Kûse N̄kpọ nte Ediwak Owo Ẹsede

SE MME owo ẹdade nte eti m̀mê idiọk, ye se mme owo ẹmade m̀mê ẹsuade idịghe ukem ke kpukpru ebiet. Ndien emi ẹsikpụhọde nte ini akade. Mmọdo, ke ini ikotde se iketịbede ke eyo Bible, oyom isikere se mme owo ẹkenyịmede ẹnyụn̄ ẹmade ini oro utu ke ndidọhọ ke akpana edi ntem m̀mê oko.

Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ikọ emi ẹsiakde ediwak ini mi ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek—oro edi, ukpono, bụt, m̀mê esuene. Man mme itien̄wed emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a ukpono ye esuene ẹnen̄ede an̄wan̄a nnyịn, oyom ifiak ikere se mbon ini oro ẹkedade nte n̄kpọ ukpono ye n̄kpọ esuene.

Nte Ẹkesede N̄kpọ ke Akpa Isua Ikie

Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ọdọhọ ete: “Mbon Greece, Rome, ye Judea ẹma ẹsinen̄ede ẹma ukpono ẹnyụn̄ ẹsua esuene. Mme owo ẹma ẹsinam n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnyịme ndikpa ke ntak ukpono, enyịn̄, uwọrọetop, itoro, ye uku.” Emi ẹkesinam mmọ ẹsọsọp ẹnam se mme owo ẹmade.

Mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹda se owo edide, idaha, ye ukpono ke ata akpan n̄kpọ tutu idụhe eke mîkoyomke mme n̄kpọ emi, edide ọwọrọiso owo m̀mê ofụn. Idịghe nte owo akadade idemesie kpọt ekesinam ẹkpono enye, edi edi nte mbon en̄wen ẹkedade enye. Ndikpono owo ọkọwọrọ ndinam mme owo ẹfiọk ke enye anam n̄kpọ emi odotde ukpono. N̄kpọ en̄wen emi ekesinamde ẹkpono owo ekedi inyene esie, utọ owo emi enye edide m̀mê idaha esie. Ẹma ẹsikpono owo n̄ko ke ntak nti n̄kpọ emi enye akanamde m̀mê ke ntak emi enye akanamde n̄kpọ akan mbon en̄wen. Edi esuene ama esinam owo okop bụt. Owo ekesinen̄ede okop bụt ke ntak esuene emi mbio obio ẹkesuenede enye idịghe ke ntak emi esịt akafịnade enye.

Ke ini Jesus eketịn̄de aban̄a ndinọ owo “ata akamba itie” m̀mê “usụhọde itie” ke itie usọrọ, enye okowụt nte ẹkesikponode owo ye nte ẹkesisuenede owo ini oro. (Luke 14:8-10) Mme mbet Jesus ẹma ẹfan̄a ke nsụhọde n̄kaha utịm ikaba “m̀mê anie ke otu mmọ edi andikpon n̄kan.” (Luke 9:46; 22:24) Emi ekedi ido mbon eyo mmọ. Mme adaiso ido ukpono mme Jew emi ẹkedide mbon ntan̄idem ye mbon ndomoidem ẹkekere ke ukwọrọikọ Jesus idiyakke ẹkpono ẹnyụn̄ ẹsụk ibuot ẹnọ mmimọ. Mmọ ẹma ẹsidomo ndiwụt otuowo ke imọfiọk n̄kpọ ikan Jesus, edi mmọ ẹma ẹsidia ndọk.—Luke 13:11-17.

N̄kpọ en̄wen oro mme Jew, mbon Greece, ye mbon Rome eke akpa isua ikie ẹkedade nte esuene ekedi “ẹdimụm owo ke eferife ndọhọ ke anam idiọkn̄kpọ.” Ekedi ata n̄kpọ o-bụt ndisịn owo ke ufọk-n̄kpọkọbi. Edide ẹma ẹbiere ikpe ẹnọ owo m̀mê owo ikebiereke, ndisịn owo ke ufọk-n̄kpọkọbi ekedi ndisuene enye ke iso mme ufan, mbonubon, ye ke iso mbio obio. Utọ esuene emi ikayakke ẹkpono enye aba ikonyụn̄ iyakke mme owo ẹdian idem ye enye. Se ikakam idiọkde ikan oro ekedi ndisụk owo iferi m̀mê ndimia owo. Emi ama esinam ẹmiom ẹnyụn̄ ẹda owo ẹnam n̄kpọ nsahi, anamde ẹkûkpono enye.

