KPUKPRU nnyịn imesikụt mme owo ẹyatde esịt, nnyịn ke idem nnyịn imesinyụn̄ iyat esịt ndusụk ini. Ekeme ndidi imọfiọk ke ọkpọsọn̄ iyatesịt ifọnke, edi imesiwak ndikere ke imenyene eti ntak ndiyat esịt, akpan akpan ke ini owo anamde se nnyịn ikerede ke ifọnke. American Psychological Association ẹkam ẹdọhọ ke inyeneke se idiọkde ye iyatesịt.

Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke se mmọ ẹtịn̄de emi enen, ke emi aka nditie nte se Abasi ọkọdọhọde apostle Paul ewet. Se Paul eketịn̄de owụt ke enyene ini emi owo ekemede ndiyat esịt. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹyat esịt, edi ẹkûnam idiọkn̄kpọ; ẹkûyak utịn osụhọde edisịm iyatesịt mbufo.” (Ephesus 4:26) Ndi ikọ esie ọwọrọ ke akpana isiyat esịt iwụt nte n̄kpọ abiakde nnyịn eketre? Mîdịghe, ndi akpana isimụm idem ikama ke ini n̄kpọ ayatde nnyịn?

Ke ini Paul ọkọnọde item emi odude ke Ephesus 4:26, etie nte ikọ andiwet psalm emi ke enye eketi: “Ẹyat esịt, edi ẹkûnam idiọkn̄kpọ.” (Psalm 4:4) Nso ikanam Paul ọnọ item emi? Kop se enye eketịn̄de mi ke ufanikọ 31: “Ẹsion̄o kpukpru idiọk udu ye iyatesịt ye ifụtesịt ye mfiori ye ikọ isụn̄i ẹfep ke idem mbufo ọkọrọ ye kpukpru idiọkn̄kpọ.” Paul okoyom mme Christian ẹsimụm idem ẹkama ke ini n̄kpọ ayatde mmọ. American Psychological Association ẹdọhọ n̄ko ẹte: “Ndụn̄ọde oro ẹnamde owụt ke edieke owo mîmụmke idem ikama ke ini n̄kpọ ayatde enye, ke enye ekeme ndiduọ obom, ndien obom ikemeke ndin̄wam owo . . . ese aban̄a mfịna oro odude.”

Ntre, didie ke ikeme ndisio iyatesịt ke esịt nnyịn mfep nnyụn̄ mbọhọ kpukpru afanikọn̄ oro iyatesịt esidade edi? Edidem Solomon emi ekedide owo ọniọn̄ ekewet ete: “Ikike owo iyakke enye ọsọp iyatesịt, onyụn̄ eye enye ndifen ndudue.” (Mme N̄ke 19:11) Didie ke “ikike” esin̄wam owo ke ini esịt ọtọn̄ọde ndiyat enye?

Owo emi enyenede ikike edi owo emi etịmde ese n̄kpọ onyụn̄ odomode ndifiọk ntak emi n̄kpọ etịbede. Didie ke ikike ekeme ndin̄wam nnyịn ke  ini owo eduede nnyịn m̀mê ke ini owo anamde se ibiakde nnyịn?

Esịt ekeme ndiyat nnyịn ke ini ẹfịkde nnyịn m̀mê mbon en̄wen. Edi edieke inamde n̄kpọ itiene nte n̄kpọ oro abiakde nnyịn, imekeme ndiduọ obom inyụn̄ inam idem nnyịn m̀mê mbon en̄wen ibak. Iyatesịt etie nte ikan̄. Edieke owo mîkpemeke, ekpri ikan̄ ekeme ndita ofụri ufọk nnịm ke isọn̄. Kpasụk ntre, iyatesịt ekeme ndibiat eti enyịn̄ oro inyenede inyụn̄ iyakke idi aba ufan ye mbon en̄wen; iyatesịt akam ekeme ndinam nnyịn idịghe aba ufan Abasi. Ntre, ke ini esịt ọtọn̄ọde ndiyat nnyịn, ọkpọfọn isifiak ikere se inamde esịt ayat nnyịn. Nditie n̄kere ofụri se iketịbede ye se ikpanamde n̄kpọ oro etịbe ekeme ndinam isimụm idem ikama.

