1, 2. Ποιος μεγάλος πόλεμος είναι προ των πυλών, και ποια σχετικά ερωτήματα εγείρονται; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του κεφαλαίου.)

 ΕΔΩ και χιλιάδες χρόνια, η γη βάφεται με αίμα λόγω των πολέμων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αιματοκύλισμα που έλαβε χώρα στους δύο παγκόσμιους πολέμους τον 20ό αιώνα. Αλλά ο μεγαλύτερος πόλεμος στην ανθρώπινη ιστορία βρίσκεται προ των πυλών. Ωστόσο, δεν θα πρόκειται απλώς για μια ανθρώπινη σύρραξη στην οποία τα έθνη της γης θα πολεμούν μεταξύ τους για ιδιοτελείς λόγους. Θα είναι “ο πόλεμος της μεγάλης ημέρας του Θεού του Παντοδύναμου”. (Αποκ. 16:14) Αυτόν τον πόλεμο θα τον προκαλέσει ένας αλαζόνας εχθρός ο οποίος θα εισβάλει σε μια γη που ο Θεός θεωρεί πολύτιμη. Η εισβολή θα κάνει τον Υπέρτατο Κύριο Ιεχωβά να εξαπολύσει την καταστροφική του δύναμη σε βαθμό που δεν έχει δει ποτέ η γη.

² Εύλογα εγείρονται μερικά καίρια ερωτήματα: Ποιος είναι αυτός ο εχθρός; Σε ποια γη θα εισβάλει; Πότε, γιατί και πώς θα εισβάλει σε εκείνη τη γη; Επειδή αυτά τα μελλοντικά γεγονότα θα περιλαμβάνουν εμάς που ασκούμε την αγνή λατρεία του Ιεχωβά στη γη, χρειάζεται να ξέρουμε τις απαντήσεις. Μπορούμε να τις βρούμε σε μια συναρπαστική προφητεία που έχει καταγραφεί στα κεφάλαια 38 και 39 του βιβλίου του Ιεζεκιήλ.

3. Εξηγήστε την ουσία της προφητείας του Ιεζεκιήλ σχετικά με τον Γωγ του Μαγώγ.

 ³ Διαβάστε Ιεζεκιήλ 38:1, 2, 8, 18· 39:4, 11. Η ουσία της προφητείας έχει ως εξής: «Στο τελικό διάστημα των ετών», ένας εχθρός ονόματι «Γωγ . . . του Μαγώγ» εισβάλλει «στη γη» του λαού του Θεού. Αλλά αυτή η μοχθηρή επίθεση κάνει τον “φοβερό θυμό” του Ιεχωβά να ανάψει. Ο Ιεχωβά παρεμβαίνει και κατατροπώνει τον Γωγ. * Μετά τη νίκη του, ο Ιεχωβά δίνει τον ηττημένο εχθρό του και όλους όσους είναι μαζί του «για τροφή σε κάθε είδους αρπακτικά πουλιά και στα θηρία». Τελικά, ο Ιεχωβά δίνει στον Γωγ «έναν τόπο ταφής». Για να κατανοήσουμε πώς θα εκπληρωθεί αυτή η προφητεία στο εγγύς μέλλον, χρειάζεται πρώτα να προσδιορίσουμε την ταυτότητα του Γωγ.

4. Τι μπορούμε να συμπεράνουμε για τον Γωγ του Μαγώγ;

⁴ Ποιος είναι λοιπόν ο Γωγ του Μαγώγ; Από την περιγραφή του Ιεζεκιήλ, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι είναι εχθρός όσων ασκούν την αγνή λατρεία. Είναι το όνομα «Γωγ» ένα προφητικό όνομα του Σατανά, του μεγαλύτερου εχθρού της αγνής λατρείας; Επί πολλές δεκαετίες, αυτό έλεγαν τα έντυπά μας. Εντούτοις, μια περαιτέρω εξέταση της προφητείας του Ιεζεκιήλ οδήγησε σε κάποια προσαρμογή στην κατανόησή μας. Η Σκοπιά εξήγησε ότι ο τίτλος «Γωγ του Μαγώγ» δεν αναφέρεται σε ένα αόρατο πνευματικό πλάσμα αλλά σε έναν ορατό ανθρώπινο εχθρό​—έναν συνασπισμό εθνών που θα πολεμήσουν εναντίον της αγνής λατρείας. * Προτού δούμε πού βασίζουμε αυτό το συμπέρασμα, ας εξετάσουμε δύο στοιχεία στην προφητεία του Ιεζεκιήλ τα οποία υποδηλώνουν ότι ο Γωγ δεν είναι πνευματικό πλάσμα.

