Jehovah Asasua Abian̄a
Jehovah Asasua Abian̄a
‘Ẹkûbian̄a kiet eken.’—MALACHI 2:10.
1. Nso ke Abasi oyom oto nnyịn edieke anade nnyịn inyene nsinsi uwem?
NTE afo omoyom nsinsi uwem? Edieke edide afo emenịm idotenyịn oro ke akpanikọ nte ẹn̄wọn̄ọde ke Bible, eyedi afo edibọrọ, ‘Ih.’ Edi edieke afo oyomde Abasi ọnọ fi anana-utịt uwem ke obufa ererimbot esie, oyoyom afo anam mme n̄kpọ oro enye oyomde. (Ecclesiastes 12:13; John 17:3) Ndi owụt unana ibuot ndidori enyịn mme anana-mfọnmma owo ndinam oro? Baba, koro Jehovah etịn̄ ikọ nsịnudọn̄ emi: “Koro nyomde ima, nyomke uwa; nyom ifiọk Abasi n̄kan edifọp uwa.” (Hosea 6:6) Ntre idem mme anana-mfọnmma owo ẹkeme ndinam mme n̄kpọ oro Abasi oyomde.
2. Didie ke ediwak nditọ Israel ẹkebian̄a Jehovah?
2 Nte ededi, idịghe kpukpru owo ẹyom ndinam uduak Jehovah. Hosea owụt nte ke idem ediwak nditọ Israel ikoyomke ndinam oro. Nte idụt, mmọ ẹma ẹdụk ediomi ndinịm mme ibet Abasi. (Exodus 24:1-8) Edi, ikebịghike mmọ ẹma “ẹbiat ediomi” oro, ebe ke ndibiat ibet esie. Ntem, Jehovah ama ọdọhọ ete ke nditọ Israel oro ‘ẹma ẹbian̄a’ imọ. (Hosea 6:7) Ndien ediwak owo ẹnam ntre toto ke ini oro. Edi Jehovah asasua abian̄a, edide ẹbian̄a enye m̀mê ẹbian̄a mbon oro ẹmade ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ẹnọ enye.
3. Nso ndụn̄ọde ke ẹdinam ke ukpepn̄kpọ emi?
3 Hosea ikedịghe n̄kukụre prọfet oro okowụtde nte Abasi esede abian̄a, ukem ekikere oyomde nnyịn inyene edieke nnyịn idoride enyịn ndidu uwem oro enyenede inem. Ke ibuotikọ oro ekebemde iso, nnyịn ima itọn̄ọ ndidụn̄ọde ekese ke otu ntịn̄nnịm etop Malachi, ọtọn̄ọde ke akpa ibuot esie. Ẹyak nnyịn idahaemi iwọn̄ọde ika udiana ibuot n̄wed oro inyụn̄ ise nte ẹwụkde ntịn̄enyịn efen efen ke nte Abasi esede abian̄a. Idem okposụkedi Malachi ekesede aban̄a idaha oro okodude ke otu ikọt Abasi ke ediwak iduọk isua ke mmọ ẹma ẹkenyọn̄ọ ntan̄mfep ke Babylon, udiana ibuot oro enyene se enen̄erede ọwọrọ ọnọ nnyịn mfịn.
Mme Oku Oro Ẹkenyenede Nduduọhọ
4. Nso ntọt ke Jehovah ọkọnọ mme oku?
4 Ibuot 2 ọtọn̄ọ ye Jehovah ndibiom mme oku Jew ikpe ke mmọ ndiwọn̄ọde n̄kpọn̄ ndinen usụn̄ esie. Edieke mmọ mîdaha item esie isịn ke edinam inyụn̄ inen̄ede mme usụn̄ mmọ, ikpọ mfịna ẹkenyene ndidi. Tịn̄ enyịn ke akpa ufan̄ikọ iba: “Ewụhọ emi enyene mbufo mme oku. Edieke mbufo mîkopke, mînyụn̄ inịmke ke esịt, mînyụn̄ inọhọ enyịn̄ mi ukpono, Jehovah mme udịm ọdọhọ, nyọdọn̄ isụn̄i oro utom ke ọtọ mbufo, nnyụn̄ nnam nti n̄kpọ mbufo ẹkabade ẹdi isụn̄i.” Edieke mme oku ẹkpekekpepde mme owo ibet Abasi ẹnyụn̄ ẹnịmde mmọ, ẹkpekediọn̄ mmọ. Edi ke ntak edifụmi uduak Abasi, isụn̄i ekenyene ndisịm mmọ. Idem mme edidiọn̄ oro mme oku ẹkediọn̄de ẹkenyene ndikabade ndi isụn̄i.
