1. Μεταξύ άλλων, τι καθιστά τους ανθρώπους ανώτερους από τα ζώα;

ΚΑΤΙ που καθιστά τους ανθρώπους ανώτερους από τα ζώα είναι το γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν προικιστεί με συνείδηση. Αυτό ισχύει από τότε που ο άνθρωπος εμφανίστηκε στη γη. Όταν ο Αδάμ και η Εύα παραβίασαν τον νόμο του Ιεχωβά, κρύφτηκαν. Αυτό υποδηλώνει ότι η συνείδησή τους τούς ενοχλούσε.

2. Πώς μοιάζει η συνείδησή μας με πυξίδα; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.)

² Όσοι δεν διαθέτουν καλά εκπαιδευμένη συνείδηση μοιάζουν με πλοίο που ταξιδεύει με ελαττωματική πυξίδα. Ένα ταξίδι χωρίς αξιόπιστη πυξίδα εγκυμονεί κινδύνους. Οι άνεμοι και τα ρεύματα του ωκεανού μπορεί εύκολα να βγάλουν ένα πλοίο εκτός πορείας. Μια σωστά ρυθμισμένη πυξίδα μπορεί να βοηθήσει τον κυβερνήτη να κρατήσει το πλοίο στην πορεία του. Η συνείδησή μας είναι κάτι σαν ηθική πυξίδα. Είναι μια εσωτερική αίσθηση για το τι είναι ορθό και τι εσφαλμένο η οποία μπορεί να μας οδηγήσει στην ορθή κατεύθυνση. Για να είναι όμως η συνείδησή μας αξιόπιστος οδηγός, πρέπει να είναι σωστά ρυθμισμένη.

3. Τι μπορεί να συμβεί όταν η συνείδηση δεν είναι σωστά εκπαιδευμένη;

³ Όταν η συνείδηση κάποιου δεν είναι σωστά εκπαιδευμένη, δεν τον συγκρατεί από την αδικοπραγία. (1 Τιμ. 4:1, 2) Μια τέτοια  συνείδηση μπορεί μάλιστα να μας πείσει ότι «το κακό είναι καλό». (Ησ. 5:20) Ο Ιησούς προειδοποίησε τους ακολούθους του: «Έρχεται η ώρα που όποιος σας σκοτώσει θα νομίζει ότι έχει προσφέρει ιερή υπηρεσία στον Θεό». (Ιωάν. 16:2) Αυτό αλήθευε στην περίπτωση εκείνων που δολοφόνησαν τον μαθητή Στέφανο, καθώς και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις. (Πράξ. 6:8, 12· 7:54-60) Τι ειρωνεία​—διαπράττοντας ειδεχθή εγκλήματα όπως ο φόνος, φανατικοί θρησκευόμενοι καταστρατηγούν τους νόμους Εκείνου που ισχυρίζονται ότι λατρεύουν! (Έξοδ. 20:13) Σαφώς, η συνείδηση τέτοιων ατόμων είναι επικίνδυνα αναξιόπιστος οδηγός!

4. Τι μπορούμε να κάνουμε για να μη γίνει η συνείδησή μας αναποτελεσματική;

⁴ Τι μπορούμε να κάνουμε για να μη γίνει η συνείδησή μας αναποτελεσματική; Οι νόμοι και οι αρχές που περιέχει ο Λόγος του Θεού είναι πράγματα “ωφέλιμα για διδασκαλία, για έλεγχο, για τακτοποίηση ζητημάτων, για διαπαιδαγώγηση στη δικαιοσύνη”. (2 Τιμ. 3:16) Επομένως, αν μελετούμε επιμελώς τη Γραφή, αν στοχαζόμαστε όσα λέει και αν τα εφαρμόζουμε στη ζωή μας, εκπαιδεύουμε τη συνείδησή μας ώστε να είναι πιο ευαίσθητη στον τρόπο σκέψης του Θεού, και έτσι μπορεί να λειτουργεί ως αξιόπιστος οδηγός. Ας εξετάσουμε πώς μας βοηθούν οι νόμοι και οι αρχές του Ιεχωβά να εκπαιδεύουμε τη συνείδησή μας.

