Mbon Oro Nsan̄a Ndọ Mmọ Ẹkpade—Nso Idi Mfịna Mmọ? Didie ke Afo Ekeme Ndin̄wam?

Jeanne ikereke-kere ke ini obonde usan ye ikpan̄ ke okpokoro udia ke ufọk utemudia oro un̄wana mînen̄ekede idụk ke ekpri ufọk esie. Enye oyom ndidia udia. Edi okụt ke mbuari ke imọ ibon usan iba . . . onyụn̄ ọtọn̄ọ nditua. Enye etịm okpokoro udia ọnọ owo iba sia ama ekemehe enye ndinam ntre! Isua iba ẹbe tọn̄ọ edima ebe esie ekebet efere.

ỌSỌSỌN̄ mbon oro n̄kpọ emi mîwọrọke mmọ ndifiọk adan̄a nte esibiakde owo ke ini nsan̄a esie akpade. Ke nditịm ntịn̄, esida ini mbemiso owo enịm ke nsan̄a imọ akpa. Beryl, emi edide isua 72, ikenịmke ke ebe imọ akpa. Enye ọkọdọhọ ete: “N̄kenịmke ke ebe mi akpakpa. N̄kekemeke ndinịm ke ndikwe enye aba.”

Ke ẹma ẹkesịbe owo ubọk m̀mê ukot, esitie owo oro ke idem ndusụk ini nte ke ukot m̀mê ubọk imọ oro ke ododu. Kpasụk ntre, mbon oro ẹnen̄erede ẹfụhọ n̄kpa nsan̄a mmọ ẹsikere ndusụk ini ke “imokụt” edima nsan̄a mmimọ ke otuowo m̀mê ẹtịn̄ ikọ nte n̄kpọ eke ẹtịn̄de ẹnọ nsan̄a mmọ oro mîdụhe aba!

Mme ufan ye iman isiwakke ndifiọk se ẹkpenamde ke ini owo mmọ ofụhọde n̄kpa nsan̄a esie. Ndi ọmọfiọk owo emi nsan̄a esie akpade? Didie ke afo ekeme ndin̄wam? Nso ke oyom ọfiọk man ekeme ndin̄wam mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade ẹyọ mfụhọ mmọ? Didie ke afo ekeme ndin̄wam owo emi nsan̄a esie akpade afiak okop inem uwem?

Mme N̄kpọ Oro Owo Mîkpanamke

Esịt ekeme nditịmede mme ufan ye iman owo oro ofụhọde n̄kpa nsan̄a esie, ndien mmọ ẹkeme ndiyom ndinam enye okûtua  aba. Edi anam-ndụn̄ọde kiet emi akanamde ndụn̄ọde ye owo 700 emi nsan̄a mmọ ẹkpade, ekewet ete: “Owo inịmke ‘udomo ini’ oro akpanade owo ofụhọ n̄kpa.” Mmọdo, utu ke ndidomo ndikpan owo oro nsan̄a esie akpade nditua eyet, yak enye ada ini atua.—Genesis 37:34, 35; Job 10:1.

Okposụkedi emi afo ekemede ndin̄wam nnam ndutịm ubụkowo, kûkere ke ana imọ inam kpukpru n̄kpọ oro ẹban̄ade ubụkowo oro. Paul, eren isua 49 emi n̄wan esie akakpade, ọkọdọhọ ete: “Mma mma sia mbon oro ẹken̄wamde mi ẹkeyakde mi mbiere mme akpan n̄kpọ oro ẹban̄ade edibụk n̄wan mi. Esịt ama enen̄ede enem mi ndikụt ke n̄kpọ ẹma ẹsan̄a edifọn edifọn ke ini ẹkebụkde n̄wan mi. N̄kada oro nte akpatre ukpono oro n̄kenyenede ndinọ enye.”

Edi akpanikọ ke ndusụk owo ẹsiyom ẹn̄wam mmimọ. Eileen, ebeakpa emi edide isua 68, ọdọhọ ete: “Ama enen̄ede ọsọn̄ mi ndinam ndutịm edibụk ebe mi nnyụn̄ n̄wed mme n̄kpọ oro okoyomde ẹwet, sia ibuot mîkanaha mi sụn̄. Edi Ọbọn̄ ama ọdiọn̄ sia eyen mi ye n̄wan esie ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam mi.”

