چرا باید تعمید بگیریم؟
چرا باید تعمید بگیریم؟
«رفته، همهٔ امّتها را شاگرد سازید و ایشان را . . . تعمید دهید.» — متّیٰ ۲۸:۱۹.
۱، ۲. الف) تحت چه شرایطی برخی از مراسم تعمید به اجرا در آمدهاند؟ ب) در خصوص تعمید چه سؤالاتی مطرح شده است؟
بین سالهای ۷۷۵-۷۷۷ د.م.، شارلمان پادشاه فرانکی، ساکسونهای شکستخورده را وادار به تعمید دستهجمعی نمود. تاریخدانی به نام جان لُرد مینویسد: «وی آنان را مجبور کرد که به طور مصلحتی به مسیحیَّت بگروند.» یکی از حاکمان روسیه به نام ولادیمیر اوّل در سال ۹۸۷ د.م.، با شاهزادهای ازدواج کرد که دینش ارتودکس شرقی بود. پس از این ازدواج وی تصمیم گرفت که همهٔ تابعانش به «مسیحیَّت» بگروند. از این جهت فرمانی صادر نمود تا همه به طور دستهجمعی تعمید بگیرند؛ حتّی اگر لازم بود این کار به زور شمشیر صورت بگیرد!
۲ آیا چنین تعمیدهایی جایز میبودند؟ آیا ارزش واقعی دارند؟ آیا هر کسی را میتوان تعمید داد؟
تعمید چگونه باید باشد؟
۳، ۴. چرا چکاندن قطراتی از آب بر بدن یا ریختن آب بر سر فرد برای تعمید مسیحی کافی نیست؟
۳ این عمل شارلمان و ولادیمیر اوّل که مردم را به تعمید گرفتن مجبور مینمودند در مغایرت با تعلیم کلام خدا بود. در واقع چکاندن قطرات آب، ریختن آب بر سر اشخاص و یا حتّی غسل دادن کسانی که حقیقت کتاب مقدّس را نیاموختهاند هیچ فایدهای ندارد.
۴ به واقعهای که در سال ۲۹د.م.، هنگامی که عیسای ناصری به نزد یحیای تعمیددهنده رفت توجه کن. یحیی در حال تعمید دادن مردم در رودخانهٔ اُرْدُن بود. آنان داوطلبانه برای تعمید گرفتن به نزد وی آمده بودند. آیا یحیی برای تعمید دادن این افراد از آنان خواست تا در رودخانهٔ اُرْدُن بایستند تا صرفاً آبی بر روی سر آنها بریزد یا با قطراتی بدنشان را خیس کند؟ یحیی چگونه عیسی را تعمید داد؟ متّیٰ گزارش میدهد که «عیسی چون تعمید یافت، فوراً از آب برآمد.» ( متّیٰ ۳:۱۶) او به منظور غسل گرفتن در آب رودخانهٔ اُرْدُن غوطهور شد. خواجهٔ حبشی نیز که مردی مؤمن بود در آب غسل تعمید گرفت. از آنجا که غسل تعمید عیسی و شاگردانش مستلزم غوطهور شدن کامل در آب میشد لازم بود که آب به مقدار کافی در دسترس باشد. — اَعمال ۸:۳۶.
۵. مسیحیان اوّلیه چگونه مردم را تعمید میدادند؟
۵ واژههای یونانیای که «تعمید دادن» یا «غسل تعمید» ترجمه شدهاند به غوطهور شدن، در آب فرو رفتن و غسل گرفتن زیر آب اشاره میکنند. «فرهنگ کتاب مقدّس اسمیت» ( انگل.) چنین میگوید: «غسل تعمید صحیح به معنی غوطهور شدن میباشد.» از این رو، در برخی از ترجمههای کتاب مقدّس به «یحیای غوطهورکننده» و «یحیای غسلدهنده» اشاره شده است. ( متّیٰ ۳: ۱، روتِرهام؛ ترجمهٔ میانسطری دایاگلات ) آوگوستوس نِآندِر در کتاب خود به نام «تاریخ دین مسیحی و کلیسا در طی سه قرن اوّل» ( آلما.) مینویسد: «در اصل تعمید با غسل دادن صورت میگرفت.» مرجع فرانسوی قابل توجهی به نام «لاروس قرن بیستم» ( پاریس ۱۹۲۸) چنین میگوید: «مسیحیان اوّلیه در مکانهایی که آب برای غسل دادن به اندازهٔ کافی بود تعمید میگرفتند.» در این زمینه «دایرةالمعارف جدید کاتولیکی» ( انگل.) نوشته است: «واضح است که تعمید در کلیسای اوّلیه به صورت غسل دادن صورت میگرفت.» ( ۱۹۶۷، جلد دوّم، صفحهٔ ۵۶) به همین شکل، تعمیدی که شاهدان یَهُوَه به صورت داوطلبانه قبول میکنند با غوطهور شدن در آب اجرا میشود.
