Ndikọm ọfọn̄ etakubom. Mme Ntiense Jehovah ẹda owo ndinụhọ nnọ m̀mê ndikọm ọfọn̄ etakubom (flag), emi ẹsiwakde ndinam ke ini ẹkwọde ikwọ ufreidụt (national anthem), nte utuakibuot, sia se ẹsitịn̄de ẹnyụn̄ ẹkwọde owụt ke mme owo ẹdori enyịn ke ukara m̀mê mme andikara mmimọ ẹdinyan̄a mmimọ, idịghe Abasi. (Isaiah 43:11; 1 Corinth 10:14; 1 John 5:21) Andikara kiet emi ẹkesidade ntre ekedi Nebuchadnezzar, Edidem Babylon. Enye ama obot akamba n̄kpọ kiet onyụn̄ enyịk mbon oro enye akakarade ete ẹtuak ibuot ẹnọ n̄kpọ oro ẹma ẹbre ikwọ, emi etiede nte ikwọ ufreidụt. Enye okoyom mme owo ẹnen̄ede ẹkụt ubọn̄ esie ye ifịk oro enye esịnde ke n̄kpọ abasi esie. Edi nditọ Hebrew ita​—Shadrach, Meshach, ye Abednego​—ikamaha ndituak ibuot nnọ n̄kpọ oro kpa ye oro ẹkedọhọde ke ẹyewot owo ekededi oro mîtuakke ibuot.​—Daniel, ibuot 3.

Ete kiet emi ekerede Carlton Hayes, emi esiwetde mbụkeset, etịn̄ n̄kpọ aban̄a ini nnyịn emi. Enye ọdọhọ ke kpukpru idụt ẹnyene ọfọn̄ etakubom emi ẹsikponode nte Abasi, ẹsinyụn̄ ẹdade ẹfre idụt. Irenowo ẹsiyarade itam ke ini ẹmende ọfọn̄ etakubom ẹbe, mme ewet uto ẹsiwet uto ẹtoro ọfọn̄ etakubom, nditọwọn̄ ẹnyụn̄ ẹkwọ ikwọ ẹtoro enye. Enye ọdọhọ ke enyene mme usen ufreidụt emi ẹdade nte “ndisana usen”​—uwụtn̄kpọ kiet edi October 1 ke Nigeria​—ke nsio nsio idụt ẹnyụn̄ ẹnyene mme owo emi ẹdade nte “ndisana owo ye iren uko,” ye mme itie m̀mê mme ufọk emi ẹbonde mme n̄kpọ aban̄ade idụt oro, emi ẹnyụn̄ ẹdade nte n̄kpọ ukpono. Ke akwa edinam kiet ke Brazil, etubom ekọn̄ Brazil ama ọdọhọ ete: “Ẹsikpono ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ ọfọn̄ etakubom . . . ukem nte ẹsikponode obio emana owo.” N̄wed emi ẹkotde The Encyclopedia Americana ọdọhọ ete: “Mme owo ẹkpono ọfọn̄ etakubom nte ẹnyụn̄ ẹkponode cross.”

 Ndondo emi, n̄wed oro ọdọhọ ke ikwọ ufreidụt edi ikwọ oro ẹdade ẹtoro idụt, ke ẹsiwak ndiben̄e Abasi ada mbio obio m̀mê mme andikara usụn̄ onyụn̄ ekpeme mmọ. Ntre, ikọt Jehovah iduehe ndida mme edinam ufreidụt, esịnede ndikọm ọfọn̄ etakubom ye ndikwọ ikwọ ufreidụt, nte utuakibuot. Ke ini n̄wed emi ẹkotde The American Character eketịn̄de n̄kpọ aban̄a nditọ Mme Ntiense Jehovah emi mîkamaha ndikọm ọfọn̄ etakubom m̀mê ndin̄wọn̄ọ ke iyada inọ idụt mmimọ ke nsio nsio ufọkn̄wed ke United States, n̄wed oro ama ọdọhọ ete: “Nsio nsio ikpe emi N̄kponn̄kan Esopikpe United States ẹbierede ọsọn̄ọ ndien ke akpatre nte ke n̄kpọ emi ẹsin̄wọn̄ọde kpukpru usen mi edi utuakibuot.”

Kpa ye oro ikọt Jehovah mîsitieneke inam se Bible akpande, mmọ isikpanke mbon en̄wen ndinam. Mmọ ẹnyụn̄ ẹfiọk ke ọfọn̄ etakubom edi idiọn̄ọ idụt, ẹnyụn̄ ẹfiọk ke ukara ẹdi “mme odudu oro ẹkponde ẹkan,” emi ẹnamde utom nte mme “asan̄autom Abasi.” (Rome 13:​1-4) Ntem, Mme Ntiense Jehovah ẹsinam item emi ọdọhọde ẹbọn̄ akam “ẹban̄a ndidem ye kpukpru mmọ emi ẹdude ke ikpọ itie; man nnyịn ikpaka iso idu uwem ifụre ye emem ye ọyọhọ uten̄e Abasi ye nsịnifịk.”​—1 Timothy 2:2.

