Κάνοντας τα Αεροπορικά Ταξίδια Ασφαλέστερα

Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ σπρώχνει τους μοχλούς ισχύος προς τα εμπρός, και ο συγκυβερνήτης επιβεβαιώνει την άδεια αναχώρησης από τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας. Καθώς κάθομαι πίσω από τους πιλότους ως παρατηρητής στο πιλοτήριο, νιώθω την καρδιά μου να χτυπάει δυνατά την ώρα που οι κινητήρες του αεριωθούμενου βγάζουν έναν πνιχτό βρυχηθμό. Το σώμα μου κολλάει στο κάθισμα καθώς το Μπόινγκ 747 επιταχύνει. Στη συνέχεια, με απόλυτη ομαλότητα αρχίζουμε να πετάμε, και ο διάδρομος Αρ. 34 του Νέου Διεθνούς Αεροδρομίου του Τόκιο χάνεται σιγά σιγά πίσω μας.

Κίνδυνος στον Αέρα!

Λίγα λεπτά αργότερα, ακούμε έναν δυνατό θόρυβο και το αεροσκάφος αρχίζει να ταρακουνιέται και να γέρνει απότομα. Ένας εκκωφαντικός ήχος ακούγεται στο πιλοτήριο. Είναι ο συναγερμός! Πολλά κόκκινα και κίτρινα προειδοποιητικά λαμπάκια ανάβουν στους πίνακες οργάνων ενώ ο συγκυβερνήτης προσπαθεί να διορθώσει την κλίση του αεροσκάφους.

«Ο τρίτος κινητήρας έπιασε φωτιά!» φωνάζει ο κυβερνήτης, πατώντας ταυτόχρονα ένα κουμπί για να σταματήσει ο συναγερμός. «Έχουν πέσει οι στροφές και η πίεση των λαδιών και έχει χαλάσει το υδραυλικό σύστημα στον τρίτο κινητήρα», λέει ο συγκυβερνήτης. «Χαμηλώστε την ισχύ στον τρίτο κινητήρα. Διακόψτε παροχή καυσίμων στον τρίτο κινητήρα. Τρίτος κινητήρας εκτός λειτουργίας». Έπειτα από κάθε εντολή, ο ένας πιλότος κάνει την κατάλληλη κίνηση και κατόπιν ο άλλος την επιβεβαιώνει. Συνεργάζονται για να θέσουν υπό έλεγχο την κατάσταση, σαν να ήταν χορογραφημένες οι κινήσεις τους. Θαυμάζω το γεγονός ότι παραμένουν ήρεμοι ενώ παράλληλα ενεργούν αποφασιστικά για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

Στη συνέχεια, ο συγκυβερνήτης επικοινωνεί με τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας προκειμένου να δοθεί άδεια για αναγκαστική προσγείωση, και ζητάει να είναι έτοιμος ο εξοπλισμός έκτακτης ανάγκης. Κατόπιν ειδοποιεί τις αεροσυνοδούς να προετοιμάσουν το θάλαμο των επιβατών για αναγκαστική προσγείωση.

Ενώ το πλήρωμα ολοκληρώνει τους ελέγχους που απαιτούνται για μια τέτοια έκτακτη ανάγκη, εγώ προσπαθώ να σκουπίσω τον ιδρώτα από το μέτωπό μου και κρατιέμαι σφιχτά στο κάθισμά μου! Προς ανακούφισή μου, το αεροπλάνο προσγειώνεται ομαλά. Επίσης, νιώθω λίγο ανόητος που φοβήθηκα τόσο πολύ. Βλέπετε, τίποτα από τα  παραπάνω δεν συνέβαινε στην πραγματικότητα. Δεν ταξίδευα πάνω από την Ιαπωνία. Καθόμουν μέσα σε έναν προηγμένο προσομοιωτή πτήσης (σαν αυτόν που φαίνεται εδώ) στο Κέντρο Πτήσεων της Γιουνάιτεντ Ερλάινς, στο Ντένβερ του Κολοράντο, στις ΗΠΑ. Το ιπτάμενο πλήρωμα απλώς εκπαιδευόταν. Για εμένα​—έναν βετεράνο στους προσομοιωτές πτήσης για επιτραπέζιους κομπιούτερ—​αυτή ήταν μια υπέροχη εμπειρία.