دلیلی نوین برای غسل تعمید گرفتن
۶، ۷. الف) مقصود تعمیدی که یحیی میداد چه بود؟ ب) تعمید پیروان مسیح چه جنبهٔ نوینی را در بر داشت؟
۶ مقصود تعمیدی که یحیی میداد با غسل تعمیدی که شاگردان عیسی میدادند تفاوت داشت. ( یوحنّا ۴:۱، ۲) یحیی مردم را به نشان توبه از گناهانی که بر ضدّ شریعت مرتکب شده بودند در انظار عموم تعمید میداد. * ( لوقا ۳:۳) ولی تعمید پیروان مسیح مفهوم تازهای به خود گرفته بود. در پَنْطِیکاست ۳۳ د.م.، پِطْرُس رسول شنوندگان خود را چنین ترغیب نمود: «توبه کنید و هر یک از شما به اسم عیسی مسیح بجهت آمرزش گناهان تعمید گیرید.» ( اَعمال ۲:۳۷-۴۱) با وجود اینکه مخاطبان پِطْرُس یهودیان و نوکیشان دین یهود بودند نکتهای که وی به آن اشاره میکرد تعمید به نشان توبه بجهت گناهان بر ضدّ شریعت نبود؛ منظور او این نبود که تعمید به اسم عیسی مظهر شسته شدن گناهان آنان است. — اَعمال ۲:۱۰.
۷ پِطْرُس در آن فرصت برای اوّلین بار از یکی از «کلیدهای ملکوت آسمان» استفاده نمود. به چه منظور؟ برای اینکه به شنوندگان خود در درک مفهوم موقعیّتی که داشتند یعنی وارد شدن به ملکوت آسمانی کمک کند. ( متّیٰ ۱۶:۱۹) از آنجا که یهودیان مسیح را رد نموده بودند، توبه و ایمان آوردن به وی عوامل نوین و ضروریای برای طلب و دریافت بخشش از جانب خدا به حساب میآمد. آنها با تعمید گرفتن در آب به اسم عیسی مسیح در انظار عموم ایمان خود را نشان میدادند. این تعمید مظهر وقفشان به خدا از طریق مسیح بود. همهٔ کسانی که میخواهند مورد عنایت الٰهی قرار بگیرند باید چنین ایمانی داشته باشند، خود را به یَهُوَه خدا وقف کنند و به نشان وقف بیقید و بند خود به خدای تعالیٰ غسل تعمید مسیحی بگیرند.
معرفت دقیق ضروری است
۸. چرا هر کسی برای تعمید مسیحی واجد شرایط نمیباشد؟
۸ هر کسی برای تعمید مسیحی واجد شرایط نمیباشد. عیسی به پیروان خود چنین فرمان داد: «رفته، همهٔ امّتها را شاگرد سازید و ایشان را به اسمِ اَب و اِبن و روحالقدس تعمید دهید. و ایشان را تعلیم دهید که همهٔ اموری را که به شما حکم کردهام حفظ کنند.» ( متّیٰ ۲۸:۱۹، ۲۰) هر کسی که میخواهد تعمید بگیرد باید اوّل ‹تعلیم ببیند تا همهٔ اموری را که مسیح به شاگردانش حکم فرمود حفظ کند.› بنابراین، تعمیدهای اجباری و دستهجمعی کسانی که ایمان بر حسب معرفت دقیق کلام خدا ندارند بیارزش میباشد و برخلاف حکمی است که عیسی به پیروان واقعی خود داد. — عبرانیان ۱۱:۶.
