Mmọ Ẹma Ẹyọ N̄kukịm ke Obụkidem Mmọ

“Ẹsịn mi n̄kukịm ke obụkidem, isụn̄utom Satan edituai mi.” —2 CORINTH 12:7.

1. Nso idi ndusụk mfịna oro mme owo ẹsobode mfịn?

 NTE afo ke an̄wana ye ndusụk idomo oro ẹkade-ka iso? Ke edide ntre, idịghe afo ikpọn̄ an̄wana. Ke “ndiọk eyo” emi, mme anam-akpanikọ Christian ke ẹyọ ọkpọsọn̄ ubiọn̄ọ, mme mfịna ubon, udọn̄ọ, editịmede esịt ke n̄kan̄ okụk, mme mfịghe eke ntụk, editaba mbonima ke n̄kpa, ye mme n̄kpọ-ata eken. (2 Timothy 3:1-5) Ke ndusụk idụt, unana udia ye ekọn̄ ẹsịn uwem ediwak owo ke itiendịk.

2, 3. Nso etikwo etikwo ekikere ikeme ndisụn̄ọ nto mme mfịna nnyịn oro ẹtiede nte n̄kukịm, ndien didie ke oro ekeme ndikama n̄kpọndịk?

² Mme utọ mfịna oro ẹkeme ndinam mme owo ẹnen̄ede ẹkop mmemidem, akpan akpan edieke ediwak ẹtịbede ke ukem ini. Tịm fiọk se Mme N̄ke 24:10 ọdọhọde: “Esịt ama ọduọ fi ke usen ukụt, odudu fo akabade ekpri.” Ih, ndikop mmemidem mban̄a mme idomo nnyịn ekeme ndinam nnyịn itaba odudu oro nnyịn inen̄erede iyom ndien ekeme ndinam ubiere nnyịn ndiyọ nsịm utịt emem. Didie ke edi ntre?

³ Ọfọn, mmemidem ekeme ndinam nnyịn ikûda ukeme ukere n̄kpọ nnyịn inam n̄kpọ nte ọfọnde. Ke uwụtn̄kpọ, edi mmemmem n̄kpọ nnyịn ndinam mfịna nnyịn okpon akan nte enye edide ndinyụn̄ ntọn̄ọ ndikop idem nnyịn mbọm. Ndusụk owo ẹkeme ndikam nseme nnọ Abasi ẹte, “Ntak emi afo ayakde emi etịbe ọnọ mi?” Edieke utọ etikwo etikwo ekikere oro ọkpọdọn̄de n̄kam ke esịt owo, oro akpabiat idatesịt ye mbuọtidem esie. Asan̄autom Abasi ekeme ndinen̄ede n̄kop mmemidem tutu enye ekeme ndikam n̄kpa mba ndin̄wana “eti en̄wan mbuọtidem.”—1 Timothy 6:12.

4, 5. Ke ndusụk idaha, didie ke Satan esibuana ke mme mfịna nnyịn, edi nso mbuọtidem ke nnyịn ikeme ndinyene?

⁴ Ke akpanikọ, idịghe Jehovah Abasi edi ntak mme idomo nnyịn. (James 1:13) Ndusụk idomo ẹsịm nnyịn n̄kukụre koro nnyịn idomode ndinam akpanikọ nnọ enye. Ke nditịm ntịn̄, kpukpru owo oro ẹnamde n̄kpọ Jehovah ẹnam idem mmọ iso en̄wan akwa asua esie, Satan kpa Devil. Ke ekpri ibio ini oro osụhọde ọnọ enye, idiọk “abasi eyo emi” ke odomo ndinam owo ekededi oro amade Jehovah etre ndinam uduak Esie. (2 Corinth 4:4) Satan ada ekese ndutụhọ nte enye ekekeme ọnọmọ ofụri otu nditọete nnyịn emi ẹdude ke ererimbot. (1 Peter 5:9) Edi akpanikọ, idịghe Satan edi ntak kpukpru mfịna nnyịn nnennen nnennen, edi enye ekeme ndinam mme idaha oro nnyịn isobode ẹtetịm ẹdiọk, sia oyomde ndinam idem enen̄ede emem nnyịn.