Ndiọkn̄kan esuene ekedi ndiwot owo ke eto ndutụhọ. Eyen ukpepn̄kpọ emi ekerede Martin Hengel ọdọhọ ete: ‘Se ẹkesinamde  ifịn edi oro. Emi ekedi ata n̄kpọ o-bụt. Ẹkesida emi ẹsuene ẹnyụn̄ ẹtụhọde owo.’ Ẹma ẹsinyịk mbonubon ye mme ufan ẹte ẹkan̄ utọ owo emi. Sia ẹkekọn̄de Christ ke eto ndutụhọ, akana kpukpru mbon oro ẹkeyomde ndidi Christian ke akpa isua ikie ẹyọ nsahi. Etie nte ediwak owo ẹkeda ke edi ndisịme owo nditiene owo emi ẹkekọn̄de ke eto. Apostle Paul ekewet ete: “Nnyịn ikwọrọ Christ oro ẹkekọn̄de ke eto, emi edide n̄kpọ iduọ ọnọ mme Jew onyụn̄ edide ndisịme ọnọ mme idụt.” (1 Cor. 1:23) Nso ke akpa mme Christian ẹkenam man ẹkeme ndiyọ kpukpru emi?

Usụn̄ En̄wen Oro Mme Owo Ẹkesede N̄kpọ

Mme Christian akpa isua ikie ẹma ẹsinịm ibet ẹnyụn̄ ẹfep n̄kpọ emi edidade esuene isọk mmọ. Apostle Peter ekewet ete: “Yak owo mbufo ekededi okûkụt ukụt nte owotowo m̀mê inọ m̀mê anamidiọk m̀mê andinọhọ ke mbubehe mbon en̄wen.” (1 Pet. 4:15) Edi Jesus ama ọdọdọhọ ke ẹyekọbọ mme anditiene imọ ke ntak enyịn̄ imọ. (John 15:20) Peter ekewet ete: “Edieke [owo] okụtde ukụt nte Christian, yak enye okûkop bụt, edi yak enye aka iso ọnọ Abasi ubọn̄ ke enyịn̄ emi.” (1 Pet. 4:16) Mme Christian ikayakke nte mme owo ẹkesede n̄kpọ ini oro anam bụt anam mmọ nditiene Christ.

Mme Christian ikayakke ekikere mbon en̄wen ebiere se mmọ ẹkpenamde. Ke akpa isua ikie, ekedi ndisịme ndikot owo emi ẹkekọn̄de ke eto Messiah. Emi akpakanam mme Christian ẹtiene ẹkere n̄kpọ ntre. Edi mbuọtidem oro mmọ ẹkenyenede ke Jesus ekedi Messiah ama anam mmọ ẹka iso ẹtiene enye  idem ọkpọkọm ẹkesasak mmọ. Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke okopde bụt aban̄a mi ye mme ikọ mi ke idiọk emana efịbe emi, Eyen owo oyokop bụt n̄ko aban̄a enye ke ini enye edide ke ubọn̄ Ete esie asan̄a ye ndisana angel.”—Mark 8:38.

Mfịn, ẹkeme ndisịn nnyịn mfịna ke idem man ẹnam nnyịn itre nditiene Christ. Mfịna emi ekeme ndito nditọ ufọkn̄wed nnyịn, mbọhọidụn̄ nnyịn, m̀mê mbon itieutom nnyịn emi ẹdomode ndinam nnyịn inam se mîfọnke, itre ndinam akpanikọ, m̀mê inam ndiọi n̄kpọ eken. Mmọ ẹkeme ndidomo ndinam bụt anam nnyịn sia iyomde ndinam se ifọnde. Nso ke ikpanam?

