«Η Ισχυρότερη Μηχανή Μάθησης στο Σύμπαν»

Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ του μωρού έχει χαρακτηριστεί «η ισχυρότερη μηχανή μάθησης στο σύμπαν»​—και όχι άδικα. Το μωρό έρχεται στον κόσμο προικισμένο με την ικανότητα να απορροφά κάθε εικόνα, ήχο και αισθητικό ερέθισμα από το περιβάλλον του.

Αυτό όμως που κεντρίζει την περιέργειά του πιο πολύ από όλα είναι οι άλλοι άνθρωποι​—το πρόσωπό τους, η φωνή τους, το άγγιγμά τους. Το βιβλίο Η Ζωή του Μωρού (Babyhood) της Π. Λιτς δηλώνει: «Έχουν γίνει πολλές μελέτες σχετικά με τις εικόνες που κινούν περισσότερο το ενδιαφέρον του μωρού, τους ήχους που ελκύουν και αιχμαλωτίζουν την προσοχή του, και τα αισθητικά ερεθίσματα που ζητάει εμφανέστερα να αντιγράψει. Όλα αυτά συνήθως το μωρό τα βρίσκει άμεσα στο πρόσωπο του ανθρώπου που το φροντίζει». Διόλου παράξενο που οι γονείς παίζουν τόσο ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού τους!

«Μιλούσα ως Νήπιο»

Τόσο οι γονείς όσο και οι παιδίατροι εκπλήσσονται με την ικανότητα των βρεφών να μαθαίνουν μια γλώσσα απλώς και μόνο ακούγοντάς την. Ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι μέσα σε λίγες μέρες το μωρό συνηθίζει τη φωνή της μητέρας του και την προτιμάει από τη φωνή ενός αγνώστου, μέσα σε λίγες εβδομάδες ξεχωρίζει τους ήχους της γλώσσας των γονέων του από τους ήχους άλλων γλωσσών, και μέσα σε λίγους μήνες διακρίνει τη διαφορά μεταξύ φυσιολογικής ομιλίας και ασυνάρτητων  ήχων καθώς αντιλαμβάνεται πλέον το χωρισμό του λόγου σε λέξεις.

Ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Όταν ήμουν νήπιο, μιλούσα ως νήπιο». (1 Κορινθίους 13:11) Πώς μιλάει ένα νήπιο; Συνήθως με μια ροή από ασυνάρτητους ήχους. Ανούσιος θόρυβος; Κάθε άλλο! Η Δρ Λιζ Έλιοτ, στο βιβλίο της Τι Συμβαίνει Εκεί Μέσα;​—Ανάπτυξη Εγκεφάλου και Διάνοιας τα Πρώτα Πέντε Χρόνια της Ζωής (What’s Going On in There?​—How the Brain and Mind Develop in the First Five Years of Life), μας υπενθυμίζει ότι η ομιλία είναι «μια πολύπλοκη κινητική λειτουργία, η οποία απαιτεί τον ταχύτατο συντονισμό δεκάδων μυών που ελέγχουν τα χείλη, τη γλώσσα, τον ουρανίσκο και το λάρυγγα». Και προσθέτει: «Παρότι τα μωρουδίστικα ψελλίσματα ίσως δίνουν την εντύπωση ότι δεν είναι τίποτα παραπάνω από έναν χαριτωμένο τρόπο με τον οποίο τα μωρά τραβούν την προσοχή, αποτελούν επίσης σημαντικότατη εξάσκηση για το περίπλοκο “άθλημα” της ομιλίας».

Οι γονείς απαντούν στα λογάκια του μωρού με υπερτονισμένες εκφράσεις και ιδιαίτερο ενθουσιασμό, πράγμα που επίσης εξυπηρετεί κάποιον σκοπό: δίνει στο μωρό το ερέθισμα για να ανταποκριθεί. Αυτό το λεκτικό «πάρε δώσε» διδάσκει στο μωρό τους κανόνες του διαλόγου​—μιας τέχνης που θα χρησιμοποιεί σε όλη του τη ζωή.

