N̄kpeubọk—Ukpọhọde Edinam Emem

“N̄KPEUBỌK enyene odudu. Enye esitre en̄wan ke emem emem usụn̄, adian mme idụt ọtọkiet, anam ukara okụt ndutụhọ nditọisọn̄ esie, onyụn̄ afiak anam itie ebuana owo ye owo ọfọn.” Ntre ke Deborah Tannen, n̄wọrọnda ewetn̄wed ye ekpep usem ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Georgetown ke Washington, D.C., ekewet.

Bible ọsọn̄ọ nte ke n̄kpeubọk oro otode esịt esiwak ndidi usụn̄ oro enyenede uforo ndida nnam itie ebuana oro akabiarade, ọfọn. Ke uwụtn̄kpọ, ke n̄ke Jesus aban̄ade idiọk udọ, ke ini eyen oro ọkọnyọn̄de edi ufọk onyụn̄ ekpede ubọk ke ofụri esịt, ete esie ama enyịme ndifiak nda enye nsịn ke ufọk. (Luke 15:17-24) Ih, owo ikpatan̄ke idem ikaha ndikpe ubọk nnyụn̄ nyom edifen nnọ. Nte ededi, isisọn̄ke mbon oro ẹnen̄erede ẹsụhọde idem ndikpe ubọk.

Odudu Oro N̄kpeubọk Enyenede

Edinam Abigail, enyene-ọniọn̄ an̄wan ke Israel eset edi uwụtn̄kpọ ke nte n̄kpeubọk enyenede odudu, okposụkedi enye ekekpede ubọk aban̄a ndudue ebe esie. Ke adan̄aemi odụn̄de ke wilderness, David, emi ke ukperedem akakabarede edi edidem Israel, ye n̄kparawa esie ẹma ẹkpeme erọn̄ Nabal, ebe Abigail. Edi ke ini n̄kparawa David ẹkeyomde uyo ye mmọn̄, Nabal ama osụn̄i mmọ onyụn̄ ebịn mmọ ẹnyọn̄ọ. Ke okopde iyatesịt, David ama ada n̄kpọ nte owo 400 ọdọk aka ndin̄wana ye Nabal ye ikọtufọk esie. Ke okopde se iketịbede, Abigail ama ọwọrọ aka ndisobo ye David. Ke  okụtde David, Abigail ama ọduọ enye ke ukot. Ndien Abigail ama ọdọhọ ete: “Ọbọn̄ mi, yak idiọk ido emi obiomo mi ke idem yak ofụn an̄wan fo onyụn̄ ọdọhọ fi ke utọn̄, mbọk, nyụn̄ kop uyo ofụn an̄wan fo.” Ekem Abigail anam se iketịbede an̄wan̄a onyụn̄ ọnọ David udia ye edin̄wọn̄ n̄kpọ. Ndien David ama ọdọhọ ete: “Dọk ka ke ufọk fo ke ifụre; sese, mmokop uyo fo, afo omonyụn̄ enem mi n̄ko.”—1 Samuel 25:2-35.

Nsụhọdeidem Abigail ọkọrọ ye n̄kpeubọk oro enye akanamde aban̄a nsọn̄ido ebe esie ama enịm ufọk esie uwem. David ama akam ọkọm enye ke ndikpan imọ ndidue isop iyịp. Okposụkedi mîkedịghe Abigail akanam n̄kpọ idiọk idiọk ye David ye n̄kparawa esie, enye ama enyịme idiọk ido ufọk esie obiomo imọ ke idem onyụn̄ anam emem ye David.

