Nsọn̄ọnda Ada Ndinen Owo Usụn̄

“OWO eke n̄wan amande omụhọ usen, onyụn̄ oyụhọ ukụt,” ntre ke Bible ọdọhọ. (Job 14:1) Etie nte ubiak ye ndutụhọ ẹdi ọsọ ifiọk n̄kpọntịbe ke uwem owo. Kamse, idem uwem ofụri usen ekeme ndiyọhọ ye editịmede esịt ye ndutịme! Nso idida nnyịn usụn̄ uforo uforo ibe mme idaha oro ẹtiede idomo idomo inyụn̄ in̄wam nnyịn ndika iso nnyene edinen idaha ye Abasi?

Kere ban̄a uwụtn̄kpọ imọ owo oro ekekerede Job, oro okodude uwem ke n̄kpọ nte isua 3,500 emi ẹkebede ke se idide Arabia idahaemi. Nso afanikọn̄ ke Satan akanam esịm eren emi abakde Abasi ntem! Kpukpru ufene esie ẹma ẹtak enye ama onyụn̄ ataba kpukpru nditọ esie ke n̄kpa. Esisịt ini ke oro ebede, Satan ama ada idiọk oyo etịm Job ọtọn̄ọde ke ibuot tutu esịm ikpat. (Job, ibuot 1, 2) Job ikọfiọkke ntak emi mme afanikọn̄ ẹkesịmde enye. Kpa ye oro, “Job [ikanamke] idiọk ke n̄kpọk-inua esie.” (Job 2:10) Enye ọkọdọhọ ete: “Ndisioho mfọn-mma [“nsọn̄ọnda,” NW] ke idem mi mfep tutu ndikpa.” (Job 27:5) Ih, nsọn̄ọnda Job ama ada enye usụn̄ ebe mme idomo esie.

Ẹkabade nsọn̄ọnda oro ẹtịn̄de ẹban̄a mi nte ndisana ke ido uwem m̀mê ndida ekem, ndien enye abuana ndinana nduduọhọ ye ndudue ke enyịn Abasi. Nte ededi, emi iwọrọke mme anana-mfọnmma owo, emi mîkemeke ndida ekekem ye mme idaha Abasi ọyọhọ ọyọhọ, ndifọn mma ke ikọinua ye ke edinam. Utu ke oro, nsọn̄ọnda emi ọwọrọ nditen̄e Jehovah nnyụn̄ nnam uduak esie ke ofụri esịt. Utọ uten̄e Abasi emi esida ndinen owo usụn̄ kpukpru ini ye ke kpukpru idaha. Akpa ikpehe n̄wed Mme N̄ke eke Bible ibuot 11 owụt nte nsọn̄ọnda ekemede ndida nnyịn usụn̄ ke nsio nsio ikpehe uwem onyụn̄ ọsọn̄ọ owụt mme edidiọn̄ oro emi edidade idi. Do, ye ọkpọsọn̄ udọn̄, ẹyak nnyịn iwọn̄ọde ibịne se ẹwetde do.

Nsọn̄ọnda Ada Esịm Edinam Akpanikọ ke Mbubehe

Ke ndiwụt edumbet edinam akpanikọ, Edidem Solomon eke Israel eset ama ada mme ikọ uto utu ke mme ikọ ibet ọdọhọ ete: “Jehovah abat nsunsu balance ke mbubiam: edi ukem-ukem itiat enem enye esịt.” (Mme N̄ke 11:1) Emi edi akpa ke otu itie inan̄ oro ẹdade ikọ oro balance ye itiat udop ẹtịn̄ ikọ ke n̄wed Mme N̄ke ndiwụt nte ke Jehovah oyom mme andituak ibuot nnọ enye ẹnam akpanikọ ke mme mbubehe mmọ.—Mme N̄ke 16:11; 20:10, 23.

