Mme Owo ke Ofụri Ererimbot ke Ẹdiana Kiet—Didie?

AFO ọkpọdọhọ ke nso idi “edidianakiet”? Ndusụk owo ẹkere ke edieke mme owo mîtọhọke inyụn̄ in̄wana ye kiet eken, ọwọrọ ke mmọ ẹdiana kiet. Ke uwụtn̄kpọ, edieke idụt iba m̀mê ediwak idụt ẹdụkde ediomi emem ẹnyụn̄ ẹnyịmede ndidu ke emem ye kiet eken, ẹkeme ndidọhọ ke mmọ ẹdiana kiet. Edi, ndi se edidianakiet enen̄ede ọwọrọ edi oro? Baba-o.

Kam kere: Toto ke eset, ẹmedụk ẹnyụn̄ ẹbiat ata ediwak ediomi emem. Ntak-a? Koro mme andikara ererimbot ẹsinen̄erede ẹkere ẹban̄a itie ukara mmọ ẹkan emem m̀mê edidianakiet. N̄ko, ndusụk idụt ẹkop ndịk ẹban̄a se iditịbede edieke mme idụt eken ẹnyenede n̄kpọekọn̄ ẹkan mmimọ.

Mmọdo, edieke idụt iba mîn̄wanake ekọn̄, oro iwọrọke ke mmọ ẹdu ke emem. Kere ise, ndi owo iba oro ẹnyande kiet eken ikan̄ ke ọkpọiso ẹdu ke emem sia mmọ mîtopke ikan̄ oro? Ata ntaha ekikere edi oro! Edi se mme idụt ẹnamde edi oro mfịn. Sia mmọ mînịmke kiet eken ke akpanikọ, mmọ ẹkop ndịk ẹte ke usen kiet ẹyeda mme n̄kpọekọn̄ emi ẹn̄wana ekọn̄. Nso ke ẹnam mbak utọ afanikọn̄ emi editịbe?

Ndịk N̄kpọekọn̄ Nuclear Iyakke Mme Idụt Ẹdiana Kiet

Ediwak owo ẹkere ke Ediomi Oro Ẹkedụkde man Ẹtre Edibot Mme N̄kpọekọn̄ Nuclear ayanam emem odu. Ẹkedụk Ediomi oro ke 1968, ndien ẹkedọhọ mme idụt oro mînyeneke n̄kpọekọn̄ nuclear ẹkûtọn̄ọ ndibot, ndien mbon oro ẹma ẹkenyenyene ẹkûnyụn̄ ẹnyam mmọ ẹnọ mme idụt efen. Se ibede idụt 180 ẹnyịme Ediomi emi idahaemi, ndien uduak esie edi ndikụt nte ke kpukpru owo ẹduọn̄ọ n̄kpọekọn̄ mmọ ofụri ofụri nte ini akade.

Okposụkedi etiede nte ke uduak Ediomi emi enen̄ede ọfọn, ndusụk owo ẹdọhọ ke ẹnam Ediomi emi mbak ndusụk idụt ẹditiene ẹnyene n̄kpọekọn̄ nuclear. Ntre, etie nte ndusụk idụt oro ẹketienede ẹdụk Ediomi emi ẹkeme nditua n̄kpọfiọk. Ke akpanikọ, ndusụk idụt ẹkere ke inenke ke baba usụn̄ ndomokiet ndidọhọ mmimọ itre ndibot n̄kpọekọn̄, sia mmọ ẹkerede ke n̄kpọekọn̄  emi ekeme ndin̄wam mmimọ ke usen afanikọn̄.

Se inamde mfịna emi etetịm okpon—idem akam anamde nsia oyomo mme owo—edi sia owo mîkpanke idụt ndomokiet ndida odudu nuclear nnam ikan̄ ilektrik. Emi anam ndusụk owo ẹkere ke mme idụt oro ẹdade odudu nuclear ẹnam nti n̄kpọ ẹkeme ndidedịbe nda enye mbot n̄kpọekọn̄.

