Ο Ιεχωβά «από την Αρχή Λέει το Τέλος»

«Εκείνος που από την αρχή λέει το τέλος, και εκ των προτέρων τα πράγματα που δεν έχουν γίνει».​—ΗΣΑΪΑΣ 46:10.

1, 2. Τι είναι αξιοσημείωτο όσον αφορά τα γεγονότα που συνδέονται με την ανατροπή της Βαβυλώνας, και τι δείχνει αυτό για τον Ιεχωβά;

ΜΕΣΑ στη σιγαλιά της νύχτας, οι στρατιώτες του εχθρού προχωρούν αθόρυβα στην κοίτη του ποταμού Ευφράτη κατευθυνόμενοι προς το στόχο τους, την ισχυρή πόλη της Βαβυλώνας. Καθώς πλησιάζουν στην είσοδο της πόλης, τα μάτια τους αντικρίζουν ένα απίστευτο θέαμα. Οι κολοσσιαίες δίφυλλες πόρτες του τείχους της Βαβυλώνας έχουν μείνει ανοιχτές! Ανεβαίνουν από την κοίτη του ποταμού και μπαίνουν στην πόλη. Η πόλη πέφτει γρήγορα. Ο Κύρος, ο αρχηγός τους, αναλαμβάνει αμέσως τον έλεγχο της κατακτημένης χώρας και αργότερα εκδίδει ένα διάταγμα με το οποίο απελευθερώνει τους Ισραηλίτες αιχμαλώτους. Χιλιάδες εξόριστοι επιστρέφουν στην πατρίδα τους για να αποκαταστήσουν τη λατρεία του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ.—2 Χρονικών 36:22, 23· Έσδρας 1:1-4.

² Εκείνα τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τα έτη 539-537 Π.Κ.Χ. έχουν τεκμηριωθεί τώρα από τους ιστορικούς. Το αξιοσημείωτο, όμως, είναι ότι τα γεγονότα αυτά ήταν γνωστά περίπου 200 χρόνια προτού συμβούν. Ο Ιεχωβά ενέπνευσε τον προφήτη του τον Ησαΐα να περιγράψει την πτώση της Βαβυλώνας πολύ καιρό προτού αυτή συμβεί. (Ησαΐας 44:24–45:7) Ο Θεός αποκάλυψε όχι μόνο τις συνθήκες υπό τις οποίες θα λάβαινε χώρα η ανατροπή της Βαβυλώνας αλλά και το όνομα του ηγέτη που θα την κατακτούσε. * Απευθυνόμενος στους Ισραηλίτες, οι οποίοι ήταν μάρτυρές του εκείνη την εποχή, ο Ιεχωβά είπε: «Θυμηθείτε τα πρώτα πράγματα της αρχαιότητας, ότι εγώ είμαι ο Θεϊκός και δεν υπάρχει άλλος Θεός ούτε κανείς όμοιός μου· Εκείνος που από την αρχή λέει το τέλος, και εκ των προτέρων τα πράγματα που δεν έχουν γίνει». (Ησαΐας 46:9, 10α) Αληθινά, ο Ιεχωβά είναι Θεός που μπορεί να γνωρίζει εκ των προτέρων τι πρόκειται να συμβεί.

3. Τις απαντήσεις σε ποια ερωτήματα θα εξετάσουμε τώρα;

³ Σε ποιο βαθμό γνωρίζει ο Θεός το μέλλον; Γνωρίζει ο Ιεχωβά εκ των προτέρων τι θα κάνει ο  καθένας από εμάς; Αλήθεια, είναι το μέλλον μας προκαθορισμένο; Θα εξετάσουμε τις απαντήσεις της Αγίας Γραφής σε αυτά και άλλα συναφή ερωτήματα σε τούτο και στο επόμενο άρθρο.

Ιεχωβά—Θεός Προφητειών

4. Ποιος είναι η Πηγή των προφητειών που είναι καταγραμμένες στη Γραφή;

⁴ Εφόσον ο Ιεχωβά είναι σε θέση να προγνωρίζει το μέλλον, ενέπνευσε τους υπηρέτες του στους Βιβλικούς χρόνους να καταγράψουν πολλές προφητείες, οι οποίες μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τι σκοπεύει να κάνει. «Τα πρώτα πράγματα ήρθαν, αλλά νέα πράγματα εξαγγέλλω», δηλώνει ο Ιεχωβά. «Προτού αρχίσουν να αναφύονται, σας κάνω να τα ακούσετε». (Ησαΐας 42:9) Πόσο προνομιούχος είναι ο λαός του Θεού!

