Ndidiọn̄ọ Mme Ata Andituak Ibuot ke Utịt Ini
Ibuot Efịteba
Ndidiọn̄ọ Mme Ata Andituak Ibuot ke Utịt Ini
1. Nte ẹwụtde ke Daniel ibuot 7, n̄wọrọnda n̄kpọntịbe ewe ẹkenyene ndisịm ekpri otu mme owo oro mînyeneke ukpeme ke eyo nnyịn?
OKOPODUDU ukara ererimbot an̄wana idiọk idiọk ye ekpri otu mme owo oro mînyeneke ukpeme. Mmọ ẹbọhọ ofụri ofụri ẹnyụn̄ ẹfiak ẹkop nsọn̄idem—itoho ke ukeme idemmọ edi koro Jehovah Abasi ada mmọ ke ọsọn̄urua n̄kpọ. Daniel ibuot 7 ama ebem iso etịn̄ aban̄a mme n̄kpọntịbe ẹmi, ẹmi ẹketịbede ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ikpehe ọyọhọ isua ikie 20 emi. Nte ededi, mmanie ke mbon ẹmi ẹkedi? Kpa ibuotn̄wed oro ke Daniel eketịn̄ aban̄a mmọ nte “edisana ikọt Ata Edikon̄,” Jehovah Abasi. Enye n̄ko ama ayarade nte ke mbon ẹmi ke akpatre ẹdidi mme nsan̄a andikara ke Obio Ubọn̄ Messiah!—Daniel 7:13, 14, 18, 21, 22, 25-27.
2. (a) Didie ke Jehovah ekere aban̄a mme asan̄autom esie oro ẹyetde aran? (b) Nso ididi edinam oro owụtde eti ibuot nditiene ke mme ini emi?
2 Nte nnyịn ikokụtde ke Daniel ibuot 11, edidem edem edere eyesịm ata utịt esie ke ama ekesịn ifụre eke spirit isọn̄ mme anam-akpanikọ ẹmi ke itiendịk. (Daniel 11:45; men Ezekiel 38:18-23 domo.) Ih, Jehovah esinen̄ede ekpeme mme anam-akpanikọ mbon oro ẹyetde aran. Psalm 105:14, 15 asian nnyịn ete: “[Jehovah asua] ọnọ ndidem aban̄a mmọ; ete, Mbufo ẹkûtụk mbon ẹmi nyetde aran nnịm ke idem mi, ẹkûnyụn̄ ẹnam mme prophet mi idiọk.” Nte afo unyịmeke, ndien, ute ke ntịme ntịme ini ẹmi, okpowụt ọniọn̄ “akwa otu owo” oro ibat mmọ osụk ọkọride-kọri nditịm nsịk n̄kpere edisana ikọt ẹmi nte ẹkekeme? (Ediyarade 7:9; Zechariah 8:23) Jesus Christ ama esịn udọn̄ ọnọ mbon mbieterọn̄ ndinam ukem oro—ẹdiana kiet ye nditọete esie eke spirit oro ẹyetde aran ebe ke ndinọ mmọ ibetedem ke utom mmọ.—Matthew 25:31-46; Galatia 3:29.
3. (a) Ntak mîdịghe mmemmem n̄kpọ ndikụt mme anditiene Jesus oro ẹyetde aran nnyụn̄ n̄ka iso ndu ye mmọ? (b) Didie ke Daniel ibuot 12 edin̄wam ke afan̄ emi?
3 Nte ededi, Asua Abasi, Satan, ke an̄wana ekọn̄ ke ofụri ukeme esie ye mbon oro ẹyetde aran. Enye emesịn udọn̄ ọnọ nsunsu ido ukpono, enyenede uforo ke ndida mme abian̄a abian̄a Christian nyọhọ ererimbot. Nte utịp, ẹmetụn ediwak owo usụn̄. Mbon en̄wen ikam inyeneke idotenyịn edikụt mbon oro ẹdade ẹnọ ido ukpono akpanikọ. (Matthew 7:15, 21-23; Ediyarade 12:9, 17) Idem mbon oro ẹkụtde “ekpri otu erọn̄” ẹnyụn̄ ẹbuanade ye mmọ ẹnyene ndin̄wana man ẹmụm mbuọtidem mmọ ẹkama, koro ererimbot emi oyoyom ndibiat mbuọtidem mmọ kpukpru ini. (Luke 12:32) Nso kaban̄a fi? Nte afo omokụt “edisana ikọt Ata Edikon̄,” ndien nte afo ke abuana ye mmọ? Nte afo ọmọfiọk eti uyarade oro owụtde nte ke mbon oro afo okụtde ke akpanikọ ẹdi mbon ẹmi Abasi emekde? Utọ uyarade oro ekeme ndisọn̄ọ mbuọtidem fo. Enye n̄ko ekeme nditịm fi idem ndin̄wam mbon efen ẹkụt ndutịme oro odude ke ido ukpono eke ererimbot mfịn. Daniel ibuot 12 esịne ekese anyan̄a-uwem ifiọk emi.
AKWA ỌBỌN̄ ỌTỌN̄Ọ EDINAM
4. (a) Daniel 12:1 ebem iso etịn̄ nso nsio nsio n̄kpọ iba aban̄a Michael? (b) Ke Daniel, edidem ‘ndidada’ esiwak ndiwọrọ nso?
4 Daniel 12:1 ọdọhọ ete: “Ke ini oro Michael akwa ọbọn̄ emi adade aban̄a nditọ orụk fo, ayadaha ada.” Ufan̄ikọ emi ebem iso etịn̄ nsio nsio n̄kpọ iba ẹmi aban̄a Michael: kiet, nte ke enye ‘adada,’ ọnọde ekikere aban̄a nte n̄kpọ ẹtiede ke ndusụk ikpehe ini; ọyọhọ iba, nte ke enye “ayadaha ada,” ọnọde ekikere aban̄a n̄kpọntịbe oro edidade itie ke ikpehe ini oro. Akpa, nnyịn iyom ndifiọk ikpehe ini emi Michael “adade aban̄a nditọ orụk [Daniel].” Ti ete Michael edi enyịn̄ emi ẹnọde Jesus ke ntak utom oro enye anamde nte Andikara eke heaven. Editịn̄ nte ke enye ‘adada’ eti nnyịn aban̄a usụn̄ oro ẹdade ikọ emi ẹtịn̄ ikọ ke ebiet efen ke n̄wed Daniel. Enye awak nditịn̄ mban̄a edinam edidem, utọ nte enye ndida ubọn̄.—Daniel 11:2-4, 7, 20, 21.