⁵ Nte ededi, inamke n̄kpọ m̀mê Satan m̀mê mme n̄kpọekọn̄ esie ẹkeme ndinyene odudu adan̄a didie, nnyịn imekeme ndikan enye! Didie ke nnyịn ikeme ndinịm oro ke akpanikọ? Koro Jehovah Abasi an̄wanade ke ibuot nnyịn. Enye okụt ete ke mme asan̄autom esie inanake ifiọk iban̄a n̄kari ye n̄kukan Satan. (2 Corinth 2:11) Ke akpanikọ, Ikọ Abasi asian nnyịn ekese aban̄a mme idomo oro ẹsịmde mme ata Christian. Kaban̄a apostle Paul, Bible ada ikọ oro “n̄kukịm ke obụkidem.” Ntak-a? Ẹyak nnyịn ise nte Ikọ Abasi anamde ubak udịmikọ emi an̄wan̄a. Do nnyịn iyokụt nte ke idịghe nnyịn ikpọn̄ iyom un̄wam Jehovah man ikan mme idomo.

 Ntak Emi Mme Idomo Ẹtiede nte N̄kukịm

6. Nso ke ikọ Paul oro “n̄kukịm ke obụkidem” ọkọwọrọ ndien nso ke n̄kukịm oro ekekeme ndidi?

⁶ Ke ama ekenen̄ede osobo idomo, ẹma ẹnọ Paul odudu spirit ndiwet nte: “Ẹsịn mi n̄kukịm ke obụkidem, isụn̄utom Satan edituai mi, mbak ndiseri iseri n̄kaha.” (2 Corinth 12:7) Nso ikedi n̄kukịm emi ke obụkidem Paul? Nte ededi, n̄kukịm emi odụkde esịt esịt idem ekpenen̄ede abiak. Ntre ikọ n̄ke emi ọnọ ekikere aban̄a n̄kpọ emi ekedide ntak ubiak Paul—edide ke obụkidem, ke ntụk, m̀mê n̄kan̄ mbiba. Ekeme ndidi Paul ọkọdọn̄ọ ubiak enyịn m̀mê ndusụk udọn̄ọ ikpọkidem eken. Mîdịghe ekeme ndidi n̄kukịm oro ama abuana mme owo oro ẹkenyenede eyịghe ẹban̄a mme n̄kpọ oro ẹkenamde Paul odot nte apostle ẹnyụn̄ ẹnyenede ẹban̄a utom ukwọrọikọ ye edinọ ukpep esie. (2 Corinth 10:10-12; 11:5, 6, 13) Se ededi oro enye ekedide, n̄kukịm oro okosụk ododu, ndien owo ikekemeke ndisio enye mfep.

7, 8. (a) Nso ke ikọ oro “edituai” ọnọ ekikere aban̄a? (b) Ntak edide akpan n̄kpọ ete nnyịn iyọ n̄kukịm ekededi oro atuaide nnyịn idahaemi?

⁷ Fiọk ete ke n̄kukịm oro ama aka iso ndituai Paul. Nte enemde, ẹda ikọedinam Greek oro Paul adade mi ẹto ikọ oro adade ọnọ “nnụk.” Ẹda ikọ oro ke ata ata usụn̄ ke Matthew 26:67 ye ke ndamban̄a usụn̄ ke 1 Corinth 4:11. Ke mme ufan̄ikọ oro, enye ọnọ ekikere aban̄ade editọ owo ita. Ke ẹkerede ẹban̄a ọkpọsọn̄ usua oro Satan asuade Jehovah ye mme asan̄autom Esie, nnyịn imekeme ndinịm ke akpanikọ nte ke Devil ama okop inemesịt nte ke n̄kukịm oro ama aka iso ndituai Paul. Mfịn, Satan enem esịt ukem ntre ke ini n̄kukịm ke obụkidem atuaide nnyịn ke ukem usụn̄ oro.

