“Αν σας Επιβάλουν Αγγαρεία”

«Ε, ΕΣΥ! Σταμάτα ό,τι κάνεις τώρα και έλα αμέσως εδώ για να μου μεταφέρεις αυτό το φορτίο». Πώς νομίζετε ότι θα είχε αντιδράσει ένας πολυάσχολος Ιουδαίος τον πρώτο αιώνα αν κάποιος Ρωμαίος στρατιώτης τού το είχε πει αυτό; Στην Επί του Όρους Ομιλία του, ο Ιησούς σύστησε: «Αν κάποιος που έχει εξουσία σου επιβάλει αγγαρεία για ένα μίλι, πήγαινε μαζί του δύο μίλια». (Ματθαίος 5:41) Πώς θα κατανοούσαν οι ακροατές του Ιησού την παραπάνω συμβουλή; Και τι πρέπει να σημαίνει αυτή για εμάς σήμερα;

Για να πάρουμε τις απαντήσεις, χρειάζεται να γνωρίζουμε κάποια πράγματα σχετικά με την υποχρεωτική υπηρεσία στην αρχαιότητα. Οι κάτοικοι του Ισραήλ ήταν πολύ εξοικειωμένοι με αυτή τη συνήθεια στις ημέρες του Ιησού.

Υποχρεωτική Υπηρεσία

Αποδείξεις σχετικά με την υποχρεωτική υπηρεσία, ή αλλιώς αγγαρεία, στην Εγγύς Ανατολή υπάρχουν από το 18ο αιώνα Π.Κ.Χ. Διοικητικά κείμενα από την αρχαία συριακή πόλη Αλαλάχ αναφέρονται σε ομάδες αγγαρείας που επιστρατεύονταν από την κυβέρνηση για να προσφέρουν προσωπική υπηρεσία. Στην Ουγκαρίτ, στις συριακές ακτές, οι αγρότες υπόκειντο σε παρόμοια καθήκοντα, εκτός αν ο βασιλιάς χορηγούσε ασυλία.

Φυσικά, οι κατακτημένοι ή υποδουλωμένοι λαοί υποβάλλονταν συχνά σε καταναγκαστική εργασία. Οι Αιγύπτιοι επιστάτες υποχρέωναν τους Ισραηλίτες να εργάζονται ως δούλοι φτιάχνοντας τούβλα. Αργότερα, οι Ισραηλίτες υπέβαλλαν τους Χαναναίους κατοίκους της Υποσχεμένης Γης σε δουλική εργασία, και παρόμοιες συνήθειες συνεχίστηκαν επί βασιλείας του Δαβίδ και του Σολομώντα.—Έξοδος 1:13, 14· 2 Σαμουήλ 12:31· 1 Βασιλέων 9:20, 21.

Όταν οι Ισραηλίτες ζήτησαν βασιλιά, ο Σαμουήλ τούς εξήγησε ποια θα ήταν τα νόμιμα δικαιώματα του βασιλιά. Θα έπαιρνε τους υπηκόους του για να υπηρετούν ως αρματηλάτες και ιππείς, για να οργώνουν και να θερίζουν, για να κατασκευάζουν όπλα και ούτω καθεξής. (1 Σαμουήλ 8:4-17) Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της οικοδόμησης του ναού του Ιεχωβά, ενώ οι αλλοεθνείς υποβάλλονταν σε δουλική καταναγκαστική εργασία, «κανέναν από τους γιους του Ισραήλ δεν κατέστησε ο Σολομών δούλο· διότι αυτοί ήταν οι πολεμιστές και οι υπηρέτες του και οι άρχοντές του και οι υπασπιστές του και οι αρχηγοί στους αρματηλάτες του και στους ιππείς του».—1 Βασιλέων 9:22.

