Είναι Σοφό να Επενδύετε στο Χρηματιστήριο;

«Είναι πρωτοφανής ο αριθμός των επενδυτών που παίζουν τώρα στο χρηματιστήριο».​—Νιούζγουικ (Newsweek), 5 Ιουλίου 1999.

Η ΑΙΘΟΥΣΑ συναλλαγών ενός παραδοσιακού χρηματιστηρίου φαίνεται να είναι μια χαώδης αγορά. Χρησιμοποιούνται ακατανόητα (για τους αμύητους) νοήματα με τα χέρια, εμφανίζονται κωδικοποιημένα μηνύματα σε ηλεκτρονικούς πίνακες τα οποία αλλάζουν με ξέφρενο ρυθμό, και οι χρηματιστές φωνάζουν ολοένα και δυνατότερα για να ακουστούν μέσα στη γενική αναστάτωση.

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι που κάποτε σάστιζαν όταν άκουγαν για το χρηματιστήριο σήμερα επενδύουν σε μετοχές. Γιατί; Ένας λόγος είναι ότι το Ιντερνέτ παρέχει τη δυνατότητα στους επενδυτές να έχουν άμεση πρόσβαση σε οικονομικές ειδήσεις, επενδυτικές συμβουλές και χρηματιστές. Ο Πολ Φαρέλ, αρχισυντάκτης της ηλεκτρονικής ειδησεογραφικής υπηρεσίας Γουόλ Στριτ Νιουζ (Wall Street News), γράφει: «Για [τους ιδιώτες επενδυτές], η επένδυση μέσω του Ιντερνέτ αποτελεί τη νέα ανεξερεύνητη περιοχή που πρέπει να κατακτήσεις, το νέο πυρετό χρυσού, την ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου, μαζί με την ευκαιρία να γίνεις οικονομικά ανεξάρτητος εργαζόμενος στο σπίτι».

Από την άλλη μεριά, μερικοί οικονομικοί σύμβουλοι προβληματίζονται βλέποντας πόσο εύκολα επενδύουν πολλοί σε μια αγορά για την οποία γνωρίζουν ελάχιστα πράγματα. Ένας έμπορος χρεογράφων με 38 και πλέον χρόνια πείρας είπε στο Ξύπνα!: «Οι περισσότεροι άνθρωποι που αγοράζουν μετοχές στο χρηματιστήριο είναι κερδοσκόποι και όχι επενδυτές. Μερικοί μπορεί να το αποκαλούν αυτό επένδυση, όμως δεν ξέρουν τίποτε για την εταιρία [της οποίας τη μετοχή] αγοράζουν και πουλούν».

Ποιους παράγοντες πρέπει να σταθμίσετε πριν επενδύσετε τα χρήματά σας; Εφόσον υπάρχει ένας βαθμός κινδύνου στην αγοραπωλησία μετοχών, μήπως πρόκειται για τυχερό παιχνίδι; Πρώτα όμως, ας εξετάσουμε πώς λειτουργεί το χρηματιστήριο.

Αγοράζοντας ένα “Κομμάτι από την Πίτα”

Οι εταιρίες χρειάζονται κεφάλαια, δηλαδή επενδεδυμένα χρήματα, για να λειτουργούν με επιτυχία. Όταν μια εταιρία πάει καλά και απαιτεί μεγάλα κεφάλαια, η διοίκησή της ίσως επιλέξει να προσφέρει στο κοινό ένα μέρος του μετοχικού της κεφαλαίου με τη μορφή μετοχών. Κάποιος χρηματιστηριακός οδηγός περιγράφει αυτή τη διαδικασία ως εξής: «Οι μετοχές είναι κομμάτια από την πίτα της εταιρίας. Όταν αγοράζετε μετοχές, ή αλλιώς τίτλους, σας ανήκει ένα κομμάτι της εταιρίας».

Σε μια λαϊκή αγορά, οι πελάτες και οι πωλητές συναντιούνται και συναλλάσσονται. Παρόμοια, το χρηματιστήριο είναι μια αγορά για αυτούς που αγοράζουν και πουλούν μετοχές. Πριν από τη δημιουργία του χρηματιστηρίου, οι αγοραπωλησίες μετοχών γίνονταν από μεσίτες στα καφενεία και στα πεζοδρόμια. Οι συναλλαγές που λάβαιναν χώρα κάτω από έναν πλάτανο στη διεύθυνση Γουόλ Στριτ 68 οδήγησαν στη δημιουργία του Χρηματιστηρίου Αξιών της Νέας Υόρκης. a Τώρα υπάρχουν αντίστοιχα χρηματιστήρια σε πολλές χώρες. Κάθε εργάσιμη μέρα, οποιαδήποτε ώρα, κάπου στον κόσμο λειτουργεί κάποιο χρηματιστήριο.