Idem mme idụt oro ẹma ẹkenyenyene n̄kpọekọn̄ nuclear ẹkeme ndifụmi Ediomi oro ẹkedụkde mi. Ndusụk owo ẹdọhọ ke ndikere ke mme idụt oro ẹnyenede ata ediwak n̄kpọekọn̄ ẹkeme ndibiat m̀mê ndisụhọde ibat n̄kpọekọn̄ mmọ etie nte ndikere n̄kpọ nte nditọwọn̄. N̄wed kiet ọdọhọ ete: ‘Man ẹnam emi, oyom mme idụt oro ẹdude ke ntuaha idahaemi ẹnen̄ede ẹtie ufan ufan ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹnịm kiet eken ke akpanikọ, ndien ọsọsọn̄ ndinịm ke utọ n̄kpọ emi eyetịbe.’

Ofụri ukeme oro mme owo ẹsịnde man edidianakiet odu ọwọrọ ikpîkpu. Idem ikpaha nditọ ukpepn̄kpọ Bible iban̄a emi koro Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Owo eke asan̄ade inyụn̄ ikemeke ndinen̄ede ikpat esiemmọ.” (Jeremiah 10:23) Bible afiak etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ete: “Enyene usụn̄ eke enende ke iso owo, edi utịt esie edi usụn̄ n̄kpa.” (Mme N̄ke 16:25) Ukara owo ikemeke ndinam mme owo ẹdiana kiet. Kpa ye oro, nnyịn iduọkke idotenyịn.

Enye Emi Edinamde Mme Owo Ẹnen̄ede Ẹdiana Kiet

Bible etịn̄ ke Abasi ọn̄wọn̄ọ ete ke ererimbot ayadiana kiet, edi ke idịghe owo edinam emi etịbe. Andibot, oro akaduakde ete ubonowo ẹkpedụn̄ ke emem ke ofụri ekondo, ayanam se owo mîkemeke ndinam. Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke emi iditịbeke. Edi toto ke editọn̄ọ, Abasi akaduak ete mme owo ẹdụn̄ ke emem ẹnyụn̄ ẹdiana kiet. * Ediwak itie ke Bible ẹwụt ke Abasi osụk adaduak ndinam ubonowo ẹdiana kiet. Kere ban̄a itie N̄wed Abasi ifan̄ emi:

• “Mbufo ẹdi ẹdise se Jehovah anamde, emi esịnde n̄wụre ke ererimbot. Enye anam ekọn̄ etre tutu esịm ke utịt ekondo; oyobụn̄ utịgha, onyụn̄ esịbe eduat: oyonyụn̄ ọfọp mme chariot ke ikan̄.”—PSALM 46:8, 9.

• “Mmọ idinamke idiọk, idinyụn̄ ibiatke n̄kpọ ke ofụri edisana obot mi: koro ifiọk Jehovah ọyọyọhọ ke ererimbot, kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄.”—ISAIAH 11:9.

• “Enye eyemen n̄kpa ke nsinsi; Ọbọn̄ Jehovah onyụn̄ ọkwọhọde kpukpru iso mmọn̄eyet efep; oyonyụn̄ osio esuene ikọt esiemmọ ke ofụri ererimbot efep: koro edi Jehovah ọdọhọ.”—ISAIAH 25:8.

• “Mbufa enyọn̄ ye obufa isọn̄ ẹdu emi nnyịn itiede ibet nte ekemde ye un̄wọn̄ọ esie, ndien edi mi ke edinen ido edidụn̄.”—2 PETER 3:13.

 • “[Abasi] ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep, n̄kpa idinyụn̄ idụhe aba, mfụhọ m̀mê ntuan̄a m̀mê ubiak idinyụn̄ idụhe aba. Mme akpa n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.”—EDIYARADE 21:4.

Mme un̄wọn̄ọ emi ẹdi se ẹkemede ndiberi edem. Ntak-a? Koro Jehovah Abasi, emi edide Andibot enyene odudu ye ukeme ndinam ubonowo ẹdiana kiet. (Luke 18:27) Onyụn̄ ọdọn̄ enye ndinam oro. Ke akpanikọ, Bible ọdọhọ ke ‘etịm enem’ Abasi “ndifiak ntan̄ kpukpru n̄kpọ ndọn̄ ọtọkiet ke Christ, mme n̄kpọ eke ẹdude ke heaven ye mme n̄kpọ eke ẹdude ke isọn̄.”—Ephesus 1:8-10.

Un̄wọn̄ọ Abasi oro aban̄ade “obufa isọn̄” emi ‘edinen ido edidụn̄de’ idịghe ikpîkpu ndap. (2 Peter 3:13) Jehovah Abasi ọkọdọhọ ke un̄wọn̄ọ imọ ‘idifiakke itiene imọ ubọk-ubọk, tutu enye anam se imọ imade, onyụn̄ okụt unen ke utom emi imọ idọn̄de enye.’—Isaiah 55:11.

Ikọ Abasi Adian Owo Ọtọkiet

Nte iketịn̄de ke akpa ibuotikọ, ido ukpono esitọtọ ubahade, utu ke ndidian ubonowo ọtọkiet. Oyom inen̄ede ikere iban̄a emi, koro edieke inyịmede ke Andibot odu, nte iwụtke ifiọk ndikere ke akpana mme andituak ibuot nnọ enye ẹdu ke emem ẹnyụn̄ ẹdiana kiet? Owụt ifiọk!

Idịghe Jehovah Abasi ye Ikọ esie ẹnam ido ukpono ẹtọ ubahade ke otu ubonowo. Ubahade emi akam owụt ke mme ido ukpono emi ẹsịnde udọn̄ ẹnọ mme ndutịm oro owo anamde man mme owo ẹdiana kiet utu ke ndinam uduak Abasi, ifọnke. Jesus okokot mme ada iso ido ukpono eyo esie “mbon mbubịk,” onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete: “Isaiah, nte odotde, ama etịn̄ ntịn̄nnịm ikọ aban̄a mbufo, ke ini enye ọkọdọhọde ete, ‘Mbio emi ẹkpono mi ke n̄kpọkinua mmọ, edi esịt mmọ ẹda nsannsan ye ami. Mmọ ẹka iso ndikpono mi ke ikpîkpu, koro mmọ ẹkpepde mme ewụhọ owo ke mme ukpepn̄kpọ mmọ.’”—Matthew 15:7-9.

Ido ukpono akpanikọ itiehe ntre, enye akam adadian mme owo ọtọkiet. Prọfet Isaiah ama ebem iso etịn̄ ete: “Ama ekem ke utịt eyo, obot ufọk Jehovah oyowụhọ ke enyọn̄ ikpọ obot, onyụn̄ okon̄ akan n̄kpri obot; ndien kpukpru mme idụt ẹyebụn̄ọ ẹdụk ke esịt. Ndien enye eyekpe ikpe ke otu mme idụt, onyụn̄ ebiere ikọ ọnọ ediwak obio: ndien mmọ ẹyeda ofụt mmọ ẹdom n̄kpọ ufụn̄ isọn̄, ẹda eduat mmọ ẹdom ikwa udiọn̄ vine: idụt idimenke ofụt itiene idụt, mmọ idinyụn̄ ikpepke aba ekọn̄.”—Isaiah 2:2, 4.

Mme Ntiense Jehovah oro ẹdude ke se ibede idụt 230 ke ẹnam se Jehovah Abasi etemede mmọ man ẹdiana kiet. Nso inam mmọ ẹdiana kiet? Apostle Paul ekewet ete: “Ẹsịne ima, koro enye edi mfọnmma mbọbọ edidianakiet.” (Colossae 3:14) Ikọ Greek oro Paul akadade ewet “mbọbọ” ekeme ndida mban̄a esịp idemowo. Mme utọ esịp oro ẹsọn̄ nte urụk, ẹnyụn̄ ẹnyene akpan ufọn iba. Mmọ ẹmụm mme ndido idem owo ẹdian ọtọkiet, ẹnyụn̄ ẹnam ọkpọ ẹdiana kiet.

