Ikọ Jehovah Enyene Uwem

Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Udiana N̄wed Chronicles

UDIANA N̄wed Chronicles ọtọn̄ọ ye mbụk aban̄ade nte Solomon adade ubọn̄ ke Israel. Mbụk emi etre ye se Cyrus, edidem Persia eketịn̄de ọnọ mme Jew oro ẹketan̄de ẹka ntan̄mfep ke Babylon: “[Jehovah omowụk] mi, ete ndiọn̄ ufọk nnọ imọ ke Jerusalem, emi odude ke Judah. Anie owo ikọt esie kpukpru odu ke otu mbufo? Yak Jehovah Abasi esie odu ye enye, yak enye onyụn̄ ọdọk [aka Jerusalem].” (2 Chronicles 36:23) Ezra oku ekewet n̄wed emi ama ke isua 460 M.E.N.; n̄wed emi obụk se iketịbede ke ufan̄ isua 500—ọtọn̄ọde ke isua 1037 M.E.N. tutu esịm isua 537 M.E.N.

Ewụhọ Cyrus anam mme Jew ẹnyọn̄ọ Jerusalem ẹfiak ẹketọn̄ọ ndituak ibuot nnọ Jehovah do. Nte ededi, ediwak isua oro mmọ ẹdude ke Babylon ada idiọk utịp edi. Mbon ntan̄mfep oro ẹfiakde ẹnyọn̄ọ obio emana mmọ mi ifiọkke mbụk idụt mmọ. Udiana Chronicles ọnọ mmọ in̄wan̄-in̄wan̄ ibio ibio mbụk aban̄ade udịm ndidem oro ẹketode ubon David. Mbụk emi enyene ufọn n̄ko ọnọ nnyịn koro enye owụt mme edidiọn̄ oro ẹsan̄ade ye edikop uyo nnọ ata Abasi, ye mme utịp edisọn̄ ibuot ye enye.

EDIDEM ỌBỌP UFỌK ỌNỌ JEHOVAH

(2 Chronicles 1:1–9:31)

Jehovah ọnọ Edidem Solomon se enye enen̄erede oyom—eti ibuot ye ifiọk—ọkọrọ ye inyene ye ubọn̄. Edidem emi ọbọp ata ediye ufọk ọnọ Jehovah ke Jerusalem, ndien mme owo “ẹdara ẹnyụn̄ ẹnem esịt.” (2 Chronicles 7:10) “Solomon okpon akan kpukpru ndidem ererimbot ke inyene, ye ke ifiọk.”—2 Chronicles 9:22.

Ke ama akakara Israel ke isua 40, Solomon “osụhọde ana ye mme ete esie ede, . . . ndien Rehoboam eyen esie ada ubọn̄ ke itie esie.” (2 Chronicles 9:31) Ezra ibụkke nte Solomon akawahade ọkpọn̄ utuakibuot akpanikọ. N̄kukụre idiọkn̄kpọ oro enye obụkde nte edidem emi akanamde edi edikọ mme horse Egypt nnọ idemesie ye edidọ eyen Pharaoh. Ezra enen̄ede owụk ntịn̄enyịn ke nti edu.

Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:

2:14—Ntak emi orụk anamusọ oro ẹtịn̄de ẹban̄a  mi okpụhọrede ye se ẹkụtde ke 1 Ndidem 7:14? Akpa Ndidem okot eka anamusọ emi “ebeakpa kiet emi okotode ke esien Naphtali” sia ebe esie okotode do. Nte ededi, ebeakpa emi okoto esien Dan. Ke ebe esie ama akakpa, enye ama ọdọ eyen Tyre, onyụn̄ aman anamusọ emi ọnọ enye.

2:18; 8:10—Mme ufan̄ikọ emi ẹdọhọ ke mme adaidaha oro ẹkedide mme esenyịn ẹkedi 3,600, ke ini mme andise mban̄a utom ẹkedide 250, edi 1 Ndidem 5:16; 9:23, ọdọhọ ke mme adaidaha oro ẹkedide mme esenyịn ẹkedi 3,300, ke ini mme andise mban̄a utom ẹkedide 550. Ntak emi ibat emi ẹkpụhọrede? Etie nte ukpụhọde emi etiene nte ẹkebaharede mme adaidaha emi ẹdọn̄ ke ikpehe ke ikpehe. Ekeme ndidi Udiana Chronicles asiak mme adaidaha 3,600 oro mîkedịghe nditọ Israel ye mme adaidaha 250 emi ẹkedide nditọ Israel, ke adan̄aemi Akpa Ndidem asiakde mme andise mban̄a utom 3,300 ye ata ikpọ mme esenyịn 550. Nte ededi, ofụri ibat mme adaidaha ẹkedi 3,850.

