Ο Ποταμός Κυλούσε Ανάποδα

ΣΑΝ μια πτυχή πάνω στο χάρτη των Ηνωμένων Πολιτειών, ο ποταμός Μισισιπής χωρίζει τη χώρα στα δύο. Στις πηγές του, στη Μινεσότα, το πλάτος του είναι μόλις τρία μέτρα. Αλλά γρήγορα διευρύνεται καθώς δεκάδες παραπόταμοι εκχύνονται σε αυτόν τον ποταμό μήκους 3.700 χιλιομέτρων που έχει πορεία προς το νότο. Κοντά στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνας, το βάθος του ποταμού φτάνει τα 60 μέτρα και το πλάτος του το ένα χιλιόμετρο. Μέσω του δέλτα του, 15.000.000 λίτρα νερού εκχύνονται στον Κόλπο του Μεξικού κάθε δευτερόλεπτο. Όταν πλημμυρίζει, αυτή η ποσότητα μπορεί να αυξηθεί σε 80.000.000 και πλέον λίτρα κάθε δευτερόλεπτο.

Όσοι ζουν κατά μήκος του ποταμού ξέρουν τι μπορεί να κάνει όλο αυτό το νερό. Το έχουν δει να πλημμυρίζει αγρούς, να διαλύει αναχώματα, να παρασύρει σπίτια και να καταστρέφει ζωές. Αλλά λίγοι σήμερα μπορούν ακόμη και να φανταστούν αυτό που συνέβη στον ποταμό πριν από 200 σχεδόν χρόνια.

Το Δεκέμβριο του 1811, κάποια αόρατη δύναμη έσφιξε στη λαβή της την κεντρική κοιλάδα του Μισισιπή και δεν υποχωρούσε επί εβδομάδες. Μια σειρά από μεγάλους σεισμούς έκανε την κοίτη του ποταμού να ανυψώνεται και να βυθίζεται σαν ταραγμένη θάλασσα. Ήταν τόσο μεγάλη η κλίση του εδάφους ώστε στις 7 Φεβρουαρίου 1812, λίγο πιο πάνω από τη Νέα Μαδρίτη του Μισούρι, ο πανίσχυρος Μισισιπής κυλούσε προς το βορρά αντί για το νότο.

Ημέρες Φόβου και Τρόμου

Εκείνο το περιστατικό ήταν το αποκορύφωμα μιας τρομακτικής περιόδου γνωστής ως οι σεισμοί της Νέας Μαδρίτης. Τη 16η Δεκεμβρίου 1811, στις 2:00 π.μ., ο πρώτος σεισμός έπληξε την περιοχή που φαίνεται σαν «τακούνι» στην πολιτεία Μισούρι. Τόσο οι αστοί όσο και οι αγρότες ξύπνησαν καθώς τα έπιπλά τους σείονταν και οι πορσελάνες τους γίνονταν κομμάτια στο πάτωμα. Τα σπίτια τραντάζονταν συθέμελα. Οι άνθρωποι έβγαιναν τρέχοντας από τα σπίτια τους και έμεναν έξω, ριγώντας από το κρύο και από τη γη που έτρεμε. Τα ίδια τους τα σπίτια, που πριν ήταν καταφύγια ανάπαυσης και ασφάλειας, τώρα αποτελούσαν απειλή για αυτούς.

Το έδαφος εξακολούθησε να σείεται, αλλά με λιγότερη ένταση, μέχρι τα ξημερώματα. Περίπου στις 7:00 π.μ., σημειώθηκε ένας νέος ισχυρός σεισμός. Έπειτα, σχεδόν στις 11:00 π.μ. έγινε και άλλος, ακόμη πιο δυνατός σεισμός. Το έδαφος σχίστηκε και γέμισε ρωγμές από όπου πεταγόταν λάσπη, νερό και άνθρακας σχηματίζοντας αλλόκοτους πίδακες. Δύσοσμα θειούχα αέρια απελευθερώθηκαν από το υπέδαφος και μόλυναν την ατμόσφαιρα. Αυτόπτες μάρτυρες είδαν χιλιάδες τρομαγμένα  πουλιά να εγκαταλείπουν την περιοχή. Όταν καταλάγιασε η αναταραχή, η πόλη Λιτλ Πρέρι του Μισούρι είχε γίνει συντρίμμια.

