Οι πολιτικές αναταραχές και ο πόλεμος στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας ώθησαν τον πρόεδρο της χώρας να εκδώσει διάταγμα για μερική επιστράτευση το καλοκαίρι του 2014. Ο Βιτάλι Σαλάικο, πρώην στρατιώτης του ουκρανικού στρατού ο οποίος τώρα είναι Μάρτυρας του Ιεχωβά, ανταποκρίθηκε στις κλητεύσεις που έλαβε με βάση το διάταγμα. Όταν εμφανίστηκε στο τοπικό Επιτροπάτο Στρατού, δήλωσε ότι είναι αντιρρησίας συνείδησης και ότι είναι πρόθυμος να εκτελέσει εναλλακτική μη στρατιωτική υπηρεσία.

Το στρατολογικό γραφείο δεν αναγνώρισε στον κ. Σαλάικο το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης και άσκησε εναντίον του ποινική δίωξη με την κατηγορία της ανυπακοής σε καιρό επιστράτευσης. Στη διάρκεια της παρούσας σύγκρουσης στην Ουκρανία, αυτή είναι η πρώτη περίπτωση παραπομπής σε δίκη για άρνηση κατάταξης σε καιρό επιστράτευσης λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Ως πρώην στρατιώτης, ο κ. Σαλάικο αντιλαμβάνεται το ενδιαφέρον του κράτους να διαφυλάξει την κυριαρχία του, καθώς και την υποχρέωσή του να προστατέψει τους πολίτες του. Εντούτοις, ο κ. Σαλάικο στάθμισε τις κλητεύσεις για στρατιωτική υπηρεσία με βάση τη Βιβλική αρχή που λέει ότι πρέπει να αποδίδουμε «αυτά που είναι του Καίσαρα στον Καίσαρα, αλλά αυτά που είναι του Θεού στον Θεό». * Ως Χριστιανός διάκονος, θεωρεί ότι έχει την υποχρέωση να σέβεται την ανθρώπινη ζωή και να δείχνει πάντοτε αγάπη προς όλους τους ανθρώπους. *

Στις 13 Νοεμβρίου 2014, το Περιφερειακό Δικαστήριο του Νοβομοσκόφσκ, στην περιφέρεια του Ντνιεπροπετρόφσκ, εκδίκασε την υπόθεση στην οποία ο κ. Σαλάικο κατηγορούνταν για ανυπακοή σε καιρό επιστράτευσης. Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο κ. Σαλάικο δεν απέφυγε τους στρατιωτικούς αξιωματούχους και τους ανακριτές, αλλά αντιθέτως παρουσιάστηκε όταν κλητεύθηκε από τον στρατό. Αποφάνθηκε ότι ο κ. Σαλάικο «έχει το δικαίωμα να εκτελέσει εναλλακτική υπηρεσία αντί των στρατιωτικών υποχρεώσεων, περιλαμβανομένης της στρατιωτικής υπηρεσίας σε καιρό επιστράτευσης, επειδή ανήκει σε μια θρησκευτική οργάνωση της οποίας οι διδασκαλίες δεν επιτρέπουν τη χρήση όπλων».

Επιπρόσθετα, το περιφερειακό δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι το δικαίωμα του κ. Σαλάικο στην εναλλακτική υπηρεσία είναι «κατοχυρωμένο από το Σύνταγμα της Ουκρανίας». Επίσης, αναγνώρισε ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου * και οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) προστατεύουν τη θρησκευτική ελευθερία. Ο δικαστής απάλλαξε τον κ. Σαλάικο από την κατηγορία της ανυπακοής. Ωστόσο, ο εισαγγελέας άσκησε έφεση κατά της απόφασης.

Στην έφεση που υπέβαλε, ο εισαγγελέας υποστήριξε ότι το συνταγματικό καθήκον της υπεράσπισης της χώρας προέχει έναντι του δικαιώματος στη θρησκευτική ελευθερία και του δικαιώματος στην εναλλακτική μη στρατιωτική υπηρεσία. Στην επιχειρηματολογία του ανέφερε ότι οι σχετικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ δεν έχουν ισχύ σε περιόδους επιστράτευσης.

Στις 26 Φεβρουαρίου 2015, το Εφετείο της περιφέρειας του Ντνιεπροπετρόφσκ αποφάνθηκε ότι «η άρνηση ενός ατόμου να επιστρατευτεί για λόγους συνείδησης δεν συνιστά αβάσιμη αποφυγή επιστράτευσης». Στην απόφασή του, το δικαστήριο έλαβε υπόψη τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του κ. Σαλάικο και παρέπεμψε σε αποφάσεις του ΕΔΔΑ, δηλώνοντας ότι «θρησκευτικές πεποιθήσεις σαν και αυτές εμπίπτουν στις εγγυήσεις του Άρθρου 9 της [Ευρωπαϊκής] Σύμβασης» *, το οποίο αφορά την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας.

Το εφετείο αναγνώρισε επίσης ότι, σύμφωνα με το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, δεν επιτρέπεται η ανησυχία για την «“ασφάλεια του Κράτους” . . . να δικαιολογεί τον περιορισμό της άσκησης κατοχυρωμένων δικαιωμάτων». Οι δικαστές έκριναν ότι «το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης δεν μπορεί να περιορίζεται χάριν της εθνικής ασφάλειας». Αποφάνθηκαν ότι ο νόμος της Ουκρανίας για το δικαίωμα στην εναλλακτική υπηρεσία ισχύει ακόμη και σε περιόδους επιστράτευσης. Επικυρώνοντας την απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, το εφετείο απάλλαξε τον Βιτάλι Σαλάικο από τις κατηγορίες.

Αυτές οι αποφάσεις του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και του εφετείου στην ανατολική Ουκρανία αναγνωρίζουν και προασπίζουν το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης, καθώς και το δικαίωμα στην εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία—ακόμη και σε περιόδους έκτακτης εθνικής ανάγκης. Οι αποφάσεις στην υπόθεση του κ. Σαλάικο εναρμονίζονται επίσης με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο διεθνές δίκαιο όσον αφορά την αναγνώριση του θεμελιώδους δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης. *

Ωστόσο, ο εισαγγελέας προσέβαλε την απόφαση στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο της Ουκρανίας για Αστικές και Ποινικές Υποθέσεις, παρουσιάζοντας τα ίδια επιχειρήματα που εξετάστηκαν και απορρίφθηκαν από το εφετείο. Στις 30 Απριλίου 2015, ο συνήγορος του κ. Σαλάικο υπέβαλε ενστάσεις κατά της ενέργειας του εισαγγελέα.

Ο Βιτάλι Σαλάικο είναι ένας από τους χιλιάδες Ουκρανούς Μάρτυρες που έχουν κληθεί για στρατιωτική υπηρεσία. Δείχνοντας σεβασμό, οι Μάρτυρες ανταποκρίνονται στις κλητεύσεις και υποβάλλουν αίτημα για εναλλακτική υπηρεσία η οποία δεν συγκρούεται με τις βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Κατά κανόνα το αίτημά τους γίνεται δεκτό και λίγοι έχουν διωχθεί ποινικά. Εναπόκειται πλέον στο ανώτατο δικαστήριο της χώρας να διασφαλίσει ότι η Ουκρανία θα ικανοποιεί το αίτημα που υποβάλλουν οι Μάρτυρες για να αναγνωρίζονται ως αντιρρησίες συνείδησης.