5, 6. Ποια στοιχεία στην προφητεία του Ιεζεκιήλ υποδηλώνουν ότι ο Γωγ του Μαγώγ δεν είναι πνευματικό πλάσμα;

⁵ «Θα σε δώσω για τροφή σε κάθε είδους αρπακτικά πουλιά». (Ιεζ. 39:4) Οι Γραφές χρησιμοποιούν πολλές φορές την εικόνα αρπακτικών πουλιών που κατασπαράζουν ένα πτώμα ως προειδοποίηση για τη θεϊκή κρίση. Ο Θεός έδωσε τέτοιες προειδοποιήσεις στο έθνος του Ισραήλ καθώς και σε άλλα έθνη. (Δευτ. 28:26· Ιερ. 7:33· Ιεζ. 29:3, 5) Προσέξτε όμως ότι εκείνες οι θεϊκές προειδοποιήσεις δεν δίνονταν σε πνευματικά πλάσματα, αλλά σε ανθρώπους με σάρκα και αίμα. Άλλωστε, τα αρπακτικά πουλιά και τα άγρια θηρία τρώνε σάρκες και όχι πνεύμα. Επομένως, αυτή η θεϊκή προειδοποίηση στην προφητεία του Ιεζεκιήλ υποδηλώνει ότι ο Γωγ δεν είναι πνευματικό πλάσμα.

⁶ «Θα δώσω στον Γωγ έναν τόπο ταφής . . . στον Ισραήλ». (Ιεζ. 39:11) Οι Γραφές δεν κάνουν λόγο για ταφή πνευματικών πλασμάτων στη γη. Αυτό που λέγεται για τον Σατανά και τους δαίμονές του είναι ότι θα ριχτούν στην άβυσσο για 1.000 χρόνια και αργότερα θα ριχτούν στη συμβολική λίμνη της φωτιάς, κάτι που σημαίνει την αιώνια καταστροφή τους. (Λουκ. 8:31· Αποκ. 20:1-3, 10) Εφόσον αναφέρεται ότι θα δοθεί στον Γωγ “τόπος ταφής” στη γη, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν είναι πνευματικό πλάσμα.

7, 8. Πότε θα φτάσει στο τέλος του «ο βασιλιάς του βορρά», και πώς μοιάζει αυτό με την κατάληξη που θα έχει ο Γωγ του Μαγώγ;

⁷ Αν δεν είναι πνευματικό πλάσμα, τότε ποιος ή τι είναι ο Γωγ, ο εχθρός που θα εξαπολύσει μια τελική επίθεση σε όσους ασκούν  την αγνή λατρεία; Εξετάστε δύο Βιβλικές προφητείες που μας βοηθούν να προσδιορίσουμε την ταυτότητα του Γωγ του Μαγώγ.

⁸ «Ο βασιλιάς του βορρά». (Διαβάστε Δανιήλ 11:40-45) Ο Δανιήλ προείπε τη διαδοχή παγκόσμιων δυνάμεων από τον καιρό του μέχρι την εποχή μας. Η προφητεία κάνει επίσης λόγο για πολιτικούς εχθρούς που θα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους​—“τον βασιλιά του νότου” και “τον βασιλιά του βορρά”. Και οι δύο άλλαζαν ταυτότητα στο διάβα των αιώνων καθώς διάφορα έθνη μάχονταν για την κυριαρχία. Αναφορικά με την τελική εκστρατεία του βασιλιά του βορρά «τον καιρό του τέλους», ο Δανιήλ είπε: «Θα βγει με μεγάλη οργή για να αφανίσει και να αφιερώσει πολλούς στην καταστροφή». Οι λάτρεις του Ιεχωβά είναι ο κύριος στόχος του βασιλιά του βορρά. * Αλλά όπως ο Γωγ του Μαγώγ, έτσι και ο βασιλιάς του βορρά φτάνει «στο τέλος του» όταν αποτυχαίνει η επίθεσή του στον λαό του Θεού.