Ima etie ntre. Ima iyakke owo ẹwot kiet eken, edi enye anam se ikande oro. Ndinyene utọ ima oro Christ ekenyenede anam nsio nsio orụk owo ẹdiana ọtọkiet ke emem. Ke uwụtn̄kpọ, enye anam mme owo ẹdu uwem ekekem ye Mfọnmma Ibet ido uwem oro Christ ọkọnọde. Jesus Christ ọkọdọhọ ke Matthew 7:12 ete: “Kpukpru n̄kpọ eke mbufo ẹyomde mme owo ẹnam ye mbufo, ana mbufo n̄ko ẹnam kpasụk ntre ye mmọ.” Ndinam item emi an̄wam ediwak owo ẹtre asari.

‘Ẹnyene Ima ke Otu Idem Mbufo’

Mme Ntiense Jehovah ẹbiere ndiwụt ke mmimọ idi mme mbet Christ ke ndinam se Jesus eketemede ete: “Edieke mbufo ẹnyenede ima ke otu idem mbufo, kpukpru owo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi.” (John 13:35) Mmọ ẹsinen̄ede ẹwụt utọ ima emi ke ini ntịme odude ke ufọt orụk iba ye ke ini ndutịme odude ke ukara. Ke uwụtn̄kpọ, ke  ini ẹkewotde ofụri orụk ke Rwanda ke 1994, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹwụt nte mmimọ imade kiet eken. Mme Ntiense oro ẹdide mbon Hutu ẹma ẹnyịme ndikpa man ẹkpeme nditọete mmọ oro ẹdide mbon Tutsi!

Nte ededi, iwụtke ifiọk ndikere ke mme idụt ererimbot ẹyema kiet eken ẹkesịm udomo oro anamde ofụri ererimbot ẹdiana kiet. Bible ọdọhọ ke Abasi edinam oro ke edikem ini esie. Idem idahaemi, mme owo ẹkeme ndinen̄ede mma kiet eken nnyụn̄ ndiana kiet.

Ke isua 2006, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹbiat se ibede biliọn hour kiet ẹka ẹketịn̄ ẹnọ mme owo ẹban̄a nte Bible enyenede ufọn mfịn. Nnennen ifiọk Ikọ Abasi amadian ediwak miliọn owo ọtọkiet, esịnede ndusụk mbon emi ẹkesuade kiet eken. Mmọ ẹsịne mbon Arab ye mme Jew, mbon Armenia ye mbon Turkey, mbon Germany ye mbon Russia, ke ndisiak ibat ibat.

Ndi ayama ndikpep n̄kpọ efen efen mban̄a nte Ikọ Abasi—kpa Bible—enyenede odudu ndinam mme owo ẹdiana kiet? Ke edide ntre, mbọk sobo ye Mme Ntiense Jehovah ke edem mbufo, mîdịghe wet n̄wed nọ ẹsọk nnennen adres oro odude ke page 2.

[Ikọ idakisọn̄]

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 4]

Ẹmedụk ẹnyụn̄ ẹbiat ata ediwak ediomi emem

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 7]

Edida mme edumbet Bible nsịn ke edinam adian mme owo ọtọkiet, kpa se ukara owo mîkemeke ndinam

[Ndise ke page 5]

Ikọ Abasi anam ifiọk Enye emi anamde mme owo ẹnen̄ede ẹdiana ọtọkiet

[Ndise ke page 7]

Mme Ntiense Jehovah emi ẹdide mbon Hutu ye Tutsi ẹdiana kiet ẹbọp itie utuakibuot