5. Ποια ευθύνη συνεπάγεται η εκ των προτέρων γνώση των όσων θα κάνει ο Ιεχωβά;

⁵ Ο προφήτης Αμώς μάς διαβεβαιώνει: «Ο Υπέρτατος Κύριος Ιεχωβά δεν θα κάνει τίποτα χωρίς να αποκαλύψει το εμπιστευτικό του ζήτημα στους υπηρέτες του τους προφήτες». Αυτή η εκ των προτέρων γνώση συνεπαγόταν ευθύνη. Προσέξτε το δυναμικό παράδειγμα που χρησιμοποιεί έπειτα ο Αμώς: «Λιοντάρι βρυχήθηκε! Ποιος δεν θα φοβηθεί;» Όπως ακριβώς ο βρυχηθμός του λιονταριού προκαλεί την άμεση αντίδραση τόσο των ανθρώπων όσο και των ζώων που βρίσκονται εκεί γύρω, έτσι και οι προφήτες όπως ο Αμώς διακήρυτταν αμέσως τις εξαγγελίες του Ιεχωβά. «Ο Υπέρτατος Κύριος Ιεχωβά μίλησε! Ποιος δεν θα προφητεύσει;».—Αμώς 3:7, 8.

Ο «Λόγος» του Ιεχωβά Έχει «Βέβαιη Επιτυχία»

6. Με ποιον τρόπο επικράτησε η «βουλή» του Ιεχωβά σε σχέση με την πτώση της Βαβυλώνας;

⁶ Μέσω του Ησαΐα του προφήτη του, ο Ιεχωβά είπε: «Η βουλή μου θα σταθεί, και οτιδήποτε με ευχαριστεί θα το εκτελέσω». (Ησαΐας 46:10β) Η «βουλή» του Θεού, δηλαδή το θέλημά του ή ο σκοπός του όσον αφορά τη Βαβυλώνα, περιλάμβανε το να καλέσει τον Κύρο από την Περσία για να κατακτήσει τη Βαβυλώνα και να επιφέρει την πτώση της. Ο Ιεχωβά εξήγγειλε αυτόν το σκοπό πολύ νωρίτερα. Όπως αναφέρθηκε ήδη, ο σκοπός του εκπληρώθηκε με συνέπεια το έτος 539 Π.Κ.Χ.

7. Γιατί μπορούμε να είμαστε πεπεισμένοι ότι ο «λόγος» του Ιεχωβά έχει πάντοτε επιτυχία;

⁷ Περίπου τέσσερις αιώνες προτού κατακτήσει ο Κύρος τη Βαβυλώνα, ο Βασιλιάς Ιωσαφάτ του Ιούδα αντιμετώπισε τα συνασπισμένα στρατεύματα του Αμμών και του Μωάβ. Ο Ιωσαφάτ προσευχήθηκε με πεποίθηση: «Ιεχωβά, Θεέ των προπατόρων μας, εσύ δεν είσαι Θεός στους ουρανούς και εσύ δεν εξουσιάζεις όλα τα βασίλεια των εθνών και στο χέρι σου δεν βρίσκεται δύναμη και κραταιότητα ώστε κανείς δεν μπορεί να σου αντισταθεί;» (2 Χρονικών 20:6) Ανάλογη πεποίθηση εξέφρασε και ο Ησαΐας όταν δήλωσε: «Ο ίδιος ο Ιεχωβά των στρατευμάτων βουλεύτηκε, και ποιος μπορεί να το ματαιώσει; Και το χέρι του είναι αυτό που έχει απλωθεί, και ποιος μπορεί να το στρέψει πίσω;» (Ησαΐας 14:27) Αργότερα, όταν ξαναδόθηκαν στον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα της Βαβυλώνας τα λογικά του ύστερα από μια περίοδο παραφροσύνης, ο βασιλιάς αναγνώρισε ταπεινά: «Δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να εμποδίσει το χέρι του [Θεού] ή που να μπορεί να του πει: “Τι έκανες;”» (Δανιήλ 4:35) Ναι, ο Ιεχωβά διαβεβαιώνει το λαό του: «Ο λόγος μου . . . δεν θα επιστρέψει σε εμένα χωρίς αποτελέσματα,  αλλά θα εκτελέσει οπωσδήποτε αυτό που με ευχαριστεί, και θα έχει βέβαιη επιτυχία σε εκείνο για το οποίο τον έχω στείλει». (Ησαΐας 55:11) Μπορούμε να είμαστε πλήρως πεπεισμένοι ότι ο «λόγος» του Ιεχωβά επαληθεύεται πάντοτε. Ο σκοπός του Θεού δεν αποτυχαίνει.