Ndisịn n̄wed mmek mbon ukara. Mme ata Christian ẹfiọk ke mbon en̄wen ẹnyene unen ndisịn n̄wed nnọ owo. Mmọ isikpanke owo ndinam oro, ẹsinyụn̄ ẹsụk ibuot ẹnọ mbon oro ẹmekde. Edi mmọ isisịnke idem ke mbubehe ukara ekededi. (Matthew 22:21; 1 Peter 3:16) Nso ke Christian akpanam ke idụt emi ẹdọhọde ke ana kpukpru owo ẹsịn n̄wed ẹnọ owo m̀mê ke ebiet emi ẹsinen̄erede ẹyat esịt ye mbon oro mîtieneke ika itie usịn n̄wed nnọ owo? Christian ke utọ obio oro ama eti ke Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹma ẹtiene ẹka Unaisọn̄ Dura, emi ekeme ndinam enye etiene aka itie usịn n̄wed nnọ owo, edieke esịt esie ayakde. Edi ana enye ekpeme mbak iditiene isịn idem ke se ẹnamde do. Akpana enye eti n̄kpọ itiokiet emi:

1. Mbet Jesus ‘idịghe ubak ererimbot.’​—John 15:19.

2.   Mme Christian ẹda ẹnọ Christ ye ukara esie.​—John 18:36; 2 Corinth 5:20.

3. Mme ata Christian ke kpukpru itie ẹnịm ukem n̄kpọ; mmọ ẹnyụn̄ ẹdiana kiet ke ntak emi mmọ ẹmade idemmọ nte Christ akamade mmọ.​—1 Corinth 1:10; Colossae 3:14.

4. Mbon oro ẹmekde owo ẹsịn ke ukara ẹyetiene ẹnyene ubiomikpe ke se enye anamde.​—Kere ban̄a se idude ke 1 Samuel 8:​5, 10-18 ye 1 Timothy 5:22.

5. Jehovah akada nte ke Israel ẹsịn imọ ke ini mmọ ẹkedọhọde ẹmek owo yak akara mmimọ.​—1 Samuel 8:7.

6. Ana mme Christian ẹnyene ifụre nditịn̄ mban̄a ukara Abasi nnọ mbon n̄ka ukaraidem ekededi.​—Matthew 24:14; 28:​19, 20; Mme Hebrew 10:35.

Ndinam utom obio. Ke ndusụk idụt, ukara ẹsidọhọ mbon oro mîmaha nditiene ndụk ekọn̄ ẹnam utom obio ke ndusụk ini. Edieke emi etịbede ọnọ nnyịn, akpana ibọn̄ akam iban̄a emi; imonyụn̄ ikeme ndineme ye eyenete emi ọsọn̄de idem ke esop, ekem ida se idiọn̄ọde ibiere n̄kpọ emi esịt mîdifịnake nnyịn.​—Mme N̄ke 2:​1-5; Philippi 4:5.

Ikọ Abasi ọdọhọ ‘isụk ibuot inyụn̄ ikop item inọ ukara ye mme enyene-odudu nte mme andikara, iben̄e idem ndinam kpukpru nti utom, inyene eti ibuot.’ (Titus 3:​1, 2) Nte isụk ikerede iban̄a emi, imekeme ndibụp idem nnyịn: ‘Ndi ndinam utom obio oro ukara ẹdọhọde nnam ayanam n̄kûda san̄asan̄a mîdịghe anam nsịn idem ke nsunsu ido ukpono?’ (Micah 4:​3, 5; 2 Corinth 6:​16, 17) ‘Ndi utom emi ayanam enen̄ede ọsọn̄ mi ndinam n̄kpọ Abasi, ndi ayanam ntetre ofụri ofụri?’ (Matthew 28:​19, 20; Ephesus 6:4; Mme Hebrew 10:​24, 25) ‘Ndi ndinam utom emi ọyọnọ mi ini nnam utom Abasi n̄kan nte nnamde idahaemi, utọ nte ini ndida nnam utom usiakusụn̄ ofụri ini?’​—Mme Hebrew 6:​11, 12.

Edieke Christian ebierede ndinam utom obio utu ke ndika n̄kpọkọbi, akpana mme Christian eken ẹkpono ubiere esie. (Rome 14:10) Edi edieke enye ọdọhọde ke imọ idinamke  utom obio, akpana mme Christian eken ẹsụk ẹkpono ubiere esie.​—1 Corinth 10:29; 2 Corinth 1:24.