Όσο για τους Ισραηλίτες που χρησιμοποιούνταν σε οικοδομικά προγράμματα, τα εδάφια 1 Βασιλέων 5:13, 14 λένε: «Ο Βασιλιάς Σολομών έφερνε τους επιστρατευμένους για καταναγκαστική εργασία από όλο τον Ισραήλ· και οι επιστρατευμένοι για καταναγκαστική εργασία έφταναν τους τριάντα χιλιάδες άντρες. Και τους έστελνε στον Λίβανο ανά βάρδιες των δέκα χιλιάδων το μήνα. Έναν μήνα παρέμεναν στον Λίβανο και δύο μήνες στο σπίτι τους». «Δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία», λέει κάποιος λόγιος, «ότι οι βασιλιάδες του Ισραήλ και του Ιούδα χρησιμοποιούσαν την αγγαρεία προκειμένου να εξασφαλίζουν άμισθη εργασία για τις οικοδομικές τους δραστηριότητες καθώς και για την καλλιέργεια των βασιλικών κτημάτων».

 Το φορτίο ήταν βαρύ υπό τον Σολομώντα. Ήταν τόσο οδυνηρό ώστε, όταν ο Ροβοάμ απείλησε να αυξήσει τα βάρη του λαού, όλος ο Ισραήλ εξεγέρθηκε και λιθοβόλησε τον αξιωματούχο που ήταν υπεύθυνος των επιστρατευμένων για καταναγκαστική εργασία. (1 Βασιλέων 12:12-18) Εντούτοις, ο θεσμός δεν καταργήθηκε. Ο Ασά, εγγονός του Ροβοάμ, κάλεσε ανθρώπους από τον Ιούδα για να οικοδομήσουν τις πόλεις Γααβά και Μισπά, και «κανείς δεν εξαιρέθηκε».—1 Βασιλέων 15:22.

Υπό τη Ρωμαϊκή Κυριαρχία

Η Επί του Όρους Ομιλία δείχνει ότι οι Ιουδαίοι του πρώτου αιώνα ήταν εξοικειωμένοι με την πιθανότητα να τους “επιβάλουν αγγαρεία”. Αυτή η φράση αποδίδει το ρήμα ἀγγαρεύω του πρωτότυπου κειμένου, το οποίο συνδεόταν αρχικά με τη δράση των Περσών ταχυδρόμων. Αυτοί είχαν εξουσία να επιτάσσουν άντρες, άλογα, πλοία ή οτιδήποτε άλλο χρειάζονταν προκειμένου να διεκπεραιώσουν ταχύτερα δημόσιες υποθέσεις.

Στις ημέρες του Ιησού ο Ισραήλ βρισκόταν υπό την κατοχή των Ρωμαίων, οι οποίοι είχαν υιοθετήσει ένα παρόμοιο σύστημα. Στις επαρχίες της Ανατολής, εκτός από τους κανονικούς φόρους, μπορούσε να απαιτηθεί από το λαό υποχρεωτική εργασία σε τακτική ή περιστασιακή βάση. Στην καλύτερη περίπτωση αυτά τα καθήκοντα θα ήταν αντιδημοφιλή. Επιπλέον, ήταν συνηθισμένο να επιτάσσονται με αυθαίρετο τρόπο ζώα, αμαξηλάτες ή άμαξες για τη μεταφορά επισήμων. Σύμφωνα με τον ιστορικό Μάικλ Ροστόφτσιφ, οι διοικητές «προσπαθούσαν να ρυθμίσουν και να συστηματοποιήσουν [το θεσμό], αλλά χωρίς επιτυχία, διότι όσο διατηρούνταν αυτή η συνήθεια ήταν αναπόφευκτο να έχει κακές συνέπειες. Οι έπαρχοι, οι οποίοι προσπαθούσαν ειλικρινά να σταματήσουν την αυθαιρεσία και την καταπίεση που ήταν εγγενή στοιχεία του συστήματος, εξέδιδαν το ένα έδικτο μετά το άλλο . . . Αλλά ο θεσμός παρέμενε καταπιεστικός».

«Ο καθένας θα μπορούσε να επιταχθεί για να μεταφέρει αποσκευές του στρατού σε ορισμένη απόσταση», λέει κάποιος λόγιος της ελληνικής γλώσσας, και «ο καθένας θα μπορούσε να εξαναγκαστεί να επιτελέσει οποιαδήποτε υπηρεσία θα επέλεγαν να του αναθέσουν οι κατακτητές». Αυτό συνέβη στον Σίμωνα από την Κυρήνη, τον οποίο «αγγάρεψαν» Ρωμαίοι στρατιώτες να μεταφέρει το ξύλο του βασανισμού του Ιησού.—Ματθαίος 27:32.

