Μοντεβέρντε​—Φυσικός Δρυμός Μέσα στα Σύννεφα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ

Οι θερμοί αληγείς άνεμοι της Καραϊβικής, οι οποίοι πνέουν από την κατεύθυνση της θάλασσας, συναντούν τα βουνά που φτάνουν σε ύψος μέχρι και τα 1.700 μέτρα. Ανερχόμενοι σε αυτά τα υψόμετρα, οι άνεμοι παγώνουν και η υγρασία τους συμπυκνώνεται. Σχηματίζονται παχιά, χαμηλά σύννεφα, τα οποία στη συνέχεια περιλούζουν τα βουνά με βροχές ή τα καλύπτουν με ομίχλη. Το αποτέλεσμα; Ένα σπάνιο μέρος εντυπωσιακής φυσικής ομορφιάς, γνωστό ως ομιχλώδες δάσος.

ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ στο έτος 1951. Σαράντα τέσσερα μέλη της θρησκευτικής ομάδας που είναι κοινώς γνωστή ως Κουάκεροι αφήνουν τον τόπο τους, την Αλαμπάμα των ΗΠΑ, αναζητώντας ένα μέρος για να ιδρύσουν μια ειρηνική θρησκευτική κοινότητα. Η αναζήτησή τους τούς οδηγεί στα νεφοσκεπή βουνά της βορειοδυτικής Κόστα Ρίκα, στην Κεντρική Αμερική. Εκεί, η γη είναι απομονωμένη, γόνιμη και σχετικά φτηνή.

Το να γίνει, όμως, αυτή η περιοχή κατοικήσιμη και καλλιεργήσιμη δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο Μάρβιν Ρόκγουελ, ένας από τους πρώτους αποίκους, θυμάται: «Ο μόνος δρόμος που οδηγούσε στο βουνό ήταν ένα πέρασμα για βοϊδάμαξες, και το επισκευάσαμε με αξίνες και φτυάρια ώστε να μπορούν να περνάνε τα τζιπ μας». Με τη βοήθεια των ντόπιων έστησαν τελικά το νέο σπιτικό τους μέσα στα σύννεφα. Κατάλληλα, το ονόμασαν Μοντεβέρντε, δηλαδή «Πράσινο Βουνό».

Οι άποικοι πήραν δύο αποφάσεις οι οποίες είχαν μακροχρόνια επίδραση. Ήξεραν ότι η αγροτική τους κοινότητα έπρεπε να αυτοσυντηρείται. Αλλά ποιο αγαθό μπορούσαν να παράγουν το οποίο θα άντεχε το μακρύ ταξίδι από το βουνό ως  την αγορά; Αποφάσισαν ότι το καταλληλότερο ήταν το τυρί. Το μικρό τυροκομείο που άρχισε να λειτουργεί τότε έχει γίνει σήμερα μια επιχείρηση η οποία παράγει πάνω από 4 τόνους τυρί καθημερινά, εκτός από άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως ξινή κρέμα, κρεμώδες τυρί και παγωτό.

Οι άποικοι αποφάσισαν επίσης να διαφυλάξουν 5.410 στρέμματα δασώδους βουνοπλαγιάς που βρισκόταν πάνω από τα σπίτια τους. Εφόσον αυτή η λεκάνη απορροής αποτελούσε την πηγή νερού για το μικρό υδροηλεκτρικό σταθμό τους, θεώρησαν ότι ήταν σοφό να την προστατέψουν. Σύντομα, όμως, η πλούσια ποικιλία χλωρίδας και πανίδας που υπάρχει σε αυτή την περιοχή προσέλκυσε το ενδιαφέρον των επιστημόνων, ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη του χρυσού φρύνου. (Βλέπε πλαίσιο σχετικά με το χρυσό φρύνο.) Τη δεκαετία του 1960 μια ομάδα επιστημόνων και ντόπιων ίδρυσε το Δρυμό του Ομιχλώδους Δάσους Μοντεβέρντε, ένα καταφύγιο άγριας ζωής το οποίο σύντομα επεκτάθηκε περιλαμβάνοντας τη λεκάνη απορροής. Έκτοτε, ο δρυμός έχει διευρυνθεί ακόμη περισσότερο περικλείοντας έκταση 105.000 περίπου στρεμμάτων.

Ο Δρυμός του Ομιχλώδους Δάσους Μοντεβέρντε είναι ένα από τα αξιοθέατα που δέχονται τους περισσότερους επισκέπτες στην Κόστα Ρίκα. Κάθε χρόνο, ως και 50.000 τουρίστες ακολουθούν τον απόκρημνο, ελικοειδή χωματόδρομο που οδηγεί στο Μοντεβέρντε. Παρατηρητές πουλιών και φυσιοδίφες συρρέουν για να δουν τα χιλιάδες είδη πουλιών, ζώων και φυτών που υπάρχουν στο δρυμό και στις γύρω περιοχές.