5, 6. (a) Ntak ẹkeduọhọde mme oku akpan akpan? (b) Didie ke Jehovah eketịn̄ nte imọ isede mme oku ke ndek?
5 Ntak emi ẹkeduọhọde mme oku akpan akpan? Mal 2 Ufan̄ikọ 7 ọnọ in̄wan̄-in̄wan̄ ntak kiet: “N̄kpọkinua oku ẹkpekpeme ifiọk, owo ẹkpenyụn̄ ẹbụp n̄kpọkinua esie ewụhọ: koro enye edide isụn̄utom Jehovah mme udịm.” Ke se iwakde ibe tọsịn isua kiet ke mbemiso, mme ibet Abasi oro ẹkenọde Israel ẹbe ke Moses ẹkedọhọ ke mme oku ẹkenyene mbiomo ‘ndikpep nditọ Israel kpukpru mme ewụhọ emi Jehovah ọkọdọhọde.’ (Leviticus 10:11) Ke mfụhọ, ke ukperedem, andiwet 2 Chronicles 15:3 ọkọtọt ete: “Usen ẹnyụn̄ ẹwak emi Israel mînyeneke Abasi akpanikọ, mînyụn̄ inyeneke oku eke etemede, mînyụn̄ inyeneke n̄wed ibet.”
6 Ke eyo Malachi, ke ọyọhọ isua ikie ition M.E.N., idaha mme oku ekedi ukem. Mmọ ẹma ẹkpu ndikpep mme owo Ibet Abasi. Ntre ama odot ẹkot mme oku oro ẹdinam ibat. Tịm fiọk n̄kpọsọn̄ ikọ oro Jehovah adade etịn̄ ikọ ye mmọ. Malachi 2:3 ọdọhọ ete: “[Nyatiam] ifuọ nduọk mbufo ke iso, kpa ifuọ usọrọ mbufo.” Nso nsuannọ ke emi ekedi ntem! Ẹkenyene ndida ifuọ unam uwa n̄kọfọp ke edem nna. (Leviticus 16:27) Edi ke ini Jehovah asiande mmọ nte ke utu ke oro ke imọ iyatiam ifuọ iduọk mmọ ke iso, oro owụt in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke enye ama esịn onyụn̄ ese uwa mmọ ye mbon oro ẹkewade mmọ ke ndek.
7. Ntak emi Jehovah akayatde esịt ye mme andikpep Ibet?
7 Ke ediwak isua ikie mbemiso eyo Malachi, Jehovah ama ọnọ mme Levite utom ndise mban̄a ataya ndien ke ukperedem ndise mban̄a temple ye edisana utom. Mmọ ẹkedi mme andikpep ke idụt Israel. Ndinam utom oro ẹkenọde mmọ ọkpọkọwọrọ uwem ye emem ọnọ mmọ ye idụt oro. (Numbers 3:5-8) Edi, mme Levite ẹma ẹduọk mbak Abasi oro mmọ ẹkenyenede ke akpa. Ntem, Jehovah ama asian mmọ ete: “Edi mbufo ẹmekpọn̄ usụn̄; ẹmenam ediwak owo ẹduọn̄ọ ke mbet; ẹmebiat ediomi Levi . . . mbufo [inịmke] ido mi.” (Malachi 2:8, 9) Ebede ke mmọ ndikokpu ndikpep akpanikọ onyụn̄ ebede ke idiọk uwụtn̄kpọ mmọ, mme oku oro ẹma ẹda ediwak nditọ Israel ẹtụn usụn̄, ntre Jehovah ama enen ndiyat esịt ye mmọ.