5, 6. (a) Ke ewe ikpehe ini ke Michael adada? (b) Ini ewe ndien didie ke Michael ‘adaha ada,’ ndien ye nso utịp?
5 Ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke angel mi eketịn̄ aban̄a ikpehe ini emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke ebiet efen ke prọfesi Bible. Jesus okokot enye “edidu” esie (Greek, pa·rou·si’a), ke ini enye edikarade nte Edidem ke heaven. (Matthew 24:37-39, NW) Ẹkot n̄ko ikpehe ini emi “ukperedem ini” ye “utịt ini.” (2 Timothy 3:1; Daniel 12:4, 9) Toto nte ikpehe ini oro ọkọtọn̄ọ ke 1914, Michael ke adada nte Edidem ke heaven.—Men Isaiah 11:10; Ediyarade 12:7-9 domo.
6 Nte ededi, ini ewe ke Michael ‘adaha ada’? Ke ini enye adahade ada ndinam akpan edinam. Jesus edinam emi ke ini iso. Ediyarade 19:11-16 etịn̄ ke ntịn̄nnịm ikọ aban̄a Jesus nte okopodudu Edidem Messiah adade iso uwat ọnọ udịm mme angel onyụn̄ adade nsobo ọsọk mme asua Abasi. Daniel 12:1 aka iso ete: “Ndien ini oro eyedi ini ukụt emi orụk esie akanam mîdụhe toto nte idụt okodu.” Nte Akwa Ebiereikpe Jehovah, Christ ayada utịt ọsọk ofụri idiọk editịm n̄kpọ emi ke ini “akwa ukụt” oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a.—Matthew 24:21; Jeremiah 25:33; 2 Thessalonica 1:6-8; Ediyarade 7:14; 16:14, 16.
7. (a) Nso idotenyịn idu inọ kpukpru mme anam-akpanikọ ke “ini ukụt”? (b) Nso idi n̄wed Jehovah, ndien ntak edide akpan n̄kpọ ndikụt enyịn̄ owo ke esịt?
7 N̄kpọ editie didie ye mbon oro ẹwụtde mbuọtidem ke ini nsobo emi? Ẹma ẹka iso ẹsian Daniel ẹte: “Ke ini oro orụk fo ẹyebọhọ, kpukpru mmọ ẹmi ẹwetde ẹsịn ke n̄wed oro.” (Men Luke 21:34-36 domo.) Nso idi n̄wed emi? Ke nditịm ntịn̄, enye ada aban̄a Jehovah Abasi nditi mbon oro ẹnamde uduak esie. (Malachi 3:16; Mme Hebrew 6:10) Mbon oro ẹwetde enyịn̄ ke n̄wed uwem emi ẹdi mbon oro ẹnyenede ifụre ẹkan ke ererimbot, koro mmọ ẹnyenede ukpeme Abasi. Se ededi unan oro esịmde mmọ, ẹkeme ẹyenyụn̄ ẹkọk enye. Idem ọkpọkọm n̄kpa esịm mmọ mbemiso “ini ukụt” oro edide mi edisịm, mmọ ẹdu ifụre ifụre ke ibuot uti n̄kpọ Jehovah oro mînyeneke adan̄a. Enye eyeti mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹset ke Tọsịn Isua Ukara Jesus Christ.—Utom 24:15; Ediyarade 20:4-6.
NDISANA IKỌT ‘ẸDEMEDE’
8. Daniel 12:2 ọnọ nso inem inem idotenyịn?
8 Ke akpanikọ, idotenyịn ediset ke n̄kpa edi n̄kpọ ndọn̄esịt. Daniel 12:2 etịn̄ aban̄a enye, ọdọhọde ete: “Ndien ediwak mmọ ẹmi ẹdede idap ke ntan isọn̄ ẹyedemede: usụk ẹyedemede ẹdụk ke nsinsi uwem, usụk ke bụt ye nsinsi esuene.” (Men Isaiah 26:19 domo.) Mme ikọ ẹmi ẹkeme nditịm nti nnyịn aduai-owo-idem un̄wọn̄ọ Jesus Christ emi aban̄ade ediset ke n̄kpa eke kpukpru orụk owo ẹmi ẹdude ke otu mbon oro ẹdinamde ẹset ẹdidu uwem ke isọn̄. (John 5:28, 29) Nso aduai-owo-idem idotenyịn ke emi edi ntem! Kam kere nte ẹnọde ndima ufan ye ubon—ẹmi ẹkpan̄ade ke emi—ifet ndifiak ndu uwem ke ini iso! Edi un̄wọn̄ọ emi ke n̄wed Daniel etịn̄ akpan akpan aban̄a orụk ediset ke n̄kpa efen—enye oro ama akadada itie. Didie ke oro ekeme ndidi ntre?
9. (a) Ntak owụtde eti ibuot ndidori enyịn nte ke Daniel 12:2 eyenyene edisu ke ukperedem ini? (b) Prọfesi oro etịn̄ aban̄a ewe orụk ediset ke n̄kpa, ndien nnyịn isan̄a didie ifiọk?
9 Kere ban̄a udọn̄ikọ oro. Akpa ufan̄ikọ ke Da ibuot 12, nte nnyịn ikokụtde, inyeneke n̄kpọ ndinam ye utịt editịm n̄kpọ emi kpọt, edi enyene n̄ko ndinam ye ofụri ikpehe ukperedem ini. Ke akpanikọ, ekese ke ibuotn̄wed oro inyeneke edisu ke paradise isọn̄ oro edide, edi enyene ke utịt ini. Nte ediset ke n̄kpa ada itie ke ikpehe ini emi? Apostle Paul ama ewet aban̄a ediset ke n̄kpa “mmọ ẹmi ẹdide ikọt Christ” nte adade itie ‘ke ini edidu esie.’ Nte ededi, ẹnam mbon oro ẹsetde ẹdụk uwem ke heaven ẹdi se “mîdikemeke ndibiara aba.” (1 Corinth 15:23, 52) Owo inamke baba mmọ ndomokiet ẹset ẹdụk “ke bụt ye nsinsi esuene” emi ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Daniel 12:2. Ndi orụk ediset ke n̄kpa efen odu? Ke Bible, ediset ke n̄kpa esinyene se ọwọrọde ke n̄kan̄ eke spirit ndusụk ini. Ke uwụtn̄kpọ, Ezekiel ye Ediyarade ẹsịne ntịn̄nnịm etop ẹmi ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye edifiak n̄kop nsọn̄idem ke n̄kan̄ eke spirit, m̀mê ediset ke n̄kpa.—Ezekiel 37:1-14; Ediyarade 11:3, 7, 11.
