‘Inua Akpanikọ Ayada ke Nsinsi’

UKEM nte ekpri ikan̄ emi ekemede ndibụbede nta nnyụn̄ mbiat akwa akai, enye ekeme ndibiat uwem owo. Enye ekeme ndidi ibọk n̄kpa, onyụn̄ ekeme n̄ko ndidi “eto uwem.” (Mme N̄ke 15:4) Odudu esie akama n̄kpa ye uwem. (Mme N̄ke 18:21) Oro edi se ekpri ndido emi, edeme, ekemede ndinam; enye ekeme ndisabade ofụri ikpọkidem. (James 3:5-9) Oyowụt eti ibuot nnyịn ndikpeme edeme.

Ke udiana ikpehe n̄wed Mme N̄ke ibuot 12 eke Bible, Edidem Solomon eke Israel eset ọnọ nti item oro ẹn̄wamde nnyịn ndikpeme edeme. Ebede ke mbio mbio n̄ke emi ẹnyenede ufọn, enyene-ọniọn̄ edidem emi owụt ke mme ikọ oro ẹtịn̄de-tịn̄ ẹsinyene mme utịp ẹsinyụn̄ ẹnen̄ede ẹyarade mme edu anditịn̄. Item eke odudu spirit oro Solomon ọnọde edi ata akpan n̄kpọ ọnọ owo ekededi oro oyomde ‘ndikpeme usụn̄ n̄kpọkinua esie.’—Psalm 141:3.

‘Ndudue Oro Ọkọkde Afia’

Solomon ọdọhọ ete: “Afia idiọk owo odu ke ndudue inua esie: edi eti owo ọyọbọhọ nnanenyịn.” (Mme N̄ke 12:13) Nsu edi ndudue inua oro akabarede edi afia n̄kpa ọnọ osu nsu. (Ediyarade 21:8) Unana edinam akpanikọ ekeme nditie nte edi mmemmem usụn̄ ndibọhọ ufen m̀mê ndifep idiọk idaha. Edi nte nsu kiet isidaha isịm en̄wen? Kpa nte owo emi adade ekpri okụk ọtọn̄ọ ndibre mbre mfọniso esisịnde ediwak okụk ebre man ọbọ se ikatakde enye, ibịghike osu nsu esikụt nte imọ isịnde idem ke usu nsu.

Ndudue inua aka iso ndikọk afia ke usụn̄ ifiọk oro nte ke owo emi abian̄ade mbon en̄wen ekeme ndibian̄a idemesie. Ke uwụtn̄kpọ, osu nsu ekeme ndisọsọp nsọn̄ọ idemesie esịt nte ke imenen̄ede inyene ifiọk, edi ke nditịm ntịn̄ enye enyene ata esisịt ifiọk. Ntem ke enye ọtọn̄ọ ndidu uwem nsu. Ke akpanikọ, ‘enye abian̄a idemesie ke enyịn esiemmọ, aban̄a edikụt ye edisua idiọk ido esie.’ (Psalm 36:2) Nso afia ke nsu ọkọk enịm ntem! Ke n̄kan̄ eken, eti owo idisịnke idem ke utọ idiọk idaha oro. Idem ọkpọkọm enye odu ke nnanenyịn, enye idisụhu nsu.

‘Mfri Oro Ọnọde Uyụhọ’

Apostle Paul odụri owo utọn̄ ete: “Ẹkûyak ẹbian̄a mbufo; owo ikemeke ndibian̄a Abasi:  se ededi owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk.” (Galatia 6:7) Ke akpanikọ, edumbet emi abuana ikọ ye edinam nnyịn. Solomon ọdọhọ ete: “Owo oyoyụhọ ufọn eke otode ke mfri inua: ndien enye ọyọnọ owo n̄kpọ eyenutom ubọk esie.”—Mme N̄ke 12:14.

Inua emi ‘etịn̄de ọniọn̄’ esision̄o mfri oro ọnọde uyụhọ. (Psalm 37:30, NW) Ọniọn̄ oyom ifiọk, ndien idụhe owo oro ọfiọkde kpukpru n̄kpọ. Oyom kpukpru owo ẹkpan̄ utọn̄ ẹkop eti item ẹnyụn̄ ẹnam enye. Edidem Israel ọdọhọ ete: “Usụn̄ ndisịme owo enen enye ke enyịn: edi owo eke okopde item enyene ibuot.”—Mme N̄ke 12:15.

Jehovah ọnọ nnyịn nti item ebe ke Ikọ ye esop esie, adade mme n̄wed emi “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọde. (Matthew 24:45; 2 Timothy 3:16) Edi ndisịme didie ntem ndisịn nti item nnyụn̄ n̄ka iso ke usụn̄ idem nnyịn! Ana nnyịn ‘isọp ndikop ikọ’ ke ini Jehovah, “Enye emi ekpepde owo ifiọk,” ọnọde nnyịn item ebe ke usụn̄ unyene nneme esie.—James 1:19; Psalm 94:10.

