Δεν Είναι Μόνο Παιχνίδια

ΟΙ ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ τις έφτιαχναν από επίπεδα τεμάχια ξύλου, οι Ιάπωνες από διπλωμένο χαρτί, οι Γερμανοί από πορσελάνη και οι Εσκιμώοι από δέρμα φώκιας. Οι ενήλικοι τις συλλέγουν. Τα παιδιά τις αγαπούν πάρα πολύ. Τι είναι; Οι κούκλες.

Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia) δηλώνει: «Τα περισσότερα ομοιώματα που είχαν μορφή κούκλας από τις αρχαιότερες περιόδους ήταν μαγικά ή θρησκευτικά αντικείμενα και όχι παιχνίδια». Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ζωγράφιζαν ρούχα με σχέδια πάνω σε μικρά κομμάτια ξύλου τα οποία είχαν σχήμα κουπιού και τα διακοσμούσαν με πλεξίδες από πήλινες χάντρες που παρίσταναν τα μαλλιά. Τοποθετούσαν αυτές τις κούκλες στους τάφους των νεκρών τους με την πεποίθηση ότι οι κούκλες θα τους υπηρετούσαν στη μετά θάνατον ζωή. Στις Δυτικές Ινδίες, άνθρωποι που ήθελαν να πάρουν εκδίκηση έμπηγαν καρφίτσες σε κούκλες βουντού με την ελπίδα να προξενήσουν κακό στους εχθρούς τους.

Σε πολλούς πολιτισμούς οι κούκλες συνδέονταν με τελετές γονιμότητας. Λόγου χάρη, στην αρχαία Ελλάδα τα κορίτσια, λίγο προτού παντρευτούν, πρόσφεραν τις κούκλες τους σε έναν βωμό αφιερωμένο στην Άρτεμη, τη θεά της γονιμότητας. Σήμερα, οι γυναίκες της φυλής Ασάντι, στην Γκάνα της Αφρικής, κουβαλούν μια κούκλα στη ζώνη τους με την ελπίδα ότι θα τις βοηθήσει να γεννήσουν όμορφα παιδιά. Μερικές κοπέλες στη Συρία κρεμούν κούκλες στα παράθυρά τους για να γνωστοποιήσουν ότι βρίσκονται σε ηλικία γάμου.

Στις 3 Μαρτίου κάθε χρόνο, κούκλες πρωταγωνιστούν σε έναν εορτασμό που διεξάγεται στην Ιαπωνία και αποκαλείται Χίνα Ματσούρι, ή αλλιώς η Γιορτή της Κούκλας. Αυτή η γιορτή είναι επίσης γνωστή ως η ημέρα των κοριτσιών, η οποία «προέρχεται από πολλά διαφορετικά έθιμα», λέει το σύγγραμμα Ιαπωνία​—Μια Εικονογραφημένη Εγκυκλοπαίδεια (Japan​—An Illustrated Encyclopedia). «Ένα από αυτά είναι η κινεζική τελετή εξαγνισμού που λάβαινε χώρα δίπλα σε κάποιον ποταμό στις αρχές του τρίτου σεληνιακού μήνα. Κατά την περίοδο Χεϊάν (794-1185) αυλικοί καλούσαν μάντεις την τρίτη ημέρα του τρίτου μήνα για να εξορκίζουν τα μολύσματά τους, μεταφέροντάς τα σε χάρτινα ομοιώματα . . . , τα οποία κατόπιν έριχναν στον ποταμό ή στον ωκεανό».

 Κούκλες στο Ρόλο των Παιχνιδιών

Κατά την περίοδο Έντο (1603-1867) στην Ιαπωνία, οι κούκλες που φτιάχνονταν ειδικά για παιδιά έμοιαζαν με πραγματικούς ανθρώπους και ήταν ντυμένες με διαφορετικά κοστούμια. Άλλοι τύποι κούκλας ήταν φτιαγμένοι έτσι ώστε να κινούνται με συρματόσχοινα, ελατήρια, τροχαλίες και ξύλινα γρανάζια. Κάποιο μοντέλο είχε μάλιστα τη δυνατότητα να μεταφέρει ένα φλιτζάνι τσάι σε κάποιον επισκέπτη και να επιστρέφει με το άδειο φλιτζάνι!

Στις Δυτικές χώρες πριν από το 18ο αιώνα, «δεν υπήρχε ουσιαστικά παιδική ηλικία έτσι όπως τη γνωρίζουμε σήμερα», αναφέρει μια εγκυκλοπαίδεια. «Τα παιδιά θεωρούνταν μικροί ενήλικοι και αναμενόταν από αυτά να συμπεριφέρονται ανάλογα». Οι κούκλες κατασκευάζονταν και για μεγάλους και για παιδιά. Το 19ο αιώνα, όμως, αναγνωρίστηκε ο σημαντικός ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού. Ως αποτέλεσμα, η βιομηχανία κατασκευής κούκλας γνώρισε άνθηση στην Ευρώπη.