Uwụtn̄kpọ owo efen emi ọkọfiọkde ini oro ekpekpede ubọk edi apostle Paul. Ini kiet, enye ekenyene ndikan̄ idem ke Sanhedrin, kpa akwa esop mme Jew. Ke okopde iyatesịt aban̄a mme ikọ oro Paul eketịn̄de ke esịt akpanikọ, Ananias akwa oku ama ọnọ mbon oro ẹkedade ẹkpere Paul uyo ete ẹyịbi enye ufia ke inua. Mmọdo, Paul ama ọdọhọ enye ete: “Abasi eyeyịbi fi, emi ebietde ibibene emi ẹyetde ndom. Nte afo etie mi ada ibet ekpe ikpe ye ami, onyụn̄ abiat ibet ke edinọ uyo ete ẹyịbi mi ufia?” Ke ini mme andida nse ẹkedọhọde ke Paul esuene akwa oku, apostle oro ama ọsọsọp enyịme ndudue esie, ọdọhọde ete: “Nditọ-ete, mfiọkke nte enye edi akwa oku; koro ẹwetde ẹte, Kûtịn̄ idiọk ikọ udian andikara mbio-obio mbufo.”—Utom 23:1-5.

Se Paul eketịn̄de—nte ke owo emi ẹmekde nte ebiereikpe ikpenyeneke ndinam afai—ama enen. Kpa ye oro, enye ama ekpe ubọk ke ndiketịn̄ ikọ ke unana edidiọn̄ọ ye akwa oku ke ido oro ẹkemede ndida nte usọn̄enyịn. * N̄kpeubọk Paul ama eberede usụn̄ ọnọ Sanhedrin ndikpan̄ utọn̄ ke se enye ekenyenede nditịn̄. Sia Paul ama ọkọfiọk eneni oro okodude ke otu mme andibuana ke esop oro, enye ama asian mmọ ete ke ẹkot imọ ikpe ẹban̄a idotenyịn ediset ke n̄kpa oro imọ inyenede. Nte utịp, akwa ndutịme ama etịbe, ndien mme Pharisee ẹkeda ke n̄kan̄ Paul.—Utom 23:6-10.

Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Bible iba emi? Ke idaha mbiba, n̄kpeubọk ofụri esịt ama eberede usụn̄ ọnọ n̄kaiso nneme. Ntre n̄kpeubọk ekeme ndin̄wam nnyịn ndinam emem. Ih, ndinyịme ndudue nnyịn nnyụn̄ n̄kpe ubọk mban̄a se ẹkebiatde ekeme ndiberede mme ifet nnọ nti nneme.

‘Edi Nduehe N̄kpọ Ndomokiet’

Ke ini nnyịn ifiọkde ke owo ama ayat esịt aban̄a se iketịn̄de m̀mê ikanamde, nnyịn imekeme ndikere ke owo oro ikereke n̄kpọ m̀mê ke ọsọp ndiyat esịt n̄kaha. Edi, Jesus Christ ama ọnọ mme mbet esie item ete: “Mmọdo  edieke adade enọ fo edi ke itie-uwa, onyụn̄ etide do ete, eyen-ete fo enyene ikọ ye afo, kpọn̄ enọ fo do ke iso itie-uwa, ka kebem iso nam emem ye eyen-ete fo, ndien di diwa enọ fo.”—Matthew 5:23, 24.

Ke uwụtn̄kpọ, eyenete ekeme ndidọhọ ke afo emedue imọ. Ke utọ idaha oro, Jesus ọdọhọ ke afo enyene ndika ‘n̄kanam emem ye eyen-ete fo,’ edide afo ekere ke imọ imedue m̀mê ke iduehe enye. Nte ekemde ye uwetn̄kpọ Greek, ikọ oro Jesus akadade mi ‘ada aban̄a edem mbiba ndinyịme ndudue ke mmọ ẹma ẹkenyene utọk.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ke akpanikọ, ke ini owo iba ẹtọhọde, mmọ mbiba ẹkeme ndinyene nduduọhọ ke ndusụk udomo, sia mmọ mbiba ẹdide mme anana-mfọnmma ẹnyụn̄ ẹkemede ndinam ndudue. Emi esiwak ndiyom edem mbiba ẹnyịme ndudue mmọ.