Φυτά

Περίπου 500 είδη δέντρων αποτελούν τη βάση των οικοσυστημάτων του δρυμού. Μερικά δέντρα γαντζώνονται γερά σε εκτεθειμένες πλαγιές καθώς παλεύουν κόντρα σε ανέμους που τα έχουν στρεβλώσει και τα έχουν κάνει καχεκτικά. Εκείνα που φύονται σε προστατευόμενες περιοχές είναι ντυμένα με έναν χοντρό μανδύα από αναρριχώμενα φυτά, χόρτα και θάμνους τα οποία καλύπτουν τις επιφάνειες του κορμού τους. Πώς μπορούν αυτά τα φυτά, που ονομάζονται επίφυτα, να ζουν χωρίς να έχουν ρίζες στο χώμα; Κάποιο εγχειρίδιο με οδηγίες πορείας αναφέρει: «Σε αυτό το πολύ υγρό περιβάλλον τα επίφυτα λαβαίνουν άφθονο νερό ακόμη και χωρίς εκτεταμένο σύστημα ριζών. Ο μεγάλος όγκος της βλάστησης παγιδεύει αρκετά νεκρά φύλλα, που  παρασύρονται με τη βροχή από το θόλο, λαβαίνοντας έτσι θρεπτικά στοιχεία».

Τριακόσια είδη ορχιδέας προσθέτουν πινελιές χρωμάτων στην παλέτα όπου κυριαρχεί το πράσινο. Μεγάλο μέρος του υπόλοιπου χώρου στο τοπίο καταλαμβάνουν τα 200 είδη φτέρης που ευδοκιμούν εδώ​—μερικές από τις οποίες φτάνουν σε ύψος 12 μέτρων και σε ηλικία 150 χρονών.

Πού οφείλεται αυτή η πολύ μεγάλη βιοποικιλότητα σε μια τόσο μικρή περιοχή; Ένας λόγος είναι ότι τα όρια του δρυμού εκτείνονται προς τα κάτω τόσο προς τον Ειρηνικό Ωκεανό όσο και προς την Καραϊβική. Οι έντονες εναλλαγές που σημειώνονται σε σχέση με την υγρασία και τη θερμοκρασία σε διάφορα υψόμετρα δημιουργούν έξι ξεχωριστές οικολογικές ζώνες στις οποίες ευημερεί μια καταπληκτική ποικιλία ζωής.

Πουλιά και Ζώα

Το Μοντεβέρντε είναι ο παράδεισος του παρατηρητή πουλιών. Το 1996, μια απογραφή πουλιών υπολόγισε τον αριθμό των ειδών που υπάρχουν μέσα σε μια περιφέρεια 25 χιλιομέτρων η οποία περιλάμβανε τμήματα του Μοντεβέρντε. Μέσα σε 24 μόλις ώρες, καταγράφηκαν 369 διαφορετικά είδη πουλιών! Τα πουλιά που ενδημούν εδώ ποικίλλουν από το μικροσκοπικό κολίβριο μέχρι το λαμπερό κετζάλ. Στην πραγματικότητα, πολλοί επισκέπτες έρχονται μόνο και μόνο για να δουν το κετζάλ​—ένα από τα πουλιά με το πιο εντυπωσιακό φτέρωμα στις τροπικές περιοχές. Υπάρχουν περίπου 100 ζευγάρια κετζάλ τα οποία φωλιάζουν στο Μοντεβέρντε, αλλά είναι δύσκολο να εντοπιστούν επειδή το πράσινο φτέρωμά τους δεν ξεχωρίζει από την πρασινάδα του δάσους. Ωστόσο, σίγουρα θα δείτε τα κολίβρια τα οποία επισκέπτονται συχνά τις ταΐστρες που είναι τοποθετημένες έξω από τα τοπικά καταστήματα και εστιατόρια. Στολισμένοι με λαμπερά βιολετί, σμαραγδί και τιρκουάζ χρώματα, αυτοί οι επισκέπτες παράγουν έναν χαρακτηριστικό βόμβο καθώς κινούνται αστραπιαία ανάμεσα σε λουλούδια και ταΐστρες χτυπώντας τα φτερά τους τόσο γρήγορα που δεν προλαβαίνουμε να τα δούμε.