⁸ Ke ntre, ukem nte Paul, oyom nnyịn ifiọk nte ikpọyọde mme utọ n̄kukịm oro. Ndinam ntre ọwọrọ ata ata uwem nnyịn! Ti ete ke Jehovah oyom ndinam uwem nnyịn aka iso ke nsinsi ke obufa ererimbot esie, ke ebiet emi mme mfịna oro ẹtiede nte n̄kukịm mîdisịmke nnyịn tutu amama. Man an̄wam nnyịn ndibọ utịbe utịbe enọ emi, Abasi ọmọnọ nnyịn ediwak uwụtn̄kpọ ke edisana Ikọ esie, kpa Bible, owụtde nte ke mme anam-akpanikọ asan̄autom esie ẹma ẹyọ n̄kukịm ke obụkidem mmọ uforo uforo. Mmọ ẹkedi mme ikpîkpu, anana-mfọnmma owo, ukem nte nnyịn idide. Ndikere mban̄a ndusụk ke “otu ntiense” eke ẹwakde ntem ekeme ndin̄wam nnyịn ‘ndifehe mbuba eke anade nnyịn ke iso ye ime.’ (Mme Hebrew 12:1) Nditie n̄kere mban̄a se mmọ ẹkeyọde ekeme ndibọp mbuọtidem nnyịn nte nnyịn ikemede ndiyọ n̄kukịm ekededi oro Satan ekemede ndida ntiene nnyịn.

N̄kukịm Oro Akatuaide Mephibosheth

9, 10. (a) Didie ke Mephibosheth akasan̄a edinyene n̄kukịm ke obụkidem esie? (b) Nso mfọnido ke Edidem David okowụt Mephibosheth, ndien didie ke nnyịn ikeme ndikpebe David?

⁹ Kere ban̄a Mephibosheth, eyen Jonathan ufan David. Ke ini Mephibosheth ekedide isua ition ke emana, etop ama edisịm nte ke ẹma ẹwot ete esie, Jonathan, ye ete ete esie, Edidem Saul. Idem ama enyek edep ekpri eyeneren emi. Edep esie ama “emen enye efehe; ndien edikem ke ini enye efehede ke nnyekidem, eyen ọduọ, obụn̄ ukot.” (2 Samuel 4:4) Ana edi ndo emi ekenen̄ede edi n̄kukịm ọnọ Mephibosheth ndiyọ nte enye ọkọkọride ọwọrọ owo.

¹⁰ Ndusụk isua ke ukperedem Edidem David, ke ntak akwa ima oro enye akamade Jonathan, ama owụt Mephibosheth ima-mfọnido. David ama ayak kpukpru isọn̄ Saul ọnọ enye onyụn̄ emek Ziba asan̄autom Saul nte andise mban̄a isọn̄ emi. David n̄ko ama ọdọhọ Mephibosheth ete: “Afo oyonyụn̄ adia n̄kpọ ke okpokoro mi kpukpru ini.” (2 Samuel 9:6-10) Nte eyịghe mîdụhe ima-mfọnido David ama ọnọ Mephibosheth ndọn̄esịt onyụn̄ an̄wam ndisụhọde ubiak ndo esie. Nso eti ukpepn̄kpọ ke emi edi ntem! Nnyịn n̄ko ikpenyene ndifọn ido ye mbon oro ẹn̄wanade ye n̄kukịm ke obụkidem.

11. Nso ke Ziba eketịn̄ aban̄a Mephibosheth, edi nnyịn isan̄a didie ifiọk ke se enye eketịn̄de ekedi nsu? (Se ikọ idakisọn̄.)

