Ndi Emenen̄ede Ada Ndọ nte Enọ Abasi?

“Jehovah akpakam ọnọ mbufo enọ, mbufo ẹkpekam ẹkụt ebiet nduọkodudu ke ufọk mme ebe mbufo.” —RUTH 1:9.

YOM IBỌRỌ MME MBỤME EMI:

Ntak emi ikemede ndidọhọ ke mme asan̄autom Abasi ke eset ẹma ẹda ndọ nte enọ Abasi?

Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke owo emi imekde ndidọ ebehe Jehovah?

Ewe item Bible oro aban̄ade ndọ ke afo aduak ndida nsịn ke edinam?

1. Tịn̄ nte eketiede Adam ke idem ke ini ẹkenọde enye n̄wan.

 “EMI ndien edi ọkpọ eke otode ọkpọ mi ye obụk eke otode obụk mi. Enye edikere N̄wan, koro ẹdade enye ẹto erenowo.” (Gen. 2:23) Esịt ama enen̄ede enem Adam, emi ekedide ata akpa owo, ke ini ẹkenọde enye n̄wan! Oro akanam enye etịn̄ utọ edinem uto oro. Jehovah ama anam Adam ede ọkpọsọn̄ idap onyụn̄ osio ọkpọn̄kan̄ esie kiet obot ediye an̄wan ọnọ enye. Adam okokot enye Eve. Abasi ama adian mmọ mbiba ndọ. Idụhe ebe ye n̄wan emi ẹdianade nte Adam ye Eve koro Jehovah akada ọkpọn̄kan̄ Adam obot Eve.

2. Nso isimen erenowo ye n̄wan ikadian kiet?

² Jehovah akada ọniọn̄ esie emi mînyeneke mbiet anam nnyịn ikeme ndima ima, kpa n̄kpọ emi esimende erenowo ye n̄wan akadian kiet. The World Book Encyclopedia ọdọhọ ete: “Erenowo ye n̄wan ẹnyene idotenyịn ke iyenyene ebuana ke ini idọde ndọ, ndien ke ima oro mmimọ imade kiet eken edidi ke nsinsi.” Ediwak mme asan̄autom Jehovah ẹsinyene idotenyịn emi n̄ko.

MMỌ ẸMA ẸDA NDỌ NTE ENỌ ABASI

3. Isaac akasan̄a didie enyene n̄wan?

³ Abraham, anam-akpanikọ asan̄autom Abasi, akada ndọ nte ata akpan n̄kpọ. Oro akanam enye ọdọn̄ n̄kponn̄kan asan̄autom esie aka Mesopotamia ọkọdọ n̄wan ọsọk Isaac. Abasi ama ọbọrọ akam emi asan̄autom emi ọkọbọn̄de. Rebekah emi akabakde Abasi ama akabade edi n̄wan Isaac onyụn̄ etiene anam un̄wọn̄ọ emi Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde aban̄a mfri Abraham osu. (Gen. 22:18; 24:12-14, 67) Edi emi iwọrọke ke ana owo—ọkpọkọm enye anam oro ke ofụri esịt—okoyom n̄wan m̀mê  ebe ọnọ owo ke ini owo mîdọn̄ke enye. Idahaemi ediwak owo ẹma ndimek owo emi mmọ ẹyomde ndidọ ke idemmọ. Idịghe Abasi esimek ebe m̀mê n̄wan ọnọ owo, edi edieke Christian emi oyomde ndidọ ndọ ọbọn̄de akam ọnọ Abasi aban̄a owo emi enye oyomde ndidọ m̀mê n̄kpọ en̄wen, Abasi ekeme ndida spirit esie nnọ enye ndausụn̄.—Gal. 5:18, 25.

4, 5. Nso inam fi enịm ke ekpemerọn̄ oro ye eyenan̄wan Shulem ẹma ẹnen̄ede ẹma kiet eken?