Για να συμμετάσχει σε αγοραπωλησίες μετοχών, ο επενδυτής συνήθως ανοίγει έναν λογαριασμό σε έναν χρηματιστή και δίνει εντολές. Σήμερα οι  εντολές για αγορά ή πώληση μετοχών μπορούν να δοθούν από το τηλέφωνο, μέσω του Ιντερνέτ ή προσωπικά. Ο χρηματιστής τότε πρέπει να εκτελέσει την εντολή εκ μέρους του επενδυτή. Αν οι αγοραπωλησίες των μετοχών γίνονται στην αίθουσα ενός παραδοσιακού χρηματιστηρίου, η χρηματιστηριακή εταιρία δίνει εντολή σε έναν από τους χρηματιστές της που εργάζεται εντός της αίθουσας να αγοράσει ή να πουλήσει μετοχές για λογαριασμό του επενδυτή. Στα πρόσφατα χρόνια μερικά χρηματιστήρια υιοθέτησαν ένα πλήρως ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών, όπου οι πράξεις μπορούν να γίνουν λίγα μόνο δευτερόλεπτα αφότου δοθεί η εντολή στο χρηματιστή. Ακολούθως, οι συναλλαγές καταγράφονται σε ειδικούς καταλόγους—και οι τρέχουσες τιμές όπως και οι λεπτομέρειες για τις συναλλαγές εμφανίζονται σε έναν ηλεκτρονικό πίνακα.

Η τιμή αγοράς ή πώλησης των μετοχών συνήθως καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση, όπως συμβαίνει σε μια δημοπρασία. Τα επιχειρηματικά νέα, τα κέρδη της εταιρίας και οι μελλοντικές προοπτικές της επιχείρησης μπορούν να επηρεάσουν την τιμή μιας μετοχής. Οι επενδυτές ελπίζουν να αγοράσουν τις μετοχές τους σε χαμηλή τιμή και να τις πουλήσουν με κέρδος όταν ανέβει η αξία τους. Ένα μέρος από τα κέρδη της εταιρίας μπορεί επίσης να κατανεμηθεί στους μετόχους με τη μορφή μερισμάτων. Μερικοί αγοράζουν μετοχές ως μια μακροπρόθεσμη επένδυση, ενώ άλλοι αγοράζουν και πουλούν τις μετοχές τακτικά, ελπίζοντας να κερδίσουν από τη βραχυπρόθεσμη εντυπωσιακή άνοδο της τιμής ορισμένων μετοχών.

Μολονότι ο παραδοσιακός τρόπος αγοραπωλησίας μετοχών είναι μέσω τηλεφώνου, η διενέργεια συναλλαγών μέσω του Ιντερνέτ γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής. Η εφημερίδα Δε Φαϊνάνσιαλ Ποστ (The Financial Post) αναφέρει ότι ο αριθμός των συναλλαγών μέσω του Ιντερνέτ στις Ηνωμένες Πολιτείες «αυξήθηκε από 100.000 τη μέρα το 1996 σε σχεδόν 500.000 στα τέλη Ιουνίου [του 1999], πράγμα που σημαίνει ότι σχεδόν το 16% όλων των συναλλαγών στις Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται ηλεκτρονικά». Στη Σουηδία περίπου το 20 τοις εκατό όλων των χρηματιστηριακών συναλλαγών το 1999 έγιναν μέσω του Ιντερνέτ.