Το Μοντεβέρντε φιλοξενεί επίσης εκατό είδη θηλαστικών. «Είναι ένας από τους λίγους εναπομείναντες βιότοπους στους οποίους ζουν . . . πέντε είδη της οικογένειας των αιλουροειδών: ο ιαγουάρος, ο οσελότος, το πούμα, ο μαργκάι και ο ιαγουαρόνδος», λέει ο Ταξιδιωτικός Οδηγός της Κόστα Ρίκα (Costa Rica Handbook). Ωστόσο, τα μοναχικά μεγάλα αιλουροειδή κρατούν αποστάσεις από τους ανθρώπους. «Βλέπουμε πούμα κάθε έξι μήνες περίπου», είπε στο Ξύπνα! ο Ραφαέλ Μπολάνιος, διευθυντής του δρυμού. «Μπορεί να δει κανείς ιαγουάρο μόλις κάθε τρία περίπου χρόνια». Οι πιθανότητες να συναντήσει κανείς κάποιο από τα 120 είδη αμφίβιων και ερπετών είναι πολύ μεγαλύτερες.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον για το Μοντεβέρντε; Γίνονται προσπάθειες για την επέκταση της προστατευόμενης περιοχής. Μάλιστα, η πρόσφατη προσθήκη του Δασικού Καταφυγίου Σάντα Έλενα και του Αιώνιου Βροχερού Δάσους των Παιδιών υπερδιπλασίασε το μέγεθος της προστατευόμενης περιοχής. (Βλέπε το παρακάτω πλαίσιο.) Αναμένεται πως αυτά τα μέτρα θα βοηθήσουν να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει πάντοτε αφθονία ζωής μέσα στα σύννεφα.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 17]

Η Εξαφάνιση του Χρυσού Φρύνου

Ο ενδημικός χρυσός φρύνος, στην πραγματικότητα ένας φρύνος με λαμπερό, πορτοκαλί χρώμα, ανακαλύφτηκε για πρώτη φορά στα δάση του Μοντεβέρντε από τον βιολόγο Τζέι Σάβατζ τη δεκαετία του 1960. Φαίνεται ότι το Μοντεβέρντε είναι το μόνο σημείο στη γη όπου μπορούσε να βρεθεί αυτός ο φρύνος. «Το 1985 παρατηρήθηκε ένα πλήθος 1.000 περίπου τέτοιων φρύνων», επισημαίνει ο Ραφαέλ Μπολάνιος, διευθυντής στο Δρυμό του Ομιχλώδους Δάσους Μοντεβέρντε. «Αλλά μόλις δύο χρόνια αργότερα, μπορούσαν να εντοπιστούν πολύ λίγοι». Σήμερα, πιστεύεται ότι ο χρυσός φρύνος έχει εκλείψει.

Ο Δρ Άλαν Πάουντς, ο οποίος έχει μελετήσει την εξαφάνιση 20 ειδών βατράχων και φρύνων στο Δρυμό του Ομιχλώδους Δάσους Μοντεβέρντε, τονίζει ότι «ακραία φαινόμενα καθημερινών βροχοπτώσεων . . . σημειώθηκαν αμέσως πριν από τη ραγδαία συρρίκνωση και την εξαφάνιση πολλών αμφίβιων πληθυσμών, μεταξύ των οποίων και του ενδημικού χρυσού φρύνου».

[Ευχαριστίες]

© 2003 Richard Sage

[Πλαίσιο στη σελίδα 18]

Αιώνιο Βροχερό Δάσος των Παιδιών

Σε ένα μικρό δημοτικό σχολείο σε κάποια αγροτική περιοχή της Σουηδίας, μια τάξη εννιάχρονων παιδιών αναρωτήθηκαν τι μπορούσαν να κάνουν για να σώσουν τα βροχερά δάση. Με τη βοήθεια του δασκάλου τους, μάζεψαν χρήματα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν το 1988 για την αγορά 60 στρεμμάτων απειλούμενου βροχερού δάσους. Έτσι γεννήθηκε το Αιώνιο Βροχερό Δάσος των Παιδιών. Τα νέα για αυτό το πρόγραμμα διαδόθηκαν, και παιδιά από 44 χώρες συμμετείχαν στην προσπάθεια. Τα παιδιά έχουν συγκεντρώσει αρκετά χρήματα για να διευρύνουν την προστατευόμενη περιοχή ώστε να περιλάβει χιλιάδες στρέμματα που συνορεύουν με τρεις πλευρές του Δρυμού του Ομιχλώδους Δάσους Μοντεβέρντε.

[Χάρτης στη σελίδα 16]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μοντεβέρντε

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Επίφυτα

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Φτέρες

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Ορχιδέα

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Κολίβριο

[Ευχαριστίες]

THE HUMMINGBIRD SOCIETY/Newark Delaware USA

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Κετζάλ

[Ευχαριστίες]

© Anthony Mercieca/SuperStock

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Δεντροβάτραχος με κόκκινα μάτια

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 17]

Φόντο και ορχιδέα: © Michael and Patricia Fogden