⁴ Ediye eyenan̄wan Shulem ke Israel eset ama ọdọhọ mme owo ete ẹkûyịk imọ inyịme ndidi kiet ke otu iban Edidem Solomon. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “O nditọiban Jerusalem, mmowụk mbufo nte ẹkûdomo ndidemede ima ke esịt mi tutu enye edemede ikpọn̄.” (Ikwọ Sol. 8:4) Enyene ekpemerọn̄ emi eyenan̄wan emi akamade. Enye ama osụhọde idem ọdọhọ akparawa oro ete: “Ami ndi saffron ke mbenesụk, ndi ekpon̄idịm ke mme itịghede.” Ekpemerọn̄ oro ama ama enye n̄ko onyụn̄ ọbọrọ enye ete: “Nte ekpon̄idịm ke ikọt n̄kukịm, kpa ntre ke ufan mi an̄wan etie ke otu nditọiban”! (Ikwọ Sol. 2:1, 2) Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹma kiet eken.

⁵ Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹdiana kiet ke ndọ mmọ koro mmọ mbiba ẹma ẹma Abasi etieti. Eyenan̄wan Shulem emi ọkọdọhọ owo ima esie oro ete: “Nịm mi nte ufịkn̄kpọ ke esịt fo, nte ufịkn̄kpọ ke ubọk fo; koro ima ọsọn̄de odudu nte n̄kpa, edisọn̄ọ nyịre ke san̄asan̄a ima ọsọn̄ odudu nte Udi. Enye asasak nte ikan̄, kpa edemeikan̄ Jah. Ediwak mmọn̄ ikemeke ndinịme ima, akpa mmọn̄ inyụn̄ ikemeke ndiyet enye mfep. Owo ọkpọnọ kpukpru ọsọn̄urua inyene ufọk esie kaban̄a ima, ẹkpesịn mmọ ke ndek.” (Ikwọ Sol. 8:6, 7) Ndi idịghe owo emi amade Abasi onyụn̄ enyịmede ndiyak idem nnọ nsan̄a esie ntre ke asan̄autom Jehovah ọkpọdọ?

UBIERE ORO EBEHEDE ABASI

6, 7. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke owo oro imekde ndidọ ebehe Jehovah?

⁶ Owo emi afo emekde ndidọ ebehe Jehovah. Kop ewụhọ emi ẹkenọde nditọ Israel mi ẹban̄a mbon Canaan: “Kûdụk ediomi ndọ ye mmọ. Kûda eyenan̄wan fo unọ eyeneren esie, kûnyụn̄ uda eyenan̄wan esie unọ eyeneren fo. Koro enye ayanam eyeneren fo etre nditiene mi, mmọ ẹyenyụn̄ ẹnam n̄kpọ mme abasi efen; ndien Jehovah ayayat esịt ye mbufo, onyụn̄ awara osobo fi efep.” (Deut. 7:3, 4) Ndien ke ata ediwak isua ke oro ebede, Ezra oku ama ọdọhọ ete: “Mbufo inamke akpanikọ koro mbufo ẹnọde isen iban ebietidụn̄ man ubiomikpe Israel etetịm okpon.” (Ezra 10:10) N̄ko, apostle Paul ọkọdọhọ mme Christian ete: “N̄wan ọbọbọ ke ndọ ke adan̄a ini nte ebe esie odude ke uwem. Edi edieke ebe esie edede ke n̄kpa, enye enyene ifụre ndidọ owo eke enye oyomde, edi yak ọdọ ke Ọbọn̄ ikpọn̄-ikpọn̄.”—1 Cor. 7:39.

⁷ Edieke asan̄autom Jehovah emi ama akayak idem ọnọ enye ọdọde owo emi mînịmke ke akpanikọ, enye ọsọn̄ ibuot ye Abasi. Nditọ Israel eyo Ezra ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Abasi sia mmọ ‘ẹkenọde isen iban ebietidụn̄,’ ntre ikpọfọnke nnyịn ikpọn̄ se Ikọ Abasi ọdọhọde nnyịn inam ikanam n̄kpọ en̄wen. (Ezra 10:10; 2 Cor. 6:14, 15) Eyenete emi ọdọde owo emi mînịmke ke akpanikọ inịmke eti uwụtn̄kpọ inyụn̄ idaha ndọ nte enọ Abasi. Ndidọ utọ ndọ emi ekeme ndinam owo inyeneke ifetutom ke esop. Iwụtke eti ibuot ndikere ke Abasi ọyọdiọn̄ nnyịn ke adan̄aemi ibọn̄de akam ite, ‘Oh Jehovah, mmọfiọk ke  n̄kekokoi nsọn̄ ibuot ye afo, edi mbọk sụk diọn̄ mi.’