N̄ko, kûkop ndịk nditịn̄ mban̄a owo emi akpade. Beryl oro iketịn̄de iban̄a ọdọhọ ete: “Mme ufan mi ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam mi. Edi mma n̄kụt ke ediwak owo ikamaha nditịn̄ n̄kpọ mban̄a John ebe mi. Eketie nte n̄kpọ eke akanam enye mîkodụhe uwem, ndien oro ama abiak mi.” Nte ini akade, ekeme ndidọn̄ mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade nditịn̄ an̄wan̄wa mban̄a nsan̄a mmọ. Ndi emeti edinam mfọnido m̀mê n̄kpọ imam emi aban̄ade akpan̄kpa oro? Do, dọhọ ke imọn̄ ineme n̄kpọ emi ye nsan̄a esie; kûyak ndịk anam fi etre nditịn̄. Edieke ọfiọkde ke nsan̄a esie ayama nneme oro, tịn̄ se afo akadade ama nsan̄a esie m̀mê se enye ekesinamde. Emi ekeme ndin̄wam nsan̄a oro ofụhọde ọfiọk ke mbon en̄wen ẹtiene imọ ẹfụhọ.—Rome 12:15.

Ke ini an̄wamde owo oro nsan̄a esie akpade, kûnọ enye item ukaha. Kûnyịk enye anam  ubiere usọp usọp. * Utu ke oro, da mbufiọk bụp idemfo ete, ‘Nso ke n̄kpanam man n̄n̄wam ufan m̀mê iman mi ọyọ se iwọrọde enye?’

Se Afo Ekemede Ndinam

Owo oro nsan̄a esie akpade ayama ẹnọ imọ ata ata un̄wam ke usen ifan̄ ẹma ẹkebe tọn̄ọ nsan̄a esie akakpa. Ndi emekeme ndin̄wam enye ntem udia, nnọ mme iman esie oro ẹtode-to ẹdi itie ẹdu ke ufọk fo, m̀mê afo aka okodu ye enye?

Oyom ọfiọk n̄ko ke irenowo ye iban ẹkeme ndifụhọ n̄kpa ẹnyụn̄ ẹyọ ndobo ke nsio nsio usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ke ndusụk ebiet ke ererimbot, se ibede mbahade iba ke otu iren oro iban mmọ ẹkpade ẹsifiak ẹdọ ndọ ke ufan̄ isua kiet ye ubak tọn̄ọ iban mmọ ẹkekpa—n̄kpọ oro mme ebeakpa mîsiwakke ndinam. Nso idi ntak ukpụhọde emi?

Irenowo isiwakke ndifiak ndọ ndọ man ẹyụhọ udọn̄ idan̄ mmọ nte mme owo ẹsiwakde ndikere. Sia irenowo ẹsimade ndineme nneme ye iban mmọ kpọt, mmọ ẹsinen̄ede ẹkop ndobo ke ini iban mmọ ẹkpade. Edi mme owo ẹsiwak ndidọn̄ mme ebeakpa esịt, okposụkedi emi mme ufan ebe mmọ ẹsifrede mmọ ndusụk ini. Ndobo esinam ndusụk iren oro iban mmọ ẹkpade ẹfiak ẹdọ ndọ—okposụkedi emi ndusụk mmọ ẹkemede ndisọp n̄kaha. Ke ntem, mme ebeakpa ẹkeme ndiyọ ndobo n̄kan irenowo.