Προσομοίωση με Σκοπό την Ασφάλεια

Παρόμοια σενάρια εκτελούνται από ιπτάμενα πληρώματα εκατοντάδες φορές κάθε ημέρα σε προσομοιωτές όπως αυτός. Για ποιο σκοπό; Για την εκπαίδευσή τους και για την ασφάλεια των ταξιδιωτών​—για τη δική σας ασφάλεια. Γιατί όμως γίνεται αυτή η εκπαίδευση σε προσομοιωτές και όχι σε πραγματικά αεροπλάνα; Υπάρχουν πολλοί λόγοι, αλλά πριν τους εξετάσουμε, ας δούμε πώς έχει εξελιχθεί η προσομοίωση πτήσης.

Στη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου ιδρύθηκαν σχολές που χρησιμοποιούσαν υποτυπώδεις προσομοιωτές πτήσης προκειμένου να καλύψουν την αυξανόμενη ανάγκη για ικανούς πιλότους. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η αεροπορική προσομοίωση έκανε ένα μεγάλο άλμα προόδου, καθώς οι προσομοιωτές έγιναν πολύ ρεαλιστικοί. Άρχισαν να αναπαράγουν ακόμα και δευτερεύουσες λεπτομέρειες, όπως τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται το αεροπλάνο τόσο ανάλογα με το βάρος του όσο και ανάλογα με το πόσα καύσιμα έχει κατά την πτήση. Παράγοντες όπως αυτοί επηρεάζουν το χειρισμό του. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της πτήσης, τα καύσιμα καίγονται και αλλάζουν τα χαρακτηριστικά της πτήσης του αεροσκάφους. Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην ηλεκτρονική και στους κομπιούτερ έκανε δυνατή την προσομοίωση αυτών και πολλών άλλων καταστάσεων.

Ο στόχος είναι να πλησιάσουν όσο το δυνατόν περισσότερο την πραγματικότητα οι προσομοιωτές που αντιγράφουν τις συνθήκες της αληθινής πτήσης. Γι’ αυτόν το σκοπό, οι σύγχρονοι προσομοιωτές έχουν μεγάλες, ισχυρές υδραυλικές βάσεις οι οποίες μπορούν να κινούνται προς έξι διαφορετικές κατευθύνσεις. Το σύστημα κινείται μέσω μεγάλων υδραυλικών αντλιών οι οποίες μπορούν ακαριαία να υποβάλλουν το ιπτάμενο πλήρωμα σε διάφορες κινήσεις που παράγουν δύναμη από +1 έως –1 g. a

Καθώς ρυθμίζουν τα χειριστήρια, οι πιλότοι νιώθουν τα αποτελέσματα σε πραγματικό χρόνο, όπως ακριβώς θα γινόταν αν βρίσκονταν μέσα σε ένα αεροσκάφος. Επιτάχυνση, επιβράδυνση, απότομες αλλαγές πορείας και κλίσης, προσγείωση στο διάδρομο, τραχύτητα του διαδρόμου και καιρικές συνθήκες​—όλα αυτά δεν τα νιώθει ο πιλότος μόνο με τα αφτιά του, αλλά και με όλο του το σώμα.

Επίσης, έχει σημειωθεί πρόοδος στη χρήση οπτικών συστημάτων τα οποία ελέγχονται από κομπιούτερ και αναπαριστούν συγκεκριμένα αεροδρόμια του κόσμου μαζί με την περιοχή που τα περιβάλλει. Αυτές οι ρεαλιστικές εικόνες προβάλλονται σε  οθόνες μπροστά από το πιλοτήριο του προσομοιωτή. Η γωνία της εικόνας φτάνει τις 180 μοίρες στο πλάτος και τις 40 μοίρες στο ύψος. Οι προσομοιωτές δίνουν την ευκαιρία στους πιλότους να «πετούν» με όλες τις καιρικές συνθήκες​—χιόνι, βροχή, αστραπές, χαλάζι και ομίχλη—​καθώς επίσης, στη διάρκεια της ημέρας, το σούρουπο ή τη νύχτα.

Επίσκεψη σε έναν Προσομοιωτή

Έφτασα στον προσομοιωτή μέσω μιας μεταλλικής γέφυρας διασχίζοντας ένα κενό 6 μέτρων ανάμεσα στο «έδαφος» και σε ένα μεγάλο άσπρο κουτί χωρίς παράθυρα το οποίο βρισκόταν πάνω σε μια κινητή εξέδρα. Αυτή η συσκευή μοιάζει με όχημα προσσελήνωσης ή με γιγάντια αράχνη.