Να Επενδύετε Σοφά

Η φαινομενική ευκολία με την οποία γίνεται η αγοραπωλησία μετοχών μέσω του Ιντερνέτ και η πρόσβαση σε πληροφορίες που προηγουμένως ήταν διαθέσιμες μόνο σε μεσίτες και επαγγελματίες χρηματιστές παρακίνησαν πολλούς ιδιώτες επενδυτές να επιλέξουν ως πλήρη τους απασχόληση την αγορά και την πώληση μετοχών μέσα στην ίδια μέρα (day trading). Μερικοί εγκατέλειψαν κερδοφόρες σταδιοδρομίες για να ασχοληθούν με αυτού του είδους τις συναλλαγές. Γιατί; «Το θέλγητρο είναι φανερό», εξηγεί το περιοδικό Χρήμα (Money). «Δεν έχεις αφεντικά, ελέγχεις πλήρως το πώς και το πότε κάνεις τις συναλλαγές και σου δίνεται η δυνατότητα​—ή έτσι φαίνεται—​να κερδίσεις πολλά χρήματα». Σύμφωνα με κάποιο δημοσίευμα, ένας 35χρονος ο οποίος άφησε τη δουλειά του από την οποία κέρδιζε 200.000 δολάρια το χρόνο (περ. 70 εκατ. δρχ.) για να ασχοληθεί με την αγοραπωλησία μετοχών από το σπίτι του είπε: «Πώς αλλιώς θα μπορούσες να μην κρατάς αποθέματα, να μην απασχολείς υπαλλήλους, να μην πληρώνεις ενοίκιο και να βγάζεις τα προς το ζην πατώντας μερικά πλήκτρα;»

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η αγοραπωλησία μετοχών δεν είναι τόσο εύκολη όσο μπορεί να νομίζει ένας καινούριος επενδυτής. Κάποιος ψυχίατρος ο οποίος ειδικεύεται στο άγχος που προκαλεί αυτή η απασχόληση παρατηρεί: «Η αγοραπωλησία μετοχών δίνει την απατηλή εντύπωση ότι είναι εύκολη, αλλά θα ήθελα να πω ότι είναι ο δυσκολότερος τρόπος για να κερδίσει κάποιος εύκολα χρήματα». Ο ατελείωτος χείμαρρος οικονομικών ειδήσεων και συμβουλών έχει και τις παρενέργειές του. Ο Πολ Φαρέλ, που αναφέρθηκε παραπάνω, επισημαίνει: «Ο αδιάκοπος καταιγισμός πληροφοριών που βομβαρδίζει τον κάθε παίκτη—τόσο τους ιδιώτες επενδυτές όσο και εκείνους οι οποίοι συναλλάσσονται για λογαριασμό θεσμικών επενδυτών—ασκεί ισχυρή ψυχολογική επίδραση: τεντωμένα νεύρα, απογοήτευση και άγχος».

Η υπερβολική αυτοπεποίθηση μπορεί επίσης να είναι παγίδα. Η οικονομική συντάκτρια Τζέιν Μπράιαντ Κουίν προειδοποιεί για επικίνδυνες τάσεις που επικρατούν ανάμεσα στους συναλλασσομένους:  «Νομίζεις ότι αν έχεις εσύ στα χέρια σου το “πηδάλιο”​—ή το ποντίκι του κομπιούτερ—​δεν μπορούν να συμβούν άσχημα πράγματα. Πάντα θα μπορείς να επεμβαίνεις έγκαιρα», και προσθέτει: «Επειδή έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες που χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες, αρχίζουμε να νομίζουμε ότι είμαστε και εμείς επαγγελματίες». Παρά τις πολυδιαφημισμένες ιστορίες για επενδυτές που έγιναν πλούσιοι από το χρηματιστήριο μέσα σε μια νύχτα, οι συναλλαγές μετοχών εμπερικλείουν κινδύνους. Μερικοί έχουν γίνει πολύ επιτυχημένοι επενδυτές. Άλλοι έχουν υποστεί τεράστιες απώλειες.

Οι σύμβουλοι επενδύσεων προτρέπουν τους επίδοξους επενδυτές να εξετάσουν την προηγούμενη πορεία μιας εταιρίας και τις μελλοντικές προοπτικές της, τη ζήτηση που έχουν τα προϊόντα της, τον ανταγωνισμό από άλλες επιχειρήσεις, καθώς και άλλους παράγοντες πριν επιλέξουν τη μετοχή της. Συχνά αυτές οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες μέσω χρηματιστών και άλλων χρηματοδοτικών οργανισμών. Πολλοί επενδυτές ρωτούν χρηματοοικονομικούς συμβούλους πριν αγοράσουν μετοχές. b Εξετάζοντας το παρελθόν μιας εταιρίας, ο επενδυτής μπορεί επίσης να διασφαλίσει ότι τα χρήματά του δεν θα χρησιμοποιηθούν για να υποστηρίξουν κάποια ανέντιμη επιχείρηση.​—Βλέπε Ξύπνα! 8 Νοεμβρίου 1962, σελίδες 24-26.