Edide ufan m̀mê iman fo edi eren m̀mê n̄wan, nso ke afo ekeme ndinam man an̄wam enye ọyọ ndobo? Helen, ebeakpa emi edide isua 49, ọdọhọ ete: “Esidọn̄ ediwak owo ndin̄wam, edi mmọ isinamke n̄kpọ ndomokiet man ẹn̄wam. Mmọ ẹsiwak ndidọhọ ẹte, ‘Edieke odude se n̄kemede ndinam, mbọk sian mi.’ Edi ama esinem mi ke ini ndusụk owo ẹkedọhọde ẹte, ‘Nyom ndika n̄kedep n̄kpọ. Ndi ọmọn̄ edi ika?’” Paul, emi kansa okowotde n̄wan esie, etịn̄ ntak emi ekesinemde imọ ke ini mbon en̄wen ẹkesidọhọde imọ idi ẹwọrọ. Enye ọdọhọ ete: “Ndusụk ini, ekeme nditie fi ke idem nte ke akpana odu ikpọn̄ m̀mê ke ikpanaha eneme se itịbede inọ fi ye mbon en̄wen. Edi ke ama okodu ye mbon en̄wen, idem enem fi esịt; unen̄ekede ukop aba ndobo. Afo edifiọk ke mme owo ẹkere ẹban̄a fi, ndien emi an̄wam fi ọyọ.” *

 Ini Oro Oyomde Ẹnen̄erede Ẹkere Ẹban̄a

Helen ama okụt ke ini emi ata ediwak iman imọ ẹkenyọn̄ọde ke imọ ikokop ndobo ikan. Enye ọdọhọ ete: “Mme ufan ye iman ẹsinọ owo ibetedem ke nsonso oro owo esie akpade, edi ekem ẹnyọn̄ọ ẹka mbubehe mmọ. Edi okwommọ idịghe ntre.” Ata mme ufan emi ẹtịmde ẹfiọk emi ẹsika iso ẹn̄wam owo oro ofụhọde do.

Owo oro nsan̄a ndọ esie akpade ekeme ndinen̄ede nyom mbon en̄wen ẹdu ye imọ ke mme utọ usen nte usenọfiọn̄ ndọ mmọ m̀mê usenọfiọn̄ emi nsan̄a esie akakpade. Eileen oro iketịn̄de iban̄a ọdọhọ ke akpan imọ isiyakke imọ ikop ndobo ke usenọfiọn̄ emi imọ ikọdọde ndọ. Enye ọdọhọ ete: “Kevin eyen mi esida mi ọwọrọ kpukpru isua ama ọwọn̄ọde edisịm usenọfiọn̄ oro. Mmesidia udia ye enye, ndien esidi n̄kpọ eka ye eyen.” Ndi ikpọfọnke eti usen emi iman m̀mê ufan fo oro nsan̄a esie akakpade edinen̄erede ofụhọ? Do emekeme ndidiomi man afo m̀mê mbon en̄wen ẹdu ye enye ke usen nnanenyịn oro.—Mme N̄ke 17:17.

Ndusụk owo ẹkụt ke mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade ẹkeme ndidọn̄ owo esịt. Annie, emi edide ebeakpa ke isua itiaita, etịn̄ ntem aban̄a ufan oro enye anamde ye ebeakpa en̄wen, ete: “Nte enye ọsọn̄de idem esinen̄ede otụk mi onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ mi n̄ka iso nyọ.”

Ih, ke ẹma ẹkekeme ndikot idem ndọn̄, mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade ẹkeme ndin̄wam mbon en̄wen ẹsọn̄ idem ẹnyụn̄ ẹnyene idotenyịn. Ebeakpa iba oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Bible, Ruth emi ekedide n̄kaiferi ye Naomi eka ebe esie, ẹma ẹn̄wam kiet eken. Mbụk oro otụkde owo do etịn̄ nte iban emi ndikekere mban̄a kiet eken akan̄wamde mmọ ẹkan mfụhọ ẹnyụn̄ ẹyọ nsọn̄ọn̄kpọ oro ekesịmde mmọ.—Ruth 1:15-17; 3:1; 4:14, 15.

Ini Eke Ẹkọkde

Man ẹtọn̄ọ ndifiak ndu uwem nte ẹkesidude, oyom mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade ẹnyene eti ibuot, oro edi, ẹnam se akpanade ẹnam ẹnọ idemmọ idahaemi kpa ye oro ẹsụk ẹtide nsan̄a mmọ. Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ama ọdọhọ ke odu “ini eke ẹtuade.” Edi enye ama ọdọhọ n̄ko ke enyene ndidu “ini eke ẹkọkde.”—Ecclesiastes 3:3, 4.

