N̄KAMANA ke 1927, ke ekpri obio Wakaw ke Saskatchewan ke Canada. Ete ye eka mi ẹkenyene nnyịn owo itiaba, irenowo inan̄ ye iban ita. Ntre, ama emehe mi ndidụn̄ ye ediwak owo toto ke ini emi n̄kedide ekpri.

Ọtọn̄ọde ke 1930, n̄kpọ ama ọsọn̄ etieti ke ererimbot, emi ama anam uwem ọsọn̄ ye nnyịn esịt. Edi nnyịn ikesinanake se idiade, kpa ye oro nnyịn mîkenen̄ekede inyene n̄kpọ. Ima inyene unen ifan̄ ye enan̄ kiet, ntre nnyịn ikesinanake nsenunen, mmọn̄eba, cheese, ye bọta. Kpukpru nnyịn ima isise iban̄a mme unam emi, inyụn̄ inam mme utom ufọk eken.

Ke nteti ediwak n̄kpọ oro ẹkesinemde mi ini oro, utọ nte ufuọn̄ apple. Ke ini ete mi ekesikade akwa obio ndinyam n̄kpọ in̄wan̄ nnyịn ke ini idọk, enye ama esidep ata ediwak ndiye apple ọnyọn̄ edi. Ama esinen̄ede enem mi ke ini ẹkesinọde nnyịn apple kiet kiet kpukpru usen!

N̄kedi isua itiokiet ke ini ete ye eka mi ẹkefiọkde akpanikọ. Johnny akpaneka mi akakpa ke ini enye ekedide ata nsek. N̄kpọ emi ama enen̄ede afịna ete ye eka mi, ntre mmọ ẹma ẹbụp oku ufọkabasi m̀mê Johnny akpa aka m̀mọ̀n̄. Oku oro ama ọdọhọ ke sia owo mîkọduọkke Johnny mmọn̄ ke ufọkabasi, ke enye aka Limbo ikaha heaven. Enye ama onyụn̄ ọdọhọ ke edieke ete ye eka mi ẹkpede imọ okụk, ke imọ iyọbọn̄ akam man Johnny ọwọrọ ke Limbo aka heaven. Nso ke akpakanam ekpedi afo ekedi ete ye eka mi? Ikọ oro ama ayat ete ye eka mi tutu mmọ ikamaha nditịn̄ ikọ ye oku oro aba. Kpa ye oro, mmọ ẹkesụk ẹkekere m̀mê Johnny akpa aka m̀mọ̀n̄.

Usen kiet, eka mi ama okụt ekpri n̄wed oro Where Are the Dead? emi Mme Ntiense Jehovah ẹkesiode. Enye ama ada ini okot enye. Se enye okokotde ama enem enye tutu ete mi ọyọnyọn̄ edi, enye ọkọdọhọ enye ete: “Mmọfiọk ebiet emi Johnny odude! Enye edede, edi usen kiet enye eyedemede.” Ete mi ama okot ekpri n̄wed oro okụre okoneyo oro. Esịt ama enen̄ede enem mmọ ndifiọk ke Bible ọdọhọ ke mme akpan̄kpa ẹdede, n̄ko ke ẹyenam mmọ ẹset ke ini iso.—Eccl. 9:5, 10; Utom 24:15.

Se mmọ ẹkefiọkde oro ama okpụhọde uwem nnyịn, ọdọn̄ nnyịn esịt, onyụn̄ anam ikop inemesịt. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible nnyụn̄ ndụk mbono esop ye ekpri esop Mme Ntiense Jehovah oro okodude ke Wakaw; ediwak owo ke esop oro ẹketo Ukraine. Ikebịghike, ete ye eka mi ẹma ẹtọn̄ọ nditiene n̄kwọrọ ikọ.

Ekem ima iwọrọ ikodụn̄ ke British Columbia. Nditọete do ẹma ẹnen̄ede ẹdara nnyịn. Esịt esinen̄ede enem mi ke ini ntide nte ikesitịmde idem  inọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme. Kpukpru nnyịn ima isịn idem ikpep akpanikọ inyụn̄ ima Jehovah. Enye ama ọdiọn̄ nnyịn onyụn̄ anam uwem enem nnyịn.