Οι Ρόλοι Αλλάζουν

Οι γονείς αφιερώνουν πάρα πολύ χρόνο στο μωρό προκειμένου να καλύπτουν τις καθημερινές του ανάγκες. Το μωρό κλαίει, και κάποιος τρέχει να το ταΐσει. Το μωρό κλαίει, και κάποιος τρέχει να το αλλάξει. Το μωρό κλαίει, και κάποιος τρέχει να το πάρει αγκαλιά. Αυτό το ντάντεμα είναι καλό και απαραίτητο. Είναι ένας βασικός τρόπος για να φροντίσουν οι γονείς το παιδί όπως απαιτεί ένας από τους ρόλους τους.​—1 Θεσσαλονικείς 2:7.

Λόγω αυτής της κατάστασης, είναι φυσικό να πιστέψει το μωρό ότι είναι το κέντρο του κόσμου και ότι οι μεγάλοι​—ειδικά οι γονείς—​υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο για να εκτελούν τις διαταγές του. Αν και η άποψη αυτή είναι εσφαλμένη, είναι εντελώς κατανοητή. Μην ξεχνάτε ότι πάνω από έναν χρόνο τώρα αυτή είναι η καθημερινότητά του. Θεωρεί τον εαυτό του μονάρχη μιας αυτοκρατορίας που κατοικείται από μεγάλους ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται εκεί για να το υπηρετούν. Ο οικογενειακός σύμβουλος Τζον Ρόζμοντ γράφει: «Χρειάζονται λιγότερο από 2 χρόνια για να δημιουργηθεί αυτή η ψευδαίσθηση, αλλά πάνω από 16 για να διαλυθεί! Και αυτό, όλως παραδόξως, είναι καθήκον του γονέα: να κάνει το παιδί του να πιστέψει σε αυτή την ψευδαίσθηση και μετά να γκρεμίσει​—με τρόπο βέβαια—​το φανταστικό του κόσμο».

Στην ηλικία των δύο περίπου ετών, ο φανταστικός κόσμος του μωρού όντως γκρεμίζεται καθώς ο γονέας αλλάζει ρόλο: από εκεί που φρόντιζε και για την παραμικρή ανάγκη του, τώρα αρχίζει να του δίνει οδηγίες. Το μωρό συνειδητοποιεί τώρα ότι το γενικό πρόσταγμα δεν το έχει εκείνο αλλά οι γονείς του. Ο θρόνος του έχει ανατραπεί, και ίσως να μην του πολυαρέσει το νέο καθεστώς. Αναστατωμένο, πασχίζει να υπερασπιστεί τα κεκτημένα του. Πώς;

 Πώς να Αντιμετωπίσετε τα Νευρικά Ξεσπάσματα

Περίπου στην ηλικία των δύο, πολλά μωρά παρουσιάζουν μια ριζική αλλαγή στη συμπεριφορά τους, η οποία χαρακτηρίζεται συχνά από νευρικά ξεσπάσματα. Αυτή η περίοδος είναι τρομερά κουραστική και ψυχοφθόρα για τους γονείς. Ξαφνικά, οι αγαπημένες φράσεις του παιδιού γίνονται το «Όχι!» και το «Δεν θέλω!» Ίσως νευριάζει και με τον εαυτό του και με τους γονείς του καθώς παλεύει με αντιφατικά συναισθήματα. Δεν σας θέλει κοντά του, αλλά δεν κάνει και μακριά σας. Οι γονείς σηκώνουν τα χέρια ψηλά: δυσκολεύονται να βγάλουν άκρη, πόσο μάλλον να βρουν λύση. Τι στο καλό συμβαίνει;

Για να πάρετε μια ιδέα, σκεφτείτε πώς ήρθαν τα πάνω κάτω στη ζωή του μικρού. Μέχρι πρότινος, έτσι και έκανε πως κλαίει, οι μεγάλοι έρχονταν τρέχοντας. Τώρα αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι η «βασιλεία» του δεν έμελλε να κρατήσει για πάντα και ότι τουλάχιστον κάποια πράγματα θα πρέπει στο εξής να τα κάνει μόνο του. Με τον καιρό καταλαβαίνει ολοένα και περισσότερο ότι ο ρόλος του απαιτεί να υποτάσσεται, πράγμα που συνοψίζεται στη δήλωση της Γραφής: «Παιδιά, να είστε υπάκουα στους γονείς σας στο καθετί».​—Κολοσσαείς 3:20.

Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο, οι γονείς πρέπει να κρατήσουν γερά τα ηνία της εξουσίας τους. Αν το κάνουν αυτό σταθερά αλλά και με αγάπη, το παιδί θα προσαρμοστεί στο νέο του ρόλο. Θα έχει δε τεθεί το θεμέλιο για περαιτέρω θαυμαστές εξελίξεις στη διαδικασία της ανάπτυξής του.

Διαμόρφωση Ήθους

Υπάρχουν ζώα, ακόμη και μηχανήματα, τα οποία είναι σε θέση να αναγνωρίζουν λέξεις και να μιμούνται την ανθρώπινη ομιλία. Αλλά μόνο ο άνθρωπος έχει συναίσθηση των πράξεών του. Σε ηλικία δύο ή τριών περίπου ετών, το παιδί είναι σε θέση να νιώσει αισθήματα όπως υπερηφάνεια, ντροπή, ενοχή και συστολή. Αυτά είναι τα πρώτα στάδια της διαδικασίας μέσω της οποίας θα εξελιχθεί σε ενήλικο με ηθικές ιδιότητες​—θα γίνει ένας άνθρωπος που θα μπορεί να προσκολλάται στο σωστό ακόμη και όταν οι γύρω του ενεργούν εσφαλμένα.

Το ίδιο περίπου διάστημα, οι γονείς παρατηρούν με μεγάλη χαρά ένα ακόμη θαύμα. Το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται τα αισθήματα των άλλων. Ενώ στην ηλικία των δύο ετών έπαιζε δίπλα στους άλλους, τώρα παίζει μαζί τους. Καταλαβαίνει επίσης πότε οι γονείς του είναι ευδιάθετοι και θέλει να τους ευχαριστεί. Ως εκ τούτου, πιθανότατα γίνεται πιο ευδίδακτο.

Στα τρία του χρόνια, το παιδάκι αρχίζει να μαθαίνει πιο ξεκάθαρα την έννοια του σωστού και του λάθους, του καλού και του κακού. Σαφώς λοιπόν, έχει έρθει η στιγμή να το εκπαιδεύσουν οι γονείς του με στόχο να το βοηθήσουν να γίνει υπεύθυνος ενήλικος.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]

Μέσα σε λίγες μέρες το μωρό συνηθίζει τη φωνή της μητέρας του και την προτιμάει από τη φωνή ενός αγνώστου

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

Στα τρία του χρόνια, το παιδάκι αρχίζει να μαθαίνει πιο ξεκάθαρα την έννοια του σωστού και του λάθους, του καλού και του κακού

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΦΤΑΙΕΙ ΑΝ ΤΑ ΝΕΥΡΙΚΑ ΞΕΣΠΑΣΜΑΤΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ

«Μερικοί γονείς πιστεύουν ότι τα νευρικά ξεσπάσματα του παιδιού οφείλονται στο ότι εκείνοι δεν χειρίζονται σωστά τις απαιτήσεις του», γράφει ο Τζον Ρόζμοντ στο βιβλίο Η Εξουσία του Νέου Γονέα (New Parent Power). «Το θεωρούν επομένως λογικό ότι, εφόσον εκείνοι φταίνε, πρέπει να επανορθώσουν το συντομότερο δυνατόν. Έτσι λοιπόν, αν του είχαν πει όχι, τώρα του λένε ναι. Αν του έριξαν μερικές ξυλιές, τώρα του δίνουν περισσότερα από όσα είχε απαιτήσει αρχικά, ώστε να διώξουν τις ενοχές τους. Αυτή η κίνηση αποδίδει. Τα κλάματα σταματούν, ο γονέας βρίσκει την ησυχία του, και το παιδί, διαπιστώνοντας ότι έτσι περνάει το δικό του, καταφεύγει συχνότερα σε αυτή την τακτική και μάλιστα γίνεται ολοένα και πιο εφευρετικό».