NDEDỊBE n̄ka ẹyọyọhọ Edem Usoputịn Africa ndien mmọ ẹdu ke kpukpru obio ye ekpụk ye usem. Mme n̄ka emi ẹsibiere nte ikọt mmọ ẹkpedude uwem, utọ n̄wed oro mmọ ẹkpekade, ye nte mmọ ẹkpesịnde idem ke mbubehe ukara. Edi akpan edinam mmọ edi utuakibuot. Iba ke otu n̄kponn̄kan ndedịbe n̄ka ẹdi Poro (n̄ka irenowo) ye Sande (n̄ka iban). * Ke uwụtn̄kpọ, n̄ka Poro esidomo “ndikpeme mme spirit onyụn̄ okụt ete ke se spirit anamde eyenyene ufọn ọnọ irenowo.”—N̄wed Initiation, oro ẹkesiode ke 1986.

Ẹsikpep mbufa mbon n̄ka Poro ndedịbe n̄kpọ oro ẹban̄ade mme spirit ye odudu ifọt, ẹnyụn̄ ẹnịm mmọ mbọn ke idem. Ẹsikpep mbufa mbon n̄ka Sande n̄ko mme edinam ubụpekpo ẹnyụn̄ ẹnịm mmọ mbobi, edi owo inịmke aba mbobi ke ndusụk ebiet.

Mme ndedịbe n̄ka eken ẹbọp mme ibet oro ẹban̄ade nte mme andibuana ẹkpenamde idan̄ ẹnyụn̄ ẹdomo ndida ndedịbe odudu n̄kọk idat m̀mê mme udọn̄ọ eken. Ke ini ẹken̄wanade ekọn̄ ke Sierra Leone, ndedịbe n̄ka kiet ọkọdọhọ ke itiat ikan̄ ikemeke ndimụm mbon n̄ka mmimọ. Edi ama omụm.

Mbon ndedịbe n̄ka isiyarakede se mmọ ẹnamde ke n̄ka mmọ inọ mbon en̄wen. Owo emi abiatde ibet n̄ka esie ekeme ndikpa.