Akpan n̄kpọ idịghe m̀mê anie enen m̀mê anie edue, edi edi m̀mê anie edibem iso oyom emem. Ke ini apostle Paul okokụtde nte mme Christian ke Corinth ẹkotde ekemmọ asan̄autom Abasi ikpe ke esop ererimbot ke mme utọ ndutan̄uyo nte n̄kpọ aban̄ade okụk, enye ama enen̄ede mmọ, obụpde ete: “Nsinam mbufo mîkam ibọhọ utụk ibiom? Nsinam mbufo mîyakke ẹbọ mbufo n̄kpọ ke n̄kanubọk?” (1 Corinth 6:7) Okposụkedi Paul eketịn̄de emi nditre mme Christian ndikot idemmọ ikpe ke esop ererimbot ke ntak ndutan̄uyo, edumbet emi ana in̄wan̄-in̄wan̄: Emem ke ufọt ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ edi akpan n̄kpọ akan edibiere m̀mê anie enen m̀mê anie edue. Nditi edumbet emi anam edi mmemmem ndikpe ubọk ke ini owo ọdọhọde ke nnyịn ima idue imọ.

Oyom N̄kpeubọk oto Esịt

Nte ededi, ndusụk owo ẹsitịn̄ ikọ n̄kpeubọk awak akaha. Ke uwụtn̄kpọ, ke Japan, ẹsitịn̄ ikọ oro sumimasen, kpa ikọ kiet emi ẹsidade ẹkpe ubọk, ata ediwak ini. Ẹkeme ndikam nda enye ntịn̄ ikọ ndiwụt esịtekọm, ẹsemede ẹban̄a unana ukeme ndisio usiene mfọn oro ẹkefọnde owo. Sia ẹkemede ndida enye ntịn̄ ikọ ke nsio nsio usụn̄, ndusụk owo ẹkeme ndikere ke ẹtịn̄ ikọ oro awak akaha ẹnyụn̄ ẹkeme ndiyịk m̀mê mbon oro ẹtịn̄de enye ẹtịn̄ ke esịt akpanikọ. Ẹkeme nditịn̄ nsio nsio orụk ikọ n̄kpeubọk awak akaha ke mme idụt efen n̄ko.

Ke ini ẹkpede ubọk ke usem ekededi, edi akpan n̄kpọ ndinam emi ke esịt akpanikọ. Nte ẹbonde ikọ ye nte ẹnịmde uyo ẹkpenyene ndiwụt ata mfụhọ. Ke Ukwọrọikọ oro ke Obot, Jesus Christ ama ekpep mme mbet esie ete: “Yak ikọ mbufo Ih edi Ih, Ihih mbufo edi Ihih; koro se ikande mmọ emi oto andidiọk.” (Matthew 5:37, NW) Edieke afo ekpede ubọk, yak oto fi esịt! Ke ndinam an̄wan̄a: Eren kiet oro akadade ke udịm usịn enyịn̄ ke n̄wed ke an̄wambehe ubomofụm ama ekpe n̄wan emi akadade adiana enye ubọk ke ini ekpatisan̄ esie akatuakde n̄wan oro. Minit ifan̄ ke oro ebede, nte ẹkesụk ẹsan̄ade ke udịm oro, ekpatisan̄ oro ama afiak atuak n̄wan oro. Ini kiet efen, eren oro ke ntak mfọnido ama ekpe enye ubọk. Ke ini n̄kpọ oro akafiakde etịbe, owo oro akasan̄ade ye n̄wan oro ama ọdọhọ eren oro ete ke edieke se enye etịn̄de enen̄erede oto enye esịt, enye ekpenyene ndikụt nte ke ekpatisan̄ esie ifiakke ituak n̄wan oro. Ih, n̄kpeubọk oro otode esịt ekpenyene ndisan̄a ye ubiere nditre ndifiak nnam ndudue oro.

Edieke se nnyịn itịn̄de otode esịt, n̄kpeubọk nnyịn eyesịne edinyịme ndudue ekededi, ediben̄e edifen nnọ, ye edisịn ukeme ndidiọn̄ se ikabiarade ke udomo oro ikemede. Ke n̄kan̄ eken, owo oro ẹkeduede ekpenyene ndinyịme ndifen nnọ andidue oro akabarede esịt. (Matthew 18:21, 22; Mark 11:25; Ephesus 4:32; Colossae 3:13) Sia mmọ mbiba ẹdide mme anana-mfọnmma, ekeme nditre ndidi mmemmem n̄kpọ kpukpru ini ndinam emem. Kpa ye oro, n̄kpeubọk enen̄ede enyene odudu ndisịn emem.

