Mbụk Eyouwem

Ndifiọk Nnyụn̄ Nnam Se Inende

NTE HADYN SANDERSON OBỤKDE

Jesus ọkọdọhọ mme apostle esie ini kiet ko ete: “Edieke mbufo ẹfiọkde mme n̄kpọ emi inemesịt edidi eke mbufo edieke ẹnamde mmọ.” (John 13:17) Ih, nnyịn imekeme ndifiọk se inende, edi ndusụk ini isimemke ndinam se inende! Nte ededi, ke mma n̄kodu uwem ke se ibede isua 80, nnyụn̄ nda isua 40 ke otu emi nnam utom isụn̄utom, ami mmedikụt ke se Jesus eketịn̄de edi akpanikọ. Ke akpanikọ, ndinam se Abasi ọdọhọde esinọ owo inemesịt. Yak ntịn̄ ntak emi ndọhọde ntre.

KE 1925, ke ini n̄kedide isua ita, ete ye eka mi ẹma ẹkekop utịn̄ikọ Bible oro ẹkenọde ke obio emana nnyịn ke Newcastle ke Australia. Utịn̄ikọ oro, “Ediwak Miliọn Owo Emi Ẹdude Uwem Idahaemi Idikpaha Tutu Amama,” ama anam eka mi enịm ke imokụt akpanikọ, ndien enye ama ọtọn̄ọ ndidụk mme mbono esop Christian kpukpru ini. Nte ededi, ete mi ikenyeneke udọn̄ aba. Enye ikenyịmeke eka mi abuana ke obufa ido ukpono emi, onyụn̄ ọdọhọ ke imọ imọn̄ ikpọn̄ ufọk edieke eka mi mîkpọn̄ke ido ukpono emi. Eka mi ama ama ete mi onyụn̄ oyom ubon nnyịn odu ọtọkiet. Kpa ye oro, enye ama ọfiọk ke ndikop uyo Abasi ekedi akpan n̄kpọ akan, ndien enye ama ebiere ndinam se inende ke iso Abasi. (Matthew 10:34-39) Ete mi ama ọkpọn̄ nnyịn, ndien n̄kesiwakke ndikụt enye aba.

Ke n̄kerede mban̄a se iketịbede, mmenen̄ede mma nte eka mi ọkọsọn̄ọde ada ye Abasi. Ubiere esie anam mi ye Beulah adiahaeka mi idu uwem oro adade ediwak edidiọn̄ eke spirit edi. Emi n̄ko ekpep nnyịn ata akpan n̄kpọ kiet—ke ini ifiọkde se inende, nnyịn inyene ndidomo ndinam.

Idomo Mbuọtidem

Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkekotde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ẹma ẹn̄wam ubon  nnyịn. Ekaeka mi ama edi edidụn̄ ye nnyịn onyụn̄ ọbọ akpanikọ Bible. Enye ye eka mi ẹma ẹsisan̄a kiet kpukpru ini ẹkwọrọ ikọ, ndien mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹkpono mmọ ke ntak ufan ufan edu ye ukamaidem mmọ.

Ofụri emi, nditọete Christian iren ẹma ẹnọ mi ata akpan ntịn̄enyịn ye ata eti ukpep. Ikebịghike mma n̄kpep ndida kad ikọ ntiense n̄kwọrọ ikọ nnọ mme owo ke ufọk mmọ. Mma nsibre mme utịn̄ikọ Bible ke ukwak ikwọ oro ẹkekamade-kama ẹsan̄a nnyụn̄ nsitiene n̄kama kad ntọt nsan̄a ke akpan efak ke obio. Emi ekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ, sia uten̄e owo ama esinen̄ede omụm mi. Nte ededi, mma mfiọk se inende nnyụn̄ mbiere ndinam.

Ke mma n̄kokụre ufọkn̄wed, mma ntọn̄ọ ndinam utom ke itie unịm okụk, utom mi ama abuana ndisika nsio nsio n̄kọk itie unịm okụk oro ke ofụri Stet New South Wales. Okposụkedi Mme Ntiense oro ẹkedude ke ikpehe idụt oro mîkawakke, ukpep oro ẹkenọde mi ama an̄wam mi n̄ka iso nsọn̄ọ nda ke mbuọtidem. Eka mi ama esiwet mi leta emi akan̄wamde mi nsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit.