Ο “Αιώνιος Σκοπός” του Θεού

8. Ποιος είναι ο “αιώνιος σκοπός” του Θεού;

⁸ Στην επιστολή του προς τους Εφέσιους Χριστιανούς, ο απόστολος Παύλος ανέφερε ότι ο Θεός έχει «αιώνιο σκοπό». (Εφεσίους 3:11) Ο σκοπός αυτός δεν είναι απλώς ένα σχέδιο δράσης, σαν να χρειαζόταν να σχεδιάσει ο Θεός τον τρόπο με τον οποίο θα ενεργούσε. Απεναντίας, συνδέεται με το ότι ο Ιεχωβά είναι αποφασισμένος να πραγματοποιήσει την αρχική του πρόθεση για την ανθρωπότητα και τη γη. (Γένεση 1:28) Κάτι που θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε ότι ο σκοπός του Ιεχωβά δεν αποτυχαίνει είναι η εξέταση της πρώτης προφητείας που έχει καταγραφεί στην Αγία Γραφή.

9. Πώς σχετίζεται το εδάφιο Γένεση 3:15 με το σκοπό του Θεού;

⁹ Η υπόσχεση που είναι καταγραμμένη στο εδάφιο Γένεση 3:15 δείχνει πως, αμέσως μετά την αμαρτία του Αδάμ και της Εύας, ο Ιεχωβά αποφάσισε ότι η συμβολική γυναίκα του θα γεννούσε ένα σπέρμα, δηλαδή έναν γιο. Ο Ιεχωβά προείδε επίσης το αποτέλεσμα της έχθρας ανάμεσα στη γυναίκα του και στον Σατανά και ανάμεσα στα αντιμαχόμενα σπέρματά τους. Μολονότι ο Ιεχωβά θα επέτρεπε να δεχτεί το Σπέρμα της γυναίκας του Θεού πλήγμα στη φτέρνα, στον ορισμένο καιρό του Θεού το Σπέρμα θα έπληττε το φίδι, τον Σατανά τον Διάβολο, στο κεφάλι. Στο μεταξύ, ο σκοπός του Ιεχωβά εξελισσόταν με συνέπεια μέσω της επιλεγμένης γενεαλογικής γραμμής ώσπου εμφανίστηκε ο Ιησούς ως ο υποσχεμένος Μεσσίας.—Λουκάς 3:15, 23-38· Γαλάτες 4:4.

Τι Προορίζει ο Ιεχωβά

10. Προκαθόρισε ο Ιεχωβά εξαρχής ότι ο Αδάμ και η Εύα θα αμάρταναν; Εξηγήστε.