¹¹ Ke ukperedem, Mephibosheth ekenyene ndin̄wana ye n̄kukịm en̄wen ke obụkidem esie. Asan̄autom esie Ziba ama ọdọk enye edidọk ke iso Edidem David, emi ini oro ekefehede ọkpọn̄ Jerusalem ke ntak nsọn̄ibuot Absalom eyen David.  Ziba ama ọdọhọ ete ke Mephibosheth ke unana edinam akpanikọ okosụhọ ke Jerusalem ye idotenyịn edibọ itie edidem nda. * David ama enịm edidọk Ziba ke akpanikọ onyụn̄ emen kpukpru inyene Mephibosheth ọnọ osu nsu oro!—2 Samuel 16:1-4.

12. Didie ke Mephibosheth akanam n̄kpọ aban̄a idaha esie, ndien didie ke enye enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn?

¹² Nte ededi, ke ini Mephibosheth ke akpatre okosobode ye David, enye ama asian edidem se ikenen̄erede itịbe. Enye ke ekeben̄e idem nditiene David ke ini Ziba akabian̄ade enye onyụn̄ enyịmede ndika ke itie esie. Ndi David ama enen̄ede se ikakwan̄ade emi? Ubak ubak. Enye ama abahade inyene oro ke ufọt iren iba emi. Mi, ndien, ekedi se ikekemede nditie nte n̄kukịm efen ke obụkidem Mephibosheth. Nte enye ama enen̄ede okụt edikpu? Ndi enye ama afan̄a ubiere David, esemede nte ke oro ikenenke? Baba, enye ke nsụhọdeidem ama enyịme ye uduak edidem. Enye okowụk ntịn̄enyịn ke se idide eti, adarade nte ke edidem Israel oro enyenede unen ama ọnyọn̄ edi ke ifụre. Ke akpanikọ, Mephibosheth ama enịm n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ ke ndiyọ ndo, edidọk, ye edikpu.—2 Samuel 19:24-30.

Nehemiah Ama Ọyọ Mme Idomo Esie

13, 14. Mme n̄kukịm ewe ke Nehemiah ekenyene ndiyọ ke ini enye ọkọnyọn̄de edi ndifiak mbọp ibibene Jerusalem?

¹³ Kere ban̄a ndamban̄a n̄kukịm oro Nehemiah ọkọyọde ke ini enye akafiakde ọnyọn̄ obio Jerusalem oro mîkenyeneke ibibene ke ọyọhọ isua ikie ition M.E.N. Enye ama okụt ke obio oro ikenyeneke ukpeme, ndien mme Jew oro ẹkenyọn̄ọde ntan̄mfep ẹdi emi ẹkedude do ikenyeneke ndutịm, ẹma ẹkop mmemidem, ikonyụn̄ isanake ke enyịn Jehovah. Idem okposụkedi Edidem Artaxerxes ọkọnọde odudu ete ẹfiak ẹbọp mme ibibene Jerusalem, ikebịghike Nehemiah ama edifiọk nte ke mme andikara mme idụt oro ẹkedude ẹkpere ikamaha utom imọ. “Mmọ ẹse enye ke ata idiọk-n̄kpọ eti-eti, koro owo edide ndiyom mfọn nditọ Israel.”—Nehemiah 2:10.

¹⁴ Mme andibiọn̄ọ ẹketode esenidụt mi ẹma ẹsịn ofụri ukeme mmọ nditre utom Nehemiah. Anaedi ndịk, nsu, edidọk, ndịghe mmọ—esịnede edidọn̄ mbon uyep ndikanam idem emem enye—ẹketie nte uyịre uyịre n̄kukịm ke obụkidem esie. Ndi enye ama ayak idem ọnọ n̄kari mme asua oro? Baba! Enye ọkọkọn̄ ọyọhọ mbuọtidem esie ke Abasi, ikokopke mmemidem. Ntem, ke ini ẹkebọpde ibibene Jerusalem ẹkụre, enye ekedi nsinsi n̄kpọ ntiense aban̄a ima ima un̄wam oro Jehovah ọkọnọde Nehemiah.—Nehemiah 4:1-12; 6:1-19.