5, 6. Πώς ωφελούμαστε τηρώντας τους νόμους του Θεού;

⁵ Για να ωφελούμαστε από τους νόμους του Θεού, δεν αρκεί απλώς να τους διαβάζουμε ή να ξέρουμε τι λένε. Πρέπει να αναπτύξουμε αγάπη και σεβασμό για αυτούς. Ο Λόγος του Θεού λέει: «Να μισείτε το κακό και να αγαπάτε το καλό». (Αμώς 5:15) Αλλά πώς γίνεται αυτό; Το μυστικό είναι να μάθουμε να βλέπουμε τα πράγματα από την άποψη του Ιεχωβά. Για παράδειγμα: Φανταστείτε ότι δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε καλά. Ο γιατρός σας σάς συστήνει μια αγωγή που περιλαμβάνει διατροφή, άσκηση και αλλαγές στον τρόπο ζωής σας. Δοκιμάζετε την αγωγή και διαπιστώνετε ότι αποδίδει! Προφανώς ευγνωμονείτε τον γιατρό σας που σας βοήθησε να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας.

⁶ Παρόμοια, ο Δημιουργός μας μάς έχει δώσει νόμους οι οποίοι μας προστατεύουν από τις βλαβερές συνέπειες της αμαρτίας και ως εκ τούτου βελτιώνουν τη ζωή μας. Σκεφτείτε πώς ωφελούμαστε τηρώντας τους νόμους της Γραφής σχετικά με το ψέμα, τις ραδιουργίες, την κλοπή, τη σεξουαλική ανηθικότητα, τη βία και τον πνευματισμό. (Διαβάστε Παροιμίες 6:16-19· Αποκ. 21:8) Καθώς γευόμαστε τις πλούσιες ανταμοιβές που έρχονται όταν ενεργούμε με τον τρόπο του Ιεχωβά, είναι φυσικό να νιώθει η καρδιά μας μεγαλύτερη αγάπη και εκτίμηση τόσο για τον Ιεχωβά όσο και για τους νόμους του.

7. Τι μας βοηθάει να κάνουμε η ανάγνωση Βιβλικών αφηγήσεων και ο στοχασμός γύρω από αυτές;

⁷ Ευτυχώς δεν χρειάζεται να υποστούμε τις συνέπειες που επιφέρει η παραβίαση των νόμων του Θεού για να πάρουμε πολύτιμα διδάγματα. Μπορούμε να μάθουμε από τα λάθη άλλων ατόμων των οποίων οι παραβάσεις έχουν καταγραφεί στον Λόγο του Θεού. Το εδάφιο Παροιμίες 1:5 λέει: «Ο σοφός ακούει και εκπαιδεύεται ακόμη περισσότερο». Πράγματι, λαβαίνουμε την καλύτερη εκπαίδευση από τον Θεό, μεταξύ άλλων όταν διαβάζουμε και στοχαζόμαστε Βιβλικές αφηγήσεις για πραγματικά πρόσωπα. Λόγου χάρη, σκεφτείτε την οδύνη που βίωσε ο βασιλιάς Δαβίδ επειδή παρήκουσε την εντολή του Ιεχωβά και διέπραξε μοιχεία με τη Βηθ-σαβεέ. (2 Σαμ. 12:7-14) Καθώς διαβάζουμε και στοχαζόμαστε αυτή την αφήγηση, ας αναρωτηθούμε: “Πώς θα μπορούσε ο βασιλιάς Δαβίδ να αποφύγει τις στενοχώριες που πέρασε εξαιτίας της μοιχείας του με τη Βηθ-σαβεέ; Αν εγώ  αντιμετώπιζα έναν παρόμοιο πειρασμό, θα είχα τη δύναμη να στρέψω το βλέμμα αλλού; Θα έφευγα γρήγορα όπως ο Ιωσήφ ή θα ενέδιδα όπως ο Δαβίδ;” (Γέν. 39:11-15) Αν συλλογιζόμαστε τις κακές συνέπειες της αμαρτίας, ενισχύουμε την καρδιά μας ώστε να “μισεί το κακό”.

8, 9. (α) Ποιον σκοπό εξυπηρετεί η συνείδησή μας; (β) Πώς συνεργάζονται οι αρχές του Ιεχωβά και η συνείδησή μας;

⁸ Ίσως αποφεύγουμε κάθε ανάμειξη με πράξεις που μισεί ο Ιεχωβά. Αλλά υπάρχουν και κάποιες δραστηριότητες ή πτυχές της ζωής για τις οποίες οι Γραφές δεν δίνουν συγκεκριμένες εντολές. Σε τέτοιους τομείς, πώς μπορούμε να εξακριβώσουμε τι είναι αποδεκτό και ευάρεστο στον Θεό; Εδώ υπεισέρχεται η Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδησή μας.