¹⁰ Μιλώντας σχετικά με το ρόλο που έπαιξε ο Ιησούς στο σκοπό του Θεού, ο απόστολος Πέτρος έγραψε: «Αυτός [ο Ιησούς] προγνωρίστηκε πριν από τη θεμελίωση του κόσμου, αλλά φανερώθηκε στο τέλος των καιρών για χάρη σας». (1 Πέτρου 1:20· υποσημείωση στη ΜΝΚ) Μήπως ο Ιεχωβά προκαθόρισε εξαρχής ότι ο Αδάμ και η Εύα θα αμάρταναν και ότι θα χρειαζόταν η λυτρωτική θυσία που προσφέρθηκε μέσω του Ιησού Χριστού; Όχι. Η λέξη καταβολή του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η οποία αποδίδεται «θεμελίωση», κατά κυριολεξία σημαίνει «καταγής ρίξιμο» και μπορεί να αναφέρεται στη “σύλληψη σπέρματος”. Είχε λάβει χώρα “σύλληψη σπέρματος”, δηλαδή σύλληψη ανθρώπινων απογόνων πριν από την αμαρτία του Αδάμ και της Εύας; Όχι. Ο Αδάμ και η Εύα απέκτησαν παιδιά μόνο μετά την πράξη ανυπακοής τους. (Γένεση 4:1) Έτσι λοιπόν, μετά το στασιασμό αλλά προτού ο Αδάμ και η Εύα συλλάβουν απογόνους, ο Ιεχωβά προόρισε την εμφάνιση του “σπέρματος”. Ο θάνατος και η ανάσταση του Ιησού πρόσφεραν  τη στοργική διευθέτηση του λύτρου, μέσω της οποίας η κληρονομημένη αμαρτία και όλες οι προσπάθειες του Σατανά θα εκμηδενιστούν.—Ματθαίος 20:28· Εβραίους 2:14· 1 Ιωάννη 3:8.

11. Ποια εξέλιξη προόρισε ο Ιεχωβά στα πλαίσια της επεξεργασίας του σκοπού του;

¹¹ Ο Θεός προόρισε άλλη μια εξέλιξη στην επεξεργασία του σκοπού του. Αυτό υποδηλώνουν τα όσα έγραψε ο Παύλος στους Εφεσίους, ότι δηλαδή ο Θεός θα «ξανασυγκεντρώσει όλα τα πράγματα στον Χριστό, τα πράγματα που είναι στους ουρανούς και τα πράγματα που είναι στη γη». Κατόπιν, αναφερόμενος στα «πράγματα που είναι στους ουρανούς», δηλαδή σε εκείνους που έχουν εκλεγεί ως συγκληρονόμοι του Χριστού, ο Παύλος εξήγησε: «Προοριστήκαμε σύμφωνα με το σκοπό εκείνου ο οποίος ενεργεί όλα τα πράγματα σύμφωνα με τη βούληση του θελήματός του». (Εφεσίους 1:10, 11) Ναι, ο Ιεχωβά όρισε εκ των προτέρων ότι ένας περιορισμένος αριθμός ατόμων θα αποτελούσαν το δευτερεύον μέρος του σπέρματος της γυναίκας του Θεού και μαζί με τον Χριστό θα χορηγούσαν τα οφέλη του λύτρου. (Ρωμαίους 8:28-30) Ο απόστολος Πέτρος αναφέρεται σε αυτούς ως «άγιο έθνος». (1 Πέτρου 2:9) Ο απόστολος Ιωάννης είχε το προνόμιο να μάθει σε όραμα τον αριθμό εκείνων που θα γίνονταν συγκληρονόμοι του Χριστού—144.000. (Αποκάλυψη 7:4-8· 14:1, 3) Σε ενότητα με τον Βασιλιά Χριστό, αυτοί υπηρετούν «για τον αίνο της δόξας του [Θεού]».—Εφεσίους 1:12-14.

12. Πώς γνωρίζουμε ότι οι 144.000 δεν είναι προκαθορισμένοι ως άτομα;

¹² Το γεγονός ότι ο αριθμός των 144.000 ήταν προορισμένος δεν σημαίνει ότι είχαν προκαθοριστεί κάποια συγκεκριμένα άτομα να υπηρετήσουν τον Θεό πιστά με αυτόν τον τρόπο. Στην πραγματικότητα, οι νουθεσίες που περιέχονται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές γράφτηκαν πρωτίστως για να καθοδηγούν και να ενισχύουν τους χρισμένους ώστε να διακρατήσουν ακεραιότητα και να παραμείνουν αντάξιοι της ουράνιας κλήσης τους. (Φιλιππησίους 2:12· 2 Θεσσαλονικείς 1:5, 11· 2 Πέτρου 1:10, 11) Ο Ιεχωβά γνωρίζει εκ των προτέρων ότι 144.000 άτομα θα έχουν τα προσόντα για να υπηρετήσουν το σκοπό του. Το ποιοι θα είναι τελικά αυτοί εξαρτάται από το πώς επιλέγουν να ζήσουν τη ζωή τους εκείνοι που προσκαλούνται ατομικά, μια απόφαση την οποία πρέπει να πάρει ο καθένας τους προσωπικά.—Ματθαίος 24:13.