15. Mme mfịna ewe ke otu mme Jew ẹkenen̄ede ẹfịna Nehemiah?

¹⁵ Nte andikara, Nehemiah ekenyene n̄ko ndiyọ ediwak mfịna ke otu ikọt Abasi. Mme mfịna  emi ẹketie nte n̄kukịm oro ẹnen̄erede ẹfịna enye koro mmọ ẹma ẹtụk itie ebuana mme owo ye Jehovah. Mme imọ owo ke ẹkebọ ikpọ udori, ndien mme ubuene nditọete mmọ ẹkenyene ndisana isọn̄ mmọ nyak ndien ẹkam ẹnyamde nditọ mmọ ẹsịn ke ufụn man ẹkpe isọn ọkọrọ ye tax mbon Persia. (Nehemiah 5:1-10) Ediwak mme Jew ke ẹkebiat Sabbath, ẹma ẹnyụn̄ ẹkpu ndinọ mme Levite ye temple un̄wam. N̄ko, ndusụk mmọ ẹma ẹdọ “iban Ashdod, ye eke Ammon, ye eke Moab.” Emi akabiak Nehemiah didie ntem! Edi n̄kukịm emi ndomokiet ikanamke enye akpa mba. Enye ama esinam n̄kpọ ekekem ye mme idaha emi nte ifịk ifịk andinịm ndinen ibet Abasi. Ukem nte Nehemiah, akpakam nnyịn iyakke edu uwem unana edinam akpanikọ mbon en̄wen akpan nnyịn ndinam utom ke edinam akpanikọ nnọ Jehovah.—Nehemiah 13:10-13, 23-27.

Ediwak Mbon Efen Oro Ẹkenamde Akpanikọ Ẹma Ẹyọ

16-18. Didie ke mfịna ubon ekesịm Isaac ye Rebekah, Hannah, David, ye Hosea?

¹⁶ Bible esịne ediwak uwụtn̄kpọ efen ẹban̄ade mme owo oro ẹkeyọde mme akama-mfụhọ idaha oro ẹketiede nte n̄kukịm. Ọsọ ebiet emi mme utọ n̄kukịm emi ẹketode ekedi mme mfịna ubon. Iban Esau iba ‘ẹkedi se iyatde Isaac ye Rebekah esịt,’ ete ye eka Esau. Rebekah ama akam ọdọhọ ete ke uwem ama efek imọ ke ntak iban oro. (Genesis 26:34, 35; 27:46) Kere, n̄ko, ban̄a Hannah, ye nte Peninnah n̄wan ufụp esie ‘okotụhọrede enye’ koro Hannah ekedide ada. Ekeme ndidi Hannah ama esisobo ndutụhọ emi ndien ndien ke ini mmọ ẹdude ikpọn̄ ke ufọk mmọ. Peninnah n̄ko ama ayat enye esịt an̄wan̄wa—nte eyịghe mîdụhe ke iso mme iman ye mme ufan—ke adan̄aemi ubon oro ẹkedụkde usọrọ ke Shiloh. Emi eketie nte ndinen̄ede mfịk n̄kukịm oro nsịn ke obụkidem Hannah.—1 Samuel 1:4-7.

¹⁷ Kere ban̄a se David ọkọyọde ke ntak idat idat ufụp ete n̄wan esie, Edidem Saul. Man anyan̄a uwem esie, ẹma ẹnyịk David ndikodụn̄ ke mme abaitiat ke wilderness En-gedi, ke ebiet emi enye ekenyenede ndidọk n̄kokon̄ ye enyene-ndịk obot. Ana edi ukwan̄ikpe oro ama ayat enye esịt, koro enye mîkanamke Saul idiọkn̄kpọ ndomokiet. Kpa ye oro, David ekenyene ndidu uwem itọk ke ediwak isua—kpukpru emi ke ntak ufụp Saul.—1 Samuel 24:14, 15; Mme N̄ke 27:4.