Ndinịm Mme Idaha Abasi
8. Ndi ndiyom mme owo ẹnịm mme idaha Abasi ọsọn̄ akaha? Nam an̄wan̄a.
8 Ẹyak nnyịn ikûkere nte ke mme oku oro ẹma ẹdot mbọm ye edifen nnọ koro mmọ ẹkedide mme ikpîkpu anana-mfọnmma owo ndien ke owo ikpodorike enyịn mmọ ndinịm mme idaha Abasi. Akpanikọ edi nte ke mme owo ẹkeme ndinịm mme ewụhọ Abasi, koro Jehovah mîyomke mmọ ẹnam se mmọ mîkemeke. Eyedi ndusụk mme oku ini oro ẹma ẹnịm mme idaha Abasi, ndien eyịghe ndomokiet idụhe iban̄a owo kiet oro akanamde oro ke ukperedem—Jesus, kpa akamba “akwa oku.” (Mme Hebrew 3:1) Ẹkeme nditịn̄ mban̄a enye nte enende ẹte: “Ewụhọ akpanikọ okodu enye ke inua, ndien ikwe ukwan̄-n̄kpọ ke n̄kpọk-inua esie: enye asan̄a ye ami ke emem ye ke edinen ido, onyụn̄ akabade ediwak owo ke idiọk ido efep.”—Malachi 2:6.
9. Mmanie ẹdeme akpanikọ ke eyo nnyịn ke ofụri esịt?
9 Ke ẹmende ẹdomo, ke se iwakde ibe isua ikie idahaemi, nditọete Christ oro ẹyetde aran, mbon oro ẹnyenede idotenyịn eke heaven, ẹmenam utom nte “ndisana oku, ndiwa uwa spirit, eke Abasi adarade ndibọ.” (1 Peter 2:5) Mmọ ẹda iso ke ndideme akpanikọ Bible nnọ mbon en̄wen. Nte afo ekpepde akpanikọ oto mmọ, nte afo ukwe nte ke ewụhọ akpanikọ omodu mmọ ke inua? Mmọ ẹmen̄wam ndiwọn̄ọde ediwak owo n̄kpọn̄ nsunsu ukpepn̄kpọ, tutu idahaemi ediwak miliọn owo ẹdu ke ofụri ererimbot oro ẹkpepde akpanikọ Bible ẹnyụn̄ ẹnyenede idotenyịn nsinsi uwem. Mmọ emi n̄ko ẹnyene ifet ndikpep ediwak miliọn mbon en̄wen ewụhọ akpanikọ.—John 10:16; Ediyarade 7:9.
Ntak Ndidu ke Ukpeme
10. Ntak emi nnyịn inyenede ndidu ke ukpeme?
10 Nte ededi, nnyịn imenyene ntak ndidu ke ukpeme. Nnyịn imekeme nditaba mme ukpepn̄kpọ oro ẹwụtde ke Malachi 2:1-9. Nte nnyịn ke idem nnyịn imodu ke edidemede mbak owo edikụt ukwan̄-n̄kpọ ndomokiet ke n̄kpọkinua nnyịn? Ke uwụtn̄kpọ, nte mbonubon nnyịn ẹkeme ndinen̄ede mberi edem ke se nnyịn itịn̄de? Nte nditọete nnyịn eke spirit ke esop ẹkeme ndinam ukem oro? Ekeme ndidi mmemmem n̄kpọ ndikọri edu ediyụrọde mme ikọ man mmọ ẹnen ke san̄asan̄a usụn̄ifiọk edi oro ekemede nditụn mme owo usụn̄. Mîdịghe owo ekeme ndisu nsu m̀mê edịp ọyọhọ ntọt ke mbubehe okụk. Nte Jehovah idikwe oro? Ndien edieke nnyịn itienede mme utọ edinam oro, nte enye eyenyịme mme uwa ekọm ẹtode n̄kpọkinua nnyịn?
11. Mmanie akpan akpan ke ẹyom ẹdu ke ukpeme?
11 Amaedi mbon oro ẹnyenede ifet ndikpep Ikọ Abasi ke esop mfịn, Malachi 2:7 ekpenyene ndidi n̄kpọ ukpeme. Enye ọdọhọ ete ke n̄kpọkinua mmọ ‘ẹkpenyene ndikpeme ifiọk, mme owo ẹkpenyụn̄ ẹbụp n̄kpọkinua mmọ ewụhọ.’ Mme utọ andikpep oro ẹnyene ndodobi mbiomo, koro James 3:1 owụt ete ke ‘ikpe mmọ ọyọsọn̄ akan.’ Ke adan̄aemi mmọ ẹkpekpepde n̄kpọ ke odudu ye ifiopesịt, ana ukpepn̄kpọ mmọ enen̄ede ọkọn̄ọ ke Ikọ Abasi oro ẹwetde-wet ye item ẹnọde ebe ke esop Jehovah. Ke usụn̄ oro ke mmọ ‘ẹditịm ẹdot ndikpep mbon en̄wen.’ (NW) Ntem, ẹnọ mmọ item ẹte: “Sịn ifịk wụt Abasi idem fo, ete idi owo eke ẹdomode ẹfiọk, anam-utom eke mînyeneke ntak ndikop bụt, edi itịmde isiak ikọ akpanikọ.”—2 Timothy 2:2, 15.
