Να Λατρεύετε τον Θεό «με Πνεύμα»

«Με ποιον θέλετε να παρομοιάστε το Θεό; Και ποιο ομοίωμα να πείτε πως του μοιάζει;»​—ΗΣΑΪΑΣ 40:18, «Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΑ ΚΕΙΜΕΝΑ»

ΜΠΟΡΕΙ να είστε ειλικρινά πεπεισμένοι ότι η χρήση εικόνων είναι αποδεκτή στη λατρεία του Θεού. Πιθανόν να πιστεύετε ότι αυτό σας φέρνει πιο κοντά σε Εκείνον που ακούει προσευχή, ο οποίος είναι αόρατος και ίσως φαίνεται απρόσωπος και ακατάληπτος.

Είμαστε, όμως, εμείς πλήρως ελεύθεροι να επιλέξουμε το δικό μας τρόπο για να πλησιάσουμε τον Θεό; Δεν πρέπει, άραγε, να αποτελεί ο ίδιος ο Θεός την τελική αυθεντία ως προς το τι είναι αποδεκτό και τι όχι; Ο Ιησούς εξήγησε την άποψη του Θεού αναφορικά με αυτό το ζήτημα όταν είπε: «Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η ζωή. Κανείς δεν έρχεται προς τον Πατέρα παρά μόνο διαμέσου εμένα». (Ιωάννης 14:6, Η Καινή Διαθήκη​—Μεταγλώττιση) a Αυτά τα λόγια και μόνο αποκλείουν τη χρήση εικόνων ή οποιωνδήποτε άλλων ιερών αντικειμένων.

Ναι, υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος λατρείας που δέχεται ο Ιεχωβά Θεός. Και ποιο είναι αυτό; Σε μια άλλη περίπτωση, ο Ιησούς εξήγησε: «Έρχεται ώρα, και μάλιστα τώρα είναι, που οι αληθινοί προσκυνητές θα προσκυνήσουν τον Πατέρα με Πνεύμα και με αλήθεια. Και πράγματι, ο Πατέρας τέτοιοι ζητά να είναι εκείνοι που τον προσκυνούν. Πνεύμα είναι ο Θεός, και εκείνοι που τον προσκυνούν με Πνεύμα και με αλήθεια πρέπει να τον προσκυνούν».​—Ιωάννης 4:23, 24.

Μπορεί, άραγε, ο Θεός, που είναι «Πνεύμα», να αντιπροσωπεύεται από μια υλική αναπαράσταση; Όχι. Ανεξάρτητα από το πόσο επιβλητική είναι μια εικόνα, ποτέ δεν μπορεί να συναγωνιστεί τη δόξα του Θεού. Συνεπώς, μια αναπαράσταση του Θεού δεν μπορεί ποτέ να αποτελεί αληθινή απεικόνισή του. (Ρωμαίους 1:22, 23) Θα λάτρευε, ή αλλιώς θα “προσκυνούσε με αλήθεια”,  ένα άτομο αν πλησίαζε τον Θεό μέσω κάποιας ανθρωποποίητης εικόνας;

Μια Ξεκάθαρη Γραφική Διδασκαλία

Ο Νόμος του Θεού απαγόρευε να κατασκευάζονται αναπαραστάσεις ως αντικείμενα λατρείας. Η δεύτερη από τις Δέκα Εντολές πρόσταζε: «Δεν θα κατασκευάσεις για σένα είδωλα και κανενός είδους ομοίωμα που να αντιπροσωπεύει ο,τιδήποτε βρίσκεται ψηλά στον ουρανό ή εδώ κάτω στη γη ή μέσα στα νερά, κάτω απ’ τη γη. Δεν θα τα προσκυνάς ούτε θα τα λατρεύεις». (Έξοδος 20:4, 5) Οι θεόπνευστες Χριστιανικές Γραφές επίσης προστάζουν: «Αποφεύγετε την ειδωλολατρία».​—1 Κορινθίους 10:14.

Είναι αλήθεια ότι πολλοί επιμένουν πως η χρήση αναπαραστάσεων στη λατρεία δεν είναι ειδωλολατρία. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, λόγου χάρη, συχνά αρνούνται ότι στην πραγματικότητα λατρεύουν τις εικόνες ενώπιον των οποίων προσκυνούν, γονατίζουν και προσεύχονται. Κάποιος Ορθόδοξος ιερέας έγραψε: «Τις τιμούμε επειδή είναι άγια αντικείμενα και επειδή νιώθουμε ευλάβεια για αυτό που αναπαριστάνουν οι Εικόνες».