Uforo mbon oro ẹkamade nsunsu balance —m̀mê oro mînamke akpanikọ—ekeme ndidọn̄ owo itọn̄. Edi nte nnyịn ikpenen̄ede iyom ndifụmi mme idaha Abasi ẹban̄ade eti ye idiọk ebe ke ndisịn idem ke mme idiọk usụn̄ unam mbubehe? Nnyịn idinamke emi edieke nsọn̄ọnda adade nnyịn usụn̄. Nnyịn isọn unana edinam akpanikọ koro edinen balance, n̄kemn̄kem itiat udop oro ẹdade ẹnọ edinam akpanikọ, ẹnem Jehovah esịt.

“Eti Ibuot Odu ye Mme Osụk Idem”

Edidem Solomon aka iso ete: “Iseri edi, bụt edi n̄ko: edi eti ibuot odu ye mme osụk idem.” (Mme N̄ke 11:2) Iseri—edide owụt idem nte ntan̄idem, ntụtutọn̄, m̀mê ufụp—esida bụt edi. Ke n̄kan̄ eken, nnyịn ndisụhọde idem nnyịme mme mmeme nnyịn edi edinam oro owụtde eti ibuot. Mme uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi ẹnam n̄ke emi etịm an̄wan̄a didie ntem!

Korah, efịbe-ufụp Levi ama ada otu mbon nsọn̄ibuot usụn̄ ndibiọn̄ọ odudu ukara Moses ye Aaron, mme asan̄autom oro Jehovah ekemekde. Nso ikedi utịp iseri oro? ‘Isọn̄ ama atat inua esie emen’ ndusụk mbon nsọn̄ibuot oro, ke adan̄aemi ikan̄ akatade mbon eken, esịnede Korah. (Numbers 16:1-3, 16-35; 26:10; Deuteronomy 11:6) Nso n̄kpọ bụt ke emi ekedi ntem! Kere n̄ko ban̄a Uzzah oro ke ntan̄idem akanyande ubọk omụm ekebe ediomi mbak ediduọ. Ẹma ẹtọ enye ẹwot ke ebe oro. (2 Samuel 6:3-8) Edi akpan n̄kpọ didie ntem nnyịn ndisọn edu iseri!

Owo nsụhọdeidem isidiaha bụt idem ke ini anamde ndudue. Okposụkedi ekenịmde eti uwụtn̄kpọ ke ediwak usụn̄, Job ekedi anana-mfọnmma owo. Mme idomo esie ẹma ẹyarade akamba ndudue ke ndusụk ekikere esie. Ke ndinyan̄a idem ke se mme andidori enye ikọ ẹketịn̄de ẹdian enye, Job ama owụt unana edida ukem ukem. Enye ama akam owụt ke imọ ima inen ikan Abasi. (Job 35:2, 3) Didie ke Jehovah ekenen̄ede ekikere Job?

Ke anyande ubọk owụt isọn̄, inyan̄, ikpaenyọn̄ emi ọyọhọde ye ntantaọfiọn̄, ndusụk unam, ye ediwak utịbe utịbe n̄kpọ obot eken, Jehovah ama ekpep Job nte ke owo edi ata ekpri ke ẹmende ẹdomo ye Abasi. (Job, ibuot 38-41) Idụhe ebiet ndomokiet ke utịn̄ikọ esie oro Jehovah etịn̄de ntak emi Job okokụtde ndutụhọ. Ikoyomke enye anam oro. Job ama osụhọde idem. Enye ke nsụhọdeidem ama okụt akamba ukpụhọde oro odude ke ufọt Abasi ye enye, ke ufọt unana mfọnmma esie ye edinen ido Abasi, ye ke ufọt mme mmeme esie ye odudu Jehovah. Enye ama ọdọhọ ete: “Mmọdo nsuade idem mi, nnyụn̄ ntiede ke obu ye ntọn̄ ntua n̄kpọfiọk.” (Job 42:6) Nsọn̄ọnda Job ama anam enye ọsọsọp enyịme nsuannọ. Nso kaban̄a nnyịn? Ke nsọn̄ọnda adade nnyịn usụn̄, nte nnyịn iyọsọsọp inyịme nsuannọ m̀mê edinen̄ede ke ini ẹyomde?