Όταν βρίσκεσαι μέσα, νιώθεις σαν να μπήκες στο πιλοτήριο ενός πραγματικού αεροσκάφους. Βλέπεις τους πίνακες οργάνων, τα ενδεικτικά λαμπάκια, τους μετρητές, τους διακόπτες και τους μοχλούς, όλα τοποθετημένα ακριβώς όπως είναι στο αντίστοιχο αεροπλάνο. Ο Τέρι Μπάνσεπτ, ο ξεναγός μου και τεχνικός προσομοιωτών πτήσης, τόνισε ότι πολλοί από αυτούς τους πίνακες και τα όργανα είναι εξαρτήματα πραγματικών αεροπλάνων.

Ο Τέρι εξήγησε ότι οι προσομοιωτές πτήσης κατασκευάζονται τώρα στις πραγματικές διαστάσεις, χαρακτηρίζονται από μεγάλη λειτουργικότητα και είναι ακριβή αντίγραφα πιλοτηρίων από διάφορα μοντέλα αεροσκαφών. Καθώς η χρήση της προσομοίωσης της πτήσης έχει αυξηθεί, η αεροπορία έχει αναγνωρίσει ότι οι προσομοιωτές παρέχουν στο ιπτάμενο πλήρωμα εκπαίδευση  υψηλής ποιότητας. Εκτός από το γεγονός ότι μαθαίνει τους πιλότους να πετούν, η εκπαίδευση με προσομοιωτή συνδυάζει επίσης την εξάσκηση σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων.

Μάλιστα, αν ο προσομοιωτής ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα πρότυπα ακριβείας, οι πιλότοι μπορούν να υπολογίζουν στις συνολικές ώρες πτήσης τους το χρόνο που δαπανούν σε αυτόν, όπως θα έκαναν αν είχαν πετάξει πραγματικά με το εν λόγω αεροσκάφος. Κάτω από συγκεκριμένες περιστάσεις, η εκπαίδευση και η εξέταση ενός πιλότου μπορεί να γίνει σχεδόν αποκλειστικά στον προσομοιωτή.

Γιατί Χρησιμοποιούνται Προσομοιωτές;

Οι προσομοιωτές εξυπηρετούν αρκετούς χρήσιμους σκοπούς. Το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται αντί για πραγματικά αεροσκάφη συμβάλλει στην εξοικονόμηση καυσίμων και λαδιών. Επίσης ελαττώνει τη συμφόρηση στην εναέρια κυκλοφορία, το θόρυβο και τη μόλυνση του αέρα, καθώς και το κόστος εκπαίδευσης και λειτουργίας. Η «συντριβή» ενός προσομοιωτή δεν κοστίζει τίποτα, και κανένας δεν παθαίνει κακό.

«Οι προσομοιωτές μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των εκπαιδευτικών ατυχημάτων», είπε ο Τέρι. «Κάνουν δυνατή την εκπαίδευση για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, όπως η πυρκαγιά σε έναν κινητήρα, η βλάβη του συστήματος προσγείωσης, κάποιο σκασμένο λάστιχο, η ολική απώλεια της δύναμης προώθησης, οι άσχημες καιρικές συνθήκες, η διάτμηση του ανέμου, η παγοποίηση και η περιορισμένη ορατότητα». Επίσης, μπορεί να δοθεί εκτεταμένη εκπαίδευση στη χρήση των μηχανικών συστημάτων, και να αντιμετωπιστούν δυσλειτουργίες και βλάβες χωρίς κίνδυνο για το αεροσκάφος ή τις ανθρώπινες ζωές.

Σχολιάζοντας αυτό το γεγονός, ο έμπειρος πιλότος Τζ. Ντ. Γουίτλαχ παρατήρησε: «Τα σενάρια που χρησιμοποιούμε στους προσομοιωτές αντιστοιχούν σε 6 εκατομμύρια πιθανούς συνδυασμούς γεγονότων και καταστάσεων. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να εκπαιδεύσουμε τα ιπτάμενα πληρώματα για τόσο πολλά ενδεχόμενα σε ένα πραγματικό αεροπλάνο».