⁹ Ο Ιεχωβά στοργικά μάς έχει δώσει αρχές που φέρνουν αποτελέσματα όταν συνδυάζονται με τη Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδησή μας. Ο ίδιος λέει: «Εγώ, ο Ιεχωβά, είμαι ο Θεός σου, Εκείνος που σε διδάσκει για την ωφέλειά σου, Εκείνος που σε οδηγεί στην οδό στην οποία πρέπει να περπατάς». (Ησ. 48:17, 18) Χρησιμοποιώντας τον νου και την καρδιά μας για να φτάνουμε σε λογικά συμπεράσματα γύρω από Γραφικές αρχές, διορθώνουμε, κατευθύνουμε και διαπλάθουμε τη συνείδησή μας. Κατόπιν, αυτό μας βοηθάει να παίρνουμε σοφές αποφάσεις.

10. Τι είναι οι αρχές, και πώς τις χρησιμοποιούσε αποτελεσματικά ο Ιησούς;

¹⁰ Η αρχή είναι μια θεμελιώδης αλήθεια ή δόγμα που χρησιμοποιείται ως βάση για συλλογισμούς ή ενέργειες. Προκειμένου να κατανοήσουμε μια αρχή, πρέπει να κατανοήσουμε το σκεπτικό του Νομοθέτη καθώς και τους λόγους για τους οποίους θέσπισε ορισμένους νόμους. Σε όλη τη διάρκεια της διακονίας του, ο Ιησούς δίδασκε βασικές αλήθειες για να βοηθάει τους μαθητές του να αντιλαμβάνονται τις συνέπειες που έχουν κάποιες νοοτροπίες ή πράξεις. Λόγου χάρη, δίδαξε ότι η μνησικακία μπορεί να οδηγήσει στη βία και ο πόθος στη μοιχεία. (Ματθ. 5:21, 22, 27, 28) Για να είναι η συνείδησή μας σωστά εκπαιδευμένη, πρέπει να επιτρέπουμε στις θεϊκές αρχές να μας οδηγούν και έτσι να φέρνουμε δόξα στον Θεό.​—1 Κορ. 10:31.

11. Πώς μπορεί να διαφέρουν οι συνειδήσεις;

¹¹ Σε κάποια ζητήματα, δύο Χριστιανοί με Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδηση μπορεί να καταλήξουν σε αντίθετα συμπεράσματα. Πάρτε για παράδειγμα την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Η Γραφή δεν καταδικάζει τη μετριοπαθή χρήση αλκοόλ. Δίνει όμως σαφείς προειδοποιήσεις για την υπερβολική χρήση, καθώς και για τη μέθη. (Παρ. 20:1· 1 Τιμ. 3:8) Μήπως αυτό σημαίνει ότι ο Χριστιανός που πίνει με μέτρο δεν χρειάζεται να λάβει υπόψη του κανέναν άλλον παράγοντα; Κάθε άλλο. Ενώ η δική του συνείδηση μπορεί να είναι ήσυχη, οφείλει να λαβαίνει υπόψη του και τη συνείδηση των άλλων.

12. Πώς μας ωθεί το εδάφιο Ρωμαίους 14:21 να σεβόμαστε τη συνείδηση των άλλων;

¹² Όσον αφορά την ανάγκη να είναι ο Χριστιανός ευαίσθητος ως προς τη συνείδηση των άλλων, ο Παύλος έγραψε: «Καλύτερα να μη φας κρέας ούτε να πιεις κρασί ούτε να κάνεις οτιδήποτε εξαιτίας του οποίου προσκόπτει ο αδελφός σου». (Ρωμ. 14:21) Θα ήσασταν πρόθυμοι να θυσιάσετε πράγματα που δικαιούστε προκειμένου να μη σκανδαλίσετε έναν αδελφό που η συνείδησή του διαφέρει από τη δική σας; Αναμφίβολα, ναι. Προτού γνωρίσουν την αλήθεια, μερικοί αδελφοί μας έκαναν κατάχρηση αλκοόλ, αλλά τώρα είναι αποφασισμένοι να απέχουν εντελώς. Ασφαλώς κανείς μας δεν θα ήθελε να συμβάλει στο να ξανακυλήσει ένας αδελφός σε μια πορεία που θα του έκανε μεγάλη ζημιά! (1 Κορ. 6:9, 10) Επομένως, θα ήταν άστοργο εκ μέρους κάποιου οικοδεσπότη να πιέζει έναν αδελφό του να πιει αλκοόλ αν εκείνος έχει αρνηθεί.