10. (a) Ke nso usụn̄ifiọk ke ẹkenam nsụhọ oro ẹyetde aran ẹset ke utịt ini? (b) Didie ke ndusụk ke otu nsụhọ oro ẹyetde aran ẹmi ẹkenamde ẹset ẹkedemede ẹdụk “bụt ye nsinsi esuene”?
10 Ndi mme asan̄autom Abasi oro ẹyetde aran ẹnyene utọ edifiak n̄kop nsọn̄idem eke spirit oro ke utịt ini emi? Ih! Edi ata idem n̄kpọ ke mbụk nte ke 1918 ekpri nsụhọ eke mme anam-akpanikọ Christian ẹma ẹdu ke idak n̄wọrọnda en̄wan oro eketịmerede an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ oro ẹtịmde. Ekem, ke 1919 mmọ ẹma ẹfiak ẹnyene uwem ke usụn̄ifiọk eke spirit, okposụkedi eketiede nte ikemeke nditịbe. Akpanikọ emi ekem ye se ẹtịn̄de ẹban̄a ediset ke n̄kpa oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Daniel 12:2. Ndusụk mmọ ‘ẹma ẹdemede’ ke n̄kan̄ eke spirit ini oro ye ke oro ama ekebe. Nte ededi, ke mfụhọ, idịghe kpukpru mmọ ẹkeka iso ẹdu ke eti idaha eke spirit. Mbon oro ẹmekde ndisịn Edidem Messiah ẹnyụn̄ ẹkpọn̄de utom Abasi ke ẹma ẹkenam mmọ ẹdemede ẹma ẹdia “bụt ye nsinsi esuene” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Daniel 12:2. (Mme Hebrew 6:4-6) Nte ededi, mme anam-akpanikọ mbon oro ẹyetde aran, ẹmi ẹdade idaha oro mmọ ẹkefiakde ẹkop nsọn̄idem ke n̄kan̄ eke spirit ẹnam n̄kpọ ke eti usụn̄, ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ẹnọ Edidem Messiah ibetedem. Ke akpatre, nte prọfesi ọdọhọde, edinam akpanikọ mmọ ada esịm “nsinsi uwem.” Mfịn, nsọn̄idem eke spirit mmọ ke ẹsobode ubiọn̄ọ an̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ mmọ.
MMỌ ‘ẸYAMA NTE NTANTAỌFIỌN̄’
11. Mmanie ẹdi “mmọ eke ẹnyenede eti ibuot” mfịn, ndien ke nso usụn̄ifiọk ke mmọ ẹyama nte ntantaọfiọn̄?
11 Ufan̄ikọ iba oro ẹtienede ke Daniel ibuot 12 ẹkam ẹnen̄ede ẹn̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ “edisana ikọt Ata Edikon̄.” Ke ufan̄ikọ 3 angel oro asian Daniel ete: “Mmọ eke ẹnyenede eti ibuot ẹyeyama nte ikpa-enyọn̄ ayamade: mmọ eke ẹnamde ediwak owo ẹkabade ẹdi edinen, ẹyenyụn̄ ẹbiet ntanta-ọfiọn̄ ke nsinsi-nsinsi.” Mmanie ẹdi “mmọ eke ẹnyenede eti ibuot” mfịn? Uyarade afiak owụt nte edide kpa “edisana ikọt Ata Edikon̄.” Kamse, anie ke mîbọhọke anam-akpanikọ nsụhọ oro ẹyetde aran ekenyene eti ibuot ndifiọk nte ke Michael, kpa Akwa Ọbọn̄, ama ọtọn̄ọ ndida nte Edidem ke 1914? Ebede ke ndikwọrọ utọ akpanikọ emi—ọkọrọ ye edinyene edu uwem Christian—mmọ ke “ẹyayama nte ntantaọfiọn̄” ke ererimbot emi ama ekekịm ke n̄kan̄ eke spirit. (Philippi 2:16; John 8:12) Kaban̄a mmọ, Jesus ama etịn̄ prọfesi ete: “Adan̄aoro ndinen owo ẹyeyama nte utịn ke Obio Ubọn̄ Ete mmọ.”—Matthew 13:43.
12. (a) Ke utịt ini, didie ke mbon oro ẹyetde aran ẹbuana ke ‘ndinam ediwak owo ẹkabade ẹdi edinen’? (b) Didie ke mbon oro ẹyetde aran ẹdinam ediwak owo ẹkabade ẹdi edinen ẹnyụn̄ ‘ẹyama nte ntantaọfiọn̄’ ke Tọsịn Isua Ukara Christ?
12 Daniel 12:3 akam asian nnyịn aban̄a utom emi mme Christian oro ẹyetde aran mi ẹdinamde ke utịt ini. Mmọ ‘ẹyenam ediwak owo ẹkabade ẹdi ndinen.’ Nsụhọ oro ẹyetde aran ẹma ẹtọn̄ọ nditan̄ se ikosụhọde ke otu 144,000 nsan̄a mme ada udeme ye Christ mbok. (Rome 8:16, 17; Ediyarade 7:3, 4) Ke ẹma ẹkekụre utom oro—nte an̄wan̄ade ke ufọt ufọt iduọk isua 1930—mmọ ẹma ẹtọn̄ọ nditan̄ “akwa otu owo” eke “mme erọn̄ en̄wen” mbok. (Ediyarade 7:9; John 10:16) Mmọ ẹmi n̄ko ẹwụt mbuọtidem ke uwa ufak Jesus Christ. Ke ntre, mmọ ẹnyene edisana idaha ke iso Jehovah. Ke ẹwakde ẹsịm ediwak miliọn mfịn, mmọ ẹda idotenyịn edibọhọ nsobo idiọk ererimbot emi edide ke ọsọn̄urua n̄kpọ. Ke Tọsịn Isua Ukara Christ, Jesus ye nsan̄a ndidem ye mme oku esie 144,000 ẹyeda ọyọhọ ọyọhọ ufọn ufak ẹnam n̄kpọ ke ibuot okop-item ubonowo ke isọn̄, ke ntre ẹn̄wamde kpukpru owo oro ẹwụtde mbuọtidem ndibọhọ kpukpru akpatre idiọn̄ọ idiọkn̄kpọ ẹkebọde ẹto Adam. (2 Peter 3:13; Ediyarade 7:13, 14; 20:5, 6) Ke ọyọhọ ọyọhọ usụn̄ifiọk, mbon oro ẹyetde aran adan̄aoro ẹyebuana ke ‘ndinam ediwak owo ẹkabade ẹdi ndinen’ ẹyenyụn̄ ‘ẹyama nte ntantaọfiọn̄’ ke heaven. Nte afo amada idotenyịn edidu uwem ke isọn̄ ke idak ubọn̄ ubọn̄ ukara Christ eke heaven ye mme nsan̄a andikara esie ke akpan n̄kpọ? Nso ifet ke edi ntem ndibuana ye “edisana ikọt” ke ndikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi emi!—Matthew 24:14.