Ikesimemke inọ nnyịn emi ikedide nditọwọn̄ ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo. Edi n̄kpọ kiet emi akan̄wamde mi ye Eva, ekpri eyeneka mi an̄wan, edi ke ima isibem iso ikpep ibuotikọ oro ẹsidọhọde ẹkwọrọ kpukpru ọfiọn̄, inyụn̄ isinanam iwụt ke Esoputom. Kpa ye oro nnyịn ikesikopde bụt, emi ama enen̄ede an̄wam nnyịn ikpep ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo. Mmọkọm Abasi ke ẹma ẹkpep nnyịn ndikwọrọ ikọ.

Ke ini n̄kedide uyen, ama enen̄ede enem mi nte nditọete oro ẹnamde utom uyọhọ ini ẹkesidide ẹdidụn̄ ye nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, ama esinem nnyịn ke ini Jack Nathan emi ekedide esenyịn circuit nnyịn, ekesidụn̄de ye nnyịn ke ini enye esidide edise esop nnyịn. * Ediwak mbụk oro enye ekesibụkde ọnọ nnyịn ye nte enye ekesitorode nnyịn, ama anam enen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndinam n̄kpọ Jehovah.

Mmeti ini kiet emi n̄kekerede ke nyom nditie nte Brọda Nathan mma n̄kpon. N̄kọdiọn̄ọke ke uwụtn̄kpọ esie ayan̄wam mi ke ini ndinamde utom uyọhọ ini. Ke ini n̄kedide isua 15, mma mbiere ndinam n̄kpọ Jehovah. Ami ye Eva ima ina baptism ke 1942.

Ke ini ẹkesụk ẹn̄wanade ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba, ediwak owo ẹma ẹsima ndida nnọ idụt mmọ. Mma titia kiet emi ekekerede Scott, ama ebịn nditọeka mi iban iba ye eyeneka emi eren osio ke ufọkn̄wed, ke ntak emi mmọ mîkamaha ndikọm ọfọn̄ etakubom. Ekem enye ama edidọhọ mma titia nnyịn ebịn mi osio ke ufọkn̄wed. Edi mma titia nnyịn ama ọdọhọ enye ke ibet idụt nnyịn inyịkke-nyịk owo ọkọm ọfọn̄ etakubom. Kpa ye oro Mma Scott ekenyịkde mma titia nnyịn, enye ikenyịmeke ndibịn mi nsio ke ufọkn̄wed.

Mma Scott ama ọdọhọ enye ete: “Edieke mûbịnke Melita, mmọn̄ ntịn̄ nnọ ikpọ owo nnyịn.” Mma titia nnyịn ama ọdọhọ ete ye eka mi ete ke imọ imọdiọn̄ọ ke inenke imọ ndibịn mi, edi ke edieke imọ mîbịnke mi, ke ẹmọn̄ ẹsio imọ ke utom. Nnyịn ima idep ndusụk n̄wed oro ẹkesikpepde nnyịn ke ufọkn̄wed itie ke ufọk ikpep. Ikebịghike, nnyịn ima iwọrọ ikodụn̄ ke ebiet emi okoyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte itiat 20 m̀mê kilomita 32 ọkpọn̄ akani ebiet oro ikesidụn̄de, ima inyụn̄ itọn̄ọ ndika ufọkn̄wed en̄wen.

Ẹma ẹkpan nnyịn ndida mme n̄wed nnyịn n̄kwọrọ ikọ ke ini ekọn̄ oro, edi nnyịn ima ika iso ndida Bible kpọt n̄kwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk. Emi ama anam inen̄ede ifiọk ndida Bible n̄kwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi, ifiọk ediwak itie N̄wed Abasi, inyụn̄ ifiọk nte Bible oyomde mme Christian ẹdu uwem. Jehovah ama an̄wam nnyịn.

Ke ndondo oro ami ye Eva ikokụrede n̄wed, ima itọn̄ọ utom usiakusụn̄. Mma nnyụn̄ nnam utom ke itie unyam n̄kpọudia. Nte ini akakade, mma n̄kekpep ndinam idet ke ọfiọn̄ itiokiet, kpa ye oro n̄kesinamde mme owo idet ke ufọk. Ekem mma nnyene utom ke itie unam idet kiet. N̄kesinam utom mi usen iba ke urua, nnyụn̄ nsikpekpep mme owo ikaba ke ọfiọn̄. Se n̄kesinamde edi oro nnyene okụk n̄ka iso nnam utom usiakusụn̄.

