«Μια Φορά το Παθαίνεις, Δυο Φορές σε Βασανίζει»

ΑΦΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΖΑΚ ΜΕΪΝΣΜΑ

Χάρη στα αποτελεσματικά εμβόλια και στα συστηματικά προγράμματα ανοσοποίησης, η επιστήμη έχει κάνει μεγάλη πρόοδο στην προσπάθειά της για την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας, μιας εκφυλιστικής παιδικής ασθένειας. Μερικοί, ωστόσο, ακόμη και δεκαετίες μετά την ανάρρωσή τους, βασανίζονται και πάλι από αυτήν, καθώς έρχονται αντιμέτωποι με το λεγόμενο μεταπολιομυελιτιδικό σύνδρομο (PPS).

ΙΣΩΣ να μην έχετε ακούσει ποτέ για το PPS. Ούτε και εγώ το είχα ακούσει, μέχρις ότου εισέβαλε για τα καλά στη ζωή μου. Για να καταλάβετε, όμως, τις επιπτώσεις αυτού του συνδρόμου πάνω μου, επιτρέψτε μου να γυρίσω πίσω στο παρελθόν, σε μια μέρα του 1941, όταν ήμουν περίπου ενός έτους.

Η μητέρα μου παρατήρησε ότι είχα σωριαστεί στο παιδικό μου καρεκλάκι. Αμέσως με πήγε στο γιατρό. Εκείνος, αφού με εξέτασε, είπε στη μητέρα μου: «Ο γιος σας έχει παιδική παράλυση». a Σύντομα έμεινα παράλυτος από τη μέση και κάτω.

Έπειτα από έξι μήνες σε λίστα αναμονής, μπήκα στο νοσοκομείο. Τα επόμενα χρόνια, η αρρώστια επανεμφανιζόταν. Με εντατικές φυσικοθεραπείες άρχισα σιγά σιγά να χρησιμοποιώ ξανά τα πόδια μου. Σε ηλικία 14 ετών, μπορούσα να περπατώ και πάλι. Άλλα προβλήματα, όμως, όπως η ακράτεια, παρέμεναν. Επί χρόνια, επαναλαμβανόταν ο ίδιος κύκλος​—εγχείρηση, καθήλωση στην αναπηρική καρέκλα και φυσική αποκατάσταση. Ωστόσο, το αριστερό μου παπούτσι είναι τρία νούμερα μικρότερο από το δεξί, και το αριστερό μου πόδι είναι περίπου τρία εκατοστά κοντύτερο από το δεξί. Το δυσάρεστο πρόβλημα της ακράτειας  μπόρεσα να το θέσω υπό έλεγχο λίγο μετά τα 20. Τελικά, ανέρρωσα εντελώς από την πολιομυελίτιδα​—ή τουλάχιστον έτσι νόμιζα!

Κατόπιν, σε ηλικία 45 ετών, άρχισα να νιώθω πόνο στα πόδια και κούραση. Επίσης, οι μύες των ποδιών μου συσπόνταν τη νύχτα, και αυτό με δυσκόλευε πολύ να κοιμηθώ. Τα συμπτώματα αντί να υποχωρούν χειροτέρευαν. Φανταστείτε την έκπληξή μου όταν διαγνώστηκε ότι έπασχα από PPS​—44 χρόνια από τότε που η μητέρα μου πρόσεξε τα συμπτώματα της αρχικής μου ασθένειας.

Τι Είναι η Πολιομυελίτιδα;

Η πολιομυελίτιδα είναι μια εξαιρετικά μολυσματική ασθένεια που προκαλείται από κάποιον ιό ο οποίος εισχωρεί στον οργανισμό από το στόμα και πολλαπλασιάζεται στα έντερα. Από τη στιγμή που ο ιός θα εισβάλει στο νευρικό σύστημα, μπορεί γρήγορα να προκαλέσει πλήρη παράλυση. Καθώς μεταδίδεται στον εγκέφαλο και κατόπιν στο νωτιαίο μυελό, τα αρχικά συμπτώματα είναι πυρετός, κόπωση, πονοκέφαλος, εμετός, δυσκαμψία στον αυχένα και πόνος στα άκρα. Πολλά από τα νεύρα παύουν να λειτουργούν, με αποτέλεσμα την παράλυση μερικών από τους μυς των χεριών, των ποδιών και του θώρακα.