Εντούτοις, παραμένει το ερώτημα: Επιδοκιμάζει ο Θεός τη χρήση εικόνων με σκοπό ακόμη και την αποκαλούμενη έμμεση απόδοση ευλαβικού σεβασμού; Πουθενά δεν εγκρίνει η Γραφή κάτι τέτοιο. Όταν οι Ισραηλίτες έστησαν ένα ομοίωμα μοσχαριού, για να αποδώσουν δήθεν λατρευτικό σεβασμό στον Ιεχωβά, εκείνος εξέφρασε την έντονη αποδοκιμασία του λέγοντας ότι είχαν αποστατήσει.​—Έξοδος 32:4-7.

Κρυφός Κίνδυνος

Η χρήση απτών αντικειμένων στη λατρεία είναι επικίνδυνη συνήθεια. Μπορεί εύκολα να παρασύρει τους ανθρώπους στο να λατρεύουν το  αντικείμενο μάλλον παρά τον Θεό, ο οποίος υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύεται από το αντικείμενο. Με άλλα λόγια, η εικόνα γίνεται επίκεντρο ειδωλολατρίας.

Αυτό συνέβη με μερικά αντικείμενα στις ημέρες των Ισραηλιτών. Για παράδειγμα, ο Μωυσής έφτιαξε ένα χάλκινο φίδι στη διάρκεια της πορείας τους στην έρημο. Αρχικά, το ομοίωμα του φιδιού πάνω σε ένα κοντάρι αποτέλεσε μέσο θεραπείας. Όσοι είχαν τιμωρηθεί με δάγκωμα φιδιού μπορούσαν να κοιτάξουν το χάλκινο φίδι και να λάβουν τη βοήθεια του Θεού. Όταν, όμως, ο λαός εγκαταστάθηκε στην Υποσχεμένη Γη, φαίνεται ότι μετέτρεψαν εκείνο το έμβλημα σε είδωλο, λες και το χάλκινο φίδι είχε από μόνο του τη δύναμη να θεραπεύει. Έκαιγαν θυμίαμα σε αυτό και μάλιστα του έδωσαν όνομα, Νεχουσθάν.​—Αριθμοί 21:8, 9· 2 Βασιλέων 18:4.

Οι Ισραηλίτες προσπάθησαν επίσης να χρησιμοποιήσουν την κιβωτό της διαθήκης ως φυλαχτό κατά των εχθρών τους, με καταστροφικές συνέπειες. (1 Σαμουήλ 4:3, 4· 5:11) Στις ημέρες δε του Ιερεμία, οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ νοιάζονταν περισσότερο για το ναό παρά για τον Θεό που λατρευόταν εκεί.​—Ιερεμίας 7:12-15.

Η τάση τού να λατρεύονται πράγματα αντί του Θεού εξακολουθεί να είναι πολύ έντονη. Ο ερευνητής Βιτάλι Ιβάνοβιτς Πετρένκο είπε: «Η εικόνα . . . καθίσταται αντικείμενο λατρείας με τον κίνδυνο να γίνει ειδωλολατρία . . . Πρέπει να παραδεχτεί κανείς ότι αυτή είναι ουσιαστικά μια ειδωλολατρική ιδέα η οποία εισήλθε στην εικονολατρία μέσω των δημοφιλών πεποιθήσεων». Παρόμοια, ο Ορθόδοξος ιερέας Δημήτριος Κωνσταντέλος, στο βιβλίο του Κατανοώντας την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία (Understanding the Greek Orthodox Church), λέει: «Είναι δυνατόν να κάνει κάποιος Χριστιανός αντικείμενο λατρείας μια εικόνα».

Ο ισχυρισμός ότι οι εικόνες αποτελούν απλώς βοηθήματα στη σχετική λατρεία είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμος. Γιατί; Δεν αληθεύει, άραγε,  ότι ορισμένες εικόνες της Μαρίας ή «αγίων» ίσως θεωρούνται πως αξίζουν μεγαλύτερη ευλάβεια και ότι είναι πιο αποτελεσματικές από άλλες εικόνες οι οποίες αναπαριστάνουν το ίδιο πρόσωπο που έχει πεθάνει εδώ και αιώνες; Λόγου χάρη, στην Τήνο, μια συγκεκριμένη εικόνα που αναπαριστάνει τη Μαρία έχει τους δικούς της αφοσιωμένους Ορθόδοξους οπαδούς, σε αντιδιαστολή με τους αντίστοιχα ζηλωτές πιστούς μιας εικόνας της Μαρίας της Σουμελά, στη βόρεια Ελλάδα. Η κάθε ομάδα πιστεύει ότι η δική της εικόνα είναι ανώτερη, ότι κάνει πιο εντυπωσιακά θαύματα από την άλλη, μολονότι και οι δυο εικόνες αναπαριστάνουν το ίδιο πρόσωπο που έχει πεθάνει εδώ και αιώνες. Άρα λοιπόν, στην πράξη, οι άνθρωποι αποδίδουν πραγματικές δυνάμεις σε συγκεκριμένες εικόνες και τις λατρεύουν.