Από το 1824 κιόλας, οι Γερμανοί κουκλοποιοί εφεύραν έναν μηχανισμό που επέτρεπε στις κούκλες να λένε «μαμά» και «μπαμπά». Αργότερα τον ίδιο αιώνα, παρήγαγαν κούκλες που περπατούσαν. Ο Αμερικανός εφευρέτης Τόμας Έντισον κατασκεύασε μάλιστα έναν μικροσκοπικό φωνογράφο ο οποίος έκανε μερικές κούκλες να φαίνονται πως μιλούν. Στο μεταξύ, οι Γάλλοι έφτιαξαν μια κούκλα που ονομαζόταν Μπεμπέ Γκουρμάν, η οποία μπορούσε να τρώει. Οι Γάλλοι φημίζονταν για τις κομψές κούκλες τους, οι οποίες πωλούνταν ντυμένες με περίτεχνα κοστούμια. Για αυτές τις κούκλες, ο κάτοχός τους μπορούσε να αγοράσει αξεσουάρ όπως χτένες, γούνες, βεντάλιες και έπιπλα.

Κατά τον 20ό αιώνα, η βιομηχανία κατασκευής κούκλας γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη. Η χρήση του πλαστικού στη δεκαετία του 1940 παρείχε στους κουκλοποιούς τη δυνατότητα να παράγουν περίτεχνες κούκλες σε χαμηλές τιμές. Η πλαστική κούκλα Μπάρμπι έχει κυριαρχήσει στη βιομηχανία κούκλας από τότε που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά, το 1959. Έχουν πουληθεί πάνω από ένα δισεκατομμύριο τέτοιες κούκλες, ενώ το έτος 1997 και μόνο, απέδωσαν στον κατασκευαστή τους κέρδη που ανήλθαν σε 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ.

Κούκλες στο Ρόλο των Δασκάλων

Για να διδάξουν τα παιδιά τους σχετικά με τους θεούς της φυλής τους, οι Ινδιάνοι Πουέμπλο από τις νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούσαν τις κούκλες κατσίνα, οι οποίες φτιάχνονταν από ρίζες κάκτων ή από πεύκο. Κατά τη διάρκεια μιας ειδικής τελετής, κάποιο μέλος της φυλής ντυνόταν και συμπεριφερόταν όπως ένας από τους θεούς. Έπειτα, οι γονείς έδιναν στα παιδιά τους μια κούκλα που έμοιαζε με εκείνον το θεό ώστε, καθώς έπαιζαν με αυτήν, να εξοικειώνονται με το θεό.

Οι κούκλες «παρέχουν διέξοδο στα πληγωμένα αισθήματα, στο θυμό και σε άλλα συναισθήματα των παιδιών», αναφέρει Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου. «Παίζοντας με τις κούκλες, τα παιδιά μπορούν να προετοιμάζονται για τους ρόλους που ελπίζουν να εκπληρώσουν όταν μεγαλώσουν». Μια κούκλα η οποία εκτίθεται κάθε Μάιο κατά την Ημέρα της Γιορτής των Παιδιών που διεξάγεται στην Ιαπωνία παριστάνει έναν πάνοπλο νεαρό παραδοσιακό πολεμιστή. Η κούκλα χρησιμοποιείται ως πρότυπο παροτρύνοντας τα νεαρά αγόρια να γίνουν, όταν μεγαλώσουν, ισχυρά, αξιοσέβαστα μέλη της κοινωνίας όπως υπαγορεύει ο τοπικός πολιτισμός.

Λόγω του συναισθηματικού δεσμού που δημιουργούν τα παιδιά με τις κούκλες τους, οι συνετοί γονείς θα παίρνουν στα σοβαρά την επίδραση που μπορεί να ασκούν οι κούκλες στην ανάπτυξη του παιδιού τους. Για παράδειγμα, μερικοί λένε ότι η φυσική εμφάνιση που έχουν συγκεκριμένες κούκλες και η ατελείωτη γκαρνταρόμπα τους θα μπορούσαν να επηρεάσουν με επιβλαβή τρόπο τα κορίτσια.  Μια κριτικός υποστηρίζει την άποψη ότι τέτοιες κούκλες μπορεί να διαφθείρουν τα «μικρά κορίτσια μεταδίδοντάς τους ρηχά μηνύματα που προωθούν την εξωτερική εμφάνιση σε βάρος της ουσίας».

Αυτό που είναι προφανές σε οποιονδήποτε έχει δει παιδιά να παίζουν με μια κούκλα είναι ότι, άσχετα από το αν αυτή έχει φτιαχτεί από ύφασμα, χαρτί, ξύλο, πλαστικό ή κάποιο άλλο υλικό, δεν είναι μόνο ένα παιχνίδι. Είναι ο φίλος τους, είναι η παρέα με την οποία παίζουν μαζί, ακόμη και εκείνος στον οποίο λένε τα μυστικά τους και με τον οποίο μοιράζονται τα παιδικά τους χρόνια.

