Nte Afo Emesimen Idemfo Odomo ye Mbon En̄wen?

ANIE ke otu nnyịn akanam mîkwe owo emi eyede akan enye, owo emi etiede nte ke ọwọrọ etop akan enye? Anie n̄ko mîsikwe owo emi n̄kpọ esisọpde an̄wan̄a enye akan, mîdịghe esibede udomo ke ufọkn̄wed akan enye? Ekeme ndidi mbon efen ẹkop nsọn̄idem m̀mê ẹnyene utom oro enen̄erede ọnọ uyụhọ, ẹnen̄ede ẹkụt unen, m̀mê ẹtie nte ẹnyene ufan ẹkan nnyịn. Mmọ ẹkeme ndinyene uwak inyene, uwak okụk, obufa ubomisọn̄, mîdịghe ẹkop inemesịt ke uwem ẹkan nnyịn. Ke mme utọ n̄kpọ oro ẹsiakde mi, ndi nnyịn imesimen idem nnyịn idomo ye owo ekededi? Ndi ẹkeme nditre edimen idem ndomo ye owo? Ntak emi Christian ekpefepde oro? Ndien didie ke nnyịn ikeme ndikop uyụhọ ye unana edimen idem ndomo ye owo ekededi?

Ntak ye Ini Emi Ikemede Ndimen Idem Ndomo ye Owo

Ntak kiet oro ekemede ndinam mme owo ẹmen idemmọ ẹdomo ye mbon en̄wen edi nte ke emi esinam mmọ ẹnyene uku. Mme owo ẹsiwak ndikop uyụhọ ke ini ẹkụtde ke mmimọ imokụt unen nte ubọkn̄ka mmimọ. Ntak efen edi nte ke edimen idem ndomo ye owo esinam nnyịn ifiọk se nnyịn ikemede ndinam, onyụn̄ anam nnyịn ifiọk ofụri ukeme nnyịn. Nnyịn imekeme ndidiọn̄ọ unen oro mbon en̄wen ẹkụtde. Edieke mmọ ẹbietde nnyịn ke ediwak n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹkụtde unen ke ndusụk n̄kpọ, nnyịn imekeme ndikere ke imekeme ndisịm ukem utịtmbuba oro.

Mbon oro ẹbietde kiet eken—ẹdide ukem uduot, ukem isua emana, ye ukem idaha ke uwem, emi ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọde kiet eken—ẹsinen̄ede ẹma ndimen idemmọ ndomo ye kiet eken. Nnyịn isimaha ndimen idem nnyịn ndomo ye owo efen edieke akamba ukpụhọde odude ke ufọt nnyịn ye enye. Ke nditịn̄ ke usụn̄ efen, ekpri n̄kaiferi ikemeke ndimen idemesie ndomo ye ọwọrọetop an̄wan emi ẹsidade ẹsuan etop n̄kpọurua, edi edimen odomo ye nditọ ufọkn̄wed mmọ, ndien ọwọrọetop an̄wan emi inyụn̄ ikemeke ndimen idemesie ndomo ye ekpri n̄kaiferi emi.

Ke mme ikpehe ewe ke nnyịn isimen idem nnyịn idomo ye owo? Inyene m̀mê edu ekededi oro mme owo ẹmade ke n̄kann̄kụk—ke uwụtn̄kpọ, ifiọk, uyai, okụk, ọfọn̄—ekeme ndinam owo emen idemesie odomo ye  owo en̄wen. Nte ededi, nnyịn isima ndimen idem nnyịn ndomo ye se nnyịn imade. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn idinyeneke udọn̄ ke mme n̄kpọ oro mme ufan nnyịn ẹnyenede, ibọhọke nnyịn ima mme n̄kpọ oro.

Edimen idem ndomo ye owo esida ediwak utịp edi, esịnede edikop inemesịt ye edikop mfịghe, ekikere ye udọn̄ edikpebe mbon en̄wen, ye editịmede esịt m̀mê utọk. Ndusụk edu emi ẹkeme ndinọ unan, mmọdo mmọ ikemke ye mme edu Christian.

Ndomoidem

Ediwak mbon emi ẹsiyomde ndidi “mme andikan” ke edimen idem ndomo ye mbon en̄wen, ẹsimia mbuba. Mmọ ẹsiyom ndifọn n̄kan mbon en̄wen, isinyụn̄ ikopke uyụhọ ke mîbọhọke mmọ ẹkụt ke mmimọ imakan mbon en̄wen. Isinemke ndinam ufan ye utọ mbon oro. Edinam ufan ye mmọ esisan̄a ye afanikọn̄. Utọ mbon emi inanake nsụhọdeidem kpọt, edi mmọ isinamke item Bible aban̄ade edima ekemmọ owo, sia edu mmọ ekemede ndinam mbon en̄wen ẹse idemmọ ke usụhọde ẹnyụn̄ ẹkop bụt.—Matthew 18:1-5; John 13:34, 35.