¹⁸ Kere ban̄a mfịna ubon oro ekesịmde prọfet Hosea. N̄wan esie ama akabade edi n̄wan efịbe. Anaedi oburobụt ido n̄wan esie eketie nte n̄kukịm oro ẹkefịkde ẹdọn̄ ke esịt esie. Ndien nso ọkpọsọn̄ ubiak efen efen ke anaedi enye okokop ntem ke ini n̄wan esie akamande nditọ akpara iba oto use esie!—Hosea 1:2-9.

19. Nso ukọbọ ke prọfet Micaiah okosobo?

¹⁹ N̄kukịm efen ke obụkidem edi ukọbọ. Kere ban̄a ifiọk n̄kpọntịbe prọfet Micaiah. Anaedi ndikụt nte ke idiọk Edidem Ahab ama ada mme nsunsu prọfet akan idemesie okụk ye nte ke Ahab ama enịm in̄wan̄-in̄wan̄ nsu mmọ ke akpanikọ ekedi ndutụhọ ọnọ edinen Micaiah.  Ekem, ke ini Micaiah ọkọdọhọde Ahab ete ke kpukpru prọfet oro ẹketịn̄ ikọ ke “spirit nsu,” nso ke adausụn̄ mbon abian̄a oro akanam? Kamse, enye ‘ama eyịbi Micaiah ke mfụk’! Se ikakam idiọkde ikan oro ekedi nte Ahab akanamde n̄kpọ aban̄a ntọt Jehovah oro nte ke en̄wan edifiak nnyene Ramoth-gilead idikwe unen. Ahab ama owụk ete ẹtop Micaiah ẹsịn ke ufọk ukwak ẹnyụn̄ ẹda uyo ukụt ẹbọk enye. (1 Ndidem 22:6, 9, 15-17, 23-28) Ti, n̄ko Jeremiah ye nte mme andikọbọ ẹdide mme owotowo ẹkenamde n̄kpọ ye enye.—Jeremiah 20:1-9.

20. Nso n̄kukịm ke Naomi ekenyene ndiyọ, ndien didie ke ẹkenọ enye utịp?

²⁰ Editaba mbonima edi ndotndot idaha efen emi ekemede nditie nte n̄kukịm ke obụkidem. Naomi ekenyene ndiyọ ubiak ubiak editaba ebe ye nditọ esie iba ke n̄kpa. Edi ke osụk odude ke akama-mfụhọ idaha oro, enye ama afiak ọnyọn̄ Bethlehem. Enye ama asian mme ufan esie ete ẹkûkot imọ aba Naomi, edi ẹkot imọ Marah, enyịn̄ oro okowụtde ndotndot ifiọk n̄kpọntịbe oro enye ekenyenede. Nte ededi, ke akpatre, Jehovah ama ada eyeyen emi akakabarede enyene ebuana ke udịm ubon oro akadade ekesịm Messiah, ọnọ ime esie utịp.—Ruth 1:3-5, 19-21; 4:13-17; Matthew 1:1, 5.

21, 22. Didie ke Job okosobo ntakurua, ndien enye akanam n̄kpọ didie?

²¹ Kere ban̄a n̄kpaidem oro anade edi ama anam Job ke ini enye okokopde aban̄a mbabuat ye afai afai n̄kpa ndima nditọ esie duop, owo itin̄ke-tịn̄ iban̄a editaba kpukpru ufene ye mme asan̄autom esie. Ke mbuari, eketie nte ofụri uwem esie ama atahade! Ekem, nte Job akamian̄ade ke nnama emi, Satan ama ọtọ enye udọn̄ọ. Ekeme ndidi Job ama ekere ke idiọk udọn̄ọ emi oyowot imọ n̄ko. Ubiak esie ama akabade edi se owo mîkemeke ndiyọ tutu enye ekere ke n̄kpa edidi ubọhọ.—Job 1:13-20; 2:7, 8.