Akayak nsịn̄ Edidem David ete Solomon akpakakama iyịp ke ini ete kiet emi ekekerede Nabal akanamde se ibiakde enye, mîkpedịghe emi owo akan̄wamde enye etịm ekere ofụri se iketịbede ye se enye akaduakde ndinam. David ye n̄kparawa esie ẹma ẹkpeme erọn̄ Nabal ke wilderness Judah, iyakke n̄kpọ anam mmọ. Ekem, ke ini David okopde ke Nabal ke afat erọn̄ esie idet, enye ama ọdọn̄ n̄kparawa esie ẹkedọhọ enye ọnọ mmimọ udia. Nabal ama ọdọhọ mmọ ete: “Nte ami ndimen uyo mi ye mmọn̄ mi ye unam oro n̄wotde nnọ mme andifat erọn̄ mi idet ndinọ mbon oro mmen̄kam mfiọkke ebiet emi mmọ ẹtode?” Ata usọn̄enyịn̄ ke emi ekedi! Ke ini David okopde emi, enye ye n̄kparawa esie 400 ẹma ẹdaha ẹka ndiwot Nabal ye ofụri ufọk esie.—1 Samuel 25:4-13.

Abigail an̄wan Nabal ama okop se ebe esie akanamde onyụn̄ adaha aka ndikụt David. Ke ini enye osobode ye David ye n̄kparawa esie, enye ama ọduọ David ke ukot onyụn̄ ọdọhọ ete: “Mbọk, yak ofụn an̄wan fo etịn̄ ikọ esịn fi ke utọn̄, afo nyụn̄ kpan̄ utọn̄ ke se ofụn an̄wan fo oyomde nditịn̄.” Ekem enye ama ọdọhọ David ke Nabal edi ata ndisịme onyụn̄ ọdọhọ ke David ayatua n̄kpọfiọk edieke enye osiode usiene onyụn̄ ọduọkde iyịp.—1 Samuel 25:24-31.

Didie ke ikọ Abigail akan̄wam David afiak ekere ofụri se iketịbede ye se enye akaduakde ndinam? Akpa kan̄a, David ama okụt ke Nabal edi ndisịme. Ọyọhọ iba, enye ama okụt ke imọ iyakama iyịp edieke isiode usiene. Kpa nte ekedide ye David, n̄kpọ ekeme ndiyat fi esịt. Edieke edide ntre, nso ke afo akpanam? Ufọkibọk kiet ẹkedọhọ ẹte: “Nen̄ede kot ibifịk nyụn̄ bat kiet sịm duop.” Tuak da kere se ikadade mfịna oro idi ye se iditịbede edieke anamde se aduakde ndinam oro. Yak ikike an̄wam fi.—1 Samuel 25:32-35.

Bible an̄wam ediwak owo mfịn ẹsimụm idem ẹkama ke ini n̄kpọ abiakde mmọ. Sebastian etịn̄ nte imọ ikekpepde ndisimụm idem n̄kama ke ini n̄kpọ abiakde imọ. Enye ọdọhọ ke imọ ikedi isua 23 ini oro, ikonyụn̄ idu ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Poland. Kop se enye etịn̄de mi: “Akpa n̄kpọ oro nsinamde edi ndikere mban̄a mfịna oro odude. Ekem mmesidomo ndinam item Bible. Mmọfiọk ke idụhe n̄wed emi ọfọnde nte Bible.”

Ukem se Setsuo akanamde edi oro. Enye ọdọhọ ete: “Mma nsiduat owo ekededi oro anamde se ibiakde mi ke itieutom. Edi idahaemi n̄kpepde Bible mi, utu ke ndiduat owo, mmesibụp idemmi mbụme emi: ‘Anie edi ntak mfịna emi? Okûdi ami n̄kam ndi mfịna?’” Setsuo ama esibụp idemesie mbụme emi, ndien emi ama esinam enye omụm idem akama.

Esịt ekeme ndinen̄ede nyat fi, edi Ikọ Abasi ekeme ndin̄wam fi omụm idem akama. Edieke anamde nti item Bible onyụn̄ ọdọhọde Abasi an̄wam fi, afo n̄ko eyenyene ikike ndien emi ayan̄wam fi esimụm idem akama ke ini n̄kpọ abiakde fi.