MMỌ “ẸYEYỌRỌ ẸDI, ẸYỌRỌ ẸKA”
13. Ke nso usụn̄ifiọk ke ẹkedịp ẹnyụn̄ ẹnịm seal ke mme ikọ eke n̄wed Daniel?
13 Se angel eketịn̄de ọnọ Daniel, emi ọkọtọn̄ọde ko ke Daniel 10:20, edisịm utịt idahaemi ye mme inem inem ikọ ẹmi: “Ndien afo, Daniel, dịp ikọ ẹmi, nyụn̄ nịm seal ke n̄wed, tutu esịm ke utịt ini. Ediwak owo ẹyeyọrọ ẹdi, ẹyọrọ ẹka, ndien ifiọk oyokpon aka iso.” (Daniel 12:4) Ke akpanikọ, ẹma ẹdịp ẹnyụn̄ ẹnịm seal ke ekese n̄kpọ oro ẹkenọde Daniel odudu spirit ndiwet man mme owo ẹkûfiọk. Kamse, Daniel ke idemesie ama ewet ke ukperedem ete: “Ami n̄kop, edi ntịmke mfiọk.” (Daniel 12:8) Ke usụn̄ifiọk emi ke ẹkenịm seal ke n̄wed Daniel ke ediwak isua ikie. Nso kaban̄a mfịn?
14. (a) Ke “utịt ini,” mmanie ‘ẹyọrọ ẹdi ẹyọrọ ẹka,’ ndien ke m̀mọ̀n̄? (b) Nso uyarade idu nte ke Jehovah ọmọdiọn̄ ‘ẹdiyọrọ’ emi?
14 Edi n̄kpọ ukpono ndidu uwem ke “utịt ini” emi ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke n̄wed Daniel. Nte ẹketịn̄de ke prọfesi, ediwak mme anam-akpanikọ ‘ẹma ẹyọrọ ẹdi, ẹyọrọ ẹka’ ke mme page Ikọ Abasi. Nso ikedi utịp? Ye edidiọn̄ Jehovah, ata ifiọk omokpon. Ẹdiọn̄ mme anam-akpanikọ Ntiense Jehovah oro ẹyetde aran ke ndinọ mmọ ọniọn̄ oro an̄wamde mmọ ndifiọk nte ke Eyen owo ama akabade edi Edidem ke 1914, ndifiọk mme unam eke prọfesi Daniel, nditọt mban̄a “mbubiam n̄kpọ eke osobode”—mmọ ẹmi ẹnyụn̄ ẹdi sụk ibat ibat uwụtn̄kpọ. (Daniel 11:31) Do, akpakịp ifiọk emi edi n̄kpọ efen oro ẹdade ẹdiọn̄ọ “edisana ikọt Ata Edikon̄.” Edi Daniel ama ọbọ uyarade efen efen.
‘ẸNUAK’ MMỌ ‘MBAI MBAI’
15. Nso mbụme ke angel obụp idahaemi, ndien mbụme emi ekeme nditi nnyịn mban̄a mmanie?
15 Nnyịn imeti ke Daniel ọkọbọ mme etop ẹtode angel mi ke mben “akwa akpa” Hiddekel, emi n̄ko ẹdiọn̄ọde nte Tigris. (Daniel 10:4) Enye ke emi okụt edibotn̄kpọ ita mi ẹdide angel onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ami Daniel nse, ndien, sese, owo iba en̄wen ke ẹda, kiet ke mben akpa ke edem emi, kiet ke mben akpa ke edem oko. Ndien owo kiet obụp owo oro esịnede linen, emi ẹdade ke enyọn̄ mmọn̄ akpa, ete, Adan̄a ini didie ke utịt mme utịbe n̄kpọ ẹmi edidi?” (Daniel 12:5, 6) Mbụme oro angel obụpde mi ekeme ndifiak nti nnyịn mban̄a “edisana ikọt Ata Edikon̄.” Ke ntọn̄ọ “utịt ini,” ke 1914, mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a mbụme oro ọdọhọde m̀mê edibịghi adan̄a didie mbemiso mme un̄wọn̄ọ Abasi ẹsude. Nte ke mmọ ke prọfesi emi etịn̄ aban̄a ana in̄wan̄în̄wan̄ ke ibọrọ oro ẹnọde ke mbụme emi.
16. Nso prọfesi ke angel etịn̄, ndien didie ke enye ọsọn̄ọ etịn̄ nte edisu esie edide akpanikọ?
16 Mbụk Daniel aka iso ete: “Ndien n̄kop uyo owo oro esịnede linen, emi adade ke enyọn̄ mmọn̄ akpa, ndien enye emenede ubọk nnasia esie ye ubọk ufien esie ke enyọn̄, onyụn̄ otomo enye emi odude uwem ke nsinsi, ete ke edidi ini, ye ini iba, ye ubak ini; ndien adan̄aemi enye edisuande odudu edisana mbio ama, ẹyema kpukpru n̄kpọ ẹmi.” (Daniel 12:7) Emi edi ata akpan n̄kpọ. Angel oro emenede ubọk esie mbiba ọn̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ, ndusụk man angel iba ẹmi ẹdude ke edem akwa akpa emi ye oko ẹkụt. Enye ke ntre ọsọn̄ọ nte prọfesi emi mîditreke-tre ndisu. Nte ededi, ini iba ẹmi ẹdidi ini ewe? Ibọrọ isọn̄ke ndifiọk nte afo ekemede ndikere ke ọsọn̄.
