndinam n̄kpọ Jehovah nsịn ke edinam: Du mmemmem uwem. Di uwụtn̄kpọ ke kpukpru edinam fo, esịnede ọkpọkpọ uwem fo. Da item “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” sịn ke edinam ke kpukpru n̄kpọ.—Matthew 24:45.

Marion etịm mbio mbio ekikere oro ẹnyenede ufọn ke nte ẹkpekụtde unen ke utom usiakusụn̄ ke adan̄aemi ẹbọkde nditọ: Nyene eti ndutịm. Nam utom usiakusụn̄ fo edi ata ubọkọkọ. Dia udia oro ọnọde nsọn̄idem. Nọ idemfo nduọkodudu oro ekemde. Kûnọ idemfo ebeubọk nduọkodudu. Nam akpanikọ, esịnede kpukpru ikpehe utom ukwọrọikọ, edi inem inem n̄kpọ ke uwem nditọ fo. Nam utom ukwọrọikọ edi inem inem n̄kpọ ọnọ mmọ kpukpru ini.

Idahaemi nnyịn idu ke iduọk isua 90. Isua 62 ẹmebe tọn̄ọ nte nnyịn ikakpan̄ utọn̄ ke utịn̄ikọ baptism nnyịn ke okụre ufọkidụn̄ Stackhouse, ndien nnyịn imabiat isua 60 ke utom uyọhọ ini. Ami ye Marion imekeme ndidọhọ ye esịt akpanikọ ite ke imenen̄ede iyụhọ ye idaha nnyịn ke uwem. Ami mmenen̄ede n̄wụt esịtekọm mban̄a nsịnudọn̄ oro n̄kọbọde nte ete emi edide uyen ndinịm mme utịtmbuba eke spirit akpa ndinyụn̄ n̄ka iso nnam n̄kpọ mbịne mmọ, mmonyụn̄ n̄wụt esịtekọm nnọ edima n̄wan mi, Marion, ye nditọiban nnyịn ke un̄wam mmọ ke ofụri isua emi ẹbede. Ke adan̄aemi nnyịn mînyeneke inyene obụkidem, mmesiwak ndida Ecclesiastes 2:25 ntịn̄ mban̄a idemmi: “Anie adia, anie onyụn̄ [ọn̄wọn̄, NW] akan mi?”

Ke akpanikọ, Jehovah osu un̄wọn̄ọ oro odude ke Malachi 3:10 ọnọ nnyịn ata uwak uwak. Ke akpanikọ, enye ‘aman̄wan̄a nti n̄kpọ ọnọ nnyịn tutu akaha’!

[Ekebe/Ndise ke page 29]

NDITI MME ISUA EKỌN̄

Ke se ikperede ndisịm isua 60 ke ekọn̄ oro ama okokụre, ofụri ubon eti mme isua oro in̄wan̄-in̄wan̄.

Doris eti ete: “Pennsylvania ama enen̄ede ebịt. Ke okoneyo usen kiet enye ama ebịt ke Celsius 35.” Louise adian do ete: “Ami ye Doris ima isitie kiet eken ke ukot ke n̄kpọitie edem ke akani Buick nnyịn mbak ukot nnyịn edibịt.”

Doris ọdọhọ ete: “Edi akananam nnyịn ikekereke ke idi ubuene m̀mê ke imanana se iyomde. Nnyịn ima ifiọk ite ke imọwọrọ idụn̄ ikan ata ekese owo, edi nnyịn ima isidia udia iyụhọ kpukpru ini, ndien nnyịn ima inyene nti ọfọn̄ oro ndusụk ufan nnyịn ke Ohio, oro ẹkenyenede nditọiban emi ẹkekponide esisịt ẹkan nnyịn, ẹkesinọde nnyịn.”

Louise ọdọhọ ete: “Kpukpru ini Mama ye Papa ẹma ẹsinam nnyịn ifiọk ke ẹma ẹnyụn̄ ẹdara nnyịn, ndien nnyịn ima isibiat ekese ini ye mmọ ke an̄wautom. Emi ama esinam nnyịn ikop inem inyụn̄ inen̄ede ikpere mmọ.”

Paul eti ete: “Mma nnyene ubomisọn̄ ẹkotde Buick Special, nsiondi eke 1936, ndien ẹma ẹtịm ẹdiọn̄ọ ubomisọn̄ oro ke ntak mme ukwak wheel esie oro ẹkesisọpde ndibụn̄ọ. Mmekere ke engine ama okop odudu akan ubomisọn̄ oro. Etie nte enye ekesiwak ndibụn̄ọ ke okoneyo oro ebịtde akan ke ọfiọn̄, ndien ekem ami mma nsiwọrọ n̄ka itie udep n̄kani n̄kpọ man n̄kedep ukwak wheel efen. Mma ndinen̄ede mfiọk ndikpụhọ mmọ.”

Marion ọdọhọ ete: “Kûfre mme kad ubọ udia. Ẹkesibọbọ kpukpru n̄kpọ—unam, aran uwat, ọkpọ ubomisọn̄, kpukpru n̄kpọ. Kpukpru ini oro nnyịn ikakade ikesịm obufa efakutom, nnyịn ikesinyene ndika itieutom ukara ke n̄kann̄kụk inyụn̄ ikesịn eben̄e iyom kad ubọ udia. Ediwak ọfiọn̄ ẹkeme ndibe mbemiso ibọde kiet, ndien kpukpru ini eketie nte ke ini nnyịn ima ikọbọ kad nnyịn ke akpatre, ẹma ẹsinọ nnyịn ika efakutom efen, ndien nnyịn ikenyene ndifiak nsịn n̄wed eben̄e. Edi Jehovah ama esise aban̄a nnyịn kpukpru ini.”

[Ndise]

Ami ye Marion ye Doris (ufien) ye Louise, 2000

[Ndise ke page 25]

Ye eka mi ke 1918, ke ini n̄kedide isua 11 ke emana

[Ndise ke page 26]

Ye Louise, Marion, ye Doris ke 1948 ke ini nditọ nnyịn iban ẹkenade baptism

[Ndise ke page 26]

Foto ndọ nnyịn, October 1928

[Ndise ke page 26]

Ami ye Nditọiban mi (nsannsan ufien ye nsannsan nnasia) ke An̄wambre Yankee, 1955