Moses n̄ko ekedi sụn̄sụn̄ owo emi osụhọrede idem. Ke ini enye akakpade mba ndise mban̄a mfịna mbon en̄wen, Jethro, ete n̄wan esie, ama ọnọ enye eti ekikere: Deme ndusụk utom nọ irenowo efen oro ẹdotde. Ke ọfiọkde mme mmeme esie, Moses ama ada eti ibuot enyịme ekikere oro. (Exodus 18:17-26; Numbers 12:3) Owo emi osụhọrede idem isimen̄eke ndiyak odudu nnọ mbon en̄wen, m̀mê enye ndikop ndịk nte ke imọ imataba odudu ebe ke ndideme utom oro odotde nnọ  irenowo en̄wen oro ẹdotde. (Numbers 11:16, 17, 26-29) Utu ke oro, enye esinyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndin̄wam mmọ ndikọri nsịm ọyọhọ idaha ke n̄kan̄ eke spirit. (1 Timothy 4:15) Nte oro ikpedịghe ntre ye nnyịn n̄ko?

‘Usụn̄ Mmọ Eke Ẹfọnde Ẹma Eyenen̄ede Ana’

Ke ọfiọkde ete ke nsọn̄ọnda isikpemeke ndinen owo kpukpru ini isio ke n̄kpọndịk m̀mê afanikọn̄, Solomon ọdọhọ ete: “Akpanikọ [“nsọn̄ọnda,” NW] mbon eti ido eyeteme mmọ usụn̄: edi ukwan̄-ido mme osu-nsu oyosobo mmọ.” (Mme N̄ke 11:3) Ke akpanikọ nsọn̄ọnda esida ndinen owo usụn̄ ndinam se inende ke enyịn Abasi idem ke idak n̄kpọsọn̄ idaha, ndien emi ke akpatre esinọ ufọn. Job ama esịn ndikpọn̄ nsọn̄ọnda esie, ndien Jehovah ama “ọdiọn̄ Job ke ukperedem akan eke mbemiso.” (Job 42:12) Mbon abian̄a ẹkeme ndikere ke mmimọ inam idem mmimọ ufọn ke ndibian̄a mbon en̄wen ndien ekeme ndikam ntie nte mmọ ẹforo ke ndusụk ini. Edi ebebịghi m̀mê awawara abian̄a mmọ oyosobo mmọ.

Enyene-ọniọn̄ edidem oro ọdọhọ ete: “Inyene ididoroke ke usen iyatesịt: edi eti ido osio owo ke n̄kpa.” (Mme N̄ke 11:4) Okpowụt unana ifiọk didie ntem ndidụk ufụn nnọ inyene obụkidem edi ikpu ndinam ufan̄ nnọ ukpepn̄kpọ idemowo, akam, edidụk mbono esop, ye utom ukwọrọikọ—mme edinam oro ẹsinen̄erede ẹnam ima oro inyenede inọ Abasi okpon ẹsinyụn̄ ẹsọn̄ọde mbak oro inyenede inọ enye! Idụhe udomo inyene oro edinyan̄ade nnyịn ibe akwa ukụt oro edide. (Matthew 24:21) Edinen ido ndinen owo kpọt edinyan̄a. (Ediyarade 7:9, 14) Ke ntre, nnyịn iyanam ọfọn ndinam item Zephaniah emi: “Ke ikan̄ iyatesịt Jehovah mîka-isịmke kan̄a mbufo. Mbufo kpukpru sụn̄-sụn̄ mbio isọn̄ emi ẹnamde ikpe esie, ẹyom Jehovah; mbufo ẹyom edinen ido, ẹyom sụn̄-sụn̄ ido.” (Zephaniah 2:2, 3) Kan̄a ke emi, ẹyak inam edi uduak nnyịn ‘ndikpono Jehovah ke inyene nnyịn.’—Mme N̄ke 3:9.