Τα ραβινικά κείμενα επίσης αναφέρονται σε αυτόν τον αντιδημοφιλή θεσμό. Παραδείγματος  χάρη, ένας ραβίνος επιτάχθηκε για να μεταφέρει ξύλα μυρτιάς σε κάποιο παλάτι. Μπορούσαν να πάρουν εργάτες από τους εργοδότες τους και να τους χρησιμοποιήσουν σε άλλες εργασίες, ενώ το μισθό έπρεπε να τον πληρώνουν οι ίδιοι οι εργοδότες. Μπορούσαν να επιτάξουν υποζύγια ή βόδια. Αν ποτέ τα επέστρεφαν, ήταν απίθανο να βρίσκονται αυτά σε κατάλληλη κατάσταση για περαιτέρω εργασία. Αντιλαμβάνεστε τώρα γιατί η επίταξη ήταν συνώνυμη της κατάσχεσης. Γι’ αυτό, μια ιουδαϊκή παροιμία επιβεβαίωνε: «Η αγγαρεία είναι σαν θάνατος». Κάποιος ιστορικός λέει: «Ένα χωριό θα μπορούσε να ρημάξει αν επιτάσσονταν για αγγαρεία βόδια που όργωναν αντί για τα ενδεδειγμένα υποζύγια».

Μπορείτε, λοιπόν, να φανταστείτε πόσο αντιδημοφιλή ήταν τέτοια καθήκοντα, ιδιαίτερα εφόσον πολλές φορές επιβάλλονταν με αλαζονικό και άδικο τρόπο. Λαμβανομένου υπόψη του μίσους τους για τις δυνάμεις των Εθνικών που τους εξουσίαζαν, οι Ιουδαίοι δυσανασχετούσαν έντονα με την ταπείνωση που υφίσταντο εξαναγκαζόμενοι να εκτελούν τέτοια φορτική εργασία. Δεν έχει διασωθεί κάποιος νόμος που να μας πληροφορεί πόσο μακριά μπορούσε να εξαναγκάσει κανείς κάποιον πολίτη να μεταφέρει ένα φορτίο. Πιθανότατα πολλοί δεν θα ήταν πρόθυμοι να κάνουν ούτε βήμα περισσότερο από αυτό που απαιτούσε ο νόμος.

Ωστόσο, αυτός ήταν ο θεσμός στον οποίο αναφέρθηκε ο Ιησούς όταν είπε: «Αν κάποιος που έχει εξουσία σου επιβάλει αγγαρεία για ένα μίλι, πήγαινε μαζί του δύο μίλια». (Ματθαίος 5:41) Ακούγοντάς το αυτό, μερικοί πρέπει να τον θεώρησαν παράλογο. Τι ακριβώς εννοούσε όμως;

Πώς Πρέπει να Αντιδρούν οι Χριστιανοί

Με απλά λόγια, ο Ιησούς είπε στους ακροατές του ότι, αν ένα άτομο με εξουσία τους εξανάγκαζε να κάνουν κάποιο είδος νόμιμης υπηρεσίας, έπρεπε να την εκτελέσουν πρόθυμα και χωρίς να δυσανασχετούν. Έπρεπε έτσι να αποδίδουν «αυτά που είναι του Καίσαρα στον Καίσαρα», αλλά να μην παραμελούν την υποχρέωση που είχαν να αποδίδουν «αυτά που είναι του Θεού στον Θεό».—Μάρκος 12:17. a

Επιπλέον, ο απόστολος Παύλος νουθέτησε τους Χριστιανούς: «Κάθε ψυχή ας υποτάσσεται στις ανώτερες εξουσίες, γιατί δεν υπάρχει εξουσία παρά μόνο από τον Θεό· οι υπάρχουσες εξουσίες βρίσκονται τοποθετημένες στις σχετικές τους θέσεις από τον Θεό. Συνεπώς, αυτός που εναντιώνεται στην εξουσία έχει ταχθεί εναντίον της διευθέτησης του Θεού . . . Αν κάνεις το κακό, να φοβάσαι: διότι δεν φοράει άσκοπα το σπαθί».—Ρωμαίους 13:1-4.