Παρ’ όλα αυτά, οι αναρρωτικές δυνάμεις του σώματος είναι εκπληκτικές. Τα νεύρα που δεν επηρεάστηκαν από τον ιό αναπτύσσουν νέους «βλαστούς»​—εγκαθίστανται επιπλέον τηλεφωνικές γραμμές, σαν να λέγαμε—​για να επανασυνδέσουν τα μυϊκά κύτταρα που απομονώθηκαν όταν πέθαναν τα προηγούμενα νεύρα τους. Ένας κινητικός νευρώνας στο νωτιαίο μυελό μπορεί επίσης να δημιουργήσει αποφυάδες από την άκρη του νευράξονα, οι οποίες μπορούν να συνδεθούν με πολύ περισσότερα μυϊκά κύτταρα από τα αρχικά, αυξάνοντας έτσι κατά πολύ τις δυνατότητες του νευρώνα. Ένας κινητικός νευρώνας που διήγειρε παλιότερα 1.000 μυϊκά κύτταρα μπορεί τελικά να επανασυνδεθεί με 5.000 ως 10.000 κύτταρα. Προφανώς αυτό συνέβη στην περίπτωσή μου, και γι’ αυτό είμαι σε θέση να περπατώ και πάλι.

Ωστόσο, σήμερα πιστεύεται ότι, σε μια περίοδο 15 ως 40 ετών, αυτές οι νευρομυϊκές ομάδες μπορεί να αρχίσουν να παρουσιάζουν σημάδια κόπωσης εξαιτίας της καταπόνησης. Το PPS είναι μια πάθηση η οποία προκαλεί την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων σε άτομα που θεραπεύτηκαν από την πολιομυελίτιδα πριν από δεκαετίες. Πολλά θύματα νιώθουν μυϊκή αδυναμία, κόπωση, πόνο στις αρθρώσεις και στους μυς, ευαισθησία στο κρύο και αναπνευστικά προβλήματα. Αν και είναι δύσκολο να γίνουν ακριβείς εκτιμήσεις, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας υπολογίζει ότι σε όλο τον κόσμο υπάρχουν 20 εκατομμύρια άτομα που πέρασαν κάποτε πολιομυελίτιδα. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι το 25 με 50 τοις εκατό από αυτά έχουν προσβληθεί από PPS.

 Τι Μπορεί να Γίνει για να Δοθεί Βοήθεια;

Οι ερευνητές λένε ότι ο παλιός, καταπονημένος κινητικός νευρώνας πιθανώς εξαντλείται τόσο πολύ ώστε μερικές από τις νευρικές απολήξεις του πεθαίνουν, αποσυνδέοντας ξανά πολλές μυϊκές ίνες. Για να επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία το άτομο που πέρασε πολιομυελίτιδα, χρειάζεται να μειώσει τη χρήση των προσβεβλημένων μυών. Μερικοί γιατροί συστήνουν τη χρησιμοποίηση βοηθημάτων, όπως μπαστούνια, ορθοπεδικά στηρίγματα, πατερίτσες, αναπηρικές καρέκλες και σκούτερ. Στην περίπτωσή μου, χρειάστηκε να φορέσω ορθοπεδικά στηρίγματα και στα δυο μου πόδια. Επίσης, φοράω ειδικά παπούτσια που στηρίζουν τους αστραγάλους μου και με βοηθούν να μην πέφτω.

Μπορεί ακόμη να χρειάζεται ήπια άσκηση και διατάσεις των μυών, ανάλογα με την κατάσταση του ατόμου. Το κολύμπι ή οι θεραπείες σε πισίνα με ζεστό νερό είναι άριστα μέσα βελτίωσης της καρδιαγγειακής λειτουργίας χωρίς να καταπονούνται οι μύες. Είναι σημαντικό να συνεργάζεται ο ασθενής με το γιατρό ή το φυσικοθεραπευτή για οποιοδήποτε πρόγραμμα άσκησης.