4:2-4—Ntak emi ẹkedade mbiet enan̄ ẹnam adaha n̄kpọdiọhọ mmọn̄? Ke N̄wed Abasi, enan̄ ada aban̄a odudu. (Ezekiel 1:10; Ediyarade 4:6, 7) Ntre, ama odot ẹda mbiet enan̄ ẹnam adaha okpoho 12 emi, koro enye okomụm “n̄kpọdiọhọ-mmọn̄” emi akama, emi okodobide nte ekpat simen 600. Edinam mbiet enan̄ mi ikabiatke ọyọhọ Ibet iba ke usụn̄ ndomokiet, sia n̄kukụre se Ibet oro akakpande ekedi edinam mbiet nda ntuak ibuot.—Exodus 20:4, 5.

4:5—N̄kpọdiọhọ mmọn̄ oro okokpon adan̄a didie? Edieke ẹdọn̄de mmọn̄ ẹyọhọ, enye ama ekeme ndidụk n̄kpọ nte lita mmọn̄ 66,000. Nte ededi, etie nte owo ikesidọn̄ke mmọn̄ ibe mbahade iba ke itie ita. Akpa Ndidem 7:26 ọdọhọ ete: “Enye [n̄kpọdiọhọ-mmọn̄ emi] odụk tọsịn gallon efịt, [m̀mê n̄kpọ nte lita 44,000].”

5:4, 5, 10—Ewe n̄kpọ mbanaufọk ke ẹkeda ke efe esop ẹdi temple Solomon? N̄kukụre n̄kpọ oro ẹkemende ke efe esop ẹdinịm ke temple Solomon ekedi ekebe ediomi. Ke ẹma ẹkebọp temple, ẹma ẹda efe esop ẹto Gibeon ẹka Jerusalem onyụn̄ etie nte ẹkenịm enye do.—2 Chronicles 1:3, 4.

Se Nnyịn Ikpepde:

1:11, 12. Eben̄e Solomon ama owụt Jehovah ke edidem emi ama enen̄ede oyom eti ibuot ye ifiọk. Se nnyịn iben̄ede Abasi ke akam owụt se nnyịn inen̄erede iyom. Owụt ifiọk nditịm n̄kere se itịn̄de ke ini ibọn̄de akam.

6:4. Ndinen̄ede n̄wụt esịtekọm mban̄a ima-mfọnido oro Jehovah owụtde nnyịn ekpenyene ndinam nnyịn ida ima ye esịtekọm itoro enye.

6:18-21. Okposụkedi mîdụhe ufọk ndomokiet oro ekemede ndikem Abasi, temple Jerusalem ekedi akpan ebiet oro ẹkesituakde ibuot ẹnọ Jehovah. Mfịn, Ufọkmbono Obio Ubọn̄ Mme Ntiense Jehovah ẹdi akpan ebiet oro ẹsituakde ibuot ẹnọ ata Abasi.

6:19, 22, 32. Jehovah ama esikop akam kpukpru owo—ọtọn̄ọde ke edidem ekesịm n̄kpri-n̄kan owo ke idụt—idem ye odudụn̄ oro esemede ọnọ enye ke ofụri esịt. *—Psalm 65:2.

NDIDEM UBON DAVID ORO ẸKEKARADE KE ENYE AMA AKAKPA

(2 Chronicles 10:1–36:23)

Obio Ubọn̄ Israel oro akadianade kiet abaharede iba—obio ubọn̄ esien duop ke edem edere, ye obio ubọn̄ esien iba ke edem usụk Judah ye Benjamin. Mme oku ye mme Levite ke ofụri Israel ẹsọn̄ọ ẹda ye Rehoboam eyen Solomon ke ntak ediomi Obio Ubọn̄ utu ke ndida nnọ esien mmọ. Ke n̄kpọ nte isua 30 ẹma ẹkebe tọn̄ọ ẹkebọp temple emi, mbon Babylon ẹtan̄ kpukpru n̄kpọuto esie ẹnyọn̄ọ.

 Ke otu ndidem 19 oro ẹkarade ke Rehoboam ama akakpa, ndidem 5 ẹnam akpanikọ, 3 ẹnam akpanikọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ edi inamke isịm utịt, ke adan̄aemi kiet akabarede esịt anam eti. Mbon eken ẹnam se idiọkde ke enyịn Jehovah. * Ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ se ndidem ition oro ẹbuọtde idem ye Jehovah ẹnamde. Enyene ndidi mbụk aban̄ade nte Hezekiah akanamde mme oku ẹfiak ẹtọn̄ọ ndinam utom mmọ ke temple ye nte Josiah akanamde ndutịm man ẹnam akamba Passover, ama enen̄ede esịn udọn̄ ọnọ mme Jew oro ọkọdọn̄de mmọ ndifiak ntọn̄ọ utuakibuot Jehovah ke Jerusalem.

Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:

13:5—Nso idi “ediomi inụn̄”? Sia inụn̄ mîsiyakke n̄kpọ ọsọp abiara, ẹkeda enye nte idiọn̄ọ n̄kpọ oro ebịghide mînyụn̄ ibiarake. Ntre, “ediomi inụn̄” ọwọrọ ediomi oro mîkemeke ndibiara.

14:2-5; 15:17, 18a—Ndi Edidem Asa ama osion̄o kpukpru “edikon̄ ebiet” efep? Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke enye ikosion̄oke. Etie nte n̄kukụre edikon̄ ebiet oro Asa okosion̄ode ẹkedi mbon oro ẹkesidade ẹtuak ibuot ẹnọ mme nsunsu abasi, idịghe mbon oro ẹkesidade ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah. Ekeme n̄ko ndidi ẹkefafiak ẹbọp mme edikon̄ ebiet emi ke utịt utịt ukara Asa. Jehoshaphat eyen esie ama osion̄o mmọ efep. Nte ededi, owo ikosion̄oke mme edikon̄ ebiet ifep ofụri ofụri, idem ke ini Jehoshaphat akakarade.—2 Chronicles 17:5, 6; 20:31-33.

15:9; 34:6—Esien Simeon akanam n̄kpọ didie aban̄a edibahade obio ubọn̄ Israel? Sia ẹkeyakde nsio nsio ikpehe ke Judah ẹnọ mmọ, esien Simeon okosụk esịne ke obio ubọn̄ Judah ye Benjamin. (Joshua 19:1) Nte ededi, esien emi akadiana ye obio ubọn̄ edem edere ke utuakibuot ye ke mbubehe ukara. (1 Ndidem 11:30-33; 12:20-24) Ntre, ẹkebat Simeon ẹsịn ke otu obio ubọn̄ esien duop.

16:13, 14—Ndi ẹkefọfọp okpo Asa? Baba-o! Ndidọhọ ke ẹma “ẹfọp n̄kpọ eti-eti” iwọrọke ke ẹkefọfọp okpo Asa, edi emi aban̄a mme ufuọn̄n̄kpọ oro ẹkefọpde.

35:3—Josiah ekemen edisana ekebe ediomi oro ke m̀mọ̀n̄ edinịm ke temple? Bible itịn̄ke m̀mê kiet ke otu ndiọi ndidem oro ẹkekarade ekemen ekebe ediomi oro osio, m̀mê Josiah ekemen enye osio ekenịm ke eti itie ke ini ẹkediọn̄de temple. N̄kukụre ini oro ẹtịn̄de ikọ ẹban̄a ekebe ediomi, ke Solomon ama akakpa, edi ini emi Josiah emende enye edi temple.

Se Nnyịn Ikpepde:

13:13-18; 14:11, 12; 32:9-23. Nso ke emi ekpep nnyịn ntem aban̄a ufọn ediberi edem ke Jehovah!

16:1-5, 7; 18:1-3, 28-32; 21:4-6; 22:10-12; 28:16-22. Ndidụk ndụk ye mbon oro nnyịn mîfiọkke m̀mê mbon oro mînịmke ke akpanikọ asan̄a ye ndiọi utịp. Owụt eti ibuot nditre ndidụk ndụk nte mîdotke ye mbon ererimbot.—John 17:14, 16; James 4:4.

16:7-12; 26:16-21; 32:25, 26. Iseri akanam Edidem Asa anam ndisịme ke ini enye ekekperede n̄kpa. Se ikonyụn̄ inamde Uzziah ọduọ edi oro. Hezekiah ikanamke n̄kpọ ye eti ibuot, onyụn̄ ekeme ndidi ntan̄idem akanam enye owụt mme isụn̄utom Babylon mme n̄kpọuto esie. (Isaiah 39:1-7) Bible odụri owo utọn̄ ete: “Iseri ebem nsobo iso: n̄kpon-esịt onyụn̄ ebem iduọ iso.”—Mme N̄ke 16:18.

16:9. Jehovah an̄wam mbon oro ofụri esịt mmọ odude ye enye, ndien enen̄ede ọdọn̄ enye ndida odudu esie nnyan̄a mmọ.

18:12, 13, 23, 24, 27. Nnyịn ikpenyene nditịn̄ ikọ uko uko mban̄a Jehovah ye mme uduak esie ukem nte Micaiah eketịn̄de.

19:1-3. Jehovah esiyom se ifọnde ke idem nnyịn idem ke ini inamde se iyatde enye esịt ndusụk ini.