Ndinam mme owo ẹkere ke mmimọ idi mme usụhọde owo ekeme ndibiak mmọ etieti. Nte ewet n̄wed kiet ọdọhọde, “ekeme nditetịm mbiak nnyịn edieke nnyịn mînyeneke se ikoyomde ke ini etiede nte ke mbon oro ẹdude ke ukem idaha nnyịn ẹnyene n̄kpọ oro.” Ke ntem edu ndomoidem esidemede isịnenyịn, onyụn̄ anam owo ayat esịt aban̄a inyene, uforo, idaha, eti enyịn̄, ye mme unen emi owo en̄wen okụtde, ye ntre ntre eken. Emi esida okosụn̄ọ ke ndomoidem, m̀mê mbuba efen efen. Ndien Bible akpan ‘edimia mbuba.’—Galatia 5:26.

Mbon isịnenyịn ẹsidomo ndimenede uku idemmọ ebe ke nditịn̄ ikọ mbiat unen oro mbon oro ẹkande mmọ ẹkụtde. Ekeme nditie nte ke oro edi ekpri n̄kpọ, edi edieke owo mîtreke, mmọ ẹkeme ndida n̄kosụn̄ọ ke edinam akwa idiọkn̄kpọ. Da mbụk Bible iba ẹban̄ade isịnenyịn nte uwụtn̄kpọ.

Ke ini Isaac okodụn̄de ye mme Philistine, enye ama enyene ediwak “erọn̄, onyụn̄ enyene enan̄, ye ediwak ikọt: ndien mme Philistine [“ẹsịn enye enyịn,” NW].” Iyatesịt ama anam mmọ ẹsịri mme obube mmọn̄ oro Abraham, ete Isaac eketịbide; edidem mmọ ama onyụn̄ ọdọhọ Isaac ọkpọn̄ obio mmimọ. (Genesis 26:1-3, 12-16) Isịnenyịn mmọ ama enyene ndịk. Mmọ ikekemeke ndika iso n̄kụt nte Isaac oforode ke otu mmọ.

Ediwak isua ikie ke ukperedem, David ama enyene n̄wọrọnda edikan ke ekọn̄. Iban Israel ẹma ẹbre ẹban̄a uko esie, ẹnyụn̄ ẹkwọ ẹte: “Saul ama owot mme tọsịn esie, David ama onyụn̄ owot mme tọsịn esie duop.” Okposụkedi ẹketorode Saul n̄ko, enye akabat ke nte ẹkemende imọ ẹdomo ye David ama osụhọde imọ itie, ntre enye ama ọtọn̄ọ ndisịn David enyịn. Tọn̄ọ ke ini oro, enye ama aduak idiọk aban̄a David. Ikebịghike enye ama odomo ediwak ini ndiwot David. Nso akwa idiọkn̄kpọ ke isịnenyịn ekeme ndida ndi ntem!—1 Samuel 18:6-11.

Ntre, oyom ikpeme idem edieke imende idem nnyịn idomo ye mbon en̄wen ndien unen oro mmọ ẹkụtde anam nnyịn isịn mmọ enyịn. Utọ ndiọi edu emi ikemke ye ekikere Abasi. Edi mbemiso inemede nte ẹkemede ndibiọn̄ọ mme utọ edu emi, ẹyak ineme n̄kpọ efen emi esinamde nnyịn imen idem nnyịn idomo ye owo.

Ndụn̄ọde Idemowo ye Edikop Uyụhọ

‘Ndi mmenyene ifiọk, ndi mmeye, ndi mmenyene ukeme, ndi idem ọsọn̄ mi, ndi mmodot uten̄e, ndi ẹkeme ndima mi? Adan̄a didie?’ Idịghe ido nnyịn ndibụp idem nnyịn mme utọ mbụme emi ke adan̄aemi isede idem nnyịn ke ukụtiso. Kpa ye oro, nte ewet n̄wed kiet ọdọhọde, “ke nditịm ntịn̄, mme utọ mbụme oro ẹsidụk nnyịn ekikere, nnyịn inyụn̄ ibọrọ ke ekikere ke usụn̄ oro ekperede ndinọ uyụhọ.” Owo emi mînen̄ekede ifiọk ukeme esie ekeme ndikere mban̄a mme n̄kpọ emi ye  unana ekikere ndomoidem m̀mê isịnenyịn. Enye akam odụn̄ọde idemesie. Idiọk idụhe do. Nte ededi, eti usụn̄ ndinam emi idịghe ndimen idem nnyịn ndomo ye mbon en̄wen.