۹. تعمید گرفتن «به اسمِ اَب» به چه معنی است؟
۹ تعمید گرفتن «به اسمِ اَب» به چه معنی است؟ به این معنی که داوطلبان تعمید مقام و اختیارات پدر آسمانی را قبول دارند. بنابراین، آنان یَهُوَه خدا را به عنوان خالقی که ‹بر تمامیِ زمین متعال› و سلطان عالَم است میشناسند. — مزمور ۸۳:۱۸؛ اِشَعْیا ۴۰:۲۸؛ اَعمال ۴:۲۴.
۱۰. تعمید گرفتن ‹به اسمِ اِبن› به چه مفهوم میباشد؟
۱۰ تعمید گرفتن ‹به اسمِ اِبن› به مفهوم به رسمیّت شناختن مقام و اختیارات مسیح به عنوان پسر ۱یوحنّا ۴:۹) کسانی که برای تعمید واجد شرایط هستند مسیح را به عنوان کسی میشناسند که خدا فرستاد تا «جان خود را در راه بسیاری فدا سازد.» ( متّیٰ ۲۰:۲۸؛ ۱تیموتاؤس ۲:۵، ۶) داوطلبان تعمید همچنین باید به مقام مافوقی که خدا به پسرش داده است احترام بگذارند. — فیلِپّیان ۲:۸-۱۱؛ مکاشفه ۱۹:۱۶.
یگانهٔ خدا میباشد. (۱۱. تعمید یافتن ‹به اسمِ روحالقدس› نشانهٔ چیست؟
۱۱ تعمید یافتن ‹به اسمِ روحالقدس› نشانهٔ چیست؟ نشانهٔ این است که داوطلب تعمید، روحالقدس خدا را به عنوان نیروی فعال یَهُوَه میشناسد که از طرق مختلف برای تحقّق مقاصدش مورد استفاده قرار میدهد. ( پیدایش ۱:۲؛ ۲سموئیل ۲۳:۱، ۲؛ ۲پِطْرُس ۱:۲۱) کسانی که برای تعمید واجد شرایط میشوند اذعان میکنند که روحالقدس به آنان در درک «عمقهای خدا» کمک میکند، آنها را یاری میدهد تا به فعالیّت موعظه ادامه داده، ثمرهٔ روح را که «محبّت و خوشی و سلامتی و حِلم و مهربانی و نیکویی و ایمان و تواضع و پرهیزکاری است» از خود نشان دهند. — ۱قُرِنتیان ۲:۱۰؛ غَلاطیان ۵:۲۲، ۲۳؛ یوئیل ۲:۲۸، ۲۹.
اهمیّت توبه و بازگشت
۱۲. تعمید مسیحی چه رابطهای با توبه دارد؟
۱۲ به استثنای غسل تعمید عیسی که مردی بیگناه بود، تعمید گرفتن نشانهای از توبه است که مورد تأیید خدا میباشد. هنگامی که توبه میکنیم احساس تأسّف یا ندامت شدید به دلیل خطایی که از ما سر زده است و یا کاری که در آن کوتاهی کردهایم به ما دست میدهد. یهودیانی که در قرن اوّل میخواستند رضایت خدا را کسب کنند میبایست از گناهان خود بر ضدّ مسیح توبه میکردند. ( اَعمال ۳:۱۱-۱۹) برخی از نوکیشان قُرِنتُس به دلیل زنا، بتپرستی، دزدی و دیگر گناهان کبیرهٔ خود توبه نمودند. آنان به دلیل توبهشان در خون مسیح «غسل یافته»؛ برای خدمت خدا «مقدّس گردیده» یا مجزّا شدند؛ و به نام مسیح و به روح خدا «عادل کرده» شدند. ( ۱قُرِنتیان ۶:۹-۱۱) توبه قدم مهمی برای داشتن وجدانی آسوده و به دست آوردن آرامشی خدادادی از احساس گناه است. — ۱پِطْرُس ۳:۲۱.