Στα άτομα που πέρασαν πολιομυελίτιδα, η επανειλημμένη χρήση των νευρώνων οδηγεί τελικά στη διατάραξη της σωστής λειτουργίας μερικών μυϊκών ινών. Εξαιτίας αυτού, τέτοια άτομα μπορεί να έχουν μειωμένη ενεργητικότητα ή και να υποφέρουν από εκφυλιστική κόπωση. Η απώλεια της ενεργητικότητας μπορεί επίσης να οφείλεται στην καταπόνηση που προκαλείται από το διαρκή πόνο ή από την προσπάθεια αντιμετώπισης μιας επανεμφανιζόμενης αναπηρίας. Έχω διαπιστώσει ότι το να αναπαύομαι κατά διαστήματα στη διάρκεια της μέρας με βοηθάει να ξεπερνώ την κόπωση. Πολλοί γιατροί συστήνουν στους ασθενείς τους να ακολουθούν έναν ήρεμο ρυθμό στις καθημερινές τους δραστηριότητες αντί να πιέζουν τον εαυτό τους οδηγώντας τον στην εξάντληση.

Όσο για εμένα, μια από τις δυσκολότερες καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπίσω είναι ο διαρκής πόνος των αρθρώσεων και των μυών. Μερικοί ίσως νιώθουν μυϊκό πόνο ιδιαίτερα σε εκείνους τους μυς που κουράζουν περισσότερο στις συνήθεις καθημερινές ασχολίες τους. Άλλοι νιώθουν πόνο σε όλους τους μυς, σαν και αυτόν που προκαλεί η γρίπη, καθώς και εξάντληση.

Ο πόνος μπορεί να μειωθεί με αντιφλεγμονώδη ή με άλλα φάρμακα. Παρά τη φαρμακευτική αγωγή, όμως, πολλοί οι οποίοι πέρασαν πολιομυελίτιδα υποφέρουν από χρόνιο πόνο που περιορίζει τις κινήσεις τους. Οι φυσικοθεραπείες σε συνδυασμό με τη ζέστη και τις διατάσεις μπορεί να βοηθήσουν. Κάποια ασθενής, η οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το επάγγελμά της ως αναισθησιολόγος, μου είπε: «Μπορώ να σηκωθώ από την  αναπηρική καρέκλα και να περπατήσω με πολύ κόπο ως την άλλη άκρη του δωματίου, αλλά ο πόνος είναι τόσο έντονος ώστε δεν αξίζει τον κόπο». Και στη δική μου περίπτωση, παρ’ όλο που τα φάρμακα με βοηθούν, αναγκάζομαι τώρα να καταφεύγω συχνά στην αναπηρική καρέκλα.

Μερικά άτομα τα οποία πέρασαν πολιομυελίτιδα έχουν χάσει τη φυσιολογική ικανότητα που έχει το σώμα να εκτρέπει το αίμα από το δέρμα ώστε να εξοικονομεί θερμότητα στους μυϊκούς ιστούς. Χωρίς αυτή την ικανότητα, το προσβεβλημένο άκρο αποβάλλει περισσότερη θερμότητα και κρυώνει. Όταν οι μύες είναι κρύοι, η επικοινωνία ανάμεσα στον κινητικό νευρώνα και στους μυς δεν είναι καλή, και οι μύες δεν λειτουργούν όπως πρέπει. Γι’ αυτόν το λόγο, είναι σημαντικό να διατηρούν οι ασθενείς τους προσβεβλημένους μυς ζεστούς φορώντας επιπλέον ρούχα. Μερικοί χρησιμοποιούν ηλεκτρική κουβέρτα ή θερμοφόρα τις κρύες νύχτες. Κάτι άλλο που βοηθάει είναι να αποφεύγουν να βγαίνουν όταν ο καιρός είναι κρύος. Εγώ προσωπικά, χρειάστηκε να μετακομίσω σε περιοχή με θερμότερο κλίμα.

Τα αναπνευστικά προβλήματα είναι κοινά, ιδιαίτερα σε όσους πέρασαν προμηκική πολιομυελίτιδα, μια μορφή κατά την οποία προσβάλλεται ο νωτιαίος μυελός στο πάνω μέρος του αυχένα εξασθενώντας τους αναπνευστικούς μυς. Στο παρελθόν, πολλοί οι οποίοι προσβάλλονταν από αυτή τη μορφή της ασθένειας αναγκάζονταν να ζουν σε τεχνητό πνεύμονα. Σήμερα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί αναπνευστήρας για την υποβοήθηση των εξασθενημένων μυών του πνεύμονα. Όσον αφορά τη δική μου περίπτωση, όταν κουράζομαι, είναι πολύ δύσκολο να αναπνέω. Έτσι λοιπόν χρησιμοποιώ κάθε μέρα μια μικρή συσκευή για να ασκώ τους μυς των πνευμόνων μου.