17. (a) Nso mbiet ke ẹkụt ke mme prọfesi oro ẹwetde ke Daniel 7:25, Daniel 12:7, ye Ediyarade 11:3, 7, 9? (b) Ini ita ye ubak ẹniọn̄ adan̄a didie?
17 Prọfesi emi edi ata ukem ye prọfesi iba efen. Ẹkụt kiet, emi ikenemede ke Ibuot 9 ke n̄wed emi, ke Daniel 7:25; enye eken, ke Ediyarade 11:3, 7, 9. Tịm fiọk mme mbiet esie. Kiet kiet enyene edisu ke utịt ini. Prọfesi mbiba ẹmi ẹban̄a ndisana ikọt Abasi, ẹwụtde nte ẹkọbọde mmọ ye idem nte ke mmọ ikekemeke ndinam an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ mmọ ke ekpri ini. Prọfesi kiet kiet owụt nte ke mme asan̄autom Abasi ẹkop nsọn̄idem ndien ekem ẹfiak ẹtọn̄ọ utom mmọ, ẹkande mme andikọbọ mmọ. Ndien prọfesi kiet kiet asiak uniọn̄ ini emi nsọn̄ọn̄kpọ esịmde ndisana ikọt. Prọfesi mbiba ẹmi ke Daniel (7:25 ye 12:7) ẹtịn̄ ẹban̄a ‘ini, ye ini iba, ye ubak ini.’ Nditọ ukpepn̄kpọ ke ofụri ofụri ẹdiọn̄ọ nte ke emi ọwọrọ ini ita ye ubak. Ediyarade etịn̄ aban̄a ukem ikpehe ini oro nte ọfiọn̄ 42, m̀mê usen 1,260. (Ediyarade 11:2, 3) Emi ọsọn̄ọ nte ke ini ita ye ubak oro ke Daniel etịn̄ aban̄a isua ita ye ubak eke usen 360 ke isua kiet kiet. Edi ini ewe ke usen 1,260 ẹmi ẹketọn̄ọ?
18. (a) Nte ẹwụtde ke Daniel 12:7, nso ididi idiọn̄ọ utịt usen 1,260? (b) Ini ewe ke ẹkesuan ‘odudu edisana ikọt’ mbai mbai ke akpatre, ndien didie ke emi eketịbe? (c) Ini ewe ke usen 1,260 ẹketọn̄ọ, ndien didie ke mbon oro ẹyetde aran ‘ẹkesịne ọfọn̄ikpo ẹtịn̄ prọfesi’ ke ikpehe ini emi?
18 Prọfesi oro edi ata in̄wan̄în̄wan̄ kaban̄a ini emi usen 1,260 ẹditrede—ke ini ‘ẹdisuande odudu edisana mbio ẹma.’ Ke ufọt ufọt 1918, ẹma ẹbiom mme ọwọrọiso andibuana ke Watch Tower Bible and Tract Society ikpe ke nsunsu edori ikọ, esịnede etieibuot esie, J. F. Rutherford, ẹbiere ediwak isua n̄kpọkọbi ẹnọ, ẹnyụn̄ ẹkọbi. Ndisana ikọt Abasi ke akpanikọ ẹma ẹkụt nte ‘ẹsuande’ utom mmọ, ẹbiatde odudu mmọ. Nditọn̄ọ ke ufọt ufọt 1918 mbat isua ita ye ubak mfiak edem ada nnyịn ekesịm utịt utịt 1914. Ke ini oro ekpri otu mbon oro ẹyetde aran ẹma ẹben̄e idem ẹnọ ọkpọsọn̄ ukọbọ. Ekọn̄ Ererimbot I ama ọtọtọn̄ọ, ndien ubiọn̄ọ oro ẹkebiọn̄ọde utom mmọ ke akaka iso. Ke isua 1915, mmọ ẹma ẹkam ẹnam ibuotikọ isua mmọ ọkọn̄ọ ke mbụme emi Christ okobụpde mme anditiene enye ete: “Nte mbufo ẹmekeme ndin̄wọn̄ cup mi?” (Matthew 20:22, King James Version) Nte ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Ediyarade 11:3, ikpehe ini eke usen 1,260 oro eketienede ekedi ini mfụhọ ọnọ mbon oro ẹyetde aran—eketie nte n̄kpọ eke mmọ ẹkesịnede ọfọn̄ikpo ẹtịn̄ prọfesi. Ukọbọ ama etetịm ọsọn̄ ubọk. Ẹma ẹsịn ndusụk mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi, ẹmia mmọ eken, ẹnyụn̄ ẹtụhọde ndusụk mmọ. N̄kpa akpa etieibuot N̄ka, C. T. Russell, ke 1916, ama anam ekese mmọ ẹkop mmemidem. Nso, ndien, ikenyene nditịbe ke ini ediwot ndisana ikọt ẹmi nte esop oro ọkwọrọde ikọ akadade ini afanikọn̄ emi ekesịm utịt?
19. Didie ke prọfesi oro ke Ediyarade ibuot 11 ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn nte ke mbon oro ẹyetde aran ikenyeneke ndidop uyo ke anyan ini?
19 Ukem prọfesi oro ẹkụtde ke Ediyarade 11:3, 9, 11 owụt ete ke ẹma ẹkewot ‘ntiense iba’ oro, mmọ ẹkpan̄a ẹbono ke ekpri ini—usen ita ye ubak—tutu ẹnam mmọ ẹset. Ukem ntre, prọfesi ke Daniel ibuot 12 owụt nte ke ndisana ikọt ikodopke uyo edi ke ẹma ẹnyene utom efen efen okodude mmọ ke iso ndinam.