Ο Ιησούς και ο Παύλος αναγνώριζαν λοιπόν το δικαίωμα ενός βασιλιά ή μιας κυβέρνησης να επιβάλλουν τιμωρία σε όσους παραβίαζαν τις απαιτήσεις τους. Τι είδους τιμωρία; Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Επίκτητος, του πρώτου και του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., παρέχει μια απάντηση: «Αν υπάρξει κάποια απροσδόκητη επίταξη και ένας στρατιώτης πιάσει το γαϊδουράκι σου, άφησέ το. Μην αντισταθείς, μη γογγύσεις, ειδάλλως και θα σε μαστιγώσουν και το γαϊδούρι θα χάσεις».

Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, τόσο στους  αρχαίους όσο και στους σύγχρονους καιρούς, οι Χριστιανοί έκριναν ότι δεν θα μπορούσαν να διακρατήσουν καλή συνείδηση αν συμμορφώνονταν με τις κυβερνητικές απαιτήσεις. Ενίοτε οι συνέπειες ήταν σοβαρές. Μερικοί Χριστιανοί καταδικάστηκαν σε θάνατο. Άλλοι πέρασαν πολλά χρόνια στη φυλακή επειδή αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες οι οποίες, κατά την άποψή τους, παραβιάζουν την ουδετερότητα. (Ησαΐας 2:4· Ιωάννης 17:16· 18:36) Σε άλλες περιπτώσεις, οι Χριστιανοί έκριναν ότι θα μπορούσαν να συμμορφωθούν με αυτό που τους ζητήθηκε. Παραδείγματος χάρη, μερικοί Χριστιανοί πιστεύουν ότι μπορούν, με καλή συνείδηση, να εκτελέσουν υπηρεσίες υπό πολιτική διοίκηση οι οποίες αφορούν εργασία γενικής φύσης χρήσιμη στην κοινωνία. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει παροχή βοήθειας σε ηλικιωμένους ή αναπήρους, υπηρεσία πυρόσβεσης, περισυλλογή απορριμμάτων σε παραλίες, εργασία σε πάρκα, δάση ή βιβλιοθήκες, και ούτω καθεξής.

Βέβαια, οι καταστάσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Επομένως, για να αποφασίσει αν θα συμμορφωθεί με ορισμένες απαιτήσεις ή όχι, κάθε Χριστιανός πρέπει να ακολουθεί τη Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδησή του.

“Πήγαινε Δύο Μίλια”

Η αρχή που δίδαξε ο Ιησούς, η οποία αφορά την προθυμία μας να εκτελούμε νόμιμα αιτήματα, δεν εφαρμόζεται μόνο στις κυβερνητικές απαιτήσεις αλλά και στις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις. Παραδείγματος χάρη, κάποιο άτομο με εξουσία πάνω σας ίσως σας ζητήσει να κάνετε κάτι που θα προτιμούσατε να μην κάνετε αλλά το οποίο δεν έρχεται σε σύγκρουση με το νόμο του Θεού. Πώς θα αντιδράσετε; Μπορεί να νομίζετε ότι οι απαιτήσεις όσον αφορά το χρόνο και τις δυνάμεις σας είναι παράλογες και γι’ αυτό ίσως αντιδράσετε με αγανάκτηση. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η δημιουργία εχθρότητας. Από την άλλη πλευρά, αν συμμορφωθείτε με βαριά καρδιά, ίσως χάσετε την εσωτερική σας ειρήνη. Ποια είναι η λύση; Να ενεργήσετε όπως σύστησε ο Ιησούς—να πάτε δύο μίλια. Μην κάνετε μόνο ό,τι σας ζητείται αλλά ακόμη περισσότερα. Να το κάνετε αυτό πρόθυμα. Με τέτοια νοοτροπία, δεν θα νιώθετε πια ότι σας εκμεταλλεύονται, αλλά θα παραμείνετε κύριοι των δικών σας πράξεων.