Didie ke mme enyene-ibuot owo ye mbon ndisịme ẹsinam n̄kpọ ke ini ẹmiomde m̀mê ẹsụkde mmọ uyo? Solomon ọbọrọ ete: “Ndisịme ayarade iyatesịt esie ini kiet: edi owo eke ofụkde n̄kpọ bụt edi ọniọn̄.”—Mme N̄ke 12:16.

Ke ini ẹmiomde enye, ndisịme owo esibọrọ ke iyatesịt usọp usọp—“ini kiet.” Edi owo ọniọn̄ esibọn̄ akam eben̄e spirit Abasi man enye owụt mfara ke idem. Enye esida ini etie ekere item Ikọ Abasi onyụn̄ owụt esịtekọm ke ndikere mban̄a mme ikọ Jesus emi: “Owo ama eyịbi fi ke mfụk nnasia, kabade mfụk eken nọ enye.” (Matthew 5:39) Sia mîyomke ‘ndida idiọk nsio owo usiene idiọk,’ owo ọniọn̄ ekpeme edeme esie mbak enye ediken̄ inua. (Rome 12:17) Kpasụk ntre, ke ini nnyịn ifụkde n̄kpọ bụt ekededi oro nnyịn isobode, nnyịn ifep utọk oro ekpedemerede.

‘Edeme Oro Ọkọkde Unan’

Ndudue inua ekeme ndinen̄ede mbiat n̄kpọ ke itie ikpe. Edidem Israel oro ọdọhọ ete: “Owo eke ọdọhọde akpanikọ etịn̄ se inende: edi ntiense nsu obụk abian̄a.” (Mme N̄ke 12:17) Ntiense akpanikọ esitịn̄ se inende koro ikọ ntiense esie edide se ẹkemede ndiberi edem. Mme ikọ esie ẹnam ẹkpe edinen ikpe. Ke n̄kan̄ eken, ntiense nsu ọyọhọ ye abian̄a onyụn̄ anam ẹkpe ukwan̄ ikpe.

Solomon aka iso ete: “Enyene mmọ eke ẹken̄de inua nte ofụt ekịmde: edi edeme mbon eti ibuot ọkọk unan.” (Mme N̄ke 12:18) Ikọ ẹkeme ndikịm ndụk nte ofụt, ẹbiat itie ufan ẹnyụn̄ ẹdemede mfịna. Mîdịghe mmọ ẹkeme ndinem nnyụn̄ nnam itie ufan aka iso. Nte edision̄o owo ndo, edifiori n̄kpo, uyịre  uyịre edikụt ndudue nnọ, ye esuene esuene usọn̄enyịn, isikịmke idụk nte ofụt inyụn̄ inọ unan ke n̄kan̄ eke ntụk? Ọfọn didie ntem nnyịn ndida n̄kpeubọk ofụri esịt nnen̄ede ndudue ekededi!

Ke ndiọkeyo emi nnyịn idude mi, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke ediwak owo ẹdu emi “esịt obụn̄ọde,” onyụn̄ “ọduọde.” (Psalm 34:18) Ke ini nnyịn ‘itịn̄de ikọ ndisọn̄ọ mbon iduọ-esịt idem,’ inyụn̄ ‘ikamade mbon mmem-idem,’ nte nnyịn idaha odudu oro ikọ nnyịn enyenede ikọk unan? (1 Thessalonica 5:14) Ke akpanikọ, mme ikọ uwụt mbọm ẹkeme ndisịn udọn̄ nnọ mme uyen emi ẹn̄wanade ye idiọk mfịghe ubọkn̄ka. Edeme owo emi owụtde edikere mban̄a ekeme ndisọn̄ọ ntịn̄ nnọ mbonusọn̄ nte ke ẹsụk ẹyoyom ẹnyụn̄ ẹma mmọ. Mme ikọ mfọnido ẹkeme ndinen̄ede nnam usen etie inem inem ọnọ mbon oro ẹdọn̄ọde. Akam emem utom ndinyịme nsuannọ ke ini ẹnọde ke “spirit ifụre-ifụre ido.” (Galatia 6:1) Ndien owo emi adade edeme esie abuana eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ye mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ enyene odudu didie ntem ndikọk unan!