Τα άτομα που πέρασαν πολιομυελίτιδα χρειάζεται να λαβαίνουν υπόψη και μια άλλη πιθανή δυσκολία. Σε περίπτωση εγχείρησης, δεν συστήνεται να επιστρέψουν στο σπίτι τους την ίδια μέρα. Ο Δρ Ρίτσαρντ Λ. Μπρούνο, από το Ινστιτούτο Αποκατάστασης Κέσλερ, αναφέρει: «ΚΑΝΕΝΑ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΠΕΡΑΣΕ ΠΟΛΙΟΜΥΕΛΙΤΙΔΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΓΙΑ ΚΑΝΕΝΑΝ ΛΟΓΟ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΕΓΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΙ ΝΑ ΒΓΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΜΕΡΑ εκτός και αν πρόκειται για απλούστατη διαδικασία η οποία απαιτεί μόνο τοπική αναισθησία». Ο ίδιος προσθέτει ότι αυτά τα άτομα χρειάζονται διπλάσιο χρόνο για να συνέλθουν  από την επίδραση οποιασδήποτε αναισθησίας και ίσως χρειαστούν επιπρόσθετα αναλγητικά φάρμακα. Συνήθως απαιτείται να παραμείνουν στο νοσοκομείο μεγαλύτερο διάστημα από άλλους ασθενείς. Αν το γνώριζα αυτό, ίσως να είχα αποφύγει την πνευμονία που έπαθα έπειτα από μια μικροεπέμβαση στην οποία υποβλήθηκα πρόσφατα. Είναι σοφό να συζητάτε τέτοιες ανησυχίες με το χειρουργό και τον αναισθησιολόγο πριν την εγχείρηση.

Η Ζωή μου Σήμερα

Όταν κατάφερα να περπατήσω σε ηλικία 14 ετών, πίστευα ότι τα περισσότερα προβλήματά μου είχαν τελειώσει. Εντούτοις, ύστερα από πολλά χρόνια, διαπιστώνω ότι αντιμετωπίζω τα ίδια προβλήματα από την αρχή. Περιγράφοντας την κατάσταση των ατόμων που πέρασαν πολιομυελίτιδα αλλά παρουσίασαν PPS, όπως εγώ, κάποια συγγραφέας είπε ότι «μια φορά το παθαίνεις, δυο φορές σε βασανίζει». Ασφαλώς, είναι πολύ φυσιολογικό να αποθαρρύνομαι κατά καιρούς. Ωστόσο, μπορώ ακόμη να κυκλοφορώ και να φροντίζω τον εαυτό μου. Έχω διαπιστώσει ότι το καλύτερο φάρμακο για εμένα είναι να έχω θετική στάση, να προσαρμόζομαι στις μεταβαλλόμενες περιστάσεις και να εκτιμώ αυτό που μπορώ ακόμη να κάνω.

Παραδείγματος χάρη, όταν άρχισα να συμμετέχω στην ολοχρόνια Χριστιανική διακονία πριν από δέκα χρόνια περίπου, κυκλοφορούσα πιο εύκολα από ό,τι τώρα. Μπορούσα να περπατήσω αρκετά προτού νιώσω κούραση ή έντονο πόνο. Τώρα, όμως, μπορώ να περπατώ πολύ λίγο. Για να εξοικονομώ δυνάμεις, προσπαθώ να αποφεύγω τις σκάλες και τις ανηφόρες. Χρησιμοποιώ την αναπηρική μου καρέκλα οποτεδήποτε είναι δυνατόν. Προσαρμόζοντας τη διακονία μου με διάφορους τρόπους, τη βρίσκω πολύ απολαυστική και μάλιστα διαπιστώνω τη θεραπευτική της αξία.