«Πολλοί άνθρωποι κάνουν σε όλη τους τη ζωή μόνο όσα είναι αναγκασμένοι να κάνουν», παρατηρεί ένας συγγραφέας. «Για αυτούς η ζωή κυλάει δυσάρεστα, και οι ίδιοι είναι συνεχώς κουρασμένοι. Άλλοι προχωρούν πέρα από το καθήκον και προσφέρουν ελεύθερα τον εαυτό τους». Στην ουσία, πολλές καταστάσεις παρουσιάζουν το δίλημμα του να πάει κανείς ένα μόνο μίλι εξ ανάγκης ή να πάει δύο. Στην πρώτη περίπτωση, το άτομο μπορεί να νοιάζεται για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του. Στη δεύτερη, μπορεί να έχει τις πιο ανταμειφτικές εμπειρίες. Τι είδους άτομο είστε εσείς; Πιθανότατα θα είστε πιο ευτυχισμένοι και πιο παραγωγικοί αν μπορείτε να θεωρείτε τις δραστηριότητές σας, όχι απλά καθήκοντα ή πράγματα που πρέπει να κάνετε, αλλά πράγματα που θέλετε να κάνετε.

Τι θα λεχθεί επίσης αν είστε άτομο με εξουσία; Σαφέστατα, δεν είναι ούτε στοργικό ούτε Χριστιανικό να χρησιμοποιείτε την εξουσία σας για να εξαναγκάζετε άλλους να κάνουν απρόθυμα αυτό που τους ζητάτε. «Οι άρχοντες των εθνών τα καταδυναστεύουν και οι μεγάλοι τα κατεξουσιάζουν», είπε ο Ιησούς. Αλλά αυτός δεν είναι ο Χριστιανικός τρόπος ενέργειας. (Ματθαίος 20:25, 26) Αν και μια αυταρχική προσέγγιση μπορεί να φέρει αποτελέσματα, πόσο καλύτερες θα είναι οι σχέσεις μεταξύ όλων των περιλαμβανομένων αν τα αιτήματα είναι ευγενικά και κατάλληλα και γίνονται δεκτά με σεβασμό και χαρά! Ναι, αν είστε πρόθυμοι να πάτε δύο μίλια και όχι μόνο ένα, η ζωή σας θα αποκτήσει πράγματι πλούσιο νόημα.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

ΚΑΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΓΑΡΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Το γεγονός ότι η αγγαρεία χρησιμοποιούνταν συχνά ως πρόφαση να επιβάλλονται αθέμιτες υπηρεσίες για προσωπικό συμφέρον φαίνεται από τους κανονισμούς που απέτρεπαν τέτοιες καταχρήσεις. Το 118 Π.Κ.Χ., ο Πτολεμαίος ο Ευεργέτης Β΄ της Αιγύπτου εξέδωσε διάταγμα σύμφωνα με το οποίο οι αξιωματούχοι του δεν έπρεπε «να αγγαρεύουν κανέναν κάτοικο της χώρας για προσωπικές τους υπηρεσίες ούτε να επιτάσσουν βοοειδή για οποιονδήποτε δικό τους σκοπό». Και πρόσθετε: «Κανείς δεν πρέπει να επιτάσσει . . . πλοία για δική του χρήση με οποιαδήποτε πρόφαση». Σε μια επιγραφή που χρονολογείται από το 49 Κ.Χ., στο Ναό της Μεγάλης Όασης στην Αίγυπτο, ο Ρωμαίος έπαρχος Βεργίλιος Καπίτων αναγνώρισε ότι οι στρατιώτες είχαν κάνει παράνομες επιτάξεις και πρόσταξε ότι «κανένας δεν πρέπει να παίρνει ή να επιτάσσει . . . οτιδήποτε, εκτός αν έχει γραπτή εξουσιοδότηση από εμένα».

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Στον Σίμωνα από την Κυρήνη επιβλήθηκε αγγαρεία

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Πολλοί Μάρτυρες έχουν βρεθεί στη φυλακή επειδή διατήρησαν τη Χριστιανική τους θέση