9. Ποια ομοιότητα υπάρχει ανάμεσα στην κατάληξη που θα έχει ο Γωγ του Μαγώγ και στην κατάληξη που θα έχουν οι «βασιλιάδες ολόκληρης της κατοικημένης γης»;

⁹ Οι «βασιλιάδες ολόκληρης της κατοικημένης γης». (Διαβάστε Αποκάλυψη 16:14, 16· 17:14· 19:19, 20) Το βιβλίο της Αποκάλυψης προείπε μια επίθεση που θα κάνουν οι «βασιλιάδες της γης» στον “Βασιλιά των βασιλιάδων”, δηλαδή τον Ιησού, ο οποίος βρίσκεται στον ουρανό. Επειδή όμως αυτοί οι στασιαστές δεν μπορούν να φτάσουν στους ουρανούς, επιτίθενται στους επίγειους υποστηρικτές της Βασιλείας. Τότε οι βασιλιάδες της γης γνωρίζουν την ήττα στη μάχη του Αρμαγεδδώνα. Προσέξτε ότι φτάνουν στο τέλος τους μετά την επίθεση που εξαπολύουν εναντίον του λαού του Ιεχωβά. Αυτό μοιάζει με ό,τι λέγεται για τον Γωγ του Μαγώγ. *

10. Τι μπορούμε να συμπεράνουμε για την ταυτότητα του Γωγ του Μαγώγ;

¹⁰ Με βάση τα παραπάνω, τι μπορούμε να συμπεράνουμε για την ταυτότητα του Γωγ; Πρώτον, ο Γωγ δεν είναι πνευματικό πλάσμα. Δεύτερον, το όνομα «Γωγ» αναφέρεται στα έθνη της γης που θα επιτεθούν στον λαό του Θεού στο εγγύς μέλλον. Αυτά τα έθνη αναμφίβολα θα σχηματίσουν έναν συνασπισμό, δηλαδή με κάποιον τρόπο θα συμμαχήσουν. Γιατί; Εφόσον ο λαός του Θεού βρίσκεται σε όλη τη γη, τα έθνη θα χρειαστεί να έχουν ενότητα σκοπού και δράσης για να του επιτεθούν. (Ματθ. 24:9) Εννοείται βέβαια ότι ο Σατανάς θα είναι ο μοχθηρός ιθύνων νους της επίθεσης. Αυτός επηρεάζει από παλιά τα έθνη του κόσμου ώστε να εναντιώνονται στην αληθινή λατρεία. (1 Ιωάν. 5:19· Αποκ. 12:17) Αλλά τα προφητικά λόγια του Ιεζεκιήλ για τον Γωγ του Μαγώγ εστιάζουν στον ρόλο των εθνών της γης που θα επιτεθούν στον λαό του Ιεχωβά. *

11. Πώς περιγράφει η προφητεία του Ιεζεκιήλ τη «γη» στην οποία θα εισβάλει ο Γωγ;

¹¹ Όπως μάθαμε στην  παράγραφο 3, ο Γωγ του Μαγώγ θα προκαλέσει τον φοβερό θυμό του Ιεχωβά εισβάλλοντας σε μια γη την οποία ο Ιεχωβά θεωρεί πολύτιμη. Ποια γη είναι αυτή; Ας επιστρέψουμε στην προφητεία του Ιεζεκιήλ. (Διαβάστε Ιεζεκιήλ 38:8-12) Εκεί λέει ότι ο Γωγ θα εισβάλει «στη γη της οποίας ο λαός ανακτήθηκε» και «συγκεντρώθηκε ξανά μέσα από τα έθνη». Προσέξτε επίσης τι λέει για όσους υποστηρίζουν την αποκαταστημένη αγνή  λατρεία και κατοικούν σε εκείνη τη γη: Αυτοί «ζουν . . . με ασφάλεια», σε «οικισμούς απροστάτευτους, χωρίς τείχη, αμπάρες ή πύλες», και “συσσωρεύουν πλούτο”. Αυτή είναι η γη στην οποία κατοικούν όσοι ασκούν την αγνή λατρεία του Ιεχωβά σε όλο τον κόσμο. Πώς μπορούμε να προσδιορίσουμε τι αντιπροσωπεύει;