۱۳. در رابطه با تعمید، بازگشت شامل چه چیزهایی میشود؟
۱۳ عمل بازگشت ما باید قبل از تعمیدمان به عنوان شاهدان یَهُوَه صورت گیرد. بازگشت عملی داوطلبانه است. شخص آزادانه از صمیم قلب تصمیم میگیرد تا از مسیح پیروی نماید. چنین فردی طریق نادرستی را که در پیش داشت ترک میکند و مصمّم است هر آنچه خدا نیکو میداند انجام دهد. در کتاب مقدّس، افعال عبرانی و یونانیای که به واژهٔ بازگشت مربوط میشوند مفهوم برگشتن و چرخیدن را میرساند. این عمل بر رو کردن به خدا و بازگشت نمودن از راه خطا دلالت دارد. ( ۱پادشاهان ۸:۳۳، ۳۴) بازگشت مستلزم «اَعمال لایقهٔ توبه» میباشد. ( اَعمال ۲۶:۲۰) باید از پرستش کاذب دوری کنیم، طبق فرمانهای خدا عمل نماییم و به یَهُوَه خدا تخصیص کامل نشان دهیم. ( تثنیه ۳۰:۲، ۸-۱۰؛ ۱سموئیل ۷:۳) بازگشت، به تغییر طرزفکر، اهداف و شخصیّت ما میانجامد. ( حِزْقِیال ۱۸:۳۱) اگر انسانیّت تازه را جانشین خصلتهای غیرخدایی کنیم «بازگشت» میکنیم. — اَعمال ۳:۱۹؛ اَفَسُسیان ۴:۲۰-۲۴؛ کُولُسیان ۳:۵-۱۴.
وقف از صمیم قلب حیاتی است
۱۴. وقف مسیحی بر چه چیزی دلالت دارد؟
۱۴ تعمید پیروان عیسی باید در پی وقف صمیمانه به خدا صورت گیرد. وقف نشاندهندهٔ اختصاص کامل به منظور هدفی مقدّس میباشد. این قدم به حدّی اهمیّت دارد که باید در دعا به یَهُوَه ابراز نماییم که میخواهیم خودمان را تا ابد به وی وقف کنیم. ( تثنیه ۵:۹) البتّه، وقف ما به کار یا شخص بخصوصی نیست بلکه فقط و فقط به یَهُوَه خداست.
۱۵. چرا داوطلبان تعمید در آب تعمید میگیرند؟
۱۵ هنگامی که خودمان را از طریق مسیح به خدا وقف میکنیم نشان میدهیم که مصمّم هستیم زندگیمان را در راه انجام ارادهٔ الٰهی که در کتاب مقدّس بر ما آشکار شده است بگذاریم. داوطلبان تعمید به نشان وقفشان در آب تعمید میگیرند، درست مانند عیسی که در آب رودخانهٔ اُرْدُن به نشان وقف و اهدای خود به خدا تعمید گرفت. ( متّیٰ ۳:۱۳) قابل توجه است که عیسی به هنگام آن واقعهٔ بسیار مهم در حال دعا کردن بود. — لوقا ۳:۲۱، ۲۲.
۱۶. چگونه میتوانیم هنگام مشاهدهٔ تعمید به نحو شایستهای شادیمان را ابراز کنیم؟
۱۶ تعمید عیسی واقعهای مهم و جدّی و در عین حال شادیآفرین بود. در دوران ما نیز تعمید مسیحی چنین حالتی
را دارد. هنگام مشاهدهٔ تعمید که نشان وقف به خداست، میتوانیم شادیمان را با دست زدن و ابراز خشنودی نشان دهیم. ولی از داد و فریاد کردن، سوت زدن و رفتاری از این قبیل اجتناب میکنیم زیرا این موقعیّتی مقدّس به منظور ابراز ایمان اشخاص میباشد. باید شادیمان را به نحوی ابراز کنیم که شایستهٔ چنین موقعیّتی باشد.۱۷، ۱۸. چگونه برای پیران مسیحی آشکار میگردد که فرد برای تعمید واجد شرایط است؟
۱۷ برخلاف کسانی که به منظور تعمید آب به اطفال میپاشند یا تعمیدهای دستهجمعی را بر مردمی که هیچ گونه اطلاعی از کتاب مقدّس ندارند تحمیل میکنند، شاهدان یَهُوَه هرگز کسی را مجبور به غسل تعمید گرفتن نمیکنند. در اصل، آنها کسانی را که واجد شرایط نیستند تعمید نمیدهند. پیران مسیحی قبل از اینکه کسی بتواند حتّی مبشّر تعمیدنیافتهٔ بشارت شود اطمینان حاصل میکنند که آن شخص تعلیمات پایهای کتاب مقدّس را درک کرده باشد و بر طبق آنها زندگی میکند و جواب مثبتی به این پاسخ میدهد: «آیا واقعاً میل داری یکی از شاهدان یَهُوَه بشوی؟»
۱۸ در اغلب موارد، وقتی اشخاص سهم قابل توجهی در فعالیّت موعظه دارند و تمایل خود را نسب به تعمید نشان میدهند، پیران مسیحی برای آنکه اطمینان حاصل نمایند که ایمان آنان تا حدّی است که خود را به یَهُوَه وقف کنند و یا واجد شرایط الٰهی برای تعمید هستند، با آنان گفتگویی میکنند. ( اَعمال ۴:۴؛ ۱۸:۸) جوابهایی که این افراد به بیش از ۱۰۰ سؤال در رابطه با کتاب مقدّس میدهند به پیران مسیحی کمک میکند تا تشخیص دهند که آیا آنها شرایط لازم کتاب مقدّس را برای تعمید دارند یا خیر. برخی واجد شرایط نیستند و به این دلیل نمیتوانند تعمید بگیرند.