Mme leta oro ẹma ẹn̄wam mi ke ini n̄koyomde un̄wam. Ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama ọtọn̄ọ, ndien ẹma ẹnyịk mi ẹte ndụk utom ekọn̄. Etubom itie unịm okụk oro ekedi ifịk ifịk andika ufọkabasi onyụn̄ edi etubom mbonekọn̄ obio mmọ. Ke ini n̄kọdọhọde enye ke ndidụkke ekọn̄ sia ndide Christian, enye ama ọdọhọ mi mmek kiet ke otu n̄kpọ iba emi—ndikpọn̄ ido ukpono mi m̀mê ndikpọn̄ utom ke itie unịm okụk oro! Ndiọkn̄kan n̄kpọ eketịbe ke ini n̄kakade itie usịn owo enyịn̄ ke n̄wed ekọn̄. Etubom itie unịm okụk ama odu do onyụn̄ enen̄ede owụk enyịn ese mi ke ini n̄kasan̄ade n̄kpere okpokoro uwet enyịn̄. Sia mmen̄kamaha ndisịn ubọk ke n̄wed usịn enyịn̄, mme esịn-owo-enyịn̄ ẹma ẹnen̄ede ẹyat esịt. Ama ọsọn̄ etieti, edi mma mbiere ndinam se inende. Jehovah ama an̄wam mi nsọn̄ọ nda ke ubiere mi, n̄konyụn̄ nsịnke ntịme. Ke ini n̄kokopde ke mbon ntịme ke ẹkeyom mi, mma nsọsọp ntan̄ n̄kpọ mi n̄kodụk tren n̄kpọn̄ obio oro!

Ke mma n̄kọnyọn̄ ndi Newcastle, ẹma ẹkot mi ye nditọete itiaba efen emi ẹkesịnde ndidụk utom ekọn̄ ikpe ke esop. Ebiereikpe ama ebiere n̄kpọkọbi ọfiọn̄ ita oro akasan̄ade ye ọkpọsọn̄ utom ọnọ nnyịn. Okposụkedi mîkenemke mi ndidu ke ufọk-n̄kpọkọbi, ndinam se inende ama ada ekese edidiọn̄ edi. Ke ẹma ẹkesio nnyịn ke ufọk-n̄kpọkọbi, Ntiense emi ekerede Hilton Wilkinson, kpa kiet ke otu mbon n̄kpọkọbi oro ikodude kiet, ama ọdọhọ ndinam utom nnọ imọ ke itie usio ndise imọ. Do ke n̄kokụt Melody, n̄wan emi n̄kọdọde nte ini akakade, emi ekedide andidara isenowo ke itieutom oro. Ikebịghike ke ẹma ẹkesio mi ke ufọk-n̄kpọkọbi, mma nna baptism ndiyarade uyakidem mi nnọ Jehovah.

Ndinịm Utom Uyọhọ Ini nte Utịtmbuba

Ke ima ikọdọ ndọ, ami ye Melody ima isiak itie usio ndise nnyịn ke Newcastle. Ikebịghike, nnyịn ima inen̄ede inyene utom tutu nnyịn idọn̄ọ inyụn̄ inyeneke ini inọ n̄kpọ eke spirit. Ini oro, Ted Jaracz emi edide owo Otu Ukara idahaemi akanam utom ke n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Australia; enye ama enyene nneme ye nnyịn aban̄a nte ikpanamde ekese ke utom Jehovah. Ke oro ebede, nnyịn ima ibiere ndinyam itie mbubehe nnyịn nnyụn̄ ndu mmemmem uwem. Ke 1954, nnyịn ima idep ekpri ufọkisan̄, iwọrọ ikodụn̄ ke obio Ballarat ke Stet Victoria, ndien nnyịn ima itọn̄ọ utom usiakusụn̄, oro edi utom ukwọrọ eti mbụk uyọhọ ini.