‘Inua Oro Ọsọn̄ọde Ada’

Ke adade ikọ oro “inua” ndiwụt ke edi ukem n̄kpọ ye “edeme,” Solomon ọdọhọ ete: “Inua akpanikọ ọyọsọn̄ọ ada ke nsinsi: edi edeme nsu, ke nyịp-enyịn.” (Mme N̄ke 12:19) Ikọ emi “inua akpanikọ” ke usem Hebrew ada aban̄a n̄kpọ kiet, onyụn̄ enen̄ede enyene se ọwọrọde akan ikọ ndidi akpanikọ. N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ke “enye abuana n̄kpọ ndidu mbịghi, ndidu ke nsinsi nnyụn̄ ndi se ẹberide edem. Mme ikọ oro ẹtiede ntem ẹyesọn̄ọ ẹda . . . ke nsinsi koro mmọ ẹdidide se ẹberide edem, ke edide isio ye edeme nsu . . . oro ekemede ndibian̄a owo ke esisịt ini, edi mîkemeke ndisọn̄ọ nda ke ini idomo.”

Enyene-ọniọn̄ edidem oro ọdọhọ ete: “Abian̄a odu ke esịt mmọ eke ẹduakde idiọk: edi idatesịt odu ye mmọ eke ẹkpede emem.” Enye adian do ete: “Baba ufen idisịmke  eti owo: edi mme idiọk owo ẹyeyụhọ idiọk.”—Mme N̄ke 12:20, 21.

N̄kukụre n̄kpọ oro mme aduak idiọk ẹkemede ndida ndi edi ubiak ye ndutụhọ. Ke n̄kan̄ eken, mmọ eke ẹkpede emem ẹsikop uyụhọ ke ndinam se inende. Mmọ n̄ko ẹsinyene idatesịt ke ini ẹkụtde nti utịp. Ke edide akpan n̄kpọ akan, mmọ ẹnyene unyịme Abasi, sia “Jehovah [esede] n̄kpọk-inua nsu ke mbubiam: edi mme anam akpanikọ ẹnem enye esịt.”—Mme N̄ke 12:22.

‘Ikọ Oro Edịpde Ifiọk’

Ke etịn̄de aban̄a ukpụhọde efen oro odude ke ufọt owo emi ekpemede se enye etịn̄de ye owo emi mîkpemeke, edidem Israel oro ọdọhọ ete: “Owo ọniọn̄ edịp ifiọk: edi esịt mbon ndisịme ọyọkwọrọ ebiọ.”—Mme N̄ke 12:23.

Enyene-ibuot owo ọfiọk ini emi enye ekpetịn̄de ikọ ye ini emi enye mîkpetịn̄ke. Enye edịp ifiọk ebe ke ndikpeme mbak iditan̄ idem iban̄a se imọ idiọn̄ọde. Emi iwọrọke ite ke enye edidedịp ifiọk esie kpukpru ini. Utu ke oro, enye owụt ọniọn̄ ke nte enye adade ifiọk esie anam n̄kpọ. Ke edide isio, ndisịme owo esisọp nditịn̄ ikọ nnyụn̄ nnam ẹdiọn̄ọ ebiọ esie. Ke ntre, ẹyak nnyịn ikûtịn̄ ediwak ikọ ikûnyụn̄ ida edeme nnyịn inam inua.

Ke akade iso owụt ukpụhọde oro odude, Solomon etịn̄ ata ọkpọ ikọ aban̄a nsọp ubọk ye edifu ifu. Enye ọdọhọ ete: “Ubọk mbon nsọp ubọk ẹyekara: edi ọnuọn ubọk oyotomo utomo.” (Mme N̄ke 12:24) Ọkpọsọn̄ utom ekeme ndida uforo ndi onyụn̄ anam owo enyene ifụre oro okụk ọnọde, ndien ifu ada esịm owo nditomo utomo nnyụn̄ ndụk ufụn. Eyen ukpepn̄kpọ kiet ọdọhọ ete: “Nte ini akade, ifu ekeme ndikabade ndi ofụn enyene-ibuot owo.”

‘Ikọ Oro Adatde Owo Esịt’

Edidem Solomon afiak etịn̄ n̄kpọ aban̄a ikọ onyụn̄ owụk ntịn̄enyịn ke ndammana edu owo. Enye ọdọhọ ete: “Mfụhọ ke esịt owo oyonụk enye ọduọ: edi eti ikọ ayadat enye.”—Mme N̄ke 12:25.

Editịmede esịt ye n̄kpọsọn̄ ekikere emi ẹkemede ndinam owo ofụhọ, ẹwak. Se ẹyomde man ẹsụhọde mfụhọ ẹnyụn̄ ẹnam esịt adat edi eti ikọ nsịnudọn̄ otode owo esịtmbọm. Edi didie ke mbon en̄wen ẹkeme ndifiọk nte mfịna esịt nnyịn okponde ke nnyịn mîn̄wan̄ake esịt nnyịn inyụn̄ itịn̄ iban̄a mfịna emi? Ih, ke ini nnyịn idude ke nnanenyịn m̀mê ke mfụhọ, nnyịn inyene ndin̄wan̄a esịt nnyịn nnọ owo esịtmbọm oro ekemede ndin̄wam. Akan oro, nditịn̄ ekikere nnyịn ekeme ndisụhọde ndusụk mfụhọ. Ke ntre, ọfọn ndin̄wan̄a esịt nnyịn nnọ nsan̄a ndọ, ete m̀mê eka, m̀mê ufan esịtmbọm oro odotde ke n̄kan̄ eke spirit.