13. Πώς έθεσε ο Τιμόθεος καλό παράδειγμα ως προς την προώθηση των συμφερόντων της Βασιλείας;

 ¹³ Όταν ο Τιμόθεος ήταν στα τέλη της εφηβείας του ή λίγο πάνω από τα 20, υποβλήθηκε στην οδυνηρή διαδικασία της περιτομής για να μη σκανδαλίζει τους Ιουδαίους στους οποίους θα κήρυττε. Η στάση του ήταν παρόμοια με του αποστόλου Παύλου. (Πράξ. 16:3· 1 Κορ. 9:19-23) Είστε εσείς πρόθυμοι όπως ο Τιμόθεος να κάνετε προσωπικές θυσίες για το καλό των άλλων;

14, 15. (α) Τι χρειάζεται για να προοδεύσουμε προς την ωριμότητα; (β) Πώς σχετίζεται η εκδήλωση αγάπης για τους άλλους με τη Χριστιανική ωριμότητα;

¹⁴ Όλοι οι Χριστιανοί πρέπει να θέλουν να προχωρούν «πέρα από τα αρχικά δόγματα σχετικά με τον Χριστό» και να “οδεύουν εντατικά προς την ωριμότητα”. (Εβρ. 6:1) Αυτό δεν γίνεται αυτομάτως. Χρειάζεται να «οδεύουμε εντατικά», να κάνουμε συστηματικές προσπάθειες. Για να προοδεύσουμε προς την ωριμότητα, χρειάζεται να αποκτήσουμε υψηλό επίπεδο γνώσης και ενόρασης. Να γιατί μας έχει δοθεί επανειλημμένα η προτροπή να διαβάζουμε ένα τμήμα της Γραφής καθημερινά. (Ψαλμ. 1:1-3) Το έχετε κάνει αυτό προσωπικό σας στόχο; Αυτή η ανάγνωση θα σας δώσει περισσότερη ενόραση στους νόμους και στις αρχές του Ιεχωβά καθώς και βαθύτερη κατανόηση του Λόγου του.

¹⁵ Ο πρώτιστος νόμος για τους Χριστιανούς είναι ο νόμος της αγάπης. Ο Ιησούς είπε στους μαθητές του: «Από αυτό θα γνωρίσουν όλοι ότι είστε μαθητές μου​—αν έχετε αγάπη μεταξύ σας». (Ιωάν. 13:35) Ο ετεροθαλής αδελφός του Ιησού ο Ιάκωβος αποκάλεσε την αγάπη «βασιλικό νόμο». (Ιακ. 2:8) Ο Παύλος είπε: «Η αγάπη αποτελεί εκπλήρωση του νόμου». (Ρωμ. 13:10) Δεν μας εκπλήσσει αυτή η έμφαση που δίνεται στην αγάπη, διότι η Γραφή μάς λέει ότι «ο Θεός είναι αγάπη». (1 Ιωάν. 4:8) Η αγάπη του Θεού δεν εκδηλώνεται μόνο συναισθηματικά. Ο Ιωάννης έγραψε: «Από αυτό φανερώθηκε η αγάπη του Θεού στην περίπτωσή μας, από το ότι ο Θεός έστειλε τον μονογενή του Γιο στον κόσμο ώστε να αποκτήσουμε ζωή μέσω αυτού». (1 Ιωάν. 4:9) Ναι, η αγάπη του Θεού τον υποκίνησε σε πράξεις. Ο βαθμός στον οποίο εκδηλώνουμε αγάπη για τον Ιεχωβά και για τον Γιο του, για τους Χριστιανούς αδελφούς μας, καθώς και για τους άλλους ανθρώπους δείχνει τη Χριστιανική μας ωριμότητα.​—Ματθ. 22:37-39.