Jehovah ama ọdiọn̄ ukeme nnyịn nte ikanamde utom ye ekpri esop ke Ballarat. Ke ufan̄  isua kiet ye ubak, ibat mbon oro ẹkesidụkde mbono esop emi ẹkedide owo 17 ama ọsọsọp ọdọk esịm owo 70. Do ndien ke ẹkedọn̄ nnyịn ikanam utom oro ẹsan̄ade-san̄a, m̀mê utom circuit, ke Stet South Australia. Ke isua ita oro ẹketienede, ama enem nnyịn ndisisan̄a nse mme esop ke obio Adelaide ye ke ikpehe obio oro ẹsinamde wine ẹnyụn̄ ẹtọde sokoro ke mben Akpa Murray. Uwem nnyịn okokpụhọrede didie ntem! Ama enem nnyịn ndinam utom ye ima ima nditọete iren ye iban. Nso utịp ke emi ekedi ntem ndinam se nnyịn ifiọkde ke enen!

Ndinam Utom Isụn̄utom

Ke 1958, nnyịn ima idọhọ n̄kọk itieutom Australia ke ikpama ndidụk mbono “Uduak Abasi” eke Ofụri Ererimbot ke New York City nte ini akakade ke isua oro. Mmọ ẹma ẹbọrọ ke ndinọ babru eben̄e uka ufọkn̄wed isụn̄utom Gilead ke United States, ẹsọk nnyịn. Nnyịn ikekere ke ima ikpon ibe ndika ufọkn̄wed Gilead sia ikedide n̄kpọ nte isua 35. Kpa ye oro, nnyịn ima inọ n̄wed eben̄e nnyịn aka ndien ẹma ẹkot nnyịn ididụk ọyọhọ otu 32 eke Ufọkn̄wed Gilead. Ke ima ikọbọ ukpep ke ọfiọn̄ iba ye ubak, ẹma ẹnọ nnyịn efakutom oro idinamde utom—oro edi India! Kpa ye oro ikokopde ndịk ke ndondo oro ẹkesiakde India, nnyịn ima inyịme ndika do ye idatesịt sia ikoyomde ndinam se inende.

Tụhi-tụhi usenubọk kiet ke 1959, nnyịn ima isan̄a ke nsụn̄ikan̄ idisịm Bombay (ẹkotde Mumbai idahaemi). Ata ediwak mme anamutom ẹma ẹna ẹyọhọ itie mbehe nsụn̄ikan̄. Ofụm n̄kan̄ emi ama okpụhọde. Ke ini utịn akasiahade, nnyịn ima ifiọk ke idụt emi oyofiop etieti. Akananam utọ ufiop eyo oro imiaha nnyịn! Lynton ye Jenny Dower, ebe ye n̄wan oro ẹdide mme isụn̄utom, emi ikanamde utom usiakusụn̄ ọtọkiet ke Ballarat, ẹma ẹdara nnyịn. Mmọ ẹma ẹda nnyịn ẹka n̄kọk itieutom India, emi ekedide mfafaha ufọk emi okodude ke ufọt obio. Mbonutom unyịmesịt itiokiet ẹkedụn̄ do. Brọda Edwin Skinner, emi akanamde utom isụn̄utom ke India toto ke 1926, ama eteme nnyịn ete idep ikpọ ekpat ukaisan̄ iba oro ẹdade ọfọn̄ tent ẹnam mbemiso ikade efakutom nnyịn. Ediwak mme akaisan̄ ke tren India ẹma ẹsiwak ndikama utọ ekpat emi, ndien ekpat emi ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam nnyịn ke mme ini efen oro ikakade isan̄.