12. Ποια αποκατάσταση έλαβε χώρα στη γη του Ισραήλ στους Βιβλικούς χρόνους;

¹² Θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε την αποκατάσταση που έλαβε χώρα στον αρχαίο Ισραήλ, τη γη όπου ο εκλεκτός λαός του Θεού ζούσε, εργαζόταν και απέδιδε λατρεία επί αιώνες. Όταν οι Ισραηλίτες αποδείχτηκαν άπιστοι, ο Ιεχωβά μέσω του Ιεζεκιήλ προείπε ότι η γη τους θα καταστρεφόταν και θα ερημωνόταν. (Ιεζ. 33:27-29) Ωστόσο, ο Ιεχωβά προφήτευσε επίσης ότι ένα μετανοημένο υπόλοιπο θα επέστρεφε αργότερα από τη βαβυλωνιακή εξορία και θα αποκαθιστούσε την αγνή λατρεία στη γη του. Με την ευλογία του Ιεχωβά, η γη του Ισραήλ θα μεταμορφωνόταν, θα γινόταν θαλερή «σαν τον κήπο της Εδέμ». (Ιεζ. 36:34-36) Αυτή η αποκατάσταση ξεκίνησε το 537 Π.Κ.Χ., όταν οι Ιουδαίοι εξόριστοι επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ για να αποκαταστήσουν την αληθινή λατρεία στην αγαπημένη τους πατρίδα.

13, 14. (α) Τι είναι η πνευματική γη; (β) Γιατί είναι πολύτιμη αυτή η γη για τον Ιεχωβά;

¹³ Στους σύγχρονους καιρούς, οι αγνοί λάτρεις του Θεού βίωσαν μια παρόμοια αποκατάσταση. Όπως μάθαμε στο Κεφάλαιο 9, το 1919 ο λαός του Θεού απελευθερώθηκε από τη μακραίωνη αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα τη Μεγάλη. Εκείνο το έτος, ο Ιεχωβά έφερε τους υποστηρικτές της αποκαταστημένης λατρείας του σε μια πνευματική γη. Αυτή η γη είναι ο πνευματικός παράδεισος​—το ασφαλές περιβάλλον πνευματικής ευημερίας, ή η επικράτεια δραστηριότητας,  όπου λατρεύουμε τον αληθινό Θεό. Σε αυτή τη γη, κατοικούμε μαζί με ασφάλεια, έχοντας ειρήνη διάνοιας και καρδιάς. (Παρ. 1:33) Λαβαίνουμε πληθώρα πνευματικής τροφής και έχουμε άφθονο έργο να κάνουμε διακηρύττοντας τη Βασιλεία του Θεού, ένα έργο που μας γεμίζει ικανοποίηση. Πραγματικά, βλέπουμε από πρώτο χέρι πόσο αληθινά είναι τα λόγια της παροιμίας: «Αυτό που κάνει κάποιον πλούσιο είναι η ευλογία του Ιεχωβά, και Εκείνος δεν προσθέτει πόνο σε αυτήν». (Παρ. 10:22) Όπου και αν ζούμε σε αυτόν τον πλανήτη, βρισκόμαστε σε αυτή τη γη​—τον πνευματικό παράδεισο—​εφόσον υποστηρίζουμε ενεργά την αγνή λατρεία με λόγια και πράξεις.

¹⁴ Αυτή η πνευματική γη είναι πολύτιμη για τον Ιεχωβά. Γιατί; Στα δικά του μάτια, οι κάτοικοί της είναι «τα πολύτιμα πράγματα όλων των εθνών», άτομα που εκείνος έχει ελκύσει στην αγνή λατρεία. (Αγγ. 2:7· Ιωάν. 6:44) Καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες για να ντυθούν μια νέα προσωπικότητα η οποία αντανακλά τις εξυψωμένες ιδιότητες του ίδιου του Θεού. (Εφεσ. 4:23, 24· 5:1, 2) Καθώς ασκούν την αγνή λατρεία, προσφέρουν τον εαυτό τους πλήρως στην υπηρεσία του, με τρόπους που τον δοξάζουν και αποδεικνύουν την αγάπη τους για αυτόν. (Ρωμ. 12:1, 2· 1 Ιωάν. 5:3) Τι χαρά πρέπει να νιώθει ο Ιεχωβά καθώς βλέπει τους λάτρεις του να εργάζονται σκληρά για να συμβάλλουν στην ομορφιά της πνευματικής γης! Σκεφτείτε: Κάνοντας την αγνή λατρεία προτεραιότητα στη ζωή σας, όχι μόνο συμβάλλετε στην ομορφιά του πνευματικού παραδείσου, αλλά κάνετε και την καρδιά του Ιεχωβά να χαίρεται!​—Παρ. 27:11.