Ke akade iso ọsọn̄ọ etịn̄ ufọn edibịne edinen ido, Solomon owụt ukpụhọde oro odude ke ufọt utịp mmọ eke ẹfọnde ẹma ye utịp mme anamidiọk, ọdọhọde ete: “Eti ido mmọ eke ẹfọnde ẹma eyenen̄ede usụn̄ mmọ enịm: edi idiọk owo ọyọduọ ke idiọk ido esie. Eti ido mbon edinen ido ayanyan̄a mmọ: edi mme osu-nsu [ẹyesịghede] ke idiọk mbumek mmọ. Ke ini idiọk owo akpade, idotenyịn esie ayatak: se mme oburobụt owo ẹtiede ẹben̄e onyụn̄ atak. Ẹyesio owo eke enende ke nnanenyịn ẹfep, ndien idiọk owo oyodụk ke itie esie.” (Mme N̄ke 11:5-8) Owo eke ọfọnde ama isiduọhọ ke usụn̄ esie m̀mê mme edinam esie ndisịn enye ọduọ ke afia. Usụn̄ esie enen̄ede ana. Ke akpatre, ẹyesio ndinen owo ke nnanenyịn ẹfep. Ekeme nditie nte mme idiọkowo ẹkop odudu, edi owo idinyan̄ake mmọ.

‘Obio Adat Esịt’

Nsọn̄ọnda ndinen owo ye idiọkido mme anamidiọk n̄ko ẹnyene odudu ke idem mbon en̄wen. Edidem Israel ọdọhọ ete: “Oburobụt owo ada inua abiat mbọhọidụn̄ esie: edi ifiọk nti owo esịn mmọ ẹbọhọ.” (Mme N̄ke 11:9) Anie akpafan̄a nte ke edidọk, idiọk ikọ-edem, ndek ndek ikọ, ye ikpîkpu ikọ isinọhọ mbon en̄wen unan? Ke n̄kan̄ eken, ikọ eti owo edi edisana, se ẹtịmde-tịm ẹkere, ẹnyụn̄ ẹwụtde edikere mban̄a. Ifiọk esịn enye ọbọhọ koro nsọn̄ọnda esie anam enye enyene mme uyarade ẹyomde man owụt ke mme andidori enye ikọ ẹdi mme osu nsu.

Edidem oro aka iso ete: ‘Ke ini ọfọnde ye nti  owo, obio adat esịt: ndien ke ini mme idiọk owo ẹtakde, idara odu.’ (Mme N̄ke 11:10) Nte ido edide, mbon en̄wen ẹsima ndinen owo, ndien mmọ ẹsinam mme mbọhọidụn̄ mmọ ẹnen̄ede ẹdat esịt. Idụhe owo emi enen̄erede ama “mme idiọk owo.” Ke ini mme idiọk owo ẹkpan̄ade, mme owo ke ofụri ofụri isiwakke ndifụhọ mmọ. Ke akpanikọ mfụhọ ididụhe ke ini Jehovah ‘edisobode mme idiọk owo ke isọn̄ efep, edinyụn̄ ọsọhide mbon abian̄a efep ke esịt.’ (Mme N̄ke 2:21, 22) Utu ke oro, idara oyodu koro ẹsion̄ode mmọ ẹfep ke isọn̄. Edi nso kaban̄a nnyịn? Nnyịn iyanam ọfọn ndikere m̀mê nte nnyịn idude uwem etịp esịn ke idatesịt mbon en̄wen.

“Obio Oforo”

Ke akade iso owụt odudu oro nti owo ye mme idiọk owo ẹnyenede ke obio, Solomon ọdọhọ ete: “Obio oforo ke ufọn nti owo: edi enye owụre ke inua mme idiọk owo.”—Mme N̄ke 11:11.

Mbio-obio oro ẹtienede edinen usụn̄ ẹsinam emem ye mfọnọn̄kpọ ẹdu ẹsinyụn̄ ẹbọp mbon en̄wen ke obio. Ntem ke obio oforo. Mbon oro ẹtịn̄de ubi ubi ye ndiọi ikọ oro ẹnọde unan ẹsisịn ndutịme, unana inemesịt, unana edidianakiet, ye afanikọn̄ ẹdu. Emi enen̄ede edi ntem edieke mme owo emi ẹkamade odudu. Utọ obio oro esikụt ndutịme, mbiara, nditaha eke ido uwem ye eke ndutịm uforo.