12. Nso ukpeme ke oyom mbon oro ẹkpepde owo n̄kpọ ẹwụt?
12 Edieke nnyịn mîdụhe ke ukpeme, nnyịn imekeme ndisobo idomo edisịn mme n̄kpọ oro nnyịn imade m̀mê mme ọkpọkpọ ekikere ke ukpepn̄kpọ nnyịn. Oro ekeme ndinen̄ede n̄kama n̄kpọndịk nnọ owo oro ọkọn̄de mbuọtidem ke mme ubiere esie idem ke ini mme ubiere emi ẹtuahade ye se esop Jehovah ekpepde. Edi Malachi ibuot 2 owụt ete ke nnyịn ikpenyene ndidori enyịn mme andikpep ke esop ndisọn̄ọ nyịre ke ifiọk oro otode Abasi idịghe ke mme ọkpọkpọ ekikere, emi ẹkemede ndinam mme erọn̄ ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ. Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke edisịnde kiet ke otu n̄kpri nditọwọn̄ emi ẹbuọtde idem ye Ami ọduọ, ọfọn akan ye enye nte ẹkpedade akamba itiat ukọk-n̄kpọ ẹkọn̄ọ enye ke itọn̄, ẹnyụn̄ ẹduọk enye ke udem inyan̄.”—Matthew 18:6.
Ndidọ Owo Oro Mînịmke ke Akpanikọ
13, 14. Nso ikedi abian̄a kiet oro Malachi okosiode owụt?
13 Ọtọn̄ọde ke Mal 2 ufan̄ikọ 10 ka iso, Malachi ibuot 2 akam owụt se idide abian̄a ata nnennen nnennen. Malachi owụk ntịn̄enyịn ke usụn̄ iba oro ẹnyenede ebuana, emi enye adade ikọ oro “abian̄a” etịn̄ ikọ ndien ndien. Akpa, fiọk ete ke Malachi ọtọn̄ọ ndinọ item esie ye mme mbụme emi: “Nte nnyịn kpukpru inyeneke ete kiet? Nte idịghe Abasi kiet okobot nnyịn? Nsinam nnyịn ibian̄ade kiet eken, ke ibiat ediomi mme ete nnyịn?” Ekem Mal 2 ufan̄ikọ 11 adian do ete ke edu abian̄a Israel edi ukem ye edibiat “edisana n̄kpọ Jehovah.” Nso ke mmọ ẹkenam oro ekenen̄erede ọdiọk ntre? Ufan̄ikọ oro owụt kiet ke otu idiọk edinam mmọ: Mmọ ẹma ‘ẹdọ eyen esen abasi kiet.’
14 Ke nditịn̄ ke usụn̄ efen, ndusụk nditọ Israel, emi ẹkedide ubak idụt oro ẹma ẹkeyak ẹnọ Jehovah, ẹma ẹdọ mbon oro mîkatuakke ibuot inọ enye. Udọn̄ikọ oro an̄wam nnyịn ndikụt ntak emi oro ekenen̄erede ọdiọk. Mal 2 Ufan̄ikọ 10 ọdọhọ ete ke mmọ ẹkenyene ete kiet. Emi ikedịghe Jacob (ẹkedide ẹdikot Israel) m̀mê Abraham m̀mê idem Adam. Malachi 1:6 owụt ete ke Jehovah ekedi “ete kiet” oro. Idụt Israel okodu ke itie ebuana ye enye, ẹdide mme andibuana ke ediomi oro ẹkenamde ye mme ete mmọ. Kiet ke otu ibet ke ediomi oro ekedi: “Kûnyụn̄ unam ndọ ye mmọ; kûda eyen fo an̄wan unọ eyen-eren esie, kûnyụn̄ uda eyen esie an̄wan unọ eyen-eren fo.”—Deuteronomy 7:3.