Τι Προγνωρίζει ο Ιεχωβά

13, 14. Με τι εναρμονίζεται ο τρόπος με τον οποίο ασκεί ο Ιεχωβά την πρόγνωσή του, και γιατί;

¹³ Εφόσον ο Ιεχωβά είναι Θεός προφητειών και σκοπού, πώς ασκεί την πρόγνωσή του; Κατ’ αρχάς, μας δίνεται η διαβεβαίωση ότι όλες οι οδοί του Θεού είναι αληθινές, δίκαιες και στοργικές. Όταν ο απόστολος Παύλος έγραψε στους Εβραίους Χριστιανούς του πρώτου αιώνα Κ.Χ., επιβεβαίωσε ότι ο όρκος του Θεού και η υπόσχεσή του είναι “δύο αμετάβλητα πράγματα σε σχέση με τα οποία είναι αδύνατον να πει ψέματα ο Θεός”. (Εβραίους 6:17, 18) Ο Παύλος εξέφρασε αυτή τη σκέψη και στην επιστολή του προς τον μαθητή Τίτο, όταν έγραψε ότι ο Θεός «δεν μπορεί να πει ψέματα».—Τίτο 1:2.

¹⁴ Επιπρόσθετα, μολονότι ο Ιεχωβά έχει απεριόριστη δύναμη, δεν ενεργεί ποτέ άδικα. Ο Μωυσής είπε ότι ο Ιεχωβά είναι «Θεός πιστότητας, στον οποίο δεν υπάρχει αδικία· δίκαιος  και ευθύς είναι αυτός». (Δευτερονόμιο 32:4) Οτιδήποτε κάνει ο Ιεχωβά εναρμονίζεται με τη θαυμάσια προσωπικότητά του. Οι ενέργειές του φανερώνουν την τέλεια αρμονία των βασικών του ιδιοτήτων, της αγάπης, της σοφίας, της δικαιοσύνης και της δύναμης.

15, 16. Ποιες προοπτικές έθεσε ο Ιεχωβά ενώπιον του Αδάμ στον κήπο της Εδέμ;

¹⁵ Αναλογιστείτε πώς συνδέονται όλα αυτά με τα γεγονότα στον κήπο της Εδέμ. Ως στοργικός Πατέρας, ο Ιεχωβά προμήθευσε καθετί που χρειάζονταν τα ανθρώπινα πλάσματα. Προίκισε τον Αδάμ με την ικανότητα να σκέφτεται, να κάνει λογικούς συλλογισμούς γύρω από κάποιο ζήτημα και να βγάζει συμπεράσματα. Ανόμοια με τη ζωική κτίση, που καθοδηγείται κυρίως από το ένστικτο, ο Αδάμ είχε την ικανότητα να κάνει επιλογές. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο Θεός κοίταξε από τον ουράνιο θρόνο του και είδε «καθετί που είχε κάνει, και ήταν πολύ καλό».—Γένεση 1:26-31· 2 Πέτρου 2:12.

¹⁶ Όταν ο Ιεχωβά επέλεξε να δώσει στον Αδάμ την εντολή να μη φάει από «το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού», του προμήθευσε επαρκείς οδηγίες ώστε να μπορεί να αποφασίσει τι θα κάνει. Του επέτρεψε να τρώει από «κάθε δέντρο του κήπου» εκτός από ένα και τον προειδοποίησε για τις μοιραίες συνέπειες που θα επέφερε η βρώση του καρπού του απαγορευμένου δέντρου. (Γένεση 2:16, 17) Έθεσε ενώπιον του Αδάμ τις συνέπειες που θα είχαν οι πράξεις του. Τι θα έκανε ο Αδάμ;

17. Γιατί μπορούμε να πούμε ότι ο Ιεχωβά ασκεί την πρόγνωσή του επιλεκτικά;