Nnyịn inyene nsio nsio ukeme, ọkọn̄ọde ke nsio nsio n̄kpọ. Mbon oro etiede nte ẹkan nnyịn ẹyedu kpukpru ini. Do, utu ke ndisịn mmọ enyịn, oyom nnyịn idomo ukeme nnyịn nte ekemde ye ndinen idaha Abasi, emi ọnọde nnyịn ndausụn̄ ndinam se inende ye se ifọnde. Jehovah enyene udọn̄ ke se nnyịn idide ọkpọkpọ. Enye imenke nnyịn idomo ye owo ndomokiet. Apostle Paul eteme nnyịn ete: “Yak owo kiet kiet odomo owụt se utom esie edide, ndien adan̄aoro enye eyenyene se adatde esịt aban̄a ke idemesie ikpọn̄, edi idịghe ke ndimen ndomo ye owo en̄wen.”—Galatia 6:4.

Ndibiọn̄ọ Isịnenyịn

Sia kpukpru owo ẹdide mme anana-mfọnmma, oyom ika iso isịn ọkpọsọn̄ ukeme man ibiọn̄ọ isịnenyịn. Nnyịn imọdiọn̄ọ ke N̄wed Abasi ọdọhọ nnyịn ete: “Ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono,” edi esisọn̄ ndinam emi. Paul ama ọdiọn̄ọ udọn̄ idiọkn̄kpọ oro enye ekenyenede. Man an̄wana ye udọn̄ oro, enye ekenyene ‘nditọn̄ọ idemesie ita, nnam enye odụk ufụn.’ (Rome 12:10; 1 Corinth 9:27) Nnyịn ndinam oro ekeme ndiwọrọ ndibiọn̄ọ ekikere ndomoidem, nnyụn̄ nnyene nti edu. Oyom ibọn̄ akam iben̄e Jehovah an̄wam nnyịn ‘ikûkere iban̄a idem nnyịn ikan nte nnyịn ikpekerede.’—Rome 12:3.

Ndikpep Bible nnyụn̄ ntie n̄kere se ikekpepde ekeme ndin̄wam nnyịn n̄ko. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a Paradise ini iso oro Abasi ọn̄wọn̄ọde. Ini oro kpukpru owo ẹyenyene emem, nsọn̄idem, ediwak udia, nti ufọkidụn̄, ye utom oro ọnọde uyụhọ. (Psalm 46:8, 9; 72:7, 8, 16; Isaiah 65:21-23) Ndi owo ekededi eyekere ndimia mbuba ini oro? Baba. Ntak ndomokiet ididụhe ndinam oro. Edi akpanikọ ke Jehovah inọhọ nnyịn ofụri ntọt iban̄a nte uwem editiede ini oro, edi owụt ifiọk ndikere ke kpukpru owo ẹyenyene ukeme ndinam utom nnyụn̄ n̄kpep usọ oro mmọ ẹmade. Owo kiet ekeme ndidi ekpep n̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄, owo efen edi ewet mbuwed ndiye ufọk. Nso ikpanam owo esịn kiet eken enyịn? Utom nditọete nnyịn ẹdisesịn udọn̄ ẹnọ nnyịn ndisịm utịtmbuba efen efen utu ke ndiyat nnyịn esịt. Utọ ndiọi ekikere oro ẹdidi n̄kpọ eset.

Edieke nnyịn iyomde utọ uwem oro, nte ikpọfọnke nnyịn inyene utọ edu oro idahaemi? Nnyịn idu ke Paradise eke spirit oro ediwak mfịna oro ẹdude ke ererimbot mîdụhe. Sia ndomoidem mîdidụhe ke obufa ererimbot Abasi, ntak enen̄ede edi oro nditre enye idahaemi.

Ntem, nte akwan̄a ndimen idem nnyịn ndomo ye mbon efen? Mîdịghe, ndi odu ini emi enye enende?

Edimen Ndomo Oro Odotde

Edimen idem ndomo ye owo esiwak ndida ndiọi utịp ndi, edi enye ikpedịghe ntre kpukpru ini. Kop item emi apostle Paul ọnọde kaban̄a emi: “Ẹdi mme andikpebe mbon oro otode ke mbuọtidem ye ime mmọ ẹbọ mme un̄wọn̄ọ ẹnyene.” (Mme Hebrew 6:12) Edidomo ndinyene mme edu oro mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah eke eset ẹkenyenede ekeme ndida nti utịp ndi. Edi akpanikọ nte ke emi abuana edida idem ndomo ye owo. Kpa ye oro, enye ekeme ndin̄wam nnyịn ndikụt mme uwụtn̄kpọ oro ikemede ndikpebe ye ikpehe oro oyomde inam n̄kọri.

