Mmokụt nte Otuerọn̄ Abasi Ọkọride ke Korea

Nte Milton Hamilton obụkde

“Imeseme ndisian mbufo ke ukara Republic of Korea ẹbiat kpukpru n̄wed unen ndidụk idụt mmọ oro ẹkenọde mbufo mme isụn̄utom, ẹnyụn̄ ẹwụt ke mmimọ iyomke mbufo ke idụt oro . . . Ke ntak emi, ẹnọ mbufo ẹka Japan ẹkenam utom ke ibio ini.”

AMI ye n̄wan mi ikọbọ leta emi ito Brooklyn ke New York ke U.S.A. ke utịt utịt 1954. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua oro, nnyịn ima ikụre ukpep ke ọyọhọ otu 23 eke Ufọkn̄wed Gilead ke edere edere New York. Ikanam utom ke ibio ini ke Indianapolis ke Indiana, ke ini ikọbọde leta oro.

Ami ye Liz n̄wan mi (emi ke akpa ekekerede Liz Semock) ikedi nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ ke ufọkn̄wed sekọndri. Ekem ima idọ ndọ ke 1948. Liz n̄wan mi ama ama utom uyọhọ ini edi ama esikop ndịk ndikpọn̄ United States n̄kanam utom ke esenidụt. Nso ikanam enye okpụhọ ekikere?

Liz ama enyịme nditiene mi n̄ka mbono mbon oro ẹyomde ndika ufọkn̄wed Gilead. Ẹkenịm mbono oro ke ini mbono ofụri ererimbot ke ndaeyo isua 1953, ke An̄wambre Yankee ke New York. Ke ẹma ẹkekụre ọnọ-nsịnudọn̄ mbono mme andiyom ndika Gilead, nnyịn ima iwet n̄kpọ iyọhọ n̄wed eben̄e uka ufọkn̄wed Gilead. Idem ama akpa nnyịn ke ini ẹkekotde nnyịn ẹte ididụk otu oro ẹkeyomde nditọn̄ọ ke February 1954.

Ẹkenọ nnyịn ika Korea, okposụkedi emi ekọn̄ isua ita oro ẹken̄wanade, emi akabiatde idụt oro ndisụk n̄kụre ekedi oro ke ndaeyo 1953. Nnyịn ikaka kan̄a ikanam utom ke Japan nte ẹketemede ke leta oro n̄ketịn̄de mban̄a ke ntọn̄ọ. Nnyịn ye isụn̄utom itiokiet en̄wen oro ẹkenọde n̄ko ẹka Korea ima idibehe ke Japan ke January 1955, ke ima ikawat n̄kpọ nte urua ita ke inyan̄ibom. Lloyd Barry, emi ekedide esenyịn n̄kọk itieutom Japan ini oro ama edisobo ye nnyịn ke esụk nsụn̄ikan̄ ke n̄kanika itiokiet usenubọk. Ikebịghike, ima ika ufọk isụn̄utom ke Yokohama. Ekem, kpasụk usen oro, ima iwọrọ an̄wautom.

Imebe Idụk Korea

Nte ini akakade, ima ibọ n̄wed unen ndidụk Republic of Korea. Ke March 7, 1955, ubomofụm nnyịn ama ọkpọn̄ An̄wambehe Ubomofụm Ofụri Ererimbot Haneda ke Tokyo, awat hour ita aka An̄wambehe Ubomofụm Yoido ke Seoul. Se ibede Mme Ntiense 200 oro ẹtode Korea ẹma ẹdi ẹdidara nnyịn, mmọn̄eyet idatesịt onyụn̄ asiaha nnyịn. Mme Ntiense 1,000 kpọt ẹkedu ke ofụri Korea ini oro. Nnyịn ikekere nte ediwak mbon Edem Usoputịn ẹsikerede, ke inamke n̄kpọ m̀mê mbon Edem Usiahautịn  Asia ẹto idụt ewe, ke kpukpru mmọ ẹnyene iso kiet ẹsinyụn̄ ẹnam n̄kpọ ukem ukem. Ikebịghike, ima idifiọk ke ikedịghe nte ikekerede. Mbon Korea ẹnyene eke mmọ ọkpọkpọ usem ye abisi, ido utemudia, ndido idem, ye ido usịnen̄kpọ, ọkọrọ ye mme n̄kpọ eken oro edide mmọ kpọt ẹnyene, utọ nte ndudiọn̄ ufọk.

Akpan mfịna oro ikenyenede ekedi ndikpep usem. Nnyịn ikenyeneke n̄wed ndida n̄kpep usem Korean. Ima idikụt ke owo ikemeke ndida ukem uyo Ikọmbakara n̄kot ikọ ekededi oro enyenede ukem uyo ke usem Korean. Owo ekeme ndikot ikọ nnennen n̄kukụre edieke enye ekpepde mme abisi usem Korea.

Ima isinam ndudue. Ke uwụtn̄kpọ, Liz ama obụp enyeneufọk m̀mê enye enyene Bible. Enyeneufọk ama amiahade iso aka ekemen udaikan̄ ọsọk enye. Liz okobụp enye aban̄a sungnyang (udaikan̄) utu ke sungkyung, emi ọwọrọde “Bible.”

Ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹma ẹkebe, ẹma ẹnọ nnyịn ika ikọtọn̄ọ ufọkidụn̄ isụn̄utom ke Pusan, obio esụkmbehe emi odude ke usụk usụk. Ima ibọ n̄kpri ubet ita ke ukpe okụk man nnyịn mbiba ye nditọete iban iba oro ẹkenọde ẹtiene ẹdinam utom do ikpodụn̄. Mmọn̄ esan̄ukwak ye itie ukaikọt mbakara ikodụhe ke mme ubet oro. Okoneyo kpọt ke mmọn̄ ekesiwak ekem ndisan̄a ke ọkpọ ndọk ọyọhọ enyọn̄ iba. Ntre, nnyịn ima isibak idemede ibọ mmọn̄ idọn̄ ke n̄kpọ. Nnyịn ikenyene nditetem mmọn̄ mîdịghe isịn chlorine man ọfọn se ẹn̄wọn̄de.

Ima inyene mme mfịna en̄wen. Odudu ikan̄ ilektrik ikekemeke ndimen masịn uyet ọfọn̄ m̀mê n̄kpọ ukwọhọde ọfọn̄. Ikesitem udia ke usụn̄otop, ndien n̄kukụre n̄kpọ oro ikenịmde do ekedi mfiọk mbakara emi ẹsịnde aran utuenikan̄. Ikebịghike, kpukpru nnyịn ima ifiọk nditem udia ke usen oro owo nnyịn kiet kiet ekenyenede nditem udia. Ke isua ita ẹma ẹkebe tọn̄ọ ikaka Pusan, ami ye Liz ima idọn̄ọ udọn̄ọ edidiana ekpa. Ata ediwak isụn̄utom ke ini oro ẹma ẹsidọn̄ọ udọn̄ọ emi. Ediwak ọfiọn̄ ẹma ẹbe mbemiso udọn̄ọ oro okokụrede nnyịn, ima inyụn̄ isidọn̄ọ mme udọn̄ọ en̄wen.

Ẹma Ẹn̄wam Ẹkan Mme N̄kpọ Ubiọn̄ọ

Ke isua 55 emi ẹbede, Korea edi kiet ke otu idụt Asia oro ukara mînyeneke emem. Ikpehe emi mbonekọn̄ mîdụhe, emi ẹkotde DMZ, abaharede idụt emi ke itie iba. Ikpehe emi edi kilomita 55 ọtọn̄ọde ke edem edere Seoul, emi edide ibuot obio Republic of Korea. Ke 1971, Frederick Franz ama oto ibuot itieutom Brooklyn edi. Mma nda enye n̄ka ikpehe emi mbonekọn̄ mîdụhe mi, kpa adan̄a emi ẹkpemede ẹkan ke ofụri ererimbot. Ke ediwak isua  emi ẹbede, ikpọ owo Edidiana Mme Idụt ẹsisop idem do ye mme andida ke ibuot ukara idụt iba oro.

Nnyịn ikenyeneke ubọk ke ukara ererimbot emi ọkọrọ ye se itịbede ke Korea. (John 17:14) Sia Mme Ntiense ke Korea ẹsịnde ndin̄wana ekọn̄, se iwakde ibe Mme Ntiense 13,000 ẹmebiat isua 26,000 ke ufọk-n̄kpọkọbi. (2 Cor. 10:3, 4) Kpukpru nditọete emi ẹdide n̄kparawa ke idụt oro ẹfiọk ke ẹyemụm mmimọ, edi mmọ ikopke ndịk. Ọdiọk etieti ukara ndidọhọ ke mme asan̄autom Christian ẹdi “mme abiatibet,” emi n̄kukụre “ibet oro mmọ ẹbiatde” edide ke mmọ ẹda san̄asan̄a sia ẹdide mme Christian.

Ko ke 1944, ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba, ami n̄ko mma nsịn ndidụk utom ekọn̄ ndien ke ntem ẹma ẹkọbi mi isua iba ye ubak ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Lewisburg ke Pennsylvania. Ntre, okposụkedi emi nditọete nnyịn ke Korea ẹkenen̄erede ẹbọ ufen ke ufọk-n̄kpọkọbi, ama an̄wan̄a mi se n̄kparawa Ntiense emi ẹkesobode. Ediwak nditọete ndifiọk ke ndusụk nnyịn mme isụn̄utom ke Korea ima itiene ibọ ukem ufen oro ama esịn udọn̄ ọnọ mmọ.—Isa. 2:4.