Περιπετειώδης Κρουαζιέρα στον Ποταμό

Ενόσω γίνονταν οι σεισμοί, το ολοκαίνουριο ατμόπλοιο Νέα Ορλεάνη έκανε κρουαζιέρα και κατευθυνόταν από τον ποταμό Οχάιο προς το Μισισιπή με προορισμό τη Νέα Ορλεάνη, στη Λουιζιάνα. Τον ενθουσιασμό διαδέχθηκε η μεγάλη ανησυχία καθώς το πλοίο πλησίαζε στη σεισμόπληκτη περιοχή του ποταμού. Οι όχθες σείονταν και βυθίζονταν στον ποταμό. Δέντρα που για πολύ καιρό ήταν θαμμένα μέσα στον ποταμό τώρα επέπλεαν στην επιφάνεια απειλώντας να δημιουργήσουν ρήγμα στο κύτος του πλοίου. Το πλοίο κλυδωνιζόταν σαν φελλός από τα μεγάλα κύματα. Οι χάρτες πλοήγησης που είχαν ετοιμαστεί για το ταξίδι ήταν άχρηστοι, επειδή οι σεισμοί είχαν αλλάξει τη διαδρομή του ποταμού. Μια ευχάριστη κρουαζιέρα είχε μετατραπεί σε ταξίδι τρόμου.

Στις 19 Δεκεμβρίου 1811, το ατμόπλοιο Νέα Ορλεάνη πλησίασε στη Νέα Μαδρίτη με την ελπίδα να ανεφοδιαστεί. Αλλά η άλλοτε γεμάτη ζωή παραποτάμια πόλη δεν ήταν σε θέση να προσφέρει βοήθεια. Οι λίγοι άνθρωποι που βρίσκονταν ακόμη εκεί έγνεφαν απεγνωσμένα στο πλοίο να έρθει και να τους πάρει μακριά από σπίτια και καταστήματα τα οποία είχαν γίνει ερείπια που σιγόκαιγαν.

Το ατμόπλοιο, ωστόσο, συνέχισε την πορεία του στο Μισισιπή προς τα νότια, με τους επιβάτες του τώρα να τρέμουν σαν παγοδρόμοι που έχουν παγιδευτεί σε λεπτό πάγο. Πέρασε την πόλη Πόιντ Πλέζαντ, η οποία ήταν πόλη φάντασμα. Το Λιτλ Πρέρι ήταν η επόμενη πόλη στο χάρτη. Το ατμόπλοιο δεν σταμάτησε ούτε εκεί, εφόσον το μεγαλύτερο μέρος της πόλης είχε ήδη εξαφανιστεί και τα κτίρια που είχαν απομείνει ήταν κατεστραμμένα.

Ακόμη πιο νότια, το ατμόπλοιο συνάντησε μια τεράστια μάζα από συσσωρευμένους κορμούς. Οι σεισμοί είχαν ξεριζώσει δεκάδες δέντρα ρίχνοντάς τα στον ποταμό. Αφού άνοιξαν δρόμο πελεκώντας και σπρώχνοντας τους κορμούς, το πλήρωμα έδεσε το πλοίο για να περάσουν τη νύχτα στο Νησί Αρ. 32, κοντά στη σημερινή Οσιόλα, στο Αρκάνσας. Στις 21 Δεκεμβρίου, περίπου στις 4:30 π.μ., ένας επιβάτης ένιωσε ότι το πλοίο έγερνε παράξενα προς τη μεριά που ήταν δεμένο. Το φως της ημέρας αποκάλυψε τι είχε συμβεί. Το σχοινί είχε τεντωθεί έχοντας βυθιστεί σχεδόν όλο μέσα στο νερό. Δεν φαινόταν ξηρά. Στη διάρκεια της νύχτας η κοίτη του ποταμού είχε υποχωρήσει και το Νησί Αρ. 32 είχε εξαφανιστεί κάτω από την επιφάνεια​—ένα ακόμη θύμα των σεισμών της Νέας Μαδρίτης.