20:1-28. Nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem ke Jehovah ididaha nsannsan  ikpọn̄ nnyịn ke ini iyomde enye ọnọ nnyịn ndausụn̄.—Mme N̄ke 15:29.

20:17, NW. Man ‘Jehovah anyan̄a nnyịn,’ ana nnyịn inen̄ede inọ Obio Ubọn̄ esie ibetedem. Utu ke ndidomo ndin̄wana ke idem nnyịn, ana nnyịn ‘isọn̄ọ ida ke ebiet kiet,’ ibuọt idem ọyọhọ ọyọhọ ke Jehovah.

24:17-19; 25:14. Joash ye Amaziah eyen esie ẹma ẹduọ ẹdụk afia ukpono ndem. Mfịn, nnyịn n̄ko imekeme ndiduọ ndụk afia ukpono ndem, akpan akpan, utọ ukpono ndem oro owo mîsisọpke ifiọk—edisịn esịt ke n̄kpọ owo m̀mê ufreidụt.—Colossae 3:5; Ediyarade 13:4.

32:6, 7. Ana nnyịn n̄ko inyene uko, isọn̄ idem ‘imen ofụri n̄kpọekọn̄ Abasi isịne,’ inyụn̄ ika iso in̄wana en̄wan eke spirit.—Ephesus 6:11-18.

33:2-9, 12, 13, 15, 16. Owo owụt ke imenen̄ede ikabade esịt ke nditre idiọk nnyụn̄ nnen̄ede nsịn ukeme ndinam se inende. Edieke owo enen̄erede akabade esịt, idem edieke enye ekenen̄erede anam idiọk nte Edidem Manasseh, Jehovah ekeme nditua enye mbọm.

34:1-3. Idiọk idaha ekededi oro ikosobode ke ini uyen ikpakpanke nnyịn ndidi ndifiọk nnyụn̄ nnam n̄kpọ Abasi. Etie nte n̄kukụre owo oro akan̄wamde Josiah ke n̄kan̄ eke spirit ke ini uyen ekedi Manasseh ete ete esie oro akakabarede esịt. Se ededi oro Josiah ekekpepde oto enye ama ada nti utịp edi nte ini akakade. Emi ekeme n̄ko nditịbe nnọ nnyịn.

36:15-17. Jehovah esitua owo mbọm onyụn̄ eme ime. Nte ededi, mbọm ye ime esie ẹnyene adan̄a. Ana mme owo ẹnyịme etop Obio Ubọn̄ oro ikwọrọde edieke anade mmọ ẹbọhọ ke ini Jehovah edisobode idiọk editịm n̄kpọ emi.

36:17, 22, 23. Ikọ Jehovah esisu kpukpru ini.—1 Ndidem 9:7, 8; Jeremiah 25:9-11.

N̄wed Anam Enye Anam N̄kpọ

Udiana Chronicles 34:33 ọdọhọ ete: “Josiah osion̄o kpukpru mbubiam-n̄kpọ efep ke kpukpru mme idụt eke ẹnyenede nditọ Israel, onyụn̄ esịn kpukpru owo eke ẹdude ke Israel ẹnam n̄kpọ Jehovah Abasi mmọ.” Nso ikanam Josiah anam emi? Ke ini Shaphan ewetn̄wed akadade n̄wed Ibet Jehovah oro ẹkefiọhọde ọsọk Edidem Josiah, edidem emi ama ọdọhọ ẹkot enye uyo ọwọrọ. Se Josiah okokopde ama enen̄ede otụk enye tutu anam enye esịn idem anam edisana utuakibuot aka iso ke ofụri eyouwem esie.

Ndikot Ikọ Abasi nnyụn̄ ntie n̄kere se ikotde ekeme ndinen̄ede ntụk nnyịn. Ndi nditie n̄kere mbụk ndidem oro ẹketode ubon David isịnke udọn̄ inọ nnyịn ndikpebe uwụtn̄kpọ mbon oro ẹkebuọtde idem ye Jehovah nnyụn̄ mfep edu mbon oro mîkọbuọtke idem ye Enye? Udiana Chronicles esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndituak ibuot nnọ ata Abasi ikpọn̄-ikpọn̄, nnyụn̄ n̄ka iso nnam akpanikọ nnọ enye. Etop esie enen̄ede enyene uwem onyụn̄ enyene odudu.—Mme Hebrew 4:12.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 18]

Ndi ọmọfiọk ntak emi okodotde ẹda mbiet enan̄ ẹnam adaha n̄kpọdiọhọ mmọn̄?

[Mme ndise ke page 21]

Okposụkedi Josiah mîketịmke inyene un̄wam eke spirit ke ini uyen, enye ama ọkọri akabade anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah