Jehovah—Andinyan̄a ke Eyo Oro Ẹkewetde Bible

“O Abasi, wara di tiene mi: afo edi andin̄wam mi ye andinyan̄a mi.”—PS. 70:5.

1, 2. (a) Ini ewe ke mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹsibọn̄ akam ẹnọ enye ẹyom un̄wam? (b) Mme mbụme ewe ẹdemerede, ndien m̀mọ̀n̄ ke ikeme ndikụt ibọrọ?

 KE INI ẹdude ke nduọkodudu, ete ye eka eyenan̄wan isua 23 emi ọdọde ebe ẹkop ke eyen oro osop ke usụn̄ oro ayan̄ade owo ifiọk. Mmọ ẹkere ke anaedi mbon afai ẹwot enye. Mmọ ẹma ẹtan̄ n̄kpọ mmọ iwiwa ẹnyọn̄ ufọk, ẹnyụn̄ ẹka iso ẹbọn̄ akam ke ofụri esịt ẹte Jehovah an̄wam mmimọ. Ẹkụt ke Ntiense kiet emi edide isua 20 enyene udọn̄ọ emi mîyakke enye anam baba n̄kpọ kiet. Enye ọsọsọp ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah. Eka emi ọbọkde eyen ikpọn̄, emi esịnde ifịk oyom utom inyeneke okụk oro ekemde ndidep udia esiemmọ ye eke eyenan̄wan esie emi edide isua 12. Enye ọbọn̄ akam ke ofụri esịt ọnọ Jehovah. Ih, ke ini isobode ikpọ idomo m̀mê ke ini n̄kpọ enen̄erede ọsọn̄, mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹsibọn̄ akam ẹnọ enye ẹyom un̄wam. Ndi akanam emenen̄ede ekpe Jehovah ubọk ete an̄wam fi ke ini emi odude ke ata nnanenyịn?

² Akpan mbụme emi edemerede edi: Ndi imekeme ndinen̄ede ndori enyịn Jehovah ndiyere akam oro ibọn̄de inọ enye iyom un̄wam? Ikụt ibọrọ emi ọsọn̄ọde mbuọtidem nnyịn ke Psalm 70. David, anam-akpanikọ andituak ibuot nnọ Jehovah, emi okosobode ediwak n̄kpọsọn̄ idomo ye afanikọn̄, ekewet inem inem psalm emi. Andiwet psalm eke odudu spirit emi eketịn̄ ntem aban̄a Jehovah: “O Abasi, . . . afo edi andin̄wam mi ye andinyan̄a mi.” (Ps. 70:5) Ndidụn̄ọde Psalm 70 ekeme ndinam ikụt ntak emi nnyịn n̄ko ikemede ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ke ini iyomde un̄wam inyụn̄ inen̄ede ibuọt idem ke enye eyedi Andinyan̄a nnyịn.

“Afo Edi . . . Andinyan̄a Mi”

3. (a) Psalm 70 esịne ewe usọp usọp n̄kpeubọk oro ẹkpede ẹyom un̄wam? (b) David enyene mbuọtidem aban̄a nso ke Psalm 70?

³ Psalm 70 ọtọn̄ọ onyụn̄ etre ye usọp usọp n̄kpeubọk oro ẹkpede ẹyom un̄wam Abasi. (Kot Psalm 70:1-5. *) David ekpe Jehovah ubọk ete  ‘awara edi’ edinyan̄a imọ. David ada ikọ emi “ẹkpekam” ekpe ubọk utịm-ikotion onyụn̄ etịn̄ se enye oyomde ke ufan̄ikọ 2 esịm 4. Akpa n̄kpeubọk ita ẹban̄a mbon oro ẹyomde ndiwot enye. David enen̄ede eben̄e Jehovah ete akan mme asua emi onyụn̄ esuene mmọ ke ntak idiọkido mmọ. Ekem, David eben̄e n̄kpọ iba ke ufan̄ikọ 4 ọnọ ikọt Abasi. Enye eben̄e ete mbon oro ẹyomde Jehovah ẹdara ẹnyụn̄ ẹkpono enye. David etịn̄ ntem aban̄a Jehovah ke ndida psalm esie n̄keberi: “Afo edi un̄wam mi ye andinyan̄a mi.” N̄kọm omokụt ke David idọhọke ite, “Afo akpakam edi,” nte n̄kpọ eke esịnde eben̄e. Utu ke oro, enye ọdọhọ ete, “Afo edi,” emi owụtde nte enye enen̄erede enyene mbuọtidem. David enịm ke Abasi ayan̄wam imọ.

4, 5. Nso ke Psalm 70 asian nnyịn aban̄a David, ndien nnyịn ikeme ndinyene mbuọtidem mban̄a nso?

⁴ Nso ke Psalm 70 etịn̄ aban̄a David? Ke ini David okosobode ye mme asua oro ẹkenen̄erede ẹyom ndiwot enye, enye ikesehe iban̄a n̄kpọ emi ke idemesie. Utu ke oro, enye ọkọbuọt idem ke Jehovah ayanam n̄kpọ ye mme andibiọn̄ọ oro ke ekemini esie. (1 Sam. 26:10) David ama aka iso enen̄ede enyene mbuọtidem ke Jehovah ayan̄wam onyụn̄ anyan̄a mbon oro ẹyomde Enye. (Heb. 11:6) David ama enịm ke utọ mme andituak ibuot nnọ ata Abasi oro ẹnen̄ede ẹnyene ntak ndidat esịt nnyụn̄ n̄kpono Jehovah ebe ke nditịn̄ nnọ mbon en̄wen mban̄a ubom Esie.—Ps. 5:11; 35:27.

⁵ Ukem nte David, nnyịn imekeme ndinyene ọyọhọ mbuọtidem ke Jehovah edi Andin̄wam nnyịn ye Andinyan̄a nnyịn. Ntem, ke ini isobode n̄kpọsọn̄ idomo m̀mê ke ini inen̄erede iyom un̄wam, nnyịn imekeme ndibọn̄ akam ite Jehovah awara edi edinyan̄a nnyịn. (Ps. 71:12) Do, nso ke Jehovah ekeme ndinam mban̄a akam oro ibọn̄de iyom un̄wam? Mbemiso inemede nte Jehovah ekemede ndin̄wam nnyịn, ẹyak ineme usụn̄ ita emi enye akanyan̄ade David onyụn̄ an̄wamde enye ke ini emi enye okoyomde ẹwara ẹdin̄wam imọ.

Ẹnyan̄a Ẹsio Mme Andibiọn̄ọ ke Ubọk

6. Nso ikanam David ọfiọk ke Jehovah esinyan̄a ndinen owo?

⁶ Ikpehe Bible emi okodude ini oro ama anam David ọfiọk ke ndinen owo ẹkeme ndinen̄ede nnịm ke Jehovah ayan̄wam mmimọ. Ke ini Jehovah akadade Ukwọ osobo ererimbot emi mîketen̄eke Abasi, enye ama anyan̄a Noah ye ubon esie emi ẹkebakde Abasi. (Gen. 7:23) Ke ini Jehovah akanamde ikan̄ ye brimstone ẹdep mme idiọkowo ke idem ke Sodom ye Gomorrah, enye ama an̄wam edinen Lot ye nditọiban esie iba ẹbọhọ ye uwem. (Gen. 19:12-26) Ke ini Jehovah okosobode atan̄idem Pharaoh ye udịmekọn̄ esie ke Ididuot Inyan̄, Enye ama ekpeme ikọt Esie, ndien ke ntem an̄wam mmọ ẹbọhọ enyene-ndịk nsobo. (Ex. 14:19-28) Mmọn̄ọ, ndi nnyịn ikwe ntak emi David okotorode Jehovah ke psalm en̄wen ete ke enye edi “Abasi emi anyan̄ade”?—Ps. 68:20.

7-9. (a) Nso ikanam David ọbuọt idem ke odudu edinyan̄a Abasi? (b) David ọkọdọhọ ke anie akanyan̄a imọ?

⁷ David ama enyene ata ọkpọkpọ ntak ndinen̄ede mbuọt idem ke odudu edinyan̄a Jehovah. David ama okụt ke idemesie ke “nsinsi ubọk” Jehovah ekeme ndinyan̄a mbon oro ẹnamde n̄kpọ Esie. (Deut. 33:27) Jehovah ama anyan̄a David osio ke n̄kpọsọn̄ ubọk “mme asua” ebe ini kiet. (Ps. 18:17-19, 48) Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet.

⁸ Ke ini iban Israel ẹketọn̄ọde nditoro David ke ntak mbufiọk un̄wana ekọn̄ esie, enyịn ama ekịm Edidem Saul ke ntak ufụp tutu enye otop David ke eduat utịm ikaba. (1 Sam. 18:6-9) David ama efep edisọp inua eduat utịm ikaba oro. Ndi emi ekedi ke ntak usọ ye usọp emi David ekenyenede nte owoekọn̄? Baba. Bible ọdọhọ ke ‘Jehovah ama odu ye enye.’ (Kot 1 Samuel 18:11-14.) Nte ini akakade, ke ini odu emi Saul okodụkde man mbon Philistine ẹwot David okokpude, “Saul okụt onyụn̄ ọfiọk ete ke Jehovah ododu ye David.”—1 Sam. 18:17-28.

⁹ David ọkọdọhọ ke anie akanyan̄a imọ? Ikọ enyọn̄ Psalm 18 ọdọhọ ke David “[eketịn̄] ikọ  ikwọ emi ọnọ Jehovah, ke usen oro Jehovah anyan̄ade enye osio . . . ke ubọk Saul.” David eketịn̄ ekikere esie ke ikwọ ete: “Jehovah edi akwa itiat mi, ye ufọk ekọn̄ mi ye andinyan̄a mi; Abasi mi edi akwa itiat mi; nyọbuọt idem mi ye enye.” (Ps. 18:2) Ndi isọn̄ọke mbuọtidem nnyịn ndifiọk ke Jehovah enyene ukeme ndinyan̄a ikọt esie?—Ps. 35:10.

Ẹsọn̄ọ Idem ke Nna Udọn̄ọ

10, 11. Nso inam nnyịn ifiọk ini oro ekemede ndidi ini oro David ọkọdọn̄ọde udọn̄ọ oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Psalm 41?

¹⁰ Isan̄ kiet Edidem David ama ọduọ akamba udọn̄ọ oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Psalm 41. David ama enen̄ede ọdọn̄ọ tutu mme asua esie ẹkere ke tutu amama enye “ididahake aba ke enyọn̄.” (Ufan̄ikọ 7, 8) Ini ewe ke David ọkọduọ utọ akamba udọn̄ọ oro? Ekeme ndidi mme idaha oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Psalm emi ẹban̄a afanikọn̄ oro ẹkesịmde David ke ini oro Absalom eyen esie okoyomde ndibọ ukara.—2 Sam. 15:6, 13, 14.

¹¹ Ke uwụtn̄kpọ, David ọdọhọ ke owo emi adade imọ ọnọ edi ufan imọ emi imọ ibuọtde idem onyụn̄ adiade udia ye imọ. (Ufan̄ikọ 9) Emi ekeme ndinam nnyịn iti n̄kpọ kiet emi eketịbede ọnọ David. Ke ini Absalom ọkọsọn̄de ibuot, Ahithophel emi ekedide ọnọitem David emi enye ekenen̄erede ọbuọt idem ama akabade owo mbia onyụn̄ ada ye Absalom ke ini enye ọkọsọn̄de ibuot ye edidem. (2 Sam. 15:31; 16:15) Kere ban̄a edidem emi idem ememde mi nte anade ke nna udọn̄ọ, inyeneke odudu ndidaha nda, ofụri emi enye ọfiọk ke mbon oro ẹdụkde odu ẹban̄a imọ emi ẹyomde imọ ikpa man ẹnam idiọk uduak mmọ, ẹkan imọ ẹkụk.—Ufan̄ikọ 5.

12, 13. (a) David ekenyene mbuọtidem ke nso? (b) Anaedi Abasi ọkọsọn̄ọ David idem didie?

¹² Mbuọtidem oro David ekenyenede ke Andinyan̄a ikesịghekede. David eketịn̄ ntem aban̄a edinen andituak ibuot nnọ Abasi oro ọdọn̄ọde: “Jehovah ayanam enye ọbọhọ ke usen nnanenyịn. Jehovah oyomụm enye akama ke bed mmem-idem: afo okpụhọde ofụri mbri esie ke udọn̄ọ esie.” (Ps. 41:1, 3) Fiak se nte David enyenede mbuọtidem, nte ikọ oro “Jehovah oyomụm” owụtde. David ama enen̄ede enịm ke Jehovah ayanyan̄a imọ. Didie?

¹³ David ikodorike enyịn ke Jehovah ayanam utịben̄kpọ onyụn̄ etre udọn̄ọ oro. Utu ke oro, David ama enen̄ede enịm ke Jehovah ‘oyomụm imọ akama’—oro edi, ọnọ imọ ibetedem ye odudu ke ini emi imọ ikanade ke nna udọn̄ọ. David ama enen̄ede oyom orụk un̄wam oro. Ke adianade ye udọn̄ọ oro akanamde idem emem enye, mme asua oro ẹketịn̄de ndiọi ikọ ẹban̄a enye ẹma ẹkan enye ẹkụk. (Ufan̄ikọ 5, 6) Anaedi Jehovah ama enen̄ede ọsọn̄ọ David idem ebe ke ndinam enye eti ikọ ndọn̄esịt. David ọkọdọhọ ete: “Afo omụm mi akama ke mfọnmma [m̀mê, nsọn̄ọnda] mi.” (Ufan̄ikọ 12) Ekeme ndidi n̄kpọ en̄wen oro ọkọnọde David odudu ekedi nditie n̄kere ke kpa ye oro idem ekememde imọ ye ndiọi ikọ oro mme asua imọ ẹketịn̄de, ke Jehovah akabat imọ nte owo nsọn̄ọnda. Idem ama ọsọn̄ David ke akpatre. Ndi ndifiọk ke Jehovah ekeme ndimụm mbon oro ẹdọn̄ọde n̄kama isọn̄ọke mbuọtidem nnyịn?—2 Cor. 1:3.

Ẹnọ N̄kpọ Udu Uwem

14, 15. Ini ewe ke David ye ikọt esie ẹkedu ke unana, ndien nso un̄wam ke ẹkenọ mmọ?

¹⁴ Ke ini David akakabarede edidem Israel, enye ama esidia nti udia, ọn̄wọn̄ nti n̄kpọ, onyụn̄ esikam okot mbon en̄wen ẹdidia n̄kpọ ke okpokoro esie. (2 Sam. 9:10) Nte ededi, David ama esinana n̄kpọ n̄ko. Ke ini Absalom eyen esie ọkọtọn̄ọde nsọn̄ibuot onyụn̄ odomode ndibọ itie ubọn̄, David ye ndusụk mbon oro ẹkesọn̄ọde ẹda ye enye ẹma ẹfehe ẹwọn̄ọ ke Jerusalem. Mmọ ẹkefehe ẹka Gilead, ke edem usiahautịn Akpa Jordan. (2 Sam. 17:22, 24) Sia David ye ikọt esie ẹkedude uwem nyon̄, ikebịghike mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹyom udia ye edin̄wọn̄ n̄kpọ ọkọrọ ye nduọkodudu. Edi mmọ ẹkeda m̀mọ̀n̄ n̄kpọ udu uwem ke nsannsan ebiet oro?

 ¹⁵ Ke akpatre, David ye ikọt esie ẹma ẹkesịm Mahanaim. Mmọ ẹma ẹsobo iren uko ita—Shobi, Machir, ye Barzillai. Mmọ ẹma ẹnyịme ndikpa man ẹn̄wam edidem oro Abasi ekemekde, koro edieke Absalom akpadade itie edidem enyene, enye ekpenen̄ede amia mbon oro ẹkedade ye David ufen. Iren nsọn̄ọnda ita emi ẹma ẹkụt nnama David ẹnyụn̄ ẹda mme utọ n̄kpọ oro ẹkenen̄erede ẹnana mmọ nte mbri, wheat, barley, edifọp ibokpot, ọkọti, lentil, aran ọkwọk, edibari mmọn̄eba, ye n̄kpri ufene ẹsọk mmọ. (Kot 2 Samuel 17:27-29.) Anaedi David ama enen̄ede owụt esịtekọm aban̄a n̄wọrọnda nsọn̄ọnda ye ntatubọk iren ita emi. David akpasasan̄a didie efre se mmọ ẹkenamde ẹnọ enye?

16. Anie ekenen̄ede anam ẹnọ David ye ikọt esie mme n̄kpọ udu uwem?

¹⁶ Edi anie ekenen̄ede anam ẹnọ David ye ikọt esie n̄kpọ udu uwem? David ama enen̄ede enịm ke Jehovah esise aban̄a ikọt Esie. Jehovah ekeme ndinam mme asan̄autom esie eken ẹse ẹban̄a ekemmọ asan̄autom oro odude ke unana. Ke ini David eketiede ekere aban̄a se iketịbede ke isọn̄ Gilead, anaedi enye ekese mfọnido iren ita oro nte usụn̄ emi Jehovah adade ekere aban̄a imọ ke ima ima usụn̄. David ekewet ntem ke ini emi enye ekekperede n̄kpa: “N̄kedi eyenọwọn̄, ndien ndi ebiowo n̄ko; n̄kanam n̄kwe nte ẹkpọn̄de eti owo [esịnede enye], nte ubon esie ẹnyụn̄ ẹsan̄ade inọk.” (Ps. 37:25) Ndi ndifiọk ke akananam ubọk Jehovah imụhọke idọn̄ke nnyịn esịt?—N̄ke 10:3.