 Ke 1955, mma nyom ndika mbono “Triumphant Kingdom” oro ẹkenịmde ke New York City ke U.S.A., ye ke Nuremberg ke Germany. Mbemiso n̄kadahade mbono oro, mma nsobo ye Brọda Nathan Knorr emi okotode ibuot itieutom nnyịn edi. Yak ntịn̄ nte n̄kasan̄ade nsobo ye enye. Enye ye n̄wan esie ẹkedi ndidụk mbono ke Vancouver ke Canada, ndien ẹma ẹdọhọ ndinam Sista Knorr idet. Brọda Knorr ama ama idet oro tutu enye oyom ndidiọn̄ọ owo oro akanamde n̄wan esie idet. Ke ini ikosụk inemede nneme, mma ndọhọ enye ke nduak ndidụk mbono ke New York mbemiso mbede n̄ka Germany. Enye ama ọdọhọ ama ekem, ndi ndinam utom usen usụkkiet ke Bethel Brooklyn.

Isan̄ oro ama okpụhọde uwem mi. Ke ini n̄kodude ke New York, mma n̄kụt akparawa emi ekekerede Theodore (Ted) Jaracz. Enye ama ọsọsọp obụp mi ete, “Ndi afo edi asiakusụn̄?” Mma ndọhọ ke ndịghe. Edi ufan mi emi ekekerede LaVonne ama okop onyụn̄ ọdọhọ, “Enye edi asiakusụn̄.” Se LaVonne eketịn̄de ama akpa Ted idem, ntre enye ama obụp LaVonne ete: “Afo asan̄a didie ọdiọn̄ọ ke enye edi asiakusụn̄?” Mma ndọhọ Ted ke mma nsisiak usụn̄, ndien ke mmọn̄ mfiak ntọn̄ọ mma nnyọn̄ mbono oro.

Ted akamana ke 1925 ke Kentucky ke U.S.A., onyụn̄ ana baptism ke ini enye ekedide isua 15. Enye ọkọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke ini enye ekedide isua 17. Toto ke ini oro, enye ama aka iso anam utom uyọhọ ini ke n̄kpọ nte isua 67. Enye ikpọn̄ akanam n̄kpọ Jehovah ke ubon mmọ.

Ke July 1946, Ted ama okụre ukpep ke ọyọhọ otu itiaba ke Ufọkn̄wed Gilead, ke ini enye ekedide isua 20. Ẹma ẹnọ enye ekedi esenyịn oro asan̄ade-san̄a ke obio Cleveland ke Ohio. Ke isua inan̄ ẹma ẹkebe, ẹma ẹdọhọ enye edise aban̄a n̄kọk itieutom Australia.

Ted ama etiene odụk mbono oro ẹkenịmde ke Nuremberg ke Germany, ndien ama enem mi ndidụk mbono oro ye enye. Do ke ima nnyịn ọkọtọn̄ọ. Ama enem mi ndifiọk ke enye oyom ndida uwem esie nnam n̄kpọ Jehovah. Enye ama enen̄ede esịn idem ke n̄kpọ Jehovah, edi okosụk enyenyene ini ndibre mbre ye mme owo. Mma n̄kụt ke enye enen̄ede ekere aban̄a mme owo. Ke mbono oro ama akasuana, enye ama afiak ọnyọn̄ Australia, ami nnyọn̄ Vancouver. Edi ikosụk isiwewet kiet eken.

Ke Ted ama okodu ke Australia ke n̄kpọ nte isua ition, enye ama afiak ọnyọn̄ edi United States edinam utom usiakusụn̄ ke Vancouver. Ama enem mi ndikụt nte ubon nnyịn ẹkemade enye. Michael akpan eka mi ikesimaha nnen̄ede n̄kpere erenowo idem. Edi enye ama ọsọsọp ama Ted. Enye ama ọdọhọ mi ete: “Melita, ata eti brọda edi emi. Tịm enye kama mbak enye edibọhọ fi.”

Mma mma Ted etieti. Nnyịn ikọdọ ndọ ke December 10, 1956. Nnyịn ima inam utom usiakusụn̄ ke Vancouver ye ke California. Ekem ẹma ẹdọhọ nnyịn ikanam utom circuit ke Missouri ye ke Arkansas. Ima inam utom emi ke n̄kpọ nte isua 18. Nnyịn ikesidụn̄ ke nsio nsio ufọk kpukpru urua, ke ini ikanamde utom emi ke ediwak obio ke United States. Ediwak n̄kpọ ẹma ẹnam utom ukwọrọikọ enem nnyịn; ama esinyụn̄ enem nnyịn ndidu ye nditọete nnyịn. Emi ama anam ifre iban̄a nte ekesikakde nnyịn nditan̄ mbiomo kpukpru urua.