Paul oro iketịn̄de iban̄a ama ọnọ uwụtn̄kpọ nte esisọn̄de owo ndifre mban̄a ini edem. Enye ọdọhọ ete: “Ami ye n̄wan mi iketie nte n̄kpri eto iba emi ẹkekọmọde kiet eken ke idem ẹkọri. Edi ekem eto kiet akpa, ndien ẹdian̄ade enye ke idem eto enye eken, ẹyak enye eken ada ntre. Imeheke mi ndidu ikpọn̄.” Ediwak owo imaha ndifre enyịn mban̄a nsan̄a mmọ. Mbon en̄wen ẹkere ke ndidia uwem ekeme ndiwọrọ ke mmimọ imọsọsọp ifre nsan̄a mmimọ, ntre mmọ isimaha ndiwọrọ an̄wa m̀mê ndidian idem ye mme owo. Didie ke ẹkeme ndin̄wam mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade ẹfiak ẹkop nsọn̄idem sụn̄sụn̄—oro edi, ẹdu uwem mmọ nte ẹkesidude?

Akpa n̄kpọ ekeme ndidi ndin̄wam enye etịn̄ nte etiede enye ke idem. Herbert, emi n̄wan esie akakpade ke isua itiokiet emi ẹkebede, ọdọhọ ete: “Esinem mi ọsọn̄ ke ini isenowo ẹtiede sụn̄ ẹkpan̄ utọn̄ ẹkop nte ntịn̄de se isịnede mi ke esịt ke ebe oro. Mmenịm ke idịghe kpukpru ini ke n̄kesinem itie, edi mma mma nte mbon en̄wen ẹkekerede ẹban̄a mi.” N̄kpọ emi ekenemde Paul akan edi emi ufan esie oro enyenede mbufiọk ekesibụpde enye ndien ndien m̀mê n̄kpọ etie didie ye enye. Paul ọdọhọ ete, “Mma ndat esịt mban̄a nte enye ekesidade sụn̄sụn̄ ido obụp, mma nsinyụn̄ nsian enye nte etiede mi ke idem.”—Mme N̄ke 18:24.

Ke ini owo oro ofụhọde etịn̄de nte etiede imọ ke idem, utọ nte ndidọhọ ke imesitua n̄kpọfiọk, esịt esibiom imọ, m̀mê ke imesiyat esịt, enye ọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ oro edinamde enye afiak okop nsọn̄idem. Edidem David ndiketịn̄ ofụri se isịnede enye ke esịt nnọ Jehovah  Abasi, kpa akakan Ufan, akanam enye ‘adaha ke isọn̄’ ọdọn̄ idemesie esịt ke ini nsekeyen esie akakpade.—2 Samuel 12:19-23.

Okposụkedi emi mîsimemke ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, nte ini akade, oyom owo oro nsan̄a esie akpade afiak ọtọn̄ọ ndidu uwem nte enye ekesidude. Ntak mûkotke enye etiene edinam ndusụk n̄kpọ oro mbufo ẹsinamde kpukpru usen, utọ nte edika n̄kedep n̄kpọ, m̀mê edisan̄a mbọ ofụm? Ndi emekeme ndidọhọ ufan fo an̄wam fi anam ndusụk n̄kpọ? Usụn̄ en̄wen edi oro ndin̄wam owo oro utọ n̄kpọ oro ọwọrọde okûdu ikpọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ndi enye ekeme ndise mban̄a nditọwọn̄, m̀mê owụt fi nte ẹtemde udia oro enye enen̄erede ọfiọk nditem? Ndi enye ekeme ndin̄wam fi ndiọn̄ n̄kpọ ke ufọk? Ke adianade ye ndinam owo anam n̄kpọ oro esịnde udọn̄ ọnọ enye, ndikot enye edinam mme n̄kpọ emi anam enye ọfiọk ke uwem imọ osụk enyenyene se ọwọrọde.