‘ẸSION̄O NDEK, ẸNAM ẸSANA, ẸNYỤN̄ ẸDOMO’ MMỌ
20. Nte ẹwụtde ke Daniel 12:10, mme edidiọn̄ ewe ke mbon oro ẹyetde aran ẹdibọ ke ẹma ẹkesobo nsọn̄ọn̄kpọ?
20 Nte ẹkebemde iso ẹtịn̄, Daniel ama ewet mme n̄kpọ ẹmi edi ikọfiọkke mmọ. Edi, anaedi enye ama eyịk m̀mê mme andikọbọ ẹyesobo ndisana ikọt ẹma, koro enye ama obụp ete: “Utịt n̄kpọ emi edidi didie?” Angel oro ama ọbọrọ ete: “Ka okwommọ, Daniel: koro ẹdịpde ikọ emi, ẹnyụn̄ ẹnịm mmọ seal ke esịt tutu esịm ke utịt ini. Ẹyesion̄o ediwak owo ndek ke idem ẹfep, ẹnyụn̄ ẹnam mmọ ẹdi edisana, ẹnyụn̄ ẹdomo mmọ; edi mme idiọk owo ẹyenam idiọk; baba idiọk owo kiet idinyụn̄ idịghe asian, edi mmọ eke ẹnyenede eti ibuot ẹyedi asian.” (Daniel 12:8-10) Ata idotenyịn ama odu ọnọ ndisana ikọt! Utu ke ndidi se ẹsobode, ẹyesion̄o mmọ ndek ke idem, ẹnam mmọ ẹnyene eti idaha ke iso Jehovah Abasi. (Malachi 3:1-3) Ikike mmọ ke mme n̄kpọ eke spirit ayan̄wam mmọ ndisana ke enyịn Abasi. Ke edide isio, mme idiọkowo ẹyesịn ndifiọk mme n̄kpọ eke spirit. Edi ini ewe ke kpukpru ẹmi ẹditịbe?
21. (a) Ikpehe ini oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Daniel 12:11 editọn̄ọ ke ini mme n̄kpọntịbe ewe ẹdiwụtde idem? (b) Nso ikedi “nsinsi uwa,” ndien ini ewe ke ẹkesio enye ẹfep? (Se ekebe ke page 298.)
21 Ẹma ẹsian Daniel ẹte: “Toto ke ini emi ẹdisiode nsinsi uwa ẹfep ẹnyụn̄ ẹdiọkde n̄kpọ mbubiam nsobo, edi tọsịn usen ye usen ikie iba ye anan̄ ye duop.” Ntre ikpehe ini emi editọn̄ọ ke ndusụk n̄kpọntịbe ẹma ẹketọn̄ọ. Ẹnyene ndisio “nsinsi uwa”—m̀mê “n̄kaiso uwa” *—mfep. (Daniel 12:11, ikọ idakisọn̄) Ewe uwa ke angel oro eketịn̄ aban̄a? Idịghe uwa unam oro ẹkesiwade ke temple ekededi ke isọn̄. Kamse, idem temple oro ini kiet ko okodude ke Jerusalem ekedi sụk “mbiet ata Edisana Ebiet”—akwa temple Jehovah eke spirit, emi ekedide edidu ke edinam ke ini Christ akakabarede edi Akwa Oku esie ke 29 E.N.! Ke temple eke spirit emi, emi adade aban̄a ndutịm Abasi kaban̄a edisana utuakibuot, ufọn idụhe ndika iso n̄wa uwa idiọkn̄kpọ, koro ‘ẹkewa Christ ini kiet ndibiom mme idiọkn̄kpọ ediwak owo.’ (Mme Hebrew 9:24-28) Edi, kpukpru mme ata Christian ẹsiwa mme uwa ke temple emi. Apostle Paul ekewet ete: “Yak nnyịn iwa uwa ekọm inọ Abasi kpukpru ini ke enyịn̄ Jesus, kpa mfri n̄kpọk-inua eke ẹkponode enyịn̄ Esie.” (Mme Hebrew 13:15) Ntre akpa idaha eke prọfesi emi—edisio “nsinsi uwa” mfep—akada itie ke ufọt ufọt 1918 ke ini ẹkekperede nditre utom ukwọrọikọ.
22. (a) Nso idi “n̄kpọ mbubiam” eke osobode, ndien ini ewe ke ẹketọn̄ọ enye? (b) Ini ewe ke ikpehe ini emi ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Daniel 12:11 ọkọtọn̄ọ, ndien ini ewe ke enye eketre?
22 Nso, ndien, kaban̄a ọyọhọ idaha iba—‘edidiọk,’ m̀mê edinịm, “n̄kpọ mbubiam nsobo”? Nte nnyịn ikokụtde ke ini nnyịn ikenemede Daniel 11:31, n̄kpọ mbubiam emi ekebem iso edi Esop Ediomi Mme Idụt ndien ekem afiak ọwọrọ edi nte Edidiana Mme Idụt. Mbiba ẹdi n̄kpọ mbubiam koro ẹmetoro mmọ nte n̄kukụre idotenyịn kaban̄a emem ke isọn̄. Ntem, ke esịt ediwak owo, mme esop ẹmi ke akpanikọ ẹda itie Obio Ubọn̄ Abasi! Ẹketọn̄ọ Ediomi oro an̄wan̄wa ke January 1919. Ke ini oro, n̄kpọntịbe mbiba ẹmi ke Daniel 12:11 ẹma ẹda itie. Ntre usen 1,290 ẹma ẹtọn̄ọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1919 ẹnyụn̄ ẹka iso tutu ke ini idọk (Edere Edere Ererimbot) eke 1922.
23. Didie ke edisana ikọt Abasi ẹkenam n̄kọri ndinyene edisana idaha ke ikpehe ini edide usen 1,290 oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Daniel ibuot 12?
23 Ke ini oro, ndi ndisana ikọt ẹma ẹnam n̄kọri kaban̄a edision̄o ndek ke idem nnyụn̄ nsana ke enyịn Abasi? Mmọ ke akpanikọ ẹma ẹnam! Ke March 1919 ẹma ẹsion̄o etieibuot Watch Tower Society ye n̄kpet n̄kpet nsan̄a esie ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ekem ẹma ẹtebe mmọ ikpe nsunsu edori ikọ oro ẹkedoride mmọ. Ke ẹfiọkde ẹte ke utom ukwọrọikọ mmọ ikpetke-kpet ndikụre, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ utom usọp usọp, ẹdiomide mbono ke September 1919. Kpa ke isua oro ke ẹkesio nsan̄a magazine Enyọn̄-Ukpeme ke akpa ini. Ke akpa ẹkekot enye The Golden Age (idahaemi Awake!), ndien enye ọnọ Enyọn̄-Ukpeme ibetedem kpukpru ini ke ndiyarade mbiara edinam eke ererimbot emi uko uko ye ke ndin̄wam ikọt Abasi ẹka iso ẹsana. Etisịm utịt usen 1,290 oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ do, edisana ikọt ẹma ẹka anyan ke ndidi se ẹnamde ẹsana ẹnyụn̄ ẹfiak ẹnyene eti idaha. Ke September 1922, ke esịmde ini oro ikpehe ini emi eketrede, mmọ ẹma ẹnịm n̄wọrọnda mbono ke Cedar Point, Ohio, U.S.A. Emi ama ọnọ utom ukwọrọikọ akwa odudu. Nte ededi, ufọn okosụk ododu ndinam n̄kọri efen efen. Oro akana ọnọ ikpehe ini efen oro ẹketịn̄de ẹban̄a.