15, 16. Πότε θα εισβάλει ο Γωγ του Μαγώγ στην αποκαταστημένη πνευματική γη μας;

¹⁵ Είναι συνταρακτική η σκέψη ότι σύντομα ένας συνασπισμός των εθνών της γης θα εισβάλει στην πολύτιμη πνευματική γη μας. Εφόσον αυτή η προειπωμένη επίθεση θα περιλαμβάνει εμάς που ασκούμε την αγνή λατρεία του Ιεχωβά, θέλουμε να μάθουμε περισσότερα. Ας εξετάσουμε λοιπόν τρία ερωτήματα που εύλογα προκύπτουν.

¹⁶ Πότε θα εισβάλει ο Γωγ του Μαγώγ στην αποκαταστημένη πνευματική γη μας; Η προφητεία απαντάει: «Στο τελικό διάστημα των ετών θα εισβάλεις στη γη». (Ιεζ. 38:8) Αυτό υποδηλώνει έναν καιρό κοντά στο τέλος αυτού του συστήματος πραγμάτων. Θυμηθείτε ότι η μεγάλη θλίψη θα αρχίσει με την καταστροφή της Βαβυλώνας της Μεγάλης, της παγκόσμιας αυτοκρατορίας της ψεύτικης θρησκείας. Αφού καταστραφούν οι οργανώσεις της ψεύτικης θρησκείας και προτού αρχίσει ο Αρμαγεδδών, ο Γωγ θα εξαπολύσει μια τελική, ολομέτωπη επίθεση στους αληθινούς λάτρεις.

17, 18. Πώς θα κατευθύνει ο Ιεχωβά τα πράγματα στη μεγάλη θλίψη;

¹⁷ Γιατί θα εισβάλει ο Γωγ στην αποκαταστημένη γη εκείνων που ασκούν την αγνή λατρεία του Ιεχωβά; Η προφητεία του Ιεζεκιήλ αποκαλύπτει δύο παράγοντες​—πρώτον, το καθοδηγητικό χέρι του Ιεχωβά και, δεύτερον, τα μοχθηρά κίνητρα του Γωγ.

 ¹⁸ Το καθοδηγητικό χέρι του Ιεχωβά. (Διαβάστε Ιεζεκιήλ 38:4, 16) Προσέξτε τι λέει ο Ιεχωβά στον Γωγ: «Θα βάλω άγκιστρα στα σαγόνια σου» και «θα σε φέρω εναντίον της γης μου». Μήπως αυτά τα λόγια σημαίνουν ότι ο Ιεχωβά θα εξαναγκάσει τα έθνη να επιτεθούν στους ίδιους του τους λάτρεις; Όχι βέβαια! Ποτέ δεν θα προξενούσε κακό στον λαό του. (Ιώβ 34:12) Αλλά ο Ιεχωβά γνωρίζει τους εχθρούς του​—ξέρει ότι θα μισούν τους αγνούς λάτρεις και ότι δεν θα μπορέσουν να αντισταθούν στην ευκαιρία να προσπαθήσουν να τους αφανίσουν. (1 Ιωάν. 3:13) Σαν να βάζει άγκιστρα στα σαγόνια του Γωγ και να τον καθοδηγεί, ο Ιεχωβά θα κατευθύνει τα πράγματα έτσι ώστε τα γεγονότα να εκτυλιχθούν σύμφωνα με το δικό Του θέλημα και χρονοδιάγραμμα. Κάποια στιγμή μετά την καταστροφή της Βαβυλώνας της Μεγάλης, ο Ιεχωβά μπορεί με κάποιον τρόπο να παρασύρει τα έθνη ώστε να εκτελέσουν αυτό που ήδη έχουν στην καρδιά τους. Ο Ιεχωβά θα στήσει έτσι το σκηνικό για την επίθεση που θα οδηγήσει στον Αρμαγεδδώνα, τον μεγαλύτερο πόλεμο στη γη. Τότε θα ελευθερώσει τον λαό του, θα μεγαλύνει την κυριαρχία του και θα αγιάσει το ιερό όνομά του.​—Ιεζ. 38:23.

