“Ekọn̄ Oro Editrede Kpukpru Ekọn̄”

‘Mmọn̄wọn̄ọ nnọ mbufo ke akpatre ekọn̄ edi emi—ẹkọn̄ oro editrede kpukpru ekọn̄.’—WOODROW WILSON, ADAIBUOT UKARA UNITED STATES (EMI AKAKARADE KE 1913-1921) EKETỊN̄ IKỌ EMI.

SE ANDIKARA kiet ekekerede edi oro ke akpa ekọn̄ ererimbot ama eketre ke n̄kpọ nte isua 90 emi ẹkebede. Ekọn̄ ererimbot oro ama enen̄ede enyene ndịk tutu mbon oro ẹkekande ẹnen̄ede ẹnịm ke ekese n̄waidem oro ikanamde ayada nsinsi ufọn edi. Edi ekọn̄ oro owo an̄wanade isiwakke ndikọk mfịna, owo itịn̄ke-tịn̄ iban̄a editre mme mfịna oro ekọn̄ esidade edi.

Ke n̄kpọ nte isua 20 ẹma ẹkebe tọn̄ọ nte Wilson, adaibuot ukara United States, ọkọsọp inua etịn̄ ikọ enyọn̄ emi, ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama ọtọn̄ọ. Ekọn̄ emi ama owot ata ediwak owo onyụn̄ akama nsobo oro okokponde akan eke akpa ekọn̄ ererimbot. Ubonowo ẹma ẹda ifiọk ubotn̄kpọ oro mmọ ẹkekọde ke ofụri isua 20 oro ẹbot mme enyene-ndịk n̄kpọekọn̄ oro ẹkemede ndida n̄wot owo ọkwọkudịm. Ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama eketre, mme andikara ererimbot ẹma ẹdifiọk ke ekọn̄ ekeme ndin̄wana idahaemi akan nte akanam an̄wanade.

Ke 1945, etubom ekọn̄ United States, Douglas MacArthur, ọkọdọhọ ete: “Imọduọk akpatre ifet oro ikenyenede nditre ekọn̄. Edieke nnyịn mîtọn̄ọke ukara oro enen̄erede ọfọn akan emi, ọwọrọ ke Armageddon ọmọn̄ ọtọn̄ọ.”

Etubom ekọn̄ emi ama ọfiọk se ikpọ bọmb iba kpọt ẹkenamde ke Nagasaki ye Hiroshima ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ekekperede ndikụre. Utọ enyene-ndịk nsobo oro  ekesịmde obio Japan iba emi akanam etubom ekọn̄ emi ọnọ “Armageddon” obufa enyịn̄—ọdọhọ ke enye edi ekọn̄ oro ẹdidade ata okopodudu n̄kpọekọn̄ ẹsobo ofụri ererimbot.

Mme owo ke ẹkop ndịk nte ke ẹkeme ndida ata okopodudu n̄kpọekọn̄ nsobo ofụri ererimbot. Ke iduọk isua 1960, ikpọ odudu ukara ererimbot ẹma ẹbot ikpọ enyene-ndịk n̄kpọekọn̄ oro ẹkemede ndida nsobo mme asua, inamke n̄kpọ m̀mê mmanie ẹtọn̄ọ ekọn̄. Ẹkebot mme enyene-ndịk n̄kpọekọn̄ emi man ẹda ẹsịn emem ke ererimbot. Edi ediwak owo ikereke ke ẹkeme ndida utọ usụn̄ emi nsịn emem.

Mfịn, ke ẹbot ata ekese okopodudu n̄kpọekọn̄, ndien ata ediwak owo ke ẹkpan̄a ke ekọn̄ oro ẹn̄wanade ke nsio nsio itie. Ndịk ke anam mme owo nte ke ẹkeme ndida mme okopodudu n̄kpọekọn̄ emi nsobo ofụri ererimbot. Okposụkedi ọdọn̄de ediwak owo ndikụt utịt ekọn̄, iwakke mbon oro ẹnịmde ke ẹkeme ndida ekọn̄ ntre ekọn̄.

Edi Bible etịn̄ aban̄a n̄wọrọnda ekọn̄ oro editrede kpukpru ekọn̄. Ẹkot ekọn̄ emi “Armageddon”—kpa se ediwak owo ẹkerede ke edi ekọn̄ oro ẹdidade ata okopodudu n̄kpọekọn̄ ẹsobo ofụri ererimbot. Didie ke Armageddon editre ekọn̄? Ibuotikọ oro etienede ọyọbọrọ mbụme emi.

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

DTRA Photo

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 4]

Nagasaki, Japan, 1945: USAF photo