Mme Mfịna Ubahade

“ETIE NTE EDIDI UKEM UKEM EDI UNEN OWO, EDI ODUDU NDOMOKIET IDỤHE KE ISỌN̄ EMI EKEMEDE NDINAM EDIDI UKEM UKEM EDI UNEN OWO.”

Ntre ke Honoré de Balzac, ewetn̄wed owo France eke ọyọhọ isua ikie 19, ọkọdọhọ. Nte afo emenyịme ye enye? Ediwak owo ẹfiọk ke ndammana usụn̄ ẹte ke ubahade ọdiọk. Edi, idem ke ọyọhọ isua ikie 21 emi, n̄kaowo osụk ababahade ke ediwak n̄ka.

CALVIN COOLIDGE, adaibuot ukara United States ọtọn̄ọde ke 1923 esịm 1929, ama ekere aban̄a mfịna ubahade n̄kaowo onyụn̄ etịn̄ aban̄a “editre kpukpru ọwọrọiso n̄kaowo ofụri ofụri.” Nte ededi, n̄kpọ nte isua 40 ke Coolidge ama ọkọkpọn̄ ukara, Otu Kerner, oro ẹkemekde ndidụn̄ọde itie ebuana eke orụk, ama okop ndịk nte ke United States iditreke-tre ndibahade iba: “kiet mbubịt owo, kiet mfiaowo—oro ẹdade ke idem mînyụn̄ idịghe ukem.” Ndusụk owo ẹdọhọ ke se ẹketịn̄de emi osu ye nte ke “ubahade eke ndutịm uforo ye eke orụk ke ọkọri” ke idụt oro.

Ntak edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ntre ndinam mme owo ẹdi ukem? Akpan mfịna edi obot owo. Akani owo ufọkmbet United States oro William Randolph Hearst ọkọdọhọ ini kiet ko ete: “Ẹkebot kpukpru owo ukem ukem ke nsụhọde n̄kaha ke n̄kpọ kiet, ndien n̄kpọ oro edi udọn̄ edidi n̄kpọ n̄kan owo efen.” Nso ke ikọ esie ọkọwọrọ? Eyedi ewet mbre owo France ọyọhọ isua ikie 19 oro Henry Becque ama etịn̄ enye enen̄ede an̄wan̄a ete: “Se inamde edidi ukem ukem edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ntre edi nte ke nnyịn n̄kukụre isiyom ndidi ukem ukem ye mbon oro ẹdide n̄kpọ ẹkan nnyịn.” Ke ikọ efen, mmọ ẹsiyom ndidi ukem ukem ye mbon oro ẹkponde itie ẹkan mmọ ke n̄kaowo; edi ediwak owo idinyịmeke ndisụhọde idaha mmọ ke ndinyịme ndidi ukem ukem ye mbon oro mmọ ẹdade nte ke ẹsụhọde ẹkan mmimọ.

Ke eset, mme owo ẹkesimamana nte mme usụhọde owo, m̀mê idem nte nditọ ufọkubọn̄. Oro osụk ededi ntre ke ibat ibat itie. Nte ededi, ke ediwak idụt mfịn, edi okụk—m̀mê unana okụk—ke ẹda ẹbiere m̀mê owo esịne ke otu mme usụhọde, ukeuke, m̀mê mme ọwọrọiso owo. Edi, mme n̄kpọ efen ẹdu oro ẹdade ẹbiere otu oro owo esịnede, utọ nte orụk ye ifiọkn̄wed. Ndien ke ndusụk itie, edidi eren m̀mê n̄wan esidi akpan ntak ubahade, ẹdade iban nte mme usụhọde owo.

 Nte Idotenyịn Ekededi Odu?

Mme ibet ẹban̄ade mme unen owo ẹn̄wam ndisụhọde ndusụk ubahade. Ẹma ẹnịm mme ibet oro ẹkpande ubahade ke United States. Ẹma ẹkpan asari ke South Africa. Ibet inyịmeke unyam ifịn ke ediwak itie ke ererimbot, okposụkedi osụk akade iso. Mme ubiere esopikpe ẹnọ ndusụk nditọisọn̄ unen edinyene isọn̄, ndien mme ibet oro ẹkpande ubahade ẹn̄wam ndusụk ubuene.

Nte emi owụt ke ubahade etre? Iwụtke. Ke adan̄aemi ndusụk ubahade ke n̄kaowo ẹkemede ndisụhọde idahaemi, mbufa ubahade ẹtọn̄ọ ndiwọrọ ndi. N̄wed oro Class Warfare in the Information Age ọdọhọ ete: “Etie nte edibahade mme owo ndọn̄ ke mbon ikpọ mbubehe ye mbonutom idotke mfịn, edi koro ikpọ otu emi ẹbaharede ke n̄kpri otu oro ẹkopde iyatesịt.”

Nte mme idaha ke n̄kaowo ẹyeka iso ndibahade mme owo ke nsinsi? Ọfọn, nte ibuotikọ oro etienede ediwụtde, idaha oro odude idịghe enye oro idotenyịn mîdụhe.