 Da Jonathan nte uwụtn̄kpọ. Ẹkeme ndidọhọ ke enye ama enyene ntak ndikpekesịn David enyịn. Nte akpan Edidem Saul eke Israel, anaedi Jonathan ama ekere ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ke imọ iyedi edidem, edi Jehovah ekemek ekpri David emi Jonathan ọkọsọn̄ọde ke n̄kpọ nte isua 30. Utu ke ndikere idiọk mban̄a David, Jonathan ama anam ufan ye David onyụn̄ ọnọ enye ibetedem nte edidem oro Jehovah ekemekde. Jonathan ekenen̄ede edi ata owo Abasi. (1 Samuel 19:1-4) Sia mîkebietke ete esie oro akadade David nte owo emi okodomode idem ye imọ, Jonathan ama ọfiọk ke Jehovah akada usụn̄ ke n̄kpọ emi onyụn̄ ebere ye uduak Jehovah; enye ikodomoke idem ye David ikonyụn̄ ibụpke, ‘Ntak ẹkpekpọn̄de mi ẹkemek David?’

Inaha idede ikere ke ẹtụk nnyịn ke otu nditọete Christian, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke mbon efen ẹyom ndikan nnyịn m̀mê ndibọ nnyịn itie. Ndomoidem ifọnke. Ẹda edidianakiet ye ima ẹdiọn̄ọ mme Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha, idịghe ndomoidem. Francesco Alberoni, ekpep n̄kpọ mban̄a itie ebuana owo ọdọhọ ete: “Ima edi asua isịnenyịn. Edieke imade owo, nnyịn idiyom ufọn esie, esinyụn̄ enem nnyịn esịt ke ini enye okụtde unen onyụn̄ okopde inemesịt. Nnyịn imekeme ndiwụt ima ke ndiyụhọ ye idaha nnyịn edieke ẹmekde owo efen ẹnọ ifetutom ke esop Christian. Jonathan akanam ntre. Ukem nte Jonathan, ẹyediọn̄ nnyịn edieke nnyịn iberede ye mme anam-akpanikọ oro ẹkamade ifetutom ke esop Jehovah.

Nnyịn imekeme ndikpebe nti uwụtn̄kpọ ekemmọ mme Christian. Ndimen idem nnyịn ndomo ye mmọ ke eti usụn̄ ekeme ndinam nnyịn ikpebe mbuọtidem mmọ. (Mme Hebrew 13:17) Edi edieke nnyịn mîkpemeke, emi ekeme ndikabade ndi ndomoidem. Edieke nnyịn ikerede ke owo oro nnyịn imade akan nnyịn ndien nnyịn idomo ndisụhọde enye itie m̀mê ndikụt ndudue nnọ enye, nnyịn ikpebeke-kpebe enye aba, utu ke oro isịn enye enyịn.

Idụhe anana-mfọnmma owo oro edide mfọnmma uwụtn̄kpọ ndikpebe. Ke ntre, N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Ẹdi mme andikpebe Abasi, nte ndima nditọ.” Onyụn̄ ọdọhọ n̄ko ete: “Christ ama akam okụt ukụt kaban̄a mbufo, ọkpọn̄de uwụtn̄kpọ enịm ọnọ mbufo man ẹtiene nde ikpat esie ketket.” (Ephesus 5:1, 2; 1 Peter 2:21) Akpana nnyịn idomo ndikpebe mme edu Jehovah ye Jesus—utọ nte ima, edikere mban̄a ye nsụhọdeidem mmọ. Akpana nnyịn inen̄ede imen idem nnyịn idomo ye mme edu mmọ, mme uduak mmọ, ye mme usụn̄ unam n̄kpọ mmọ. Utọ edimen idem ndomo oro ekeme ndida ufọn nsọk nnyịn, ọnọ nnyịn eti ndausụn̄, anam nnyịn isọn̄ọ ida, inyụn̄ inyene ifụre, onyụn̄ ekeme ndin̄wam nnyịn ikpon ikabade idi nditọete Christian iren ye iban oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha. (Ephesus 4:13) Edieke nnyịn idomode ofụri ukeme nnyịn ndikpebe mfọnmma uwụtn̄kpọ Jehovah ye Jesus, ke akpanikọ nnyịn idimenke idem nnyịn idomo ye ekemmọ owo.

[Ndise ke page 29]

Edidem Saul ama esịn David enyịn

[Ndise ke page 31]

Jonathan ikedehede idomo idem ye David emi enye ọkọsọn̄ọde