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι προσομοιωτές ελέγχονται προσεκτικά και εγκρίνονται από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, από δοκιμαστές πιλότους και από τεχνικούς. Πριν από κάθε ημέρα εκπαίδευσης, οι τεχνικοί επισκευάζουν, ελέγχουν και «πετάνε» με τους προσομοιωτές για να βεβαιωθούν ότι αυτά τα μηχανήματα θα μιμηθούν πιστά το αεροσκάφος. Όταν γίνονται τροποποιήσεις στα πραγματικά αεροπλάνα, αυτές οι αλλαγές πρέπει να ενσωματώνονται και στους προσομοιωτές. Κάθε έξι μήνες, εκπρόσωποι της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας «πετάνε» με τους προσομοιωτές για να βεβαιωθούν ότι είναι ακριβείς.

Διδάγματα από τις Τραγωδίες του Παρελθόντος

Οι μηχανικοί χρησιμοποιούν τις πληροφορίες από τους καταγραφείς δεδομένων πτήσης και από τους καταγραφείς συνομιλιών πιλοτηρίου, τους οποίους περισυλλέγουν από τον τόπο κάθε δυστυχήματος, και έτσι μπορούν να προγραμματίσουν τους προσομοιωτές για να αναπαραστήσουν τις ακριβείς συνθήκες και δυσλειτουργίες που έλαβαν χώρα σε πραγματικά και συγκεκριμένα αεροπορικά δυστυχήματα. Αυτές οι πληροφορίες και οι προσομοιώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν αργότερα ως εργαλεία που βοηθούν τους ερευνητές να καθορίσουν την αιτία του κάθε δυστυχήματος. Επιπρόσθετα, μέσω αυτών των πληροφοριών, μπορούν να διδαχτούν οι μελλοντικές γενιές πιλότων πώς να αντιδρούν σε απρόσμενα προβλήματα. Επίσης, τις χρησιμοποιούν οι κατασκευαστές αεροσκαφών και εξαρτημάτων για να σχεδιάζουν και να κατασκευάζουν καλύτερα αεροσκάφη και εξαρτήματα στο μέλλον.

Αν μια έρευνα αποκαλύψει ότι το λάθος ενός πιλότου προκάλεσε ή παραλίγο να προκαλέσει ένα δυστύχημα, τότε μπορεί να ξεκινήσει ειδική εκπαίδευση για την αποφυγή παρόμοιων λαθών στο μέλλον. Ο Λιου Κόσιτς, ένας έμπειρος πιλότος, λέει: «Τα σενάρια που προβάλλουμε δεν είναι φανταστικά, έχουν πράγματι λάβει χώρα κάπου». Σε μια προσπάθεια να βελτιωθούν οι αντιδράσεις των πιλότων, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τελικά η δημόσια ασφάλεια, οι ειδικοί της αεροπορικής βιομηχανίας συνεχώς αξιολογούν και αναπαριστούν πραγματικές καταστάσεις, και μελετούν τις αντιδράσεις των πιλότων σε αυτές.

Καθώς τώρα προσπαθώ να «προσγειώσω» το «Μπόινγκ 747» στο «Αεροδρόμιο Σαρλ ντε Γκολ»​—υπό το άγρυπνο βλέμμα του συγκυβερνήτη μου, του Τέρι—​περιμένω να ακούσω το ευχάριστο σφύριγμα των τροχών που ακουμπούν στον ασφαλτοστρωμένο διάδρομο. Δυστυχώς όμως, ένας κακός χειρισμός παγώνει την οθόνη του προσομοιωτή! Μόλις έριξα το Μπόινγκ πάνω στον πύργο ελέγχου!

Πόσο ικανοποιημένοι μπορούμε να είμαστε όλοι επειδή οι πιλότοι που κυβερνούν αληθινά επιβατικά αεροπλάνα είναι πραγματικά επιδέξιοι​—εν μέρει χάρη στους προσομοιωτές πτήσης. Την επόμενη φορά που θα πετάξετε, μπορείτε να είστε πεπεισμένοι ότι εσείς και οι συνεπιβάτες σας βρίσκεστε σε καλά εκπαιδευμένα χέρια.​—Από Συνεργάτη.

[Υποσημείωση]

[Εικόνες στη σελίδα 26]

Προσομοίωση απογείωσης από το Σαν Φρανσίσκο

και πτήση πάνω από τη Νέα Υόρκη

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Προσομοιωτής πτήσης στο Ντένβερ του Κολοράντο