“Jehovah Ọfiọk nte Anyan̄ade” Mme Owo

17. Nso ke Jehovah owụt ediwak ini?

¹⁷ David edi owo kiet kpọt ke otu mbon oro Jehovah akanyan̄ade ke eyo oro ẹkewetde Bible. Toto ke eyo David, Abasi omowụt ediwak ini ke ikọ apostle Peter emi edi akpanikọ: “Jehovah ọfiọk nte anyan̄ade mbon uten̄e Abasi osio ke idomo.” (2 Pet. 2:9) Kere ban̄a uwụtn̄kpọ iba en̄wen.

18. Jehovah akasan̄a didie anyan̄a ikọt esie ke eyo Hezekiah?

¹⁸ Ke ini ọkpọsọn̄ udịmekọn̄ Assyria ẹkedade ekọn̄ ẹdụk Judah ẹnyụn̄ ẹsịnde Jerusalem ndịk ke idem ke ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N., Edidem Hezekiah ama ọbọn̄ akam ete: “O Jehovah Abasi nnyịn, nyan̄a nnyịn . . . ndien kpukpru mme idụt ererimbot ẹyefiọk ẹte ke afo ikpọn̄-ikpọn̄ edi Jehovah.” (Isa. 37:20) Akpan n̄kpọ oro ekebehede Hezekiah ekedi enyịn̄ Abasi ye nte ẹsede Enye. Jehovah ama eyere akam ofụri esịt oro. Ke okoneyo kiet kpọt, angel kiet kpọt ama owot mbon Assyria 185,000, ke ntem anyan̄a mme  anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah.—Isa. 37:32, 36.

19. Ndinam ewe item akanam mme Christian ke akpa isua ikie ẹbọhọ nsobo?

¹⁹ Usen ifan̄ mbemiso Jesus akakpade, enye ama odụri mbet esie oro ẹkedude ke Judea utọn̄ aban̄a se iditịbede ke ini iso. (Kot Luke 21:20-22.) Ediwak isua ẹma ẹbe, edi ke isua 66 E.N., nsọn̄ibuot mme Jew ama anam udịmekọn̄ Rome ẹdin̄wana ye Jerusalem. Udịmekọn̄ emi ẹkedude ke idak Cestius Gallus ẹma ẹbiat ibibene n̄kan̄ temple; ekem ẹfiak ẹnyọn̄ọ ke unana idotenyịn. Mme anam-akpanikọ Christian ẹma ẹkụt ke emi edi ifet ndibọhọ nsobo oro Jesus ekebemde iso etịn̄ aban̄a, ntre mmọ ẹma ẹfehe ẹka ikpọ obot. Udịmekọn̄ Rome ẹma ẹfiak ẹdi ke isua 70 E.N. Isan̄ emi mmọ ikafiakke inyọn̄ọ, ndien ẹma ẹsobo Jerusalem ofụri ofụri. Mme Christian oro ẹkenamde item Jesus ẹma ẹbọhọ enyene-ndịk nsobo oro.—Luke 19:41-44.

20. Ntak emi ikemede ndiberi edem ke Jehovah nte Andinyan̄a nnyịn?

²⁰ Ndikere mban̄a uyarade oro owụtde nte Jehovah esin̄wamde ikọt esie ọsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn. Se enye akanamde ke eset anam nnyịn inyene mbuọtidem ke enye. Inamke n̄kpọ m̀mê nso idomo ke isobo idahaemi m̀mê ke idisobo ke ini iso, nnyịn n̄ko imekeme ndinyene ọyọhọ mbuọtidem ke Jehovah nte Andinyan̄a nnyịn. Edi didie ke Jehovah ekeme ndinyan̄a nnyịn? Ndien nso kaban̄a mbon oro iketịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuotikọ emi? N̄kpọ eketie didie ye mmọ ke akpatre? Ẹyak ise ke ibuotikọ oro etienede.

[Ikọ Idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Psalm 70 anam nnyịn inyene mbuọtidem ke nso?

• Didie ke ẹkemụm David ẹkama ke ini emi enye ọkọdọn̄ọde?

• Mme uwụtn̄kpọ ewe ẹwụt ke Jehovah ekeme ndinyan̄a ikọt esie nsio mme andibiọn̄ọ ke ubọk?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 6]

Jehovah ama eyere akam Hezekiah