Ebe mi ama enen̄ede ekpere Jehovah, ndien emi ama anam nnen̄ede n̄kpono enye. Enye akada ke edi akwa ifet ndinam n̄kpọ nnọ Andikara enyọn̄ ye isọn̄. Nnyịn ima isitie kiet ikot inyụn̄ ikpep Bible. Mbemiso idụkde idap, ima isitọn̄ọ edọn̄ ke mben bed, ndien enye ama esibọn̄ akam. Ekem nnyịn ima  isibọn̄ akam ke idem nnyịn. Ke ini n̄kụtde nte ebe mi afiakde adahada ke bed ọtọn̄ọ edọn̄ ọbọn̄ akam ke esịt ke anyan ini, mma nsida oro mfiọk ke enyene se ifịnade enye. Ama esinem mi ndikụt nte enye esibọn̄de akam ọnọ Jehovah aban̄a n̄kpri ye ikpọ n̄kpọ oro ẹfịnade enye.

Ke ima ikọdọ ndọ ibịghi esịt, ebe mi ama ọdọhọ mi ke imọ imọn̄ itọn̄ọ ndita uyo nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ wine ke ini Editi. Enye ama ọdọhọ mi ete: “Mmenen̄ede mbọn̄ akam mban̄a n̄kpọ emi, mmonyụn̄ nnen̄ede nnịm ke se Jehovah oyomde nnam edi emi.” Idem ikenen̄ekede ikpa mi ke Jehovah ama ada spirit esie emek enye etiene akakara ke heaven. Edi akwa ifet ndiketiene n̄n̄wam kiet ke otu nditọete Christ.—Matt. 25:35-40.

Ke 1974, idem ama akpa nnyịn ke ini ẹkedọhọde ebe mi edidi kiet ke otu mbon emi ẹsede ẹban̄a utom Mme Ntiense Jehovah. Ẹma ẹdọhọ nnyịn iwọn̄ọde idi Bethel Brooklyn. Ke ini ebe mi akanamde utom nte kiet ke otu mbon oro ẹsede ẹban̄a utom nnyịn, ami n̄kesitiene nnam ubet asana nnyụn̄ nnam utom ke itie unam idet.

Utom ebe emi ama esịne ndisika n̄kese nsio nsio n̄kọk itieutom. Enye ekesinen̄ede ama ndika mme idụt oro ukara ẹkedọhọde nnyịn itre ndikwọrọ ikọ. Isan̄ kiet oro ikakade nduọkodudu ke Sweden, ebe mi ama ọdọhọ mi ete: “Edima, ukara Poland ẹdọhọ nnyịn itre ndikwọrọ ikọ do, mmenen̄ede nyom ndin̄wam nditọete do.” Ntre nnyịn ima ika Poland. Ebe mi ama osobo ye ndusụk nditọete oro ẹkesede ẹban̄a utom nnyịn ke idụt oro, ndien mmọ ẹma ẹsan̄a ẹka ata anyan usụn̄ ẹkeneme nneme mbak owo idikop se mmọ ẹtịn̄de. Ebe mi ama enyene mbono ye mmọ ke ofụri usen inan̄, ndien esịt ama enem enye nte enye ekekemede ndin̄wam mmọ. Esịt ama enem mi n̄ko.

Ima ifiak ika Poland ke November 1977. Isan̄ enye emi, nnyịn ikasan̄a ye Brọda F. W. Franz, ye Daniel Sydlik emi ẹkenyụn̄ ẹsịnede ke otu mbon emi ẹsede ẹban̄a utom Mme Ntiense Jehovah. Ukara ikosụk inyịmeke ẹkwọrọ ikọ ke obio oro, edi Brọda Franz, Daniel Sydlik, ye ebe mi ẹma ẹsan̄a ke nsio nsio obio ẹnyene nneme ye mbiowo, mme asiakusụn̄, ye nditọete eken oro ẹma ẹkenam n̄kpọ Jehovah ẹbịghi, ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem.