Το Νέα Ορλεάνη, το πρώτο πλοίο που ταξίδεψε κατά μήκος του ποταμού Μισισιπή με ατμοκίνηση, ολοκλήρωσε με ασφάλεια το παρθενικό του ταξίδι. Ίσως το ότι τελικά έφτασε στον προορισμό του να ήταν ακόμη μεγαλύτερο επίτευγμα.

Και Άλλες Δονήσεις

Οι μετασεισμικές δονήσεις συνεχίστηκαν και τον Ιανουάριο του 1812. Στις 23 Ιανουαρίου, περίπου στις 9:00 π.μ., οι άνθρωποι τρομοκρατήθηκαν από έναν ακόμη ισχυρό σεισμό. Η ήδη πληγείσα πόλη Πόιντ Πλέζαντ του Μισούρι ήταν κοντά στο επίκεντρο του σεισμού και οι κάτοικοί της είχαν κιόλας φύγει. Όταν επέστρεψαν μερικοί, το Φεβρουάριο του 1812, ανακάλυψαν ότι, όχι μόνο είχε καταστραφεί η πόλη, αλλά και ότι είχε χαθεί κάθε ίχνος της. Ο σεισμός της 23ης Ιανουαρίου είχε ως αποτέλεσμα να βυθιστεί στον ποταμό Μισισιπή τόσο το Πόιντ Πλέζαντ όσο και το έδαφος πάνω στο οποίο βρισκόταν η πόλη.

Φοβούμενοι ότι είχε έρθει το τέλος του κόσμου, πολλοί κάτοικοι της περιοχής του «τακουνιού» άρχισαν να στρέφονται στη θρησκεία. Μερικοί ιερείς χαίρονταν καθώς οι προσφάτως μετανοημένοι γέμιζαν τώρα τα επί πολύ καιρό άδεια στασίδια των ναών. Άλλοι αμφισβητούσαν τα κίνητρα των γοργά αυξανόμενων ποιμνίων, αποκαλώντας τους  Χριστιανούς του σεισμού. Ο ιερέας Τζέιμς Μπ. Φίνλεϊ έκανε ένα δυναμικό κήρυγμα στο οποίο παρέθεσε το εδάφιο Αποκάλυψη 6:17, σύμφωνα με τη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου: «Επειδή έχει έρθει η μεγάλη ημέρα της οργής του· και ποιος θα μπορέσει να σταθεί;» Το «να σταθεί» κανείς, όχι τόσο από πνευματική άποψη όσο από σωματική, είχε γίνει δύσκολο λόγω του σειόμενου εδάφους.

Η Τελική Μανία

Αν και οι κληρικοί εκλιπαρούσαν τους ουρανούς για ανακούφιση, η καταστροφή συνέχισε να κατατρέχει την περιοχή. Πριν ξημερώσει η 7η Φεβρουαρίου 1812, οι κάτοικοι της περιοχής του «τακουνιού» κουνήθηκαν και πάλι μέσα στον ταραγμένο ύπνο τους καθώς τεράστια σεισμικά κύματα έρχονταν από το επίκεντρο κάτω από τα πόδια τους. Αυτός ο σεισμός, ο πιο έντονος από όλους, ήταν τόσο ισχυρός ώστε συνέτριψε καμινάδες στο Σινσινάτι του Οχάιο, 650 χιλιόμετρα μακριά. Έκανε τις καμπάνες των εκκλησιών να χτυπήσουν στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, 1.600 χιλιόμετρα μακριά. Στα βόρεια, στο Μόντρεαλ του Καναδά, πιάτα και σερβίτσια έτρεμαν πάνω στα τραπέζια. Κάποιος άνθρωπος στο Κεντάκι, ο οποίος ζούσε περίπου 130 χιλιόμετρα μακριά από το επίκεντρο, έγραψε στο ημερολόγιό του: «Αν δεν φύγουμε από εδώ, το έδαφος θα μας καταπιεί ζωντανούς». Ωστόσο, ο σεισμός είχε φυλάξει λίγη από τη μανία του ειδικά για την παραποτάμια πόλη Νέα Μαδρίτη.