Ke ima ikawat usen iba ke tren, nnyịn ima idisịm efakutom nnyịn ke Tiruchchirappalli, akwa obio ke usụk usụk Stet Madras (emi edide Tamil Nadu idahaemi). Do, nnyịn ima idiana ye mme akpan asiakusụn̄ ita oro ẹtode India, emi ẹkesinọde ikọ ntiense ke obio oro mme owo ẹkewakde ẹsịm 250,000. N̄kpọ iketịmke ifọn ini oro. Ini kiet, okụk oro ikenyenede ikesịmke $4. Edi Jehovah ikọkpọn̄ke nnyịn ke ini okụk oro okokụrede. Eren kiet emi ekekpepde Bible ama ọbuọt nnyịn okụk man ida ikpe ufọk oro ọfọnde ndida nnịm mbono esop. Ini kiet oro udia nnyịn okokụrede, mbọhọidụn̄ kiet ama etem udia ada ọsọk nnyịn. Udia emi ama enem mi etieti, edi ndunịm ama ofiop ke udia oro akaha tutu ntịn̄kok otop mi!

Ndikwọrọ Ikọ ke An̄wautom

Okposụkedi ndusụk owo ke Tiruchchirappalli ẹketịn̄de Ikọmbakara, ata ediwak mmọ ẹkesem Tamil. Ke ntre, nnyịn ima isịn ifịk ikpep mmemmem usụn̄ oro ikemede ndida usem oro n̄kwọrọ ikọ. Oro ama anam ediwak mbio obio oro ẹkpono nnyịn.

Ama enen̄ede enem nnyịn ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk. Edi ido mbon India ndikama esen, ndien ediwak mmọ ẹma ẹsikot nnyịn ufọk ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn n̄kpọ ida ibịt itọn̄. Sia ebiet emi okofiopde esịm Celsius 40, nnyịn ima inen̄ede ima ntatubọk mmọ. Ama esifọn ndibụp enyeneufọk nte n̄kpọ etiede mbemiso inọde etop nnyịn. Mmọ ẹma ẹsiwak ndibụp m̀mê nnyịn ito m̀mọ̀n̄, m̀mê imenyene nditọ, ye ntak emi nnyịn mînyeneke nditọ. Ekem mmọ ẹma ẹsiyom nditeme nnyịn abiausọbọ emi ekemede ndin̄wam nnyịn inyene nditọ! Nte ededi, nneme oro ama esin̄wam nnyịn inam mmọ ẹfiọk mme owo oro nnyịn idide ye nte utom edikpep mme owo Bible oro inamde edide akpan n̄kpọ.

Ata ediwak owo oro nnyịn isinọde ikọ ntiense ẹdi mbon ido ukpono Hindu—se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ ẹnen̄erede ẹkpụhọde ye eke Ido Ukpono Christ. Utu ke nditie mfan̄a awak-n̄kukọhọ  ukpepn̄kpọ Hindu, nnyịn isikam ikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄—ndien imesinyene nti utịp. Ke ufan̄ ọfiọn̄ itiokiet, se ikekperede ndisịm owo 20 ẹma ẹtọn̄ọ ndisidụk mbono esop ke ufọkidụn̄ isụn̄utom nnyịn. Kiet ke otu mmọ ekedi Nallathambi emi edide ataifiọk ke utom ubọp-n̄kpọ. Nte ini akakade, enye ye Vijayalayan eyen esie, ẹma ẹn̄wam owo 50 ẹkabade ẹdi mme asan̄autom Jehovah. Vijayalayan ama anam utom n̄ko ke n̄kọk itieutom India ke ekpri ibio ini.

Ndika Isan̄ Kpukpru Ini

Nnyịn ikọyọhọke ọfiọn̄ itiokiet ke India ke ini ẹkedọhọde mi nnam utom nte akpa esenyịn district ke idụt oro. Emi ama abuana ndika ofụri India, nditịm mme mbono ye ndinam utom ye otu oro ẹsemde nsio nsio usem usụkkiet. Emi ikedịghe ifia ubọk kiet. Nnyịn ima ida ọfiọn̄ itiokiet itan̄ ọfọn̄ ye n̄kpoduoho nnyịn idọn̄ ke ekpat a-tian ita ye ekpat ukaisan̄ nnyịn, ndien ekem ima idụk tren ikpọn̄ Madras (emi ẹkotde Chennai idahaemi). Sia akadade kilomita 6,500 ndikanade ofụri district oro ikanamde utom, nnyịn ikesiduọkke odudu uka isan̄. Ini kiet, ke ima ikokụre mbono ke obio oro odude ke usụk usụk Bangalore ke Sunday, nnyịn ima ika edem edere Darjeeling emi odude ke Obot Himalaya, man ikenịm mbono en̄wen do ke urua oro eketienede. Ndika Darjeeling ama abuana ndiwat n̄kpọ nte kilomita 2,700 nnyụn̄ ndụk tren ition mbemiso ikesịmde do.