ETE NNYỊN EKE HEAVEN ENEN̄EDE ỌFIỌK

8. Tịn̄ ntak emi anade ikop item Jehovah ke ndọ.

⁸ Owo emi anamde ubomisọn̄ enen̄ede ọfiọk n̄kpọ aban̄a ubomisọn̄ oro. Enye ọfiọk nte ẹkpediọn̄de ubomisọn̄ oro edieke abiarade. Afo ekere ke nso ikeme nditịbe edieke owo mîtieneke ndausụn̄ emi anam-ubomisọn̄ oro ọkọnọde, edi ada ifiọk ibuot esie odomo ndidiọn̄ enye? Anaedi enye idikemeke ndidiọn̄ ubomisọn̄ oro—edieke enye mîkam ibiatke-biat enye ofụri ofụri. Ntre n̄ko, edieke iyomde ndikop inemesịt ke ndọ, ana ikop item Jehovah, Anditọn̄ọ ndọ.

9. Isan̄a didie ifiọk ke Jehovah ọfiọk nte esitiede mbon emi mînyeneke ebe m̀mê n̄wan ke idem onyụn̄ ọfiọk inemesịt emi ẹkemede ndikop ke ndọ?

⁹ Jehovah ọfiọk kpukpru n̄kpọ aban̄a ubonowo ye ndọ. Enye akanam erenowo ye n̄wan ẹsinyene udọn̄ ndinyene ebuana man mme owo “[ẹkpetọt] ẹnyụn̄ ẹwak.” (Gen. 1:28) Abasi ọfiọk nte esitiede owo emi mînyeneke ebe m̀mê n̄wan ke idem, koro enye ọkọdọhọ ntem mbemiso obotde Eve: “Ifọnke owo ndidu ikpọn̄. Nyanam andin̄wam nnọ enye, nte nsan̄a eke ekemde ye enye.” (Gen. 2:18) Jehovah ọfiọk n̄ko nte ndọ ekemede ndinem owo esịt.—Kot Mme N̄ke 5:15-18.

10. Didie ke ebe ye n̄wan emi ẹdide Christian ẹkeme ndinem Abasi esịt ke n̄kpọ oro aban̄ade idan̄?

¹⁰ Idiọkn̄kpọ ye unana mfọnmma emi Adam ọkọkpọn̄de ọnọ ofụri ubonowo iyakke owo ndomokiet ekeme ndinyene ndọ emi ọfọnde ama. Edi mme asan̄autom Jehovah ẹkeme ndikop inem ndọ edieke mmọ ẹnamde Ikọ Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a item emi Paul ọkọnọde aban̄a idan̄ ke ndọ. (Kot 1 Corinth 7:1-5.) Bible idọhọke ke n̄kukụre se isinamde ebe ye n̄wan ẹnyene ebuana edi man ẹnyene nditọ, koro ebuana emi enyene mme ufọn en̄wen. Edi Abasi imaha owo enyene ebuana emi mîkemke ye obot. Ebe ye n̄wan emi ẹdide Christian ẹkpenyene ndinam n̄kpọ emi ke usụn̄ emi owụtde ima ọnọ kiet eken. N̄ko, inaha mmọ ẹnam ido emi Jehovah mîmaha.