Ke ini owo oro ofụhọde n̄kpa nsan̄a esie etịn̄de nte etiede enye ke idem ọnọ mbon en̄wen, enye ekeme nditọn̄ọ ndikop inem uwem sụn̄sụn̄, onyụn̄ ekeme ndidiomi ndinam mbufa n̄kpọ. Ntre ke ekedi ye Yonette, ebeakpa emi edide isua 44, emi onyụn̄ edide eka nditọ. Enye ọdọhọ ete: “Ama enen̄ede ọsọn̄ mi ndifiak ntọn̄ọ ndinam mme n̄kpọ oro n̄kesinamde! Ama enen̄ede ọsọn̄ ndinam utom esịtufọk, ndifiọk nte n̄kamade okụk, ndinyụn̄ nse mban̄a n̄kpri nditọ ita.” Edi nte ini akakade, Yonette ama ọfiọk ndinam n̄kpọ ke nde ke nde nnyụn̄ nneme nneme edifọn edifọn ye nditọ esie. Enye ama onyụn̄ ọtọn̄ọ ndibọ un̄wam n̄kpet n̄kpet ufan mmọ.

“Uwem Osụk Edi Ọsọn̄urua Enọ”

Oyom mme ufan ye iman ẹfiọk se owo oro ofụhọde n̄kpa nsan̄a esie oyomde man ẹkeme ndinen̄ede n̄n̄wam. Ke ediwak ọfiọn̄, idem ke ediwak isua, ẹma ẹkebe, oyodu ini emi owo oro nsan̄a esie akpade edikopde inem uwem ye ini emi enye edifụhọde. Ke akpanikọ, “ufen esịt” esie ekeme ndikpon.—1 Ndidem 8:38, 39.

Mme ini mfụhọ ntre ke owo oro ofụhọde do ekeme ndiyom nsịnudọn̄ man efep ndika iso ndu ikpọn̄. Utọ nsịnudọn̄ oro omokpụhọde uwem ediwak mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade. Claude, eren isua 60 emi n̄wan esie akakpade, emi onyụn̄ adade utom ukwọrọikọ idahaemi nte ubọkọkọ ke Africa, ọdọhọ ete: “Uwem osụk edi ọsọn̄urua enọ, idem ke nsan̄a owo ama akakpa.”

Uwem owo oro nsan̄a esie akpade itiehe aba nte eketiede. Edi mbon oro ẹdude uwem ẹsụk ẹnyenyene ekese ndinọ mbon en̄wen.—Ecclesiastes 11:7, 8.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 11]

Ata mme ufan ẹsika iso ẹn̄wam owo oro ofụhọde

[Ekebe/Ndise ke page 12]

 Ndi N̄kpenenịm N̄kpọ Oro Nsan̄a Mi Akpade Ọkpọn̄?

Helen, emi ebe esie akakpade ke isua ifan̄ emi ẹbede, ọdọhọ ete: “Mma mbon ekese n̄kpọ oro ebe mi akakpade ọkpọn̄. Mme n̄kpọ emi ẹnam mi nnen̄ede ndat esịt nte ini akade. N̄koyomke ndisọsọp nduọn̄ọ n̄kpọ esie koro nte etiede owo ke idem ekeme ndinen̄ede n̄kpụhọde nte ini akade.”

Edi Claude, emi n̄wan esie akakpade ke se ikande isua ition emi ẹbede, ọdọhọ ete: “Ama edi ami, nyomke ndikụt mme n̄kpọ esie sia oro mîdiyakke mi mfre enye. Ndiduọn̄ọ n̄kpọ esie an̄wam mi nsọp nnịm ke enye akpa onyụn̄ anam n̄keme ndiyọ.”

Se owo iba emi ẹtịn̄de owụt nte se mme owo ẹkemede ndimek ndinam ye n̄kpọ nsan̄a mmọ oro ẹkpade ekemede ndinen̄erede n̄kpụhọde. Mmọdo, nti ufan ye iman ididomoke ndinyịk owo oro nsan̄a esie akpade anam ekikere mmimọ.—Galatia 6:2, 5.

[Ndise ke page 9]

Ndi odu akpan usenọfiọn̄ emi ẹdinen̄erede ẹyom un̄wam fo?

[Ndise ke page 9]

Ti ndidọhọ mmọ ẹdi iwọrọ

[Ndise ke page 10]

Sịn mbon oro nsan̄a mmọ ẹkpade ke mme n̄kpọ oro afo esinamde kpukpru usen m̀mê ẹdara edinam ini nduọkodudu