19. Τι θα υποκινήσει τον Γωγ να επιδιώξει να λεηλατήσει την αγνή λατρεία;

 ¹⁹ Τα μοχθηρά κίνητρα του Γωγ. Τα έθνη θα “επινοήσουν ένα μοχθηρό σχέδιο”. Θα θελήσουν να εξαπολύσουν το μακραίωνο μένος και μίσος τους στους λάτρεις του Ιεχωβά, οι οποίοι θα φαίνονται ευάλωτοι σαν να «ζουν σε οικισμούς απροστάτευτους, χωρίς τείχη, αμπάρες ή πύλες». Επίσης, τα έθνη θα αδημονούν να “πάρουν μεγάλη λεία και πολλά λάφυρα” από εκείνους που “συσσωρεύουν πλούτο”. (Ιεζ. 38:10-12) Τι «πλούτο»; Ο λαός του Ιεχωβά διαθέτει τεράστιο πνευματικό πλούτο. Το πολυτιμότερο απόκτημά μας είναι η αγνή μας λατρεία, την οποία αποδίδουμε μόνο στον Ιεχωβά. Τα έθνη θα επιδιώξουν να λεηλατήσουν την αγνή λατρεία, όχι επειδή τη θεωρούν πολύτιμη, αλλά επειδή μισούν και αυτήν και όλους όσους την προάγουν.

20. Πώς θα εισβάλει ο Γωγ στην πνευματική γη, δηλαδή στον πνευματικό παράδεισο;

²⁰ Πώς θα εισβάλει ο Γωγ στην πνευματική γη, δηλαδή στον πνευματικό παράδεισο; Τα έθνη ίσως προσπαθήσουν να διαταράξουν τον τρόπο ζωής μας και να μας εμποδίσουν να ασκούμε τη λατρεία μας. Για να το πετύχουν αυτό, ίσως επιχειρήσουν να διακόψουν τη ροή της πνευματικής τροφής, να μας εμποδίσουν να συναθροιζόμαστε, να διασπάσουν την ενότητά μας και να σταματήσουν το γεμάτο ζήλο κήρυγμά μας. Όλα αυτά είναι στοιχεία του πνευματικού παραδείσου. Με την υποκίνηση του Σατανά, τα έθνη θα προσπαθήσουν να εξαλείψουν από προσώπου γης τους αληθινούς λάτρεις​—και μαζί τους την αγνή λατρεία.

21. Γιατί είστε ευγνώμονες που ο Ιεχωβά μάς έχει προειδοποιήσει για τις εξελίξεις που βρίσκονται ακριβώς μπροστά μας;

²¹ Η επερχόμενη επίθεση του Γωγ του Μαγώγ θα επηρεάσει όλους τους αληθινούς λάτρεις στη θεόδοτη πνευματική γη. Πόσο ευγνώμονες είμαστε που ο Ιεχωβά μάς έχει προειδοποιήσει για τις εξελίξεις που βρίσκονται ακριβώς μπροστά μας! Εν τω μεταξύ, καθώς περιμένουμε τη μεγάλη θλίψη, ας είμαστε αποφασισμένοι να υποστηρίζουμε την αγνή λατρεία, κάνοντάς την προτεραιότητά μας. Με αυτόν τον τρόπο, θα συμβάλλουμε στην ομορφιά της αποκαταστημένης γης τώρα. Επίσης, θα αποκτήσουμε την προοπτική να γίνουμε μάρτυρες ενός πραγματικά συγκλονιστικού γεγονότος στο εγγύς μέλλον​—του πώς θα υπερασπιστεί ο Ιεχωβά τον λαό του και το άγιο όνομά του στον Αρμαγεδδώνα, όπως θα εξηγήσει το επόμενο κεφάλαιο.