Ini Emi Mîdotke Ndikpe Ubọk

Okposụkedi n̄kpeubọk ekemede ndinam esịt osụhọde owo nnyụn̄ nnam emem odu,  enyene-ibuot owo esifep ndinam n̄kpeubọk ke ini mîdotke ndinam oro. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke mfịna odude abuana nnyịn ndisọn̄ọ nda nnọ Abasi. Ke ini Jesus Christ okodude ke isọn̄, “Enye [ama] osụhọde idem, akabade osụk ibuot tutu osụn̄ọ ke n̄kpa, kpa n̄kpa [“ke eto ndutụhọ,” NW].” (Philippi 2:8) Nte ededi, enye ikekpehe ubọk iban̄a mme edinịm ke akpanikọ esie man osụhọde ndutụhọ esie. Ndien Jesus ikekpehe ubọk ke ini akwa oku akakpakde ete: “Mmowụk Fi ke enyịn̄ Abasi emi odude uwem, nte, asian nnyịn m̀mê Afo edi Christ, Eyen Abasi”! Utu ke ndikop ndịk ntọn̄ọ ndikpe ubọk, Jesus ama ọbọrọ uko uko ete: “Edi ntre; edi ndọhọ mbufo nte, ọtọn̄ọde ke emi mbufo ẹyekụt nte Eyen Owo etiede ke ubọk nnasia Odudu, onyụn̄ odorode ke obubịt enyọn̄ edi.” (Matthew 26:63, 64) Jesus ikedehede ikere iban̄a ndiduọk nsọn̄ọnda esie ye Ete esie, Jehovah Abasi, man anam emem ye akwa oku.

Mme Christian ẹsikpono mbon oro ẹkamade odudu. Kpa ye oro, iyomke mmọ ẹkpe ubọk ẹban̄a nsụkibuot mmọ nnọ Abasi ye ima emi mmọ ẹnyenede ẹnọ nditọete mmọ.—Matthew 28:19, 20; Rome 13:5-7.

N̄kpọ Idibiọn̄ọke Emem

Mfịn, nnyịn isinam ndudue koro ikadade unana mfọnmma ye idiọkn̄kpọ imana ito Adam ete ete nnyịn. (Rome 5:12; 1 John 1:10) Idaha idiọkn̄kpọ Adam okoto enye ndikọsọn̄ ibuot ye Andibot. Nte ededi, ke editọn̄ọ Adam ye Eve ẹkedi mfọnmma ikonyụn̄ inyeneke idiọkn̄kpọ, ndien Abasi ọn̄wọn̄ọ ndinam owo afiak ekenyene idaha mfọnmma emi. Enye oyosio idiọkn̄kpọ ye kpukpru utịp esie efep.—1 Corinth 15:56, 57.

Kam kere se oro ediwọrọde! Ke item ọkọnọde aban̄a nte ẹkpekamade edeme, James eyeneka Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke owo ekededi mîduehe ke ikọ-inua, enye ọfọn ama, onyụn̄ ekeme ndikara ofụri idem esie nde.” (James 3:2) Mfọnmma owo ekeme ndikara edeme esie inyụn̄ idaha enye inam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ oro ediyomde enye ekpe ubọk. Enye “ekeme ndikara ofụri idem esie.” Edinem didie ntem ke ini nnyịn idikabarede idi mfọnmma! Ini oro, mme n̄kpọ oro ẹbiatde emem ke ufọt owo ye owo ididụhe aba. Nte ededi, kan̄a ke emi, n̄kpeubọk ofụri esịt oro onyụn̄ odotde ke ndudue oro ẹnamde eyenen̄ede an̄wam ndisịn emem.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 5]

Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Paul?

[Ndise ke page 7]

Ke ini kpukpru owo ẹdidide mfọnmma, n̄kpọ ndomokiet idibiọn̄ọke emem