Nnyịn ima isiwụt mme owo vidio oro ẹkotde The New World Society in Action ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini utom district nnyịn. Vidio emi ama anam mme owo ẹfiọk utom oro mme asan̄autom Jehovah ke ofụri ererimbot ẹnamde ye adan̄a nte mmọ ẹnamde utom oro ẹketre. Ediwak owo ẹma ẹsise vidio emi. Ini kiet, nnyịn ima iwụt otuowo oro ẹkesopde idem ke mbenusụn̄ vidio emi. Ke adan̄aemi ẹkesụk ẹsede, edịm ama ofụhọ onyụn̄ anam nte imọn̄ idep. Sia otuowo ẹkesịnde ntịme isan̄ kiet ke ini n̄ketrede vidio emi ke ufọt, mma mbiere ndika iso nsio edi nnam enye ọsọp. Ke mfọniso, ima isio vidio emi ikesịm utịt ke ifụre mbemiso edịm ọkọtọn̄ọde ndidep.

Ke mme isua oro ẹketienede, iwakke ikpehe India oro ami ye Melody mîkesịmke. Sia ikpehe kiet kiet ekenyenede san̄asan̄a udia, ọfọn̄, usem, ye ediye n̄kann̄kụk, ekesitie nte ito idụt kiet ika en̄wen. Ke akpanikọ, mme n̄kpọ oro Jehovah obotde ke orụk ke orụk edi utịbe! Kpasụk ntre n̄ko ke edi ye unamikọt India. Ini kiet, nnyịn ima ikụt ata akamba ekpe ke ini ikakade akai Nepal. Enye ama eye etieti. Ndikụt unam oro ama anam enen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndidu ke Paradise, ebiet oro emem edidude ke ufọt owo ye unam.

Ndisan̄a Ikpat Kiet ye Ndutịm Esop Abasi

Nditọete ke India ikenen̄ekede itiene ndausụn̄ esop Jehovah ke ini ikọtọn̄ọde utom district. Ke ndusụk esop, iren ẹkesitie ke n̄kan̄ kiet ke ini iban ẹkesitiede ke n̄kan̄ eken ke ini ẹdụkde mbono esop. Owo ikesiwakke nditọn̄ọ mbono esop ke ini. Ke ebiet kiet, ẹma ẹsimia  n̄kanika uyo ọsọn̄ man mme asuanetop Obio Ubọn̄ ẹfiọk ke ini ekem ndidụk mbono esop. Ke mme ebiet efen, mme asuanetop ẹkesida utịn ẹfiọk ke ini ekem nditọn̄ọ mbono esop. Owo ikesisọpke ndinyene mbono, ndien mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ikesiwakke ndidi ndise mme esop. Nditọete oro ẹma ẹyom ndinam se inende, edi ama oyom ẹnọ mmọ ukpep.

Ke 1959, esop Jehovah ama ọtọn̄ọ Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄. Ukpep oro ẹkenọde ke ofụri ererimbot mi ama an̄wam mme esenyịn circuit, akpan asiakusụn̄, isụn̄utom, ye mbiowo esop ẹnam utom oro N̄wed Abasi ọnọde mmọ nte ọfọnde. Ami n̄kedi andikpep ke ini ẹketọn̄ọde ufọkn̄wed oro ke India ke December 1961. Sụn̄sụn̄, mme esop ke India ẹma ẹtọn̄ọ ndibọ ufọn ke ntak ukpep oro, ndien mmọ ẹma ẹnam n̄kọri usọp usọp. Ke ndondo oro nditọete ẹkefiọkde se inende, spirit Abasi ama onụk mmọ ndinam.