Δεήσεις στους «Αγίους» ή στη Μαρία;

Τι θα μπορούσε να λεχθεί, όμως, για την απόδοση λατρευτικού σεβασμού σε πρόσωπα, όπως είναι η Μαρία ή οι «άγιοι»; Ο Ιησούς, απαντώντας σε έναν πειρασμό του Σατανά, αναφέρθηκε στο εδάφιο Δευτερονόμιο 6:13 και είπε: «Κύριο το Θεό σου να προσκυνήσεις και αυτόν μόνο να λατρέψεις». (Ματθαίος 4:10) Αργότερα είπε ότι οι αληθινοί προσκυνητές θα προσκυνούσαν «τον Πατέρα», κανέναν άλλον. (Ιωάννης 4:23) Κατανοώντας το αυτό, κάποιος άγγελος επιτίμησε τον απόστολο Ιωάννη επειδή αποπειράθηκε να τον προσκυνήσει, λέγοντας: «Μην το κάνεις . . . το Θεό προσκύνησε».​—Αποκάλυψη 22:9.

Είναι, άραγε, σωστό να προσεύχεται κάποιος στην επίγεια μητέρα του Ιησού, τη Μαρία, ή σε ορισμένους «αγίους», ζητώντας τους να μεσολαβήσουν για χάρη του στον Θεό; Η Γραφή απαντάει ευθέως λέγοντας: «Ένας . . . μεσίτης [υπάρχει] μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ο άνθρωπος Χριστός Ιησούς».​—1 Τιμόθεο 2:5.

Διαφυλάξτε τη Σχέση σας με τον Θεό

Η χρήση εικόνων στη λατρεία, η οποία είναι αντίθετη με την ξεκάθαρη διδασκαλία της Γραφής, δεν μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να κερδίσουν την επιδοκιμασία του Θεού και να αποκτήσουν σωτηρία. Απεναντίας, ο Ιησούς είπε ότι η αιώνια ζωή εξαρτάται από την απόκτηση γνώσης για τον μόνο αληθινό Θεό, από την εξοικείωση με την απαράμιλλη προσωπικότητά του καθώς και με τους σκοπούς του και την πολιτεία του με τους ανθρώπους. (Ιωάννης 17:3) Οι εικόνες, οι οποίες δεν βλέπουν ούτε αισθάνονται ούτε μιλούν, δεν βοηθούν κάποιον να γνωρίσει τον Θεό και να τον λατρεύει με αποδεκτό τρόπο. (Ψαλμός 115:4-8) Αυτή η σημαντικότατη εκπαίδευση είναι διαθέσιμη μόνο μέσω μελέτης του Λόγου του Θεού, της Αγίας Γραφής.

Εκτός από το ότι είναι ανώφελη, η λατρεία εικόνων θα μπορούσε να αποδειχτεί πνευματικά επικίνδυνη. Με ποιον τρόπο; Πρώτον και κύριον, μπορεί να διαρρήξει τη σχέση που έχει κάποιος με τον Ιεχωβά. Σχετικά με το λαό του Ισραήλ, οι οποίοι τον «κατεπίκραναν με τα αηδιαστικά είδωλα», ο Θεός προείπε: «Θα αποστρέψω το πρόσωπόν μου από αυτούς». (Δευτερονόμιο 32:16, 20, Απόδοση Ι. Θ. Κολιτσάρα) Η ανάκτηση της σχέσης τους με τον Θεό συνεπαγόταν να “πετάξουν τα είδωλά τους”.​—Ησαΐας 31:6, 7.

Πόσο κατάλληλη είναι, λοιπόν, η Γραφική συμβουλή: «Παιδάκια, φυλάξτε τους εαυτούς σας από τα είδωλα»!—1 Ιωάννη 5:21.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Βοηθήθηκαν να Λατρεύουν «με Πνεύμα»