Imosobo Afanikọn̄

Nnyịn ndida san̄asan̄a akaban̄a se iketịbede ke 1977. Ikpọ owo ukara ẹkekere ke nnyịn ikanam n̄kparawa Korea ẹtre ndidụk utom ekọn̄ nnyụn̄ ntiene n̄n̄wana ekọn̄. Ntem ukara ẹma ẹbiere ke mmimọ idiyakke mme isụn̄utom oro ẹkekpọn̄de idụt oro ke ntak ekededi ẹfiak ẹnyọn̄ ẹdidụk. Ukpan emi ọkọtọn̄ọ ke 1977 etre ke 1987. Edieke ikpọkọwọrọde ke Korea ke mme isua oro, owo ikpakayakke nnyịn ifiak ididụk. Ntem, nnyịn ikakaha ufọk ọkpọkọm ndika n̄kese mbonufọk ke adan̄a ofụri isua oro.

Ima isisobo ediwak ini ye ikpọ owo ukara inyụn̄ itịn̄ ntak emi nnyịn idade san̄asan̄a sia idide mme anditiene Christ. Ke akpatre, mmọ ẹma ẹkụt ke nnyịn idikan̄ke mbuọtidem, ntre ẹma ẹmenerede ukpan oro—ke isua duop ẹma ẹkebe. Ke mme isua oro, ibat ibat mme isụn̄utom ẹma ẹkpọn̄ idụt emi, ke utọ ntak nte unana nsọn̄idem, edi kpukpru nnyịn eken ima isụhọ, ndien esịt adat nnyịn nte mîkọkpọn̄ke.

Ke mme iduọk isua 1980, mme andibiọn̄ọ ẹma ẹdori mme adausụn̄ ke n̄ka nnyịn oro ibet enyịmede, ikọ, ẹte ke ẹkpep n̄kparawa ẹtre ndidụk ekọn̄. Ke ntak emi, ukara ẹma ẹkot nnyịn owo kiet kiet ẹfak mbụme. Ke January 22, 1987, itieutom emi esede aban̄a ikpe ama okụt ke ikọ oro ekedi nsu. Emi ikayakke ẹfiak ẹdori nnyịn ikọ.

Abasi Ọdiọn̄ Utom Nnyịn

Ẹma ẹnen̄ede ẹbiọn̄ọ utom ukwọrọikọ nnyịn ke Korea ke mme isua emi ẹbede ke ntak emi nnyịn ikadade san̄asan̄a. Emi ama anam enen̄ede ọsọn̄ ndinyene eti itie ndida nnịm ikpọ mbono nnyịn. Ke ntre, Mme Ntiense ẹma ẹnam n̄kpọ man ẹkọk mfịna oro ebe ke ndibọp Ufọk Mbono ke Pusan, emi ekedide akpa Ufọk Mbono ke Edem Usiahautịn Asia. Ami n̄kọnọ utịn̄ikọ ediyak Ufọk Mbono oro nnọ ke April 5, 1976, ndien owo 1,300 ẹkedụk.

Toto ke 1950, ediwak tọsịn mbonekọn̄ United States ẹmedi  utom ke Korea. Ediwak mmọ ẹmekabade ẹdi Mme Ntiense ke ẹma ẹkefiak ẹnyọn̄ United States. Imesibọ leta mmọ, imesinyụn̄ inen̄ede ikop inemesịt ke emi ikan̄wamde mmọ ẹdiọn̄ọ Jehovah.

Nso n̄kpọ mfụhọ ke ekedi ntem nditaba edima Liz n̄wan mi ke n̄kpa ke September 26, 2006! N̄kpa esie abiak mi etieti! Ke ofụri isua 51 oro enye okodude mi, enye ama esinam utom ekededi oro ẹkenọde enye inyụn̄ ikụnike. Akananam enye inọhọ ekikere ke ikpama ndifiak nnyọn̄ United States, kpa idụt emi enye ọkọdọhọde ini kiet ko ke tutu amama imọ idikpọn̄ke!

Ke nnanam utom ke Bethel ke Korea. Ubon Bethel oro ẹketọn̄ọde ye ọkpọ owo ifan̄ edidi n̄kpọ nte owo 250 idahaemi. Edi akwa ifet nditiene nsịne ke otu owo itiaba emi ẹnamde Kọmiti N̄kọk Itieutom emi esede aban̄a utom mi ke Korea.

Korea ama enen̄ede ebuene ke ini ikedide, edi idahaemi enye edi kiet ke otu idụt oro ẹforode ẹkan ke ererimbot. Se iwakde ibe Mme Ntiense 95,000 ẹdu ke Korea, ndien ekpere ndidi owo 40 ke otu kpukpru owo ikie ẹdi mme asiakusụn̄ unọ un̄wam m̀mê eke ofụri ini. Kpukpru emi ẹsịne ke otu ntak emi ẹnamde mi mma ndidu mi nnam n̄kpọ Abasi nnyụn̄ n̄kụt nte otuerọn̄ Abasi ọkọride.

[Ndise ke page 24]

Ke ini nnyịn ye mme isụn̄utom eken ikebehede ke Korea

[Ndise ke page 24, 25]

Ke ini ikanamde utom ke Pusan

[Ndise ke page 25]

Ami ye Brọda Franz ke DMZ ke 1971

[Ndise ke page 26]

Ami ye Liz esisịt ini mbemiso enye akakpade

[Ndise ke page 26]

N̄kọk itieutom Korea oro n̄kade iso ndinam utom nte owo ubon Bethel