Ikpọ mbono ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọete ẹnyụn̄ ẹnam mmọ ẹdiana kiet. N̄wọrọnda ke otu mmọ ekedi Mbono “Nsinsi Eti Mbụk” eke Ofụri Ererimbot oro ẹkenịmde ke New Delhi ke 1963. Mme Ntiense oro ẹketode nsio nsio itie ke India ẹma ẹwat ke ediwak kilomita man ẹkedụk mbono oro, ediwak owo ke otu mmọ ẹma ẹbiat kpukpru okụk oro mmọ ẹkenyenede man ẹdụk mbono oro. Sia nditọete 583 ẹketode idụt 27 en̄wen ẹdidụk mbono oro, emi ekedi akpa ini oro Mme Ntiense ke India ẹkekemede ndisop idem ọtọkiet nnyụn̄ mbuana ọtọkiet ye ata ediwak nditọete mmọ oro ẹketode idụt en̄wen.

Ke 1961, ẹma ẹkot mi ye Melody iditiene inam utom ke Bethel Bombay, ndien nte ini akakade, ẹma ẹmek mi ẹsịn ke Kọmiti N̄kọk Itieutom. Ẹma ẹnọ mi mme ifetutom en̄wen adianade ye emi. Mma nnam utom nte esenyịn zone ke ndusụk ikpehe Asia ye Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn ke ediwak isua. Sia ẹkekpande utom ukwọrọikọ ke ediwak idụt oro ẹkedude ke ikpehe emi, akana mme asuanetop ke mme idụt emi “ẹnyene mbufiọk nte urụkikọt ẹnyụn̄ ẹnana ndudue nte ibiom.”—Matthew 10: 16.

N̄kọri ye Mme Ukpụhọde

Ke akpa ini oro nnyịn ikedide India ke 1959, mme asuanetop 1,514 ẹkedu ke idụt oro. Mfịn, mme asuanetop ẹwak ẹbe 24,000. N̄kọri emi ama anam ibọp obufa Bethel ke Bombay, ekem ifiak ibọp en̄wen ke mbọhọ oro. Ndien, ke March 2002, ubon Bethel ẹma ẹfiak ẹwọrọ mi—isan̄ enye emi mmọ ẹkewọrọ ẹka obufa okụre oro ẹkebọpde ẹkpere Bangalore, ke usụk usụk India. Mbon Bethel oro ẹdide owo 240 ẹdụn̄ ke obufa okụre emi, ndien ndusụk mmọ ẹkabarede mme n̄wed Bible ẹsịn ke usem 20.

Okposụkedi ami ye Melody ikenen̄erede iyom nte ikpafiakde ika Bangalore, unana nsọn̄ọidem ama anam nnyịn inyọn̄ idi Australia ke 1999. Idahaemi nnyịn idi mbonubon Bethel Sydney. Kpa ye oro nnyịn ima ikọkpọn̄ India, nnyịn isụk inenen̄ede ima ndima ufan nnyịn ye mbon oro ikan̄wamde ẹkpep akpanikọ. Edi n̄kpọ inemesịt didie ntem ndisibọ leta nto mmọ!

Ke ikerede iban̄a utom uyọhọ ini oro inamde ke se ibede isua 50, ami ye Melody imọfiọk ke imenyene edidiọn̄ akamba akamba. Ini kiet ko, nnyịn ikanam utom edisio mme owo ndise man mmọ ẹkpeda ẹti nte mmimọ ikesitiede, edi ndinam utom oro edinamde Abasi eti mme owo enen̄ede ọfọn akan. Nso ọsọn̄urua ifiọkutom ke nnyịn inyene ntem ke ndikebiere ndinam uduak Abasi edi akpa n̄kpọ ke uwem nnyịn! Ke akpanikọ, ndinam se Abasi ọdọhọde ke enen anam owo okop inemesịt didie ntem!

[Ndise obio ke page 15]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

INDIA

New Delhi

Darjeeling

Bombay (Mumbai)

Bangalore

Madras (Chennai)

Tiruchchirappalli

[Mme ndise ke page 13]

Hadyn ye Melody ke 1942

[Ndise ke page 16]

Ubon Bethel India ke 1975