Nso nti ikọ nsịnudọn̄ ẹfọn ẹkan mbon oro ẹdude ke Bible? Do, ana nnyịn isan̄a ikpere Abasi ebe ke nditie n̄kere Ikọ eke odudu spirit esie ye esịtekọm. Utọ editie n̄kere oro ekeme ndinam esịt oro ofụhọde adara onyụn̄ ekeme ndisụhọde mfụhọ. Andiwet psalm ọsọn̄ọ emi ke ini enye ọdọhọde: “Ido  Jehovah ẹfọn ẹma, ẹdemede ukpọn̄; item Jehovah edi akpanikọ, asian mme ọkọi. Mme ewụhọ Jehovah ẹnen, ẹdat owo esịt; mbet Jehovah ẹyama, ẹn̄wan̄a owo enyịn.”—Psalm 19:7, 8.

Usụn̄ Uwem Oro Ọnọde Uyụhọ

Ke owụtde ukpụhọde oro odude ke usụn̄ edinen owo ye eke idiọkowo, edidem Israel oro ọdọhọ ete: “Eti owo eteme ufan esie usụn̄: edi usụn̄ mme idiọk owo esịn mmọ ẹdiyo.” (Mme N̄ke 12:26) Edinen owo asasat mme ufan esie—mme nsan̄a oro enye emekde. Enye ada eti ibuot emek mmọ, odomode ndifep ndiọi ndụk. Emi idịghe ntre ye mme idiọkowo oro mîyomke item edi ẹkade iso ke usụn̄ idemmọ. Ẹtụn mmọ usụn̄, ẹnyụn̄ ẹnam mmọ ẹyo.

Ekem Edidem Solomon owụt ukpụhọde efen oro odude ke ufọt nuọn ye owo nsọpubọk. Enye ọdọhọ ete: “Nuọn idifọpke unam utop esiemmọ: edi owo nsọpubọk edi ata n̄kpọuto owo.” (Mme N̄ke 12:27) Nuọn—“ifu”—“idifọpke” unam utop esie. Ke akpanikọ, enye ikemeke ndikụre se enye ọkọtọn̄ọde. Ke n̄kan̄ eken, nsọpubọk etie nte inyene.

Edidi ifu edi se inọde unan, oro edi ntak apostle Paul okokụtde ke odot ndiwet nnọ ekemmọ mme Christian ke Thessalonica nnyụn̄ nnen̄ede ndusụk owo oro “ẹkesan̄ade etịme etịme”—emi mîkanamke utom ndomokiet edi ẹsan̄ade ẹnọhọ ke mbubehe mbon en̄wen. Mme utọ owo emi ẹkedi mbiomo ẹnọ mbon eken. Ke ntre, Paul ama ọnọ mmọ item in̄wan̄-in̄wan̄ ete “ẹtie sụn̄, ẹnam utom, ẹn̄wana se ẹdade ẹkama idem.” Paul ama eteme mbon eken ke esop ete edieke mmọ emi mîdinamke eti item emi, yak mmọ “ẹdian̄ade idem” ẹkpọn̄ mmọ emi—ẹfụmi mmọ ke mme edinam n̄kaowo.—2 Thessalonica 3:6-12.

Ikpanaha ikere iban̄a item Solomon aban̄ade edinam utom ọkpọsọn̄ kpọt edi akpana ikere n̄ko iban̄a item esie aban̄ade edida edeme nnyịn nnam n̄kpọ nte ọfọnde. Ẹyak nnyịn idomo ndida ekpri ndido oro ndikọk unan nnyụn̄ nnam mme owo ẹkop idatesịt, nte nnyịn ifepde ndudue inua inyụn̄ ibịnede nnennen usụn̄ uwem. Solomon ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Uwem odu ke usụn̄ edinen ido: ndien n̄kpa idụhe baba ke ọkpọ-usụn̄.”—Mme N̄ke 12:28.

[Mme ndise ke page 27]

“Owo eke okopde item enyene ibuot”

[Mme ndise ke page 28]

“Edeme mbon eti ibuot ọkọk unan”

[Ndise ke page 29]

Ndin̄wan̄a esịt nnyịn nnọ ufan oro ẹbuọtde idem ekeme ndinọ ndọn̄esịt

[Ndise ke page 30]

Nditie n̄kere Ikọ Abasi ye esịtekọm adat owo esịt