[Πλαίσιο στη σελίδα 27]

Ανανεωμένο Ενδιαφέρον για Παλιές Κούκλες

Το να συλλέγει κάποιος κούκλες έχει γίνει πολύ δημοφιλές χόμπι. Κατά τη δεκαετία του 1970, δόθηκε ώθηση σε αυτό η οποία οδήγησε στη δημιουργία μιας διεθνούς αγοράς. Οι συλλέκτες αναζητούν από φτηνές πλαστικές κούκλες αξίας λίγων μόνο δολαρίων μέχρι σπάνιες κούκλες όπως οι Κέμερ και Ράινχαρτ. Μια τέτοια κούκλα, η οποία κατασκευάστηκε στη Γερμανία στις αρχές του 20ού αιώνα, δημοπρατήθηκε αντί του ποσού των 189.600 ευρώ! Μία από τις μεγαλύτερες συλλογές​—η οποία εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Παιχνιδιού Στρονγκ στο Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης στις ΗΠΑ—​περιέχει σχεδόν 12.000 κούκλες.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 28]

Κούκλες​—Κάτι που Πρέπει να Απασχολεί τους Γονείς

Πώς μπορούν οι γονείς να προστατεύουν τα παιδιά τους από την επιβλαβή επίδραση που ασκούν πιθανώς μερικές κούκλες πάνω τους; Η εφημερίδα Δε Ουάσινγκτον Ποστ (The Washington Post) διαμαρτυρήθηκε γράφοντας: «Όπως η καπνοβιομηχανία τον παλιό καιρό, έτσι και οι βιομηχανίες της διασκέδασης και των παιχνιδιών αρνούνται γενικώς οποιαδήποτε ευθύνη και είναι απίθανο να κάνουν αλλαγές με δική τους πρωτοβουλία». Σαφώς, οι γονείς είναι εκείνοι που χρειάζεται να αναλάβουν την ευθύνη.

Η Γραφή προστάζει τους γονείς να παρέχουν στα παιδιά ωφέλιμη καθοδηγία σε καθημερινή βάση. (Δευτερονόμιο 6:6-9· Παροιμίες 22:6) Πώς μπορεί να δοθεί τέτοια καθοδηγία έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί η επιβλαβής επιρροή που ενδεχομένως έχουν ορισμένες κούκλες; Μια μητέρα λέει ότι διάβασε στην κόρη της σχετικά με το σεμνό ντύσιμο, όπως αυτό περιγράφεται στο εδάφιο 1 Τιμόθεο 2:9, και την έκανε να σκεφτεί γύρω από το ζήτημα. Οι συζητήσεις τους περιλάμβαναν περίπου τα εξής:

Μητέρα: Με τι μοιάζουν αυτές οι κούκλες, με παιδί ή με γυναίκα;

Κόρη: Με γυναίκα.

Μητέρα: Γιατί το λες αυτό;

Κόρη: Επειδή έχουν σώμα σαν των γυναικών και επίσης γυναικεία ρούχα και παπούτσια.

Μητέρα: Ακριβώς. Και έπειτα από όσα διαβάσαμε στη Γραφή, πιστεύεις εσύ ότι τα ρούχα που φορούν αυτές οι κούκλες είναι κατάλληλα για Χριστιανές;

Κόρη: Όχι.

Μητέρα: Γιατί;

Κόρη: Επειδή οι φούστες είναι πολύ κοντές, . . . οι μπλούζες είναι πολύ ανοιχτές . . . και το ύφασμα κολλάει στο σώμα τους.

Ομολογουμένως, το να διδάσκετε στα παιδιά σας θεϊκές αρχές ώστε να φτάνουν σε τέτοια συμπεράσματα απαιτεί προσπάθεια. Αλλά αξίζει τον κόπο! Πολλοί γονείς έχουν ωφεληθεί από τη βοήθεια που παρέχει το βιβλίο Μάθε από τον Μεγάλο Δάσκαλο, το οποίο εκδόθηκε από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά με σκοπό να βοηθήσει τους γονείς να ενσταλάξουν θεϊκές αρχές στα παιδιά τους.

Σας προσκαλούμε να προμηθευτείτε ένα αντίτυπο αυτού του εικονογραφημένου βιβλίου των 256 σελίδων γράφοντας στους Μάρτυρες του Ιεχωβά, στην πλησιέστερη διεύθυνση από αυτές που υπάρχουν στη σελίδα 5. Διευκρινίστε ότι θέλετε να λάβετε ένα αντίτυπο του βιβλίου Μάθε από τον Μεγάλο Δάσκαλο.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Γιαπωνέζικη κούκλα που σερβίρει τσάι

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Γαλλική κούκλα Μπρι

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 26]

Top: © SHOBEI Tamaya IX; middle: Courtesy, Strong National Museum of Play, Rochester, New York; bottom: © Christie’s Images Ltd