11. Didie ke ẹkediọn̄ Ruth ke ntak emi enye akanamde n̄kpọ nte Jehovah oyomde?

¹¹ Ndọ ekpenyene ndidi n̄kpọ inemesịt, idịghe n̄kpọ mfụhọ ye ufen. Akpana emem ye ifụre odu ke ubon Christian. Kere ban̄a se iketịbede ke n̄kpọ nte isua 3,000 emi ẹkebede. Ebeakpa ita, Naomi ye iban nditọ esie iba,  Orpah ye Ruth, ẹketo Moab ẹnyọn̄ Judah. Naomi ama ekpe mmọ ubọk ete ẹfiak ẹbịne orụk mmọ. Ruth ikenyịmeke ndikpọn̄ Naomi; enye ama ama ata Abasi, ndien ‘Jehovah emi enye ekefehede okodụk idak mba esie oyom ubọhọ ama ọnọ enye utịp eke ọfọnde ama.’ (Ruth 1:9; 2:12) Ruth akada ndọ nte enọ Abasi, enye ama enyịme ndidọ Boaz, akanieren emi ekedide ata asan̄autom Jehovah. Ke ini ẹdinamde mme owo ẹset ke obufa ererimbot Abasi, esịt eyenem Ruth ndikop ke imọ ikedi eka ete Jesus Christ. (Matt. 1:1, 5, 6; Luke 3:23, 32) Ndi omokụt do nte ẹkediọn̄de enye ke ntak emi enye akanamde n̄kpọ nte Jehovah oyomde?

ETI ITEM EMI EKEMEDE NDINAM NDỌ ỌFỌN

12. M̀mọ̀n̄ ke owo ekeme ndikụt eti item oro aban̄ade ndọ?

¹² Enye emi ọkọtọn̄ọde ndọ etịn̄ se nnyịn ikpanamde man ndọ ọfọn. Idụhe owo emi ọfiọkde n̄kpọ nte enye. Kpukpru se Bible etịn̄de enen, ndien enye edi n̄kukụre n̄wed emi ikemede ndikụt eti item oro aban̄ade ndọ. Ke uwụtn̄kpọ, Abasi ama ọnọ apostle Paul odudu spirit ada ewet ete: “Yak owo mbufo kiet kiet enen̄ede ama n̄wan esie nte enye amade idem esie; ke n̄kan̄ eken, yak n̄wan enen̄ede okpono ebe esie.” (Eph. 5:33) Idụhe se mîn̄wan̄ake Christian emi ọkọride esịm ọyọhọ idaha ke utọ item Bible oro. Akpan n̄kpọ akam edi, Ndi mmọ ẹyenam Ikọ Jehovah emi? Mmọ ẹyenam edieke mmọ ẹnen̄erede ẹda ndọ nte enọ Abasi. *

13. Nso ikeme nditịbe edieke ebe mînamke item emi odude ke 1 Peter 3:7?

¹³ Akpana ebe emi edide Christian anam n̄kpọ ye n̄wan esie ke ima. Apostle Peter ekewet ete: “Mbufo mme ebe, ẹka iso ẹdụn̄ ye mmọ ke ifiọk, ẹnọ mmọ ukpono nte ẹnọ n̄kpọ eke ememde akan, emi edide mmemmem mmemmem, sia mmọ ẹtienede mbufo ẹdi mme ẹnyene udeme ke uwem emi otode mfọnido Abasi oro owo mîdotke, mbak n̄kpọ edibiọn̄ọ akam mbufo.” (1 Pet. 3:7) N̄kpọ ekeme ndibiọn̄ọ akam owo edieke enye mînamke n̄kpọ ye n̄wan esie nte Jehovah etemede. Ufan mmọ ye Jehovah ekeme ndibiara, ndien emi ekeme ndida ikọ ye utọk ndi onyụn̄ anam mmọ ẹsọn̄ ido ye kiet eken.

14. Nso ufọn ke eti an̄wan ekeme ndinyene ke ubon?

¹⁴ N̄wan emi Ikọ Jehovah ye edisana spirit adade usụn̄ ekeme ndinen̄ede nnam emem ye inemesịt odu ke ufọk. Ebe emi abakde Abasi esima n̄wan esie onyụn̄ ekpeme enye ke kpukpru usụn̄. N̄wan esiyom ebe imọ ama imọ, ndien ana enye odu uwem ke usụn̄ emi edinamde ebe esie ekeme ndima enye. Mme N̄ke 14:1 ọdọhọ ete: “N̄wan emi enyenede ọniọn̄ ọbọp ufọk esie, edi ndisịme an̄wan ada ubọk esie owụri ufọk esie.” N̄wan emi enyenede ọniọn̄ ye ima esitiene anam ndọ enen̄ede ọfọn, inemesịt onyụn̄ odu ke ufọk.  Enye esiwụt n̄ko ke imọ inen̄ede ida ndọ nte enọ Abasi.

