Ndi Odu Ndudiọn̄ Oro Andidiọn̄ Mîdụhe?

N̄KPỌ nte isua 150 ẹmebe Charles Darwin ọkọdọhọ ke odu-uwem n̄kpọ emi okopde odudu akan esibọhọ odu onyụn̄ asiaha, ndien ke ntem ke awak-n̄kukọhọ ye nsio nsio odu-uwem n̄kpọ ẹkesan̄a ẹdidu. Edi, mbon oro ẹnịmde ke ẹkebobot mme ndyọ ndyọ odu-uwem n̄kpọ ẹfan̄a ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo oro Darwin okosiode edi ye nsio nsio usụn̄ oro ẹkpepde enye mfịn. Idem ediwak ntaifiọk oro ẹkade n̄wed etieti inyịmeke ke akpakịp orụk odu-uwem n̄kpọ oro ẹdude ke isọn̄ ẹkefoforo.

Mme utọ ntaifiọk oro ẹdọhọ ke odu n̄kpọ en̄wen oro anamde nsio nsio odu-uwem n̄kpọ ẹdu. Mmọ ẹdọhọ ke enye edi ndudiọn̄ emi owụtde ifiọk, ye ke ukpepn̄kpọ oro aban̄ade mme odu-uwem n̄kpọ, ibat, ye ndammana ifiọk ẹsọn̄ọ ke n̄kpọ-obot enyene ndudiọn̄. Mmọ ẹyom ufọkn̄wed ẹkpep nditọ ufọkn̄wed ke mme ndudiọn̄ n̄kpọ-obot ẹwụt ifiọk. Eneni emi ẹnenide ẹban̄a ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo mi enen̄ede ọsọn̄ ubọk ke United States, edi ke ẹneni ukem eneni emi ke England, Netherlands, Pakistan, Serbia, ye Turkey.

Akpa Owo Idem nte Owo Mîtịn̄ke N̄kpọ Iban̄a Andidiọn̄

Odu ata akpan n̄kpọ emi ẹsikoide-koi ẹtre nditịn̄ mban̄a ke ini ẹdọhọde ke ndudiọn̄ owụt ifiọk. Owo isitịn̄ke iban̄a andidiọn̄. Ndi emenịm ke ẹkeme ndidiọn̄ ndudiọn̄ edi andidiọn̄ idụhe? The New York Times Magazine ọkọdọhọ ke mme andidọhọ ke ndudiọn̄ owụt ifiọk “idehedei itịn̄ iban̄a m̀mê anie m̀mê nso idi ọdiọn̄-ndudiọn̄ emi.” Claudia Wallis, emi edide ewet n̄wed, ọkọdọhọ ke mme andidọhọ ke ndudiọn̄ owụt ifiọk “isidehedei itịn̄ n̄kpọ iban̄a Abasi.” Ndien magazine Newsweek ọkọdọhọ ke “ukpepn̄kpọ oro aban̄ade ndudiọn̄ oro owụtde ifiọk itịn̄ke n̄kpọ iban̄a m̀mê ọdiọn̄-ndudiọn̄ odu inyụn̄ itịn̄ke iban̄a owo emi enye edide.”

Nte ededi, afo ọmọfiọk ke ufọn idụhe ndidomo ndifep nditịn̄ n̄kpọ mban̄a ọdiọn̄-ndudiọn̄. Owo akpasasan̄a didie etịn̄ n̄kpọ aban̄a ndudiọn̄ ke ekondo ye uwem ke idemesie, edi idehedei itịn̄ iban̄a andidiọn̄ m̀mê ndidọhọ ke enye odu?

Eneni oro aban̄ade m̀mê ẹkpedọdọhọ ke ọdiọn̄-ndudiọn̄ odu m̀mê idụhe enen̄ede enyene n̄kpọ ndinam ye mme mbụme emi: Nte ndinyịme ke ọdiọn̄-ndudiọn̄ emi odudu esie akande eke owo odu idiyakke ntaifiọk ye mbom en̄wen ẹkpep aba n̄kpọ? Nte ẹkpedọhọ ke enyene-ifiọk ọdiọn̄-ndudiọn̄ odu n̄kukụre ke ini owo mînyeneke se ẹkpetịn̄de? N̄ko, nte enen̄ede owụt ifiọk edieke ndudiọn̄ anamde ẹdọhọ ke andidiọn̄ odu? Ibuotikọ oro etienede eyeneme emi ye mme mbụme en̄wen.

[Mme ndise ke page 3]

Charles Darwin ọkọdọhọ ke mme odu-uwem n̄kpọ oro ẹkopde odudu ẹkan ndibọhọ ndu nnyụn̄ nsiaha anam awak-n̄kukọhọ uwem ẹdu

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Darwin: Ẹda ẹto ndise emi Mma J. M. Cameron ye U.S. National Archives ẹsiode