Ήταν ο Λόγος ο «Θεός» ή «ένας θεός»;
ΑΥΤΟ το ερώτημα αντιμετωπίζουν οι μεταφραστές της Αγίας Γραφής όταν καταπιάνονται με το πρώτο εδάφιο του Ευαγγελίου του Ιωάννη. Η Μετάφραση Νέου Κόσμου αποδίδει το εδάφιο ως εξής: «Στην αρχή ήταν ο Λόγος, και ο Λόγος ήταν μαζί με τον Θεό, και ο Λόγος ήταν θεός», χρησιμοποιώντας μικρό «θ» για τη δεύτερη αναφορά της λέξης «θεός». (Ιωάννης 1:1) Μερικές άλλες μεταφράσεις αποδίδουν το τελευταίο τμήμα του εδαφίου έτσι ώστε να μεταδίδει τη σκέψη ότι ο Λόγος ήταν «θεϊκός», ή κάτι παρόμοιο. (Νέα Μετάφραση της Βίβλου [A New Translation of the Bible], από τον Τζέιμς Μόφατ· Η Νέα Αγγλική Βίβλος [The New English Bible]) Η Μετάφραση Νέου Κόσμου στην αγγλική γλώσσα χρησιμοποιεί αόριστο άρθρο, αποδίδοντας ως εξής την τελευταία φράση του εδαφίου: «Και ο Λόγος ήταν ένας θεός (a god)». Πολλές μεταφράσεις, όμως, αποδίδουν το τελευταίο τμήμα του εδαφίου Ιωάννης 1:1 με τον εξής τρόπο: «Και ο Λόγος ήταν Θεός», με κεφαλαίο «Θ».—Η Αγία Γραφή—Νέα Διεθνής Μετάφραση (The Holy Bible—New International Version)· Η Αγία Γραφή σε Νεοελληνική Μεταφορά, Σπύρου Φίλου.
Η ελληνική γραμματική και τα συμφραζόμενα δείχνουν βάσιμα ότι η απόδοση της Μετάφρασης Νέου Κόσμου είναι σωστή και ότι «ο Λόγος» δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον «Θεό» που αναφέρεται νωρίτερα στο εδάφιο. Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι η Κοινή Ελληνική του πρώτου αιώνα δεν είχε αόριστο άρθρο (ένας, μία, ένα) δημιουργεί
αμφιβολίες στη διάνοια ορισμένων. Να γιατί παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον μια μετάφραση της Γραφής σε κάποια γλώσσα που μιλιόταν τους πρώτους αιώνες της Κοινής μας Χρονολογίας.Πρόκειται για τη σαχιδική διάλεκτο της κοπτικής γλώσσας. Η κοπτική μιλιόταν στην Αίγυπτο τους αιώνες αμέσως μετά την επίγεια διακονία του Ιησού, και η σαχιδική διάλεκτος ήταν μια από τις πρώτες γραπτές μορφές αυτής της γλώσσας. Σχετικά με τις παλαιότερες κοπτικές μεταφράσεις της Γραφής, Το Λεξικό της Βίβλου Άγκυρα (The Anchor Bible Dictionary) λέει: «Εφόσον η [Μετάφραση των Εβδομήκοντα] και οι [Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές] μεταφράζονταν στην κοπτική κατά τον 3ο αιώνα Κ.Χ., η κοπτική απόδοση βασίζεται σε [ελληνικά χειρόγραφα] τα οποία ήταν αρκετά παλαιότερα από τη συντριπτική πλειονότητα των διασωζόμενων μαρτυριών».
Το σαχιδικό κοπτικό κείμενο είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον για δύο λόγους. Πρώτον, όπως υποδεικνύεται παραπάνω, αντανακλά μια κατανόηση της Γραφής που ανάγεται πριν από τον τέταρτο αιώνα, κατά τον οποίο η Τριάδα έγινε επίσημο δόγμα. Δεύτερον, η κοπτική γραμματική μοιάζει με την αγγλική γραμματική σε έναν σημαντικό τομέα. Οι παλαιότερες μεταφράσεις των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών έγιναν στη συριακή, στη λατινική και στην κοπτική γλώσσα. Η συριακή και η λατινική, όπως και η ελληνική εκείνων των ημερών, δεν έχουν αόριστο άρθρο. Η κοπτική, όμως, έχει. Επιπλέον, ο λόγιος Τόμας Ο. Λάμντεν, στο έργο του Εισαγωγή στη Σαχιδική Κοπτική (Introduction to Sahidic Coptic), αναφέρει: «Η χρήση των άρθρων της κοπτικής, τόσο του οριστικού όσο και του αόριστου, αντιστοιχεί σε μεγάλο βαθμό με τη χρήση των άρθρων της αγγλικής».
Επομένως, η κοπτική μετάφραση παρέχει μια ενδιαφέρουσα ένδειξη σχετικά με το πώς κατανοούνταν τότε το εδάφιο Ιωάννης 1:1. Τι διαπιστώνουμε; Η σαχιδική κοπτική μετάφραση χρησιμοποιεί αόριστο άρθρο με τη λέξη «θεός» στο τελευταίο τμήμα του εδαφίου Ιωάννης 1:1. Συνεπώς, όταν αποδοθεί στη σύγχρονη αγγλική γλώσσα, η μετάφραση αναφέρει: «Και ο Λόγος ήταν ένας θεός». Προφανώς, εκείνοι οι αρχαίοι μεταφραστές αντιλαμβάνονταν ότι τα λόγια του Ιωάννη τα οποία αναγράφονται στο εδάφιο Ιωάννης 1:1 δεν σήμαιναν ότι ο Ιησούς έπρεπε να ταυτιστεί με τον Παντοδύναμο Θεό. Ο Λόγος ήταν ένας θεός, όχι ο Παντοδύναμος Θεός.