ỌFỌFỌN ỌNỌ EDISANA IKỌT
24, 25. (a) Ewe ikpehe ini ke ẹkebem iso ẹtịn̄ ke Daniel 12:12, ndien nte an̄wan̄ade ini ewe ke enye ọkọtọn̄ọ onyụn̄ etre? (b) Nso ikedi idaha eke spirit nsụhọ oro ẹyetde aran ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ usen 1,335?
24 Angel Jehovah eberi prọfesi esie aban̄ade edisana ikọt ye mme ikọ ẹmi: “Ọfọfọn ọnọ owo eke ebetde, onyụn̄ esịmde tọsịn usen ye usen ikie ita ye edịp ye efụt.” (Daniel 12:12) Angel inọhọ ekikere ndomokiet kaban̄a ini emi ikpehe ini emi ọtọn̄ọde m̀mê etrede. Mbụk ọnọ ekikere nte ke emi akakam etiene ikpehe ini oro ekebemde iso. Ke edide ntre enye editọn̄ọ ke ini idọk eke 1922 tutu esịm utịt utịt ini utọ eke 1926 (Edere Edere Ererimbot). Ndi edisana ikọt ẹma ẹdidu ke idaha inemesịt ke utịt ikpehe ini oro? Ih, ke akpan usụn̄ eke spirit.
25 Idem ke mbono oro ke 1922 (emi ẹwụtde ke page 302) ama okokụre, ndusụk ke otu edisana ikọt Abasi ẹkesụk ẹsese edem ye ọkpọsọn̄ udọn̄. Bible ye mme eboho Studies in the Scriptures, emi C. T. Russell ekewetde, ẹkesụk ẹdi akpan n̄wed ukpepn̄kpọ mmọ ke mme mbono esop. Ke ini oro, ntatara ekikere ama odu oro okowụtde 1925 nte isua emi ediset ke n̄kpa ọtọn̄ọde ye edifiak n̄wụk Paradise ke isọn̄. Ntem, ediwak owo ẹkenam utom ye akpan usenọfiọn̄ ke ekikere. Ndusụk mmọ ke ntan̄idem ẹma ẹsịn nditiene mbuana ke utom edikwọrọ ikọ nnọ mme owo. Emi ikedịghe eti idaha.
26. Nte usen 1,335 akakade iso, didie ke idaha eke spirit mbon oro ẹyetde aran okokpụhọde?
26 Nte ededi, nte usen 1,335 ẹkekade iso, kpukpru ẹmi ẹma ẹtọn̄ọ ndikpụhọde. Ẹma ẹnịm ukwọrọikọ nte ebeiso, nte ẹketọn̄ọde mme ndutịm ofụri ini man kpukpru owo ẹtiene ẹbuana ke an̄wautom. Ẹma ẹdiomi mme mbono esop man ẹkpep Enyọn̄-Ukpeme kpukpru urua. Nsiondi eke March 1, 1925, ama akama n̄wọrọnda ibuotikọ oro “Birth of the Nation” (Emana Idụt), ọnọde ikọt Abasi ọyọhọ ifiọk aban̄a se iketịbede ke ikpehe ini eke 1914-1919. Ke 1925 ama ekebe, edisana ikọt ikanamke utom Abasi aba ye n̄kpet n̄kpet, in̄wan̄în̄wan̄ usenọfiọn̄ ke ekikere. Utu ke oro, edinam enyịn̄ Jehovah asana ekedi akakan n̄kpọ. Ẹma ẹsio n̄wọrọnda akpanikọ emi ẹwụt, ẹkan nte akanam edide, ke ibuotikọ Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke January 1, 1926, oro ọkọdọhọde “Who Will Honor Jehovah?” (Mmanie Ẹdikpono Jehovah?) Ke mbono oro ẹkenịmde ke May 1926, ẹma ẹsio n̄wed oro Deliverance. (Se page 302.) Emi ekedi kiet ke otu udịm udịm mbufa n̄wed ẹmi ẹketịmde man ẹda itie Studies in the Scriptures. Edisana ikọt ikafiakke ise edem aba. Mmọ ye mbuọtidem ẹkese ini iso ye utom oro anade mmọ ke iso. Nte ẹketịn̄de ke prọfesi, usen 1,335 ke ntre ẹma ẹsịm utịt ye edisana ikọt ẹdude ke idaha inemesịt.
27. Didie ke edidụn̄ọde ibio ibio se idude ke Daniel ibuot 12 an̄wam nnyịn ndifiọk mbon oro Jehovah eyetde aran?
27 Edi akpanikọ, idịghe kpukpru mmọ ẹkeyọ ke ofụri ini afanikọn̄ emi. Ntak edi oro angel nte eyịghe mîdụhe ọkọsọn̄ọde etịn̄ nte ‘edibet’ edide akpan n̄kpọ. Mmọ oro ẹkeyọde ẹnyụn̄ ẹbetde ẹma ẹbọ edidiọn̄ uwak uwak. Ibio ibio edidụn̄ọde se idude ke Daniel ibuot 12 anam emi an̄wan̄a. Nte ẹkebemde iso ẹtịn̄, ẹma ẹnam mbon oro ẹyetde aran ẹfiak ẹkop nsọn̄idem, m̀mê ẹset, ke usụn̄ifiọk eke spirit. Ẹma ẹnam mmọ ẹnyene n̄wọrọnda ikike ke Ikọ Abasi, ẹnọde mmọ odudu ‘ndiyọrọ n̄ka, nyọrọ ndi’ ke esịt esie ndien, ke edisana spirit adade usụn̄, ẹyararede se ikedịbede ke ata anyan ini. Jehovah ama osion̄o mmọ ndek ke idem onyụn̄ anam mmọ ẹyama ke n̄kan̄ eke spirit, nte mme ntantaọfiọn̄ ẹyamade. Mmọdo, mmọ ẹma ẹnam ediwak owo ẹnyene eti idaha ye Jehovah Abasi.