Ναι, το PPS επηρεάζει τη ζωή μου. Η υγεία μου είναι πιθανό να επιδεινωθεί. Αλλά βρίσκω μεγάλη παρηγοριά στην υπόσχεση της Γραφής για έναν νέο κόσμο στον οποίο όλοι θα είναι ξανά νέοι, με πλήρη υγεία και σφρίγος. Στο πέρασμα των ετών, σκέφτομαι πολλές φορές τα θεόπνευστα λόγια του εδαφίου Ησαΐας 41:10: «Μη φοβάσαι, γιατί εγώ είμαι μαζί σου. Μην ατενίζεις γύρω σου, γιατί εγώ είμαι ο Θεός σου. Θα σε ενδυναμώσω. Μάλιστα θα σε βοηθήσω». Με τη βοήθεια του Θεού, είμαι αποφασισμένος να συνεχίσω μέχρι τον καιρό που το PPS θα ανήκει πια στο παρελθόν.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 20]

“Μήπως Έχω Μεταπολιομυελιτιδικό Σύνδρομο;”

Οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν απαραίτητη τη συνύπαρξη κάποιων από τα επόμενα κριτήρια για να διαγνώσουν μεταπολιομυελιτιδικό σύνδρομο:

◼ Επιβεβαιωμένη διάγνωση παραλυτικής πολιομυελίτιδας κατά το παρελθόν

◼ Περίοδος μερικής ή πλήρους αποκατάστασης των λειτουργιών, ακολουθούμενη από μεσοδιάστημα (τουλάχιστον 15 ετών) σταθερής νευρολογικής λειτουργίας

◼ Σταδιακή ή ξαφνική εμφάνιση μυϊκής αδυναμίας, τάσης για κόπωση, μυϊκής ατροφίας ή πόνου στους μυς ή στις αρθρώσεις

◼ Πιθανά προβλήματα στην αναπνοή ή στην κατάποση

◼ Επίμονα συμπτώματα για ένα τουλάχιστον έτος

◼ Αποκλεισμός άλλων νευρολογικών, παθολογικών και ορθοπεδικών προβλημάτων

Δεν προσβάλλονται από PPS όλοι όσοι πέρασαν πολιομυελίτιδα, αν και με το χρόνο μπορεί να παρατηρηθεί πρόωρη κούραση και γήρανση των υπερβολικά χρησιμοποιημένων νευρομυϊκών ομάδων. Επίσης, οι μισοί και πλέον από όσους πέρασαν πολιομυελίτιδα και επισκέπτονται το γιατρό τους με νέα συμπτώματα δεν έχουν το σύνδρομο. Μια ειδικός επισημαίνει: «Το 60 τοις εκατό των ατόμων που πέρασαν πολιομυελίτιδα και παρουσιάζουν νέα συμπτώματα έχουν κάποιο παθολογικό ή νευρολογικό πρόβλημα το οποίο δεν σχετίζεται με την πολιομυελίτιδα και μπορεί να θεραπευτεί. Από τους υπόλοιπους ασθενείς, οι μισοί έχουν αυξανόμενα ορθοπεδικά προβλήματα που αποτελούν κατάλοιπο της πολιομυελίτιδας».

[Πλαίσιο στη σελίδα 21]

Υπάρχει Θεραπεία;

Όπως ακριβώς δεν υπάρχει επιβεβαιωμένη αιτιολογία—κατά συνέπεια, ούτε και συγκεκριμένη εργαστηριακή εξέταση—μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ούτε θεραπεία για το μεταπολιομυελιτιδικό σύνδρομο (PPS). Ωστόσο, υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης, ο οποίος συνίσταται σε μια τρίπτυχη μέθοδο αποκατάστασης. Κάποια ειδικός αναφέρει: «Πάνω από το 80% των ασθενών με PPS θα δουν βελτίωση μέσω των μεθόδων αποκατάστασης».

Οι τρεις πτυχές είναι οι εξής:

1. Προσαρμογές στον τρόπο ζωής

◼ εξοικονόμηση δυνάμεων

◼ βοηθήματα

◼ άσκηση που δεν προκαλεί κόπωση

◼ ζέστη

2. Φαρμακευτική αγωγή και συμπληρώματα

Μολονότι έχουν δοκιμαστεί πολλά φάρμακα, τόσο συνταγογραφημένα όσο και φυσικά συμπληρώματα, κανένα δεν έχει αποδειχτεί ότι βοηθάει. Υπάρχουν πολλές ανεπίσημες μαρτυρίες για βελτίωση, αλλά χρειάζεται περαιτέρω μελέτη. Να θυμάστε ότι επειδή τα βότανα μπορεί να αλληλεπιδράσουν με τα συνταγογραφημένα φάρμακα, πρέπει να ενημερώνετε πάντα το γιατρό σας για οτιδήποτε σκέφτεστε να πάρετε.