Οι προηγούμενες δονήσεις είχαν προξενήσει σοβαρές ζημιές στη Νέα Μαδρίτη, σκοτώνοντας αρκετούς κατοίκους και τρέποντας σε φυγή τους περισσότερους από τους επιζώντες. Η δόνηση της 7ης Φεβρουαρίου ισοπέδωσε ολοκληρωτικά την περιοχή. Όταν έπληξε ο σεισμός, οι εναπομείναντες κάτοικοι έφυγαν τρέχοντας​—και μόλις που πρόλαβαν. Η ψηλή όχθη, πάνω στην οποία στεκόταν η πόλη, μετατράπηκε σε συντρίμμια και βούλιαξε στο Μισισιπή, όπου ο μανιασμένος χείμαρρος διέλυσε και παρέσυρε τις σανίδες, τα τούβλα και τις πέτρες της Νέας Μαδρίτης. Μέσα σε λίγη ώρα, κάθε ίχνος της πόλης είχε εξαφανιστεί.

Συνέπειες για τον Ποταμό

Οι σεισμοί της Νέας Μαδρίτης σχημάτισαν προσωρινούς καταρράκτες στο Μισισιπή κοντά στη Νέα Μαδρίτη. Δεκάδες σκάφη ανατρέπονταν όταν έφταναν σε αυτούς. Ο σεισμός της 7ης Φεβρουαρίου προκάλεσε ανύψωση και βύθιση του εδάφους, στρέφοντας το ρεύμα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στον πυθμένα του ποταμού άνοιξαν τεράστιες ρωγμές, δημιουργώντας μεγάλες δίνες στις οποίες χάθηκαν και άλλα σκάφη. Οι σεισμοί άλλαξαν το ρου του ποταμού με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν πόλεις και αγροκτήματα. Επίσης, εξαιτίας των σεισμών υδάτινες μάζες διαχωρίστηκαν από τον ποταμό, δημιουργώντας τη λίμνη Ρίλφουτ, μια μεγάλη λίμνη στο Τενεσί η οποία δεν υπήρχε πριν το 1812. Δέντρα που κάποτε υψώνονταν στη στεριά τώρα βρίσκονται στο μέσο της λίμνης Ρίλφουτ, πεισματικά γαντζωμένα στο πλημμυρισμένο έδαφος.

Δεν είναι γνωστό το ακριβές μέγεθος αυτών των σεισμών, εφόσον το 1812 δεν υπήρχαν οι σύγχρονοι σεισμογράφοι. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι τουλάχιστον τρεις από τους σεισμούς της Νέας Μαδρίτης πρέπει να ξεπέρασαν τους 8 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ. Πρόκειται για τους μεγαλύτερους σεισμούς που σημειώθηκαν ποτέ στις ηπειρωτικές Ηνωμένες Πολιτείες οι οποίοι και συγκαταλέγονται στους ισχυρότερους που καταγράφτηκαν ποτέ στη γη. Παρά το ότι η πληγείσα περιοχή ήταν αραιοκατοικημένη, δεκάδες άνθρωποι​—ίσως και εκατοντάδες—​πέθαναν στην καταστροφή.

Σήμερα ο ποταμός Μισισιπής ρέει δίπλα στην περιοχή του «τακουνιού» του Μισούρι σαν να μη συνέβη ποτέ τίποτα σημαντικό. Αλλά αν μπορούσε να μιλήσει ο ποταμός, θα αφηγούνταν μια απίστευτη ιστορία για τον καιρό που κυλούσε ανάποδα.

[Χάρτες στη σελίδα 18]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΜΙΣΟΥΡΙ

Ποταμός Μισισιπής

Νέα Μαδρίτη

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Το ατμόπλοιο «Νέα Ορλεάνη»

[Ευχαριστίες]

Άδεια από State Historical Society of Missouri, Columbia

[Εικόνα στη σελίδα 20]

Οι σεισμοί δημιούργησαν τη λίμνη Ρίλφουτ

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 18]

U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Dave Menke