¹⁷ Ο Ιεχωβά προφανώς επέλεξε να μην προβλέψει τι θα έκανε ο Αδάμ—και η Εύα—παρότι έχει την ικανότητα να γνωρίζει τα πάντα εκ των προτέρων. Το ζήτημα λοιπόν είναι, όχι αν ο Ιεχωβά μπορεί να προβλέψει το μέλλον, αλλά αν επιλέγει να το κάνει αυτό. Επιπρόσθετα, μπορούμε να κάνουμε το λογικό συλλογισμό ότι ο Ιεχωβά, ο οποίος είναι Θεός αγάπης, δεν θα προκαθόριζε εν γνώσει του και με σκληρότητα ότι θα λάβαινε χώρα ο στασιασμός μαζί με όλες τις θλιβερές συνέπειές του. (Ματθαίος 7:11· 1 Ιωάννη 4:8) Συνεπώς, ο Ιεχωβά ασκεί την πρόγνωσή του επιλεκτικά.

18. Γιατί το γεγονός ότι ο Ιεχωβά ασκεί την πρόγνωσή του επιλεκτικά δεν αποτελεί ένδειξη ατέλειας από μέρους του;

¹⁸ Μήπως το γεγονός ότι ο Ιεχωβά ασκεί την πρόγνωσή του επιλεκτικά σημαίνει ότι ο ίδιος είναι κάπως ελλιπής, ατελής; Όχι. Ο Μωυσής είπε ότι ο Ιεχωβά είναι «ο Βράχος» και πρόσθεσε: «Οι ενέργειές του είναι τέλειες». Δεν έφταιγε αυτός για τις συνέπειες της ανθρώπινης αμαρτίας. Οι καταστροφικές επιπτώσεις που είναι αισθητές σε όλους εμάς σήμερα προέρχονται από εκείνη την άδικη πράξη ανυπακοής. Ο απόστολος Παύλος έκανε το σαφή συλλογισμό ότι «μέσω ενός ανθρώπου μπήκε η αμαρτία στον κόσμο και μέσω της αμαρτίας ο θάνατος, και έτσι ο θάνατος απλώθηκε σε όλους τους ανθρώπους, επειδή όλοι είχαν αμαρτήσει».—Δευτερονόμιο 32:4, 5· Ρωμαίους 5:12· Ιερεμίας 10:23.

19. Ποια ερωτήματα θα εξεταστούν στο επόμενο άρθρο;

¹⁹ Μέχρι στιγμής στη μελέτη μας είδαμε ότι δεν υπάρχει αδικία στον Ιεχωβά. (Ψαλμός 33:5) Απεναντίας, οι ικανότητες, οι ηθικές ιδιότητες και οι κανόνες του Ιεχωβά υποστηρίζουν το σκοπό του. (Ρωμαίους 8:28) Ως Θεός προφητειών, ο Ιεχωβά «από την αρχή λέει το τέλος, και εκ των προτέρων τα πράγματα που δεν έχουν γίνει». (Ησαΐας 46:9, 10) Είδαμε επίσης ότι η άσκηση της πρόγνωσής του είναι επιλεκτική. Ποια είναι, λοιπόν, η δική μας θέση; Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι αποφάσεις μας συμβαδίζουν με το στοργικό σκοπό του Θεού; Ποιες ευλογίες θα μας φέρει αυτό; Το επόμενο άρθρο θα ασχοληθεί με τα παραπάνω ερωτήματα.

[Υποσημείωση]

Μπορείτε να Εξηγήσετε;

• Ποια αρχαία παραδείγματα πιστοποιούν ότι ο «λόγος» του Θεού έχει πάντοτε «βέβαιη επιτυχία»;

• Τι έχει προορίσει ο Ιεχωβά σε σχέση με τον «αιώνιο σκοπό» του;

• Με ποιον τρόπο ασκεί ο Ιεχωβά την πρόγνωσή του;

[Ερωτήσεις Μελέτης]

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Ο Ιωσαφάτ είχε πεποίθηση στον Ιεχωβά

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Ο Θεός προείπε το θάνατο και την ανάσταση του Ιησού

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Προκαθόρισε ο Ιεχωβά τι θα έκαναν ο Αδάμ και η Εύα;