Η Ολιβέρα ήταν αφοσιωμένο μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλβανία. Όταν το κράτος κήρυξε παράνομη τη θρησκεία το 1967, η Ολιβέρα εξακολούθησε να τηρεί τις θρησκευτικές της συνήθειες κρυφά. Χρησιμοποιούσε το μεγαλύτερο μέρος της πενιχρής της σύνταξης για να αγοράζει χρυσές και ασημένιες εικόνες, θυμίαμα και κεριά. Τις έκρυβε στο κρεβάτι της και πολλές φορές κοιμόταν σε μια καρέκλα εκεί δίπλα από φόβο μήπως τις δει ή τις κλέψει κάποιος. Όταν την επισκέφτηκαν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Ολιβέρα αναγνώρισε ότι το άγγελμά τους είχε τη σφραγίδα της Βιβλικής αλήθειας. Είδε τι λέει η Αγία Γραφή σχετικά με την αληθινή λατρεία, ότι πρέπει να αποδίδεται «με Πνεύμα», και έμαθε ποια είναι η άποψη του Θεού αναφορικά με τη χρήση εικόνων. (Ιωάννης 4:24, Η Καινή Διαθήκη​—Μεταγλώττιση [1991], Εκδόσεις «Βίβλος») Η Μάρτυρας του Ιεχωβά που μελετούσε τη Γραφή με την Ολιβέρα παρατήρησε ότι, κάθε φορά που επισκεπτόταν το σπίτι της, υπήρχαν όλο και λιγότερες εικόνες. Τελικά, δεν υπήρχε καμιά. Μετά το βάφτισμά της, η Ολιβέρα σχολίασε: «Σήμερα, αντί για ανώφελες εικόνες, έχω το άγιο πνεύμα του Ιεχωβά. Είμαι πολύ ευγνώμων που το πνεύμα του δεν χρειάζεται εικόνες για να φτάνει σε εμένα».

Η Αθηνά, από τη Λέσβο, ήταν εξαιρετικά δραστήριο μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Συμμετείχε στην εκκλησιαστική χορωδία και τηρούσε σχολαστικά τις θρησκευτικές παραδόσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης εικόνων. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά βοήθησαν την Αθηνά να συνειδητοποιήσει ότι δεν συμφωνούσαν με τη Γραφή όλα όσα είχε διδαχτεί. Μεταξύ αυτών ήταν η χρήση εικόνων και σταυρών στη λατρεία. Η Αθηνά επέμενε να κάνει τη δική της έρευνα σχετικά με την προέλευση αυτών των θρησκευτικών αντικειμένων. Αφού μελέτησε σε βάθος διάφορα συγγράμματα, πείστηκε ότι αυτά τα αντικείμενα δεν είχαν Χριστιανική προέλευση. Η επιθυμία της να λατρεύει τον Θεό «με Πνεύμα» την υποκίνησε να απαλλαχτεί από τις εικόνες της, παρά τη χρηματική τους αξία. Ωστόσο, η Αθηνά ήταν διατεθειμένη να υποστεί με χαρά οποιαδήποτε απώλεια προκειμένου να λατρεύει τον Θεό με πνευματικά καθαρό και αποδεκτό τρόπο.​—Πράξεις 19:19.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

Εικόνες ως Έργα Τέχνης;

Τα πρόσφατα χρόνια, οι Ορθόδοξες εικόνες έχουν γίνει αντικείμενο συλλογής σε όλο τον κόσμο. Οι συλλέκτες συνήθως θεωρούν την εικόνα, όχι ως ιερό θρησκευτικό αντικείμενο, αλλά ως έργο τέχνης το οποίο αντανακλά το Βυζαντινό πολιτισμό. Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπει κανείς πολλές τέτοιες εικόνες να διακοσμούν το σπίτι ή το γραφείο κάποιου που ισχυρίζεται ότι είναι άθεος.

Οι ειλικρινείς Χριστιανοί, όμως, δεν ξεχνούν τον κύριο σκοπό των εικόνων. Πρόκειται για αντικείμενα λατρείας. Μολονότι οι Χριστιανοί δεν αμφισβητούν το δικαίωμα των άλλων να κατέχουν εικόνες, οι ίδιοι δεν έχουν στην κατοχή τους εικόνες, ούτε και ως συλλεκτικά αντικείμενα. Αυτό εναρμονίζεται με την αρχή που βρίσκεται στο εδάφιο Δευτερονόμιο 7:26: «Δεν θα φέρεις βδέλυγμα [απεικονίσεις που χρησιμοποιούνται στη λατρεία] στο σπίτι σου, για να μη γίνεις ανάθεμα, όπως αυτό· θα το αποστραφείς ολοκληρωτικά, και θα το βδελυχθείς ολοκληρωτικά».​—Η Αγία Γραφή σε Νεοελληνική Μεταφορά, Σπύρου Φίλου.

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Ο Θεός δεν ανέχτηκε τη χρήση αναπαραστάσεων στη λατρεία

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Η γνώση της Αγίας Γραφής μάς βοηθάει να λατρεύουμε τον Θεό με πνεύμα