²² Nte n̄kpọ eke kpukpru emi mîkekemke, n̄wan esie, ke mfụhọ ye ọkpọsọn̄ ubiak esie, ama edi ebịne enye onyụn̄ edifiori ete: “Kpọn̄ Abasi, ndien kpa n̄kpa”! Nso n̄kukịm ke emi ekedi ntem ọnọ obụkidem esie oro ọkọyọhọde ye ubiak! Ekem, nsan̄a Job ita, utu ke ndidọn̄ enye esịt, ẹma ẹda mme ekikere oro ẹtiede nte ẹdi akpanikọ ẹsụn̄i enye, ẹdoride enye ikọ ẹte ke ama anam ndedịbe idiọkn̄kpọ, ẹbierede nte ke emi ekedi ntak afanikọn̄ esie. Mme ukwan̄ eneni mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹnụk n̄kukịm oro ẹsịn ke esịt esịt obụkidem esie, yak idọhọ ntre. Ti, n̄ko, nte ke Job ikọfiọkke ntak emi mme enyene-ndịk n̄kpọ emi ẹketịbede ẹnọ enye, m̀mê enye ndikọfiọk nte ke imọ idikpaha. Edi, “ke ofụri n̄kpọ emi Job inamke idiọk, inyụn̄ idorike Abasi se mînenke.” (Job 1:22; 2:9, 10; 3:3; 14:13; 30:17) Okposụkedi okosobode ediwak n̄kukịm ke ukem ini, enye ikedehede ikpọn̄ usụn̄ uwem nsọn̄ọnda esie. Nso n̄kpọ nsịnudọn̄ ke oro edi ntem!

23. Ntak emi mme anam-akpanikọ oro nnyịn inemede iban̄a ẹkekemede ndiyọ nsio nsio n̄kukịm ke obụkidem?

²³ Mme uwụtn̄kpọ oro ẹkebemde iso idaha iban̄a kpukpru uwụtn̄kpọ oro ẹdude ke usụn̄ ndomokiet. Bible esịne ediwak uwụtn̄kpọ efen efen. Kpukpru mme anam-akpanikọ asan̄autom emi ẹkenyene ndiyọ mme ndamban̄a n̄kukịm mmọ. Ndien nso nsio nsio mfịna ke mmọ ẹkesobo ntem! Kpa ye oro, kpukpru mmọ ẹma ẹnam ukem n̄kpọ. Owo mmọ ndomokiet ikakpaha mba ke utom oro mmọ ẹkenamde ẹnọ Jehovah. Kpa ye mme akama-mfụhọ idomo oro mmọ ẹkesobode, mmọ ẹma ẹkan Satan ke odudu oro Jehovah ọkọnọde mmọ. Didie? Ibuotikọ oro etienede ọyọbọrọ mbụme emi, onyụn̄ owụt nte nnyịn n̄ko ikemede ndiyọ n̄kpọ ekededi oro etiede nte n̄kukịm ke obụkidem nnyịn.

[Ikọ idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Ntak emi ẹkemede ndimen mme mfịna oro nnyịn isobode ndomo ye n̄kukịm ke obụkidem?

• Nso ikedi ndusụk n̄kukịm oro Mephibosheth ye Nehemiah ẹkenyenede ndiyọ?

• Ke otu mme uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi ẹban̄ade iren ye iban emi ẹkeyọde nsio nsio n̄kukịm ke obụkidem, ewe ekenen̄erede otụk fi, ndien ntak-a?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Mme ndise ke page 15]

Mephibosheth ekenyene ndiyọ ndo, edidọk, ye edikpu

[Ndise ke page 16]

Nehemiah ama ọyọ kpa ye ubiọn̄ọ