16. Καθώς προοδεύουμε προς την ωριμότητα, γιατί γίνονται οι αρχές πιο σημαντικές για εμάς;

 ¹⁶ Καθώς προοδεύετε προς τη Χριστιανική ωριμότητα, θα διαπιστώσετε ότι οι αρχές γίνονται πιο σημαντικές για εσάς. Αυτό συμβαίνει επειδή οι νόμοι μπορεί να εφαρμόζονται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση, ενώ οι αρχές έχουν πολύ ευρύτερη εφαρμογή. Λόγου χάρη, ένα μικρό παιδί δεν καταλαβαίνει τους κινδύνους των κακών συναναστροφών, οπότε ο γονέας που έχει διάκριση θέτει κανόνες για να το προστατέψει. (1 Κορ. 15:33) Αλλά καθώς το παιδί ωριμάζει, η ικανότητα σκέψης του αναπτύσσεται, και είναι σε θέση να κάνει λογικούς συλλογισμούς γύρω από Γραφικές αρχές. Ως αποτέλεσμα, γίνεται όλο και πιο ικανό να παίρνει σοφές αποφάσεις σε ό,τι αφορά τις συναναστροφές του. (Διαβάστε 1 Κορινθίους 13:11· 14:20) Όταν κάνουμε λογικούς συλλογισμούς γύρω από τις θεϊκές αρχές, η συνείδησή μας γίνεται όλο και πιο αξιόπιστος οδηγός, συντονισμένος με τον τρόπο σκέψης του Θεού.

17. Γιατί μπορούμε να πούμε ότι έχουμε τα αναγκαία εφόδια για να παίρνουμε σοφές αποφάσεις;

¹⁷ Έχουμε άραγε όλα τα αναγκαία εφόδια για να παίρνουμε σοφές αποφάσεις που ευαρεστούν τον Ιεχωβά; Ναι. Κάνοντας επιδέξια χρήση των νόμων και των αρχών που βρίσκονται στον Λόγο του Θεού, θα είμαστε “πλήρως ικανοί, απόλυτα εξοπλισμένοι για κάθε καλό έργο”. (2 Τιμ. 3:16, 17) Γι’ αυτό, να κάνετε έρευνα για Γραφικές αρχές προκειμένου να «αντιλαμβάνεστε ποιο είναι το θέλημα του Ιεχωβά». (Εφεσ. 5:17) Να αξιοποιείτε τα βοηθήματα μελέτης που παρέχονται μέσω της Χριστιανικής εκκλησίας, όπως το Ευρετήριο Εκδόσεων Σκοπιάς, ο Οδηγός Έρευνας για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, η Βιβλιοθήκη της Σκοπιάς, η ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς και η εφαρμογή JW Library. Αυτά τα εργαλεία είναι σχεδιασμένα για να μας βοηθούν να ωφελούμαστε τα μέγιστα από την προσωπική και την οικογενειακή μας μελέτη.

18. Ποιες ευλογίες προκύπτουν όταν ενεργούμε σε αρμονία με τους νόμους και τις αρχές του Ιεχωβά;

¹⁸ Η τήρηση των νόμων και των αρχών του Ιεχωβά φέρνει ευλογίες, όπως διαβάζουμε στα εδάφια Ψαλμός 119:97-100: «Πόσο αγαπώ τον νόμο σου! Τον συλλογίζομαι όλη την ημέρα. Η εντολή σου με κάνει σοφότερο από τους εχθρούς μου επειδή με συντροφεύει πάντοτε. Έχω περισσότερη ενόραση από όλους τους δασκάλους μου επειδή συλλογίζομαι τις υπενθυμίσεις σου. Ενεργώ με περισσότερη κατανόηση από ό,τι οι γέροντες επειδή τηρώ τις προσταγές σου». Θα ενεργούμε με ολοένα και περισσότερη σοφία, ενόραση και κατανόηση αν αφιερώνουμε χρόνο για να συλλογιζόμαστε τους νόμους και τις αρχές του Θεού. Με επιμελή προσπάθεια, μπορούμε να φτάσουμε «στο μέτρο του αναστήματος που αντιστοιχεί στην πληρότητα του Χριστού» καθώς επιτρέπουμε στους νόμους και στις αρχές του Θεού να εκπαιδεύουν τη συνείδησή μας.​—Εφεσ. 4:13.