Τυχερό Παιχνίδι;

Λόγω των κινδύνων που σχετίζονται με το χρηματιστήριο, είναι άραγε η αγορά μετοχών σαν τα τυχερά παιχνίδια; Ένα ποσοστό κινδύνου υπάρχει σχεδόν σε όλες τις χρηματοοικονομικές επενδύσεις. Μερικοί αγοράζουν ακίνητα, χωρίς να γνωρίζουν αν η αξία τους θα αυξηθεί ή θα μειωθεί με τον καιρό. Άλλοι καταθέτουν τα χρήματά τους στην τράπεζα και πιστεύουν ότι οι οικονομίες τους θα είναι εξασφαλισμένες. Μολονότι το χρηματιστήριο είναι πιο περίπλοκο, για να το εκφράσουμε με απλά λόγια, κάποιος που επενδύει σε μετοχές αγοράζει τίτλους μιας εταιρίας με την ελπίδα ότι η επιχείρηση αυτή θα επιτύχει και η αξία των μετοχών της θα ανέβει.

Αυτού του είδους η επένδυση διαφέρει από τα τυχερά παιχνίδια διότι ο μέτοχος αγοράζει μέρος κάποιας εταιρίας. Οι μετοχές μπορούν να πουληθούν σε κάποιον άλλον ή να κρατηθούν με την ελπίδα ότι στο μέλλον θα ανέβει η αξία τους. Αυτό δεν μπορεί να ειπωθεί για κάποιον που στοιχηματίζει χρήματα στο καζίνο ή σε ένα τυχερό παιχνίδι. Αντίθετα με τις πιθανότητες, αυτός που παίζει τυχερά παιχνίδια επιδιώκει να προβλέψει ένα αβέβαιο αποτέλεσμα και να κερδίσει τα ποσά που στοιχημάτισαν όσοι έχασαν.

Πόσο πρέπει να διακινδυνεύει ο επενδυτής; Αυτή η απόφαση εναπόκειται στον καθένα ατομικά. Βέβαια, δεν είναι συνετό να επενδύει κάποιος πιο πολλά χρήματα από αυτά που είναι διατεθειμένος να χάσει.

Ισορροπημένη Στάση ως προς τα Χρήματα

Μερικοί αποφάσισαν να επενδύσουν στο χρηματιστήριο με σκοπό να καλύψουν τις άμεσες και τις μελλοντικές ανάγκες τους. Το κίνητρο που οδηγεί κάποιον σε τέτοιες οικονομικές αποφάσεις είναι σημαντικό. Η Τζέιν Μπράιαντ Κουίν, που αναφέρθηκε πιο πάνω, δηλώνει: «Η σφοδρή επιθυμία για γρήγορη απόκτηση πλούτου μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τα χειρότερα ένστικτα του επενδυτή». Αυτά τα λόγια μάς θυμίζουν τη συμβουλή που δόθηκε μέσω μιας επιστολής σε έναν νεαρό άντρα πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια: «Εκείνοι που είναι αποφασισμένοι να πλουτίσουν πέφτουν σε πειρασμό και παγίδα και πολλές ανόητες και βλαβερές επιθυμίες, οι οποίες βυθίζουν τους ανθρώπους σε καταστροφή και απώλεια. Διότι η φιλαργυρία είναι ρίζα κάθε είδους κακών πραγμάτων, και επιδιώκοντάς την μερικοί έχουν παροδηγηθεί από την πίστη και έχουν μαχαιρώσει παντού τον εαυτό τους με πολλούς πόνους».​—1 Τιμόθεο 6:9, 10.

Το πώς επιλέγει κάποιος να επενδύσει τα χρήματά του είναι προσωπική απόφαση. Καθοδηγούμενος από σωφροσύνη και νιώθοντας ικανοποιημένος με τα αναγκαία για τη ζωή, ο επενδυτής θα κάνει καλά να κρατάει τα οικονομικά ενδιαφέροντά του στη θέση τους, χωρίς να παραμελεί τις οικογενειακές του ευθύνες και τις πνευματικές του ανάγκες.

[Υποσημειώσεις]