3. Ποιότητα ζωής

«Το ισχυρότερο φάρμακο που μπορεί να δώσει ένας γιατρός στο άτομο που πάσχει από PPS είναι η ενημέρωση και η ενθάρρυνση. . . . Οι ασθενείς που τα κατάφερναν καλύτερα όσον αφορά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής τους (όσοι είχαν καλύτερες ικανότητες επίλυσης προβλημάτων, πιο εργονομικό περιβάλλον, καλύτερη ενημέρωση και υποστήριξη, καθώς και προθυμία να χρησιμοποιούν βοηθήματα) προσαρμόστηκαν καλύτερα στις καθημερινές ασχολίες τους».—Δρ Σούζαν Πέρλμαν.

[Πλαίσιο στη σελίδα 22]

Τι θα Λεχθεί για την Άσκηση;

Στην αρχή, τα άτομα που είχαν περάσει πολιομυελίτιδα προτρέπονταν να ασκούνται «μέχρι να πονέσουν». Έπειτα, στη δεκαετία του 1980, προειδοποιούνταν για τους κινδύνους της άσκησης, μέσω της οποίας ουσιαστικά «ξόδευαν» τον εναπομείναντα υγιή μυϊκό ιστό.

Σήμερα οι ειδικοί συστήνουν τη μέση οδό. Το μήνυμά τους τώρα είναι: “Μην το παρακάνετε, αλλά να αποφεύγετε την ακινησία”. Το Εθνικό Κέντρο για τη Σωματική Δραστηριότητα και την Αναπηρία λέει: «Τα καινούρια στοιχεία μάς δείχνουν ότι, ασχέτως του βαθμού αναπηρίας μας, θα πρέπει να θεωρούμε σημαντική την άσκηση, επινοώντας το δικό μας πρόγραμμα προσαρμοσμένο σε μεγάλο βαθμό στις ανάγκες μας και κάνοντας αρκετή υπομονή ώστε να θερίσουμε τις ανταμοιβές».

Εν συντομία, ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης θα πρέπει

◼ Να καταρτίζεται σε συνεργασία με έναν έμπειρο γιατρό ή φυσικοθεραπευτή

◼ Να αρχίζει με αργό ή μέτριο ρυθμό και να εντείνεται σταδιακά

◼ Να περιλαμβάνει προθέρμανση στην αρχή και χαλάρωση στο τέλος

◼ Να επικεντρώνεται σε διατατικές και γενικές αεροβικές ασκήσεις

◼ Να περιλαμβάνει άσκηση σε πισίνα με ζεστό νερό, αν είναι δυνατόν

Κάποιος ειδικός αναφέρει στο Ιατρικό Ενημερωτικό Δελτίο Τζονς Χόπκινς (The Johns Hopkins Medical Letter): «Αν η κούραση και ο πόνος συνεχίζονται πάνω από μία ώρα, αυτό δείχνει ότι οι μύες έχουν χρησιμοποιηθεί υπερβολικά». Να ακούτε λοιπόν το σώμα σας και να αποφεύγετε τον πόνο, την κόπωση και την αδυναμία.

[Πλαίσιο στη σελίδα 23]

Ποιοι Είναι οι Παράγοντες Κινδύνου;

Μολονότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, οι επόμενοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο προσβολής από μεταπολιομυελιτιδικό σύνδρομο:

◼ Σοβαρότητα της αρχικής προσβολής από πολιομυελίτιδα. Τις περισσότερες φορές, όσο σοβαρότερη είναι η αρχική ασθένεια, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης PPS

◼ Ηλικία κατά την οποία προσβλήθηκε αρχικά ο ασθενής. Εκείνοι που παθαίνουν πολιομυελίτιδα σε μικρότερη ηλικία συνήθως έχουν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν PPS

◼ Ύφεση. Το παράδοξο είναι ότι όσο μεγαλύτερη και πληρέστερη είναι η αρχική ύφεση, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης PPS

◼ Σωματική δραστηριότητα. Αν κάποιο άτομο που πέρασε πολιομυελίτιδα συνηθίζει να ασκείται σε εξαντλητικό βαθμό επί χρόνια, πιθανόν να διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθεί από PPS

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Νοσοκόμα που με βοηθάει να αναρρώσω έπειτα από εγχείρηση σε ηλικία 11 χρονών

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Σήμερα, στην ολοχρόνια Χριστιανική διακονία μαζί με τη σύζυγό μου