28, 29. Nso ikpedi ubiere nnyịn nte “utịt ini” asan̄ade ekpere utịt esie?
28 Ye kpukpru ntịn̄nnịm n̄kpọ ẹmi ndida ndiọn̄ọ “edisana ikọt Ata Edikon̄,” nso ntak ke owo ekeme ndinyene nditre ndidiọn̄ọ mmọ nnyụn̄ mbuana ye mmọ? Mme utịbe utịbe edidiọn̄ ke ẹna ẹbet akwa otuowo, ẹmi ẹdianade kiet ye ekpri otu oro ẹyetde aran mi ndinam n̄kpọ Jehovah. Ana kpukpru nnyịn ibet edisu eke mme un̄wọn̄ọ Abasi. (Habakkuk 2:3) Ke eyo nnyịn Michael, Akwa Ọbọn̄, ke adada ke ibuot ikọt Abasi ke ediwak isua. Ibịghike enye ọyọtọn̄ọ edinam nte andisobo editịm n̄kpọ emi oro Abasi emekde. Ke ini enye anamde oro, nso ididi idaha nnyịn?
29 Ibọrọ mbụme oro edikọn̄ọ ke m̀mê nnyịn imemek ndidu uwem nsọn̄ọnda idahaemi. Man isọn̄ọ ubiere nnyịn ndinam oro nte “utịt ini” asan̄ade ekpere, ẹyak nnyịn ikere iban̄a akpatre ufan̄ikọ ke n̄wed Daniel. Nnyịn ndineme mban̄a enye ke ibuot efen ayan̄wam nnyịn ndikụt nte Daniel akadade ke iso Abasi esie ye nte enye edidade ke iso Esie ke ini iso.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
^ Ẹkabade enye mmemmem mmemmem nte “uwa” ke Septuagint usem Greek.
NSO KE AFO OKOKỤT?
• Ke ewe ikpehe ini ke Michael ‘adada,’ ndien didie n̄ko ini ewe ke enye ‘edidaha ada’?
• Daniel 12:2 etịn̄ aban̄a ewe orụk ediset ke n̄kpa?
• Mme usenọfiọn̄ ewe ke ẹda ẹdiọn̄ọ ntọn̄ọ ye utịt
ini ita ye ubak oro ẹsiakde ke Daniel 12:7?
usen 1,290 oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Daniel 12:11?
usen 1,335 oro ẹketịn̄de ke prọfesi ke Daniel 12:12?
• Didie ke edinọ ntịn̄enyịn ke Daniel ibuot 12 an̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ mme ata andituak ibuot nnọ Jehovah?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ekebe ke page 298]
EDISIO NSINSI UWA MFEP
Ke n̄wed Daniel, ikọ oro “nsinsi uwa” odu utịm ikotion. Enye etịn̄ aban̄a uwa ekọm—“kpa mfri n̄kpọk-inua”—emi mme asan̄autom Jehovah Abasi ẹnọde enye kpukpru ini. (Mme Hebrew 13:15) Ẹma ẹbem iso ẹtịn̄ ẹban̄a edisio enye mfep ke Daniel 8:11, 11:31, ye 12:11.
Ke ini ekọn̄ ererimbot mbiba, ẹma ẹkọbọ ikọt Jehovah idiọk idiọk ke ikpehe ukara “edidem edem edere” ye “edidem edem usụk.” (Daniel 11:14, 15) Edisio “nsinsi uwa” mfep akada itie ke ekperede utịt Ekọn̄ Ererimbot I ke ini emi ẹketrede utom ukwọrọikọ ke ufọt ufọt 1918. (Daniel 12:7) Ke ini Ekọn̄ Ererimbot II, Ukara Ererimbot eke Britain ye America n̄ko ‘ama osio’ “nsinsi uwa efep” ke usen 2,300. (Daniel 8:11-14; se Ibuot 10 ke n̄wed emi.) “Ubọk” Nazi n̄ko ama osio enye efep ke ikpehe ini oro owo mîtịn̄ke ke N̄wed Abasi.—Daniel 11:31; se Ibuot 15 ke n̄wed emi.
[Ekebe ke page 301]
MME NTỊN̄NNỊM IKPEHE INI KE DANIEL
Ini itiaba (isua 2,520): October 607 M.E.N. esịm
Daniel 4:16, 25 October 1914 E.N.
(Ẹwụk Obio Ubọn̄ Messiah.
Se Ibuot 6 ke n̄wed emi.)
Ini ita ye ubak December 1914 esịm June 1918
(Usen 1,260): (Ẹkọbọ mme Christian oro ẹyetde
Daniel 7:25; 12:7 aran. Se Ibuot 9 ke n̄wed emi.)
Mbubịteyo ye June 1 m̀mê 15, 1938, esịm
usenubọk 2,300: October 8 m̀mê 22, 1944
Daniel 8:14 (“Akwa otu owo” ọwọrọ edi, ọtọt.
Se Ibuot 10 ke n̄wed emi.)
Urua 70 (isua 490): 455 M.E.N. esịm 36 E.N.
Daniel 9:24-27 (Edidi Messiah ye utom esie eke
isọn̄. Se Ibuot 11 ke n̄wed emi.
Usen 1,290: January 1919 esịm September 1922
Daniel 12:11 (Mme Christian oro ẹyetde aran
ẹdemede ẹnyụn̄ ẹnam n̄kọri
ke n̄kan̄ eke spirit.)
Usen 1,335: September 1922 esịm May 1926
Daniel 12:12 (Mme Christian oro ẹyetde aran
ẹdu ke idaha inemesịt.)
[Mme ndise ke page 287]
Ẹma ẹnọ mme ọwọrọiso asan̄autom Jehovah ẹka n̄kọbi-ntem nte mîdotke ke ufọk-n̄kpọkọbi akwa ukara ke Atlanta, Georgia, U.S.A. Ọtọn̄ọde ke ufien aka nnasia: (ẹtiede-tie) A. H. Macmillan, J. F. Rutherford, W. E. Van Amburgh; (ẹdade-da) G. H. Fisher, R. J. Martin, G. DeCecca, F. H. Robison, ye C. J. Woodworth
[Mme ndise ke page 299]
Ẹma ẹnịm mme n̄wọrọnda mbono ke Cedar Point, Ohio, U.S.A., ke 1919 (enyọn̄ enyọn̄) ye 1922 (isọn̄ isọn̄)
[Ndise ke page 302]