15. Nso item ke ẹnọ ke Ephesus 5:22-25?

¹⁵ Ebe ye n̄wan emi ẹsinamde n̄kpọ ye kiet eken nte Jesus anamde ye esop ẹwụt ke mmimọ ida ndọ nte enọ Abasi. (Kot Ephesus 5:22-25.) Ebe ye n̄wan emi ẹnen̄erede ẹma kiet eken, emi mîsiyakke ntan̄idem, edidop kiet eken uyo nte nditọwọn̄, m̀mê mme ido eken oro mîdotke abiat ndọ mmọ, ẹsikop inemesịt.

YAK OWO OKÛDIAN̄ADE MMỌ

16. Ntak emi ndusụk Christian mîdọhọ ndọ?

¹⁶ Okposụkedi emi ediwak mme asan̄autom Abasi ẹnyenede ini emi mmọ ẹkpemade ndidọ ndọ, ndusụk mmọ isidọhọ ndọ ke ntak emi mmọ mîkwe owo emi mmọ ye Jehovah ẹmade. Abasi ọnọ ndusụk owo enọ nditre ndidọ ndọ, ndien emi anam mmọ ẹkeme ndiyak ofụri idemmọ nsịn ke utom Jehovah, n̄kpọ itịmekede mmọ. Edi, ana mbon emi mîdọhọ ndọ ẹdu uwem nte Jehovah oyomde mmọ ẹdu.—Matt. 19:10-12; 1 Cor. 7:1, 6, 7, 17.

17. (a) Ewe ikọ Jesus emi aban̄ade ndọ ke nnyịn mîkpefreke? (b) Nso ke akpana Christian ọsọsọp anam edieke enye ọtọn̄ọde ndiyom nsan̄a ndọ owo?

¹⁷ Ana kpukpru nnyịn, edide imọdọ ndọ m̀mê idọhọ, iti ikọ Jesus emi: “Nte mbufo ikokotke ite ke enye [Abasi] emi okobotde mmọ toto ke editọn̄ọ okobot mmọ eren ye n̄wan onyụn̄ ọdọhọ ete: ‘Ke ntak emi erenowo ọyọkpọn̄ ete ye eka esie onyụn̄ akadiana ye n̄wan esiemmọ, ndien mmọ mbiba ẹyekabade ẹdi obụk kiet’? Ntre mmọ idịghe aba owo iba, edi ẹdi obụk kiet. Mmọdo, se Abasi ama akadian yak baba owo kiet okûdian̄ade.” (Matt. 19:4-6) Edi idiọkn̄kpọ ndiyom nsan̄a ndọ owo en̄wen. (Deut. 5:21) Edieke utọ idiọk udọn̄ emi ọtọn̄ọde ndidụk Christian esịt, enye ekpenyene ndisọsọp nsio enye mfep ke esịt esie, idem ekpededi ndinam emi ayabiak enye ke ntak emi enye akayakde idiọk udọn̄ ọdọn̄ n̄kam ke esịt esie. (Matt. 5:27-30) Enen̄ede ọfọn ẹtre utọ ekikere oro ẹnyụn̄ ẹwot idiọk udọn̄.—Jer. 17:9.

18. Afo ekpese didie item emi ẹnọde ẹte ida ndọ nte enọ Abasi?

¹⁸ Idem mbon emi mînen̄ekede idiọn̄ọ Jehovah Abasi, mînyụn̄ idaha ndọ nte enọ Abasi ẹsisụk ẹnyenyene esisịt ukpono ẹnọ ndọ. Nso ndien kaban̄a nnyịn emi ima ikayak idem inọ Jehovah, kpa “Abasi inemesịt,” nte nnyịn ikpenemke esịt iban̄a kpukpru se enye ọnọde nnyịn, inyụn̄ iwụt ke imenen̄ede ida ndọ nte enọ Abasi?—1 Timothy 1:11.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 6]

Eti ndọ ada ukpono ọsọk Jehovah onyụn̄ anam kpukpru owo ke ubon ẹnen̄ede ẹkop inemesịt

[Ndise ke page 5]

Ruth ama enen̄ede ada ndọ nte enọ Abasi

[Ndise ke page 7]

Ndi afo emenen̄ede ada ndọ nte enọ Abasi?