Kpebe Mbon Emi Mîkabatke Esuene ke N̄kpọ

Jesus ama akpa ata esuene esuene n̄kpa man ọsọn̄ọ ada anam akpanikọ ọnọ Jehovah. “Enye ama ọyọ ndutụhọ ke eto, ibatke esuene ke n̄kpọ.” (Heb. 12:2) Mme asua esie ẹma ẹtọn̄ọ enye ita, ẹtọ enye etap, ẹsion̄o enye ọfọn̄, ẹmia enye, ẹkọn̄ enye ke eto, ẹnyụn̄ ẹsụn̄i enye. (Mark 14:65; 15:29-32) Edi Jesus ikabatke esuene oro mmọ ẹkesuenede enye ke n̄kpọ. Didie ke enye akanam n̄kpọ? Enye ikayakke esuene oro emem enye idem. Enye ama ọfiọk ke Jehovah idaha imọ nte owo emi ẹsuenede, ikonyụn̄ iyomke mme owo ẹnọ imọ ubọn̄. Kpa ye oro ẹkewotde Jesus nte ofụn, Jehovah ama ọnọ enye ukpono ke ndinam enye eset onyụn̄ ọnọ enye ata akamba itie nte udiana andikon̄ n̄kan. Isikot ke Philippi 2:8-11 ite: “[Christ Jesus] osụhọde idem onyụn̄ akabade osụk ibuot tutu osụn̄ọ ke n̄kpa, ih, n̄kpa ke eto ndutụhọ. Ke ntak emi ke Abasi ekemenede enye enịm ke itie emi okon̄de akan onyụn̄ ọnọ enye enyịn̄ oro okon̄de akan kpukpru enyịn̄, man ke enyịn̄ Jesus kpukpru edọn̄ ẹkpetọn̄ọ, mme andidu ke heaven ye mme andidu ke isọn̄ ye mme andidu ke idak isọn̄, kpukpru edeme ẹkpenyụn̄ ẹnyịme an̄wan̄wa ẹte Jesus Christ edi Ọbọn̄, ẹnọ Abasi Ete ubọn̄.”

Idịghe nte ke Jesus ikọfiọkke nte n̄kpa eto ndutụhọ esikponde esuene. Ama enen̄ede afịna enye nte ẹdisuenede Ete esie edieke ẹbiomde imọ ikpe nte owo emi osụn̄ide Abasi. Ntak edi oro enye ekeben̄ede Jehovah ete emen utọ esuene oro efep, ete: “Men cup emi kpọn̄ mi.” Edi Jesus ama enyịme ndinam uduak Abasi. (Mark 14:36) Enye ama ọyọ kpukpru emiom ye esuene oro ẹkesuenede enye inyụn̄ ibatke oro ke n̄kpọ ndomokiet. Nte mbon eyo oro ẹkesisede n̄kpọ akanam utọ n̄kpọ oro enen̄ede anam mmọ bụt, edi Jesus ikesehe n̄kpọ ntre.

Ẹma ẹmụm mme mbet Jesus ẹmia n̄ko nte ini akakade. Utọ esuene emi ikayakke ediwak owo ẹkpono mmọ. Ẹma ẹsise mmọ ke usụhọde ẹnyụn̄ ẹsua mmọ. Kpa ye oro, mmọ ikayakke idem emem mmọ. Ata mme mbet Christ iketieneke se mme owo ẹmade, mmọ ikonyụn̄ ibatke esuene ke n̄kpọ. (Matt. 10:17; Utom 5:40; 2 Cor. 11:23-25) Mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke ana ‘imen eto ndutụhọ mmimọ ke usen ke usen inyụn̄ ika iso itiene Jesus.’—Luke 9:23, 26.

Nso kaban̄a nnyịn? Se ererimbot ẹdade nte ndisịme, mmeme n̄kpọ, ye nte usụhọde n̄kpọ ke Abasi ada nte n̄kpọ emi enyenede ọniọn̄, okopde odudu, onyụn̄ enyenede ukpono. (1 Cor. 1:25-28) Nte idịghe ndisịme ye unana ibuot ndiyak nte mme owo ẹdade n̄kpọ ebiere se nnyịn ikpanamde?

Ana owo ekededi emi oyomde ukpono ebem iso ekere se ererimbot ẹdade nte n̄kpọ ukpono. Edi nnyịn iyom ndidi ufan Jehovah ukem nte Jesus ye mme mbet esie ẹkedide. Ntre, nnyịn iyokpono se ededi emi enye adade nte n̄kpọ ukpono inyụn̄ ida se ededi emi enye adade nte n̄kpọ esuene ke n̄kpọ esuene.

[Ndise ke page 4]

Jesus ikayakke se ererimbot ẹdade nte n̄kpọ esuene anam enye etre ndinam se enye akpanamde