Edumbet oro ẹwetde ke Mme N̄ke 11:11 enyene n̄kpọ ndinam ukem ukem ye ikọt Jehovah nte mmọ ẹbuanade ye kiet eken ke mme esop mmọ oro ẹbietde obio. Esop oro mme owo eke spirit—ndinen owo oro nsọn̄ọnda mmọ adade mmọ usụn̄—ẹnyenede odudu edi otu mme owo oro ẹkopde inemesịt oro ẹnyenede ifịk ẹnyụn̄ ẹn̄wamde mme owo, otu oro ọnọde Abasi ukpono. Jehovah ọdiọn̄ esop oro, ndien enye oforo ke n̄kan̄ eke spirit. Ke ini ke ini, ibat ibat mbon oro mîkopke inemesịt ye uyụhọ, oro ẹkụtde ndudue ẹnyụn̄ ẹtịn̄de ndiọi ikọ ẹban̄a nte ẹnamde mme n̄kpọ, ẹbiet “orụn̄ eke edide ndot-ndot” oro ekemede ndisuana nnyụn̄ nsabade mbon en̄wen oro mîketiehe ntem. (Mme Hebrew 12:15) Mme utọ owo oro ẹsiwak ndiyom odudu ye uwọrọiso efen efen. Mmọ ẹsisuan mme ufụmikọ nte ke esop, m̀mê mbiowo, ẹkpe ukwan̄ikpe, ẹsari asari, m̀mê ẹnam mme n̄kpọ ntre. Ke akpanikọ, inua mmọ ekeme nditọ ubahade ke esop. Nte nnyịn ikpesịnke ndikop ikọ mmọ, idomode ndidi mme owo eke spirit oro ẹtịpde ẹsịn ke emem ye edidianakiet esop?

Ke akade iso, Solomon ọdọhọ ete: “Owo eke esuede mbọhọidụn̄ esie anana ibuot: edi owo asian okụbi inua. Mbia ayayarade ikọ idịbi: edi owo spirit akpanikọ edịp n̄kpọ.”—Mme N̄ke 11:12, 13.

Nso akwa unan ke owo unana mbufiọk, m̀mê “anana ibuot” owo ọnọ ntem! Enye etịn̄ ikọ ekesịm udomo oro enye ọdọkde edidọk m̀mê osụn̄ide isụn̄i. Ana mbiowo oro ẹmekde ẹsọsọp ẹtre utọ idiọk odudu oro. Ke mîbietke “anana ibuot” owo, owo mbufiọk ọfiọk ini emi enye ekpekịbide inua. Utu ke ndiyarade ikọ idịbi, enye edịp ikọ. Sia ọfiọkde ete ke edeme oro owo mîkpemeke esinọ akwa unan, owo mbufiọk edi “owo spirit akpanikọ.” Enye anam akpanikọ ọnọ mme ekemmọ andinịm ke akpanikọ inyụn̄ iyarakede mme ikọ idịbi oro ẹkemede ndisịn mmọ ke itiendịk. Nso edidiọn̄ ke utọ mbon nsọn̄ọnda emi ẹdi ntem ẹnọ esop!

Man an̄wam nnyịn isan̄a ke usụn̄ eke ọfọnde ama, Jehovah ọnọ nnyịn akpakịp udia eke spirit oro ẹtịmde ke idak ndausụn̄ “asan̄autom  emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄.” (Matthew 24:45) Nnyịn n̄ko imesibọ ekese ọkpọkpọ un̄wam ito mbiowo Christian ke esop nnyịn oro ebietde obio. (Ephesus 4:11-13) Nnyịn imenen̄ede iwụt esịtekọm iban̄a emi, koro “unana item esịn obio ọduọ: edi ifụre odu ke uwak mbon-item.” (Mme N̄ke 11:14) Inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe, ẹyak nnyịn isọn̄ọ ibiere ‘ndisan̄a ke mfọnmma [“nsọn̄ọnda,” NW] nnyịn.’—Psalm 26:1.

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 26]

Owụt unana ifiọk didie ntem ndidụk ufụn nnọ inyene obụkidem edi ifụmi mme edinam ukara Abasi!

[Mme ndise ke page 24]

Nsọn̄ọnda Job ama ada enye usụn̄, ndien Jehovah ama ọdiọn̄ enye

[Ndise ke page 25]

Uzzah akakpa ke ntak iseri