15. (a) Didie ke ndusụk owo ẹkeme ndidomo ndiwụt nte ke ndidọ owo oro mînịmke ke akpanikọ enen? (b) Didie ke Jehovah etịn̄ ekikere esie ke n̄kpọ aban̄ade ndọ?
15 Ndusụk owo mfịn ẹkeme ndikere ẹte: ‘Owo oro ami nnyenede udọn̄ ndidọ edi ata eti owo. Nte ini akade, ekeme ndidi enye eyenyịme utuakibuot akpanikọ.’ Utọ ekikere oro ọsọn̄ọ ntọt eke odudu spirit oro: “Esịt abian̄a akan kpukpru n̄kpọ, onyụn̄ abiara fap.” (Jeremiah 17:9) Ẹwụt ekikere Abasi kaban̄a edidọ owo oro mînịmke ke akpanikọ ke Malachi 2:12: “Jehovah eyesịbe owo eke anamde ntem.” Ntem, ẹteme mme Christian ẹte ẹdọ “owo Abasi ikpọn̄-ikpọn̄.” (1 Corinth 7:39) Ke ndutịm mme Christian, owo ‘isịbeke’ owo oro enịmde ke akpanikọ ifep ke ntak ọdọde owo oro mînịmke ke akpanikọ. Edi, edieke owo oro mînịmke ke akpanikọ osụk akade iso ke idaha unana edinịm ke akpanikọ esie, nso iditịbe inọ enye ke mîbịghike, ke ini Abasi edidade editịm n̄kpọ emi isịm utịt?—Psalm 37:37, 38.
Ndinam N̄kpọ ke Idiọk Usụn̄ ye Nsan̄a Ndọ
16, 17. Nso ikedi abian̄a oro ndusụk owo ẹkebian̄ade?
16 Malachi eneme ndien ọyọhọ abian̄a iba: ndinam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ ye nsan̄a ndọ, akpan akpan edisio ndọ nte mînenke. Ufan̄ikọ 14 ke Mal ibuot 2 ọdọhọ ete: “Jehovah [edi] ntiense ke ufọt fo ye n̄wan uyen fo, emi afo abian̄ade enye, okposụk edi nte enye [edide] nsan̄a fo ye n̄wan ediomi fo.” Ke ndibian̄a iban mmọ, mme ebe ẹdide mme Jew ẹma ẹnam itieuwa Jehovah ‘ọyọhọ ye mmọn̄eyet.’ (Malachi 2:13) Iren oro ẹma ẹsion̄o ndọ ke mme ntak oro mîkekemke ye ibet, ẹkpọn̄de iban uyen mmọ ke ukwan̄ usụn̄, eyedi man ẹdọ n̄kaiferi m̀mê iban oro ẹkponode ndem. Ndien mme idiọk oku ẹma ẹnyịme oro! Edi, Malachi 2:16 ọdọhọ ete: “Koro Jehovah Abasi Israel ọdọhọde, ete ke imọ isasua usiondọ.” Ke ukperedem, Jesus ama owụt nte ke oburobụt ido edi n̄kukụre isọn̄ ọnọ usiondọ oro edinamde nsan̄a oro mîduehe enyene ifụre ndifiak ndọ ndọ.—Matthew 19:9.
17 Kere ban̄a ikọ Malachi, nyụn̄ se nte mmọ ẹdemerede esịt ye ekikere owo ẹban̄a mfọnido. Enye etịn̄ aban̄a “nsan̄a fo ye n̄wan ediomi fo.” Eren kiet kiet oro abuanade ama ọdọ ekemmọ andinịm ke akpanikọ, n̄wan Israel, emekde enye nte edima nsan̄a eyouwem. Ke adan̄aemi ekemede ndidi ndọ oro akada itie ke ini mmọ ẹkedide n̄kparawa, ini ndibe ye mmọ ndidụk isua usọn̄ ikabiatke ediomi oro mmọ ẹkedụkde, oro edi, ediomi ndọ.