Ke 1978, ebe mi ama asan̄a ye Milton Henschel aka Poland, okokụt ikpọ mbon ukara emi mîkenen̄ekede isua nnyịn ye utom ukwọrọikọ nnyịn. Ke 1982, ukara Poland ẹma ẹnyịme nnyịn inịm mbono usen kiet. Ke 1983, ima inịm ikpọ mbono ke ikpọ ufọkmbono oro ikọbọde ke ukpeokụk. Ke 1985, ukara ẹma ẹnyịme nnyịn inịm ikpọ mbono inan̄ ke ikpọ an̄wambre, kpa ye oro mmọ mîkosụk inyịmeke nnyịn ikwọrọ ikọ. Ekem, ke May 1989, ke ini  ikosụk inamde ndutịm ndinịm ata ikpọ mbono, ukara Poland ẹma ẹnyịme nnyịn ikwọrọ ikọ ndien. N̄kpọ emi ama enen̄ede enem ebe mi esịt.

Ke 2007, ima ika ndidụk edinam ediyak n̄kọk itieutom South Africa nnọ. Edi ke ini ikesịmde England, ebe mi ama ọdọn̄ọ n̄kokon̄ iyịp. Dọkta ama ọdọhọ ke ifọnke ika isan̄ emi. Ke idem ama ọkọsọn̄ ebe mi, ima ifiak inyọn̄ United States. Edi ke urua ifan̄ ẹbede, enye ama ọdọn̄ọ akpauben̄.

Ama ada ini mbemiso idem ọkọsọn̄de enye. Ke nsonso oro, enye ikesikemeke ndika utom. Edi esịt ama enem nnyịn ke enye okosụk ekekeme nditịn̄ ikọ. Kpa ye oro enye mîkesikemeke ndika utom, enye ama esitie ke ufọk anam utom esie, onyụn̄ esitie do akpan̄ utọn̄ ke fon okop se ẹnemede ke mbono mbon oro ẹsede ẹban̄a utom nnyịn, oro ẹsinịmde kpukpru urua, onyụn̄ esitiene esịn uyo ke se ẹnemede.

Ebe mi ama enen̄ede ama nte itieutom usọbọidem ke Bethel ẹkesin̄wamde enye. Nte ini akakade, enye ama ekeme ndidaha nda nsan̄a. Enye ama ekeme ndinam ndusụk utom esie, esinyụn̄ odomo ndikop inemesịt kpukpru ini.

Ke 2010, enye ama afiak ọdọn̄ọ akpauben̄ onyụn̄ akpa ke Wednesday, June 9, 2010. Kpa ye oro n̄kọdiọn̄ọde ke ebe mi ọyọkpọn̄ mi ọnyọn̄ heaven usen kiet, n̄kpa esie ama abiak mi tutu, onyụn̄ anam n̄kop ndobo. Kpa ye oro, mmesikọm Jehovah kpukpru usen ke ndikanam mi n̄keme ndin̄wam ebe mi. Nnyịn ima isan̄a kiet inam utom uyọhọ ini ke se iwakde ibe isua 53. Mmọkọm Abasi nte n̄kọdọde ebe emi akan̄wamde mi nnen̄ede n̄kpere Jehovah. Mmenịm ke enye ke okop inem obufa utom esie ke heaven.

Ami ye ebe mi ima idu kiet ke ediwak isua inyụn̄ ikop inemesịt. Edi tọn̄ọ enye akakpa, n̄kpọ itiehe aba nte ekesitiede. Ami ye ebe mi ima isima ndidara isenowo ke Bethel ye ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Idahaemi, n̄kemeke ndidara mme owo nte n̄kesidarade sia edima ebe mîdụhe aba, idem mînyụn̄ isọn̄ke mi aba nte ekesisọn̄de. Edi, esisụk enenem mi ndidu ye nditọete mi ke BetheI ye ke esop. Utom Bethel imemke, edi enem mi ndidu mi nnam n̄kpọ Abasi. Osụk enenem mi ndikwọrọ ikọ n̄ko. Kpa ye oro idem esimemde mi, mmenyụn̄ n̄kemeke ndidada mbịghi, esinem mi ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo ke efak nnyụn̄ n̄kpep mme owo Bible.

Ke ini n̄kụtde ndiọi n̄kpọ oro ẹtịbede mfịn ke ererimbot, mmesikọm Jehovah nte enye ọkọnọde mi edima ebe oro ikadianade kiet inam n̄kpọ Jehovah! Ke akpanikọ, Jehovah ọdiọn̄ mi onyụn̄ anam uwem enem mi.—N̄ke 10:22.