18. Ke mme usụn̄ ewe ke item Malachi aban̄ade abian̄a enyene n̄kpọ ndinam mfịn?
18 Item aban̄ade mme n̄kpọ oro enyene ukem odudu oro mfịn. Edi n̄kpọ esuene nte ke ndusụk owo ẹfụmi ndausụn̄ Abasi kaban̄a edidọ owo Abasi ikpọn̄-ikpọn̄. Ndien edi n̄kpọ esuene n̄ko nte ke ndusụk owo ikaha iso inam n̄kpọ ndinam ndọ mmọ ọsọn̄ọ ada. Utu ke oro, mmọ ẹsinọ mme ntak ẹnyụn̄ ẹbịne usụn̄ oro Abasi asuade ebe ke ndisio ndọ nte mîkemke ye N̄wed Abasi man ẹdọ owo efen. Ke ndinam mme utọ n̄kpọ oro, mmọ “ẹmefek Jehovah.” Ko ke edem ke eyo Malachi, mbon oro ẹkefụmide item Abasi ẹma ẹkam ẹnyene uko ndikere ke Jehovah ikenenke ke mme ekikere esie. Ke nditịm ntịn̄, mmọ ẹkedọhọ ẹte: “Abasi ikpe odu m̀mọ̀n̄?” Nso mbiara ekikere ke emi ekedi ntem! Ẹyak nnyịn ikûduọ idụk afia oro.—Malachi 2:17.
19. Didie ke mme ebe ye iban ẹkeme ndibọ spirit Abasi?
19 Nte enemde, Malachi owụt ete ke ndusụk ebe ikabian̄ake iban mmọ. Mmọ ẹma ẹnyene ‘edisana spirit oro okosụhọde.’ (Mal 2 Ufan̄ikọ 15) Nte enemde, esop Abasi mfịn ọyọhọ ye utọ iren oro ‘ẹnọde iban mmọ ukpono.’ (1 Peter 3:7) Mmọ isimiaha iban mmọ m̀mê ndisụn̄i mmọ, mmọ isisọn̄ọke iyịre ke esuene esuene edinam idan̄, ndien mmọ inanake ukpono inọ iban mmọ ebe ke ndibịne iban en̄wen m̀mê ndise mme ndise idan̄. Esop Jehovah n̄ko enyene ata ediwak ibanndọ Christian oro ẹnamde akpanikọ ẹnọ Abasi ye mme ibet esie. Kpukpru utọ iren ye iban oro ẹfiọk se Abasi asuade, ndien mmọ ẹsikere ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹkekem ye oro. Ka iso nditie nte mmọ, ‘okopde uyo Abasi nte andikara’ onyụn̄ ọbọde edisana spirit esie.—Utom 5:29.
20. Nso ini ikpere inọ ofụri ubonowo?
20 Ibịghike, Jehovah oyokot ofụri ererimbot emi ikpe. Kpukpru owo ẹyebọrọ mbụme ẹban̄a se mmọ ẹkenịmde ke akpanikọ ẹkenyụn̄ ẹnamde. “Kpukpru nnyịn kiet kiet iyobụk mbụk iban̄a idem esie inọ Abasi.” (Rome 14:12) Ntre mbụme oro ẹdemerede owo udọn̄ ke ọtọ emi edi: Anie edibọhọ usen Jehovah? Ọyọhọ ibuotikọ ita onyụn̄ edide akpatre ke udịm udịm ibuotikọ emi eyeneme ibuotikọ oro.
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
• Ke nso akpan ntak ke Jehovah okobiom mme oku Israel ikpe?
• Ntak emi mme idaha Abasi mîsọn̄ke ikan mme owo ndinịm?
• Ntak emi nnyịn ikpowụtde ukpeme ke ukpepn̄kpọ nnyịn mfịn?
• Ewe edinam iba ke Jehovah ekenen̄ede obiom ikpe?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 15]
Ke eyo Malachi ẹma ẹbiom mme oku ikpe ke mmọ ndikokpu ndinịm ido Jehovah
[Ndise ke page 16]
Ana nnyịn idu ke ukpeme ndikpep mme ido Jehovah, idịghe ndisịn udọn̄ nnọ mme n̄kpọ oro nnyịn imade
[Mme ndise ke page 18]
Jehovah ama obiom nditọ Israel ikpe koro ẹkesiode iban mmọ ndọ ke ntak n̄kpri n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹdọde iban oro ẹkedide mme okpono ndem
[Ndise ke page 18]
Mme Christian mfịn ẹkpono ediomi ndọ mmọ