آیا چیزی تو را باز میدارد؟
۱۹. با در نظر داشتن یوحنّا ۶:۴۴ چه کسانی با مسیح حکومت خواهند کرد؟
۱۹ احتمالاً به بسیاری از کسانی که مجبور به تعمید گرفتن دستهجمعی شده بودند گفته شده بود که پس از مرگ به آسمان میروند. عیسی در مورد پیروان خود گفت: «کسی نمیتواند نزد من آید، مگر آنکه پدری که مرا فرستاد او را جذب کند.» ( یوحنّا ۶:۴۴) یَهُوَه ۱۴۴۰۰۰ نفری را که با مسیح در ملکوت آسمانی حکومت خواهند کرد به طرف وی جذب کرده است. تعمید اجباری هرگز کسی را برای چنین مقام باشکوهی تقدیس ننموده است. — رومیان ۸:۱۴-۱۷؛ ۲تَسّالونیکیان ۲:۱۳؛ مکاشفه ۱۴:۱.
۲۰. چه چیزی میتواند به عدهای که هنوز تعمید نیافتهاند کمک کند؟
۲۰ بخصوص از اواسط دههٔ ۱۹۳۰، گروه عظیمی که امیدوارند از «مصیبت عظیم» نجات یابند و تا ابد بر زمین زندگی کنند به صف «گوسفندان دیگر» پیوستهاند. ( مکاشفه ۷:۹، ۱۴؛ یوحنّا ۱۰:۱۶) این افراد شایستهٔ تعمید میباشند زیرا زندگی خود را با کلام خدا مطابقت داده، وی را با «تمام دل و تمام نَفْس و تمام توانایی و تمام فکر خود محبّت» مینمایند. ( لوقا ۱۰:۲۵-۲۸) با اینکه برخی تشخیص میدهند که شاهدان یَهُوَه خدا را «به روح و راستی پرستش» میکنند، از عیسی پیروی ننموده، در انظار عموم محبّت واقعی و وقف مختصّشان را به یَهُوَه با تعمید ابراز نمیکنند. ( یوحنّا ۴:۲۳، ۲۴؛ تثنیه ۴:۲۴؛ مَرقُس ۱:۹-۱۱) دعای صمیمانه و خاص در مورد این قدم حیاتی میتواند به آنان دلگرمی و قوّت قلب لازم را برای اطاعت از کلام خدا بدهد تا خود را بدون قید و بند به یَهُوَه خدا وقف کنند و تعمید بگیرند.
۲۱، ۲۲. بعضی افراد به چه دلایلی تعمید نمیگیرند؟
۲۱ برخی تا حدّی مجذوب این دنیا شدهاند که به دنبال کسب مال و منال میباشند و وقت بسیار کمی را برای فعالیّتهای روحانی در اختیار دارند و به این دلیل از وقف و تعمید کنارهگیری مینمایند. ( متّیٰ ۱۳:۲۲؛ ۱یوحنّا ۲:۱۵-۱۷) اگر چنین اشخاصی دید و اهداف خود را تغییر دهند مطمئناً سعادتمندتر خواهند بود. نزدیک شدن به یَهُوَه آنان را از لحاظ روحانی غنی میسازد و به آنان کمک میکند بر نگرانیها غلبه یابند. همچنین، موجب آسایش و رضایتخاطری خواهد شد که از انجام ارادهٔ خدا حاصل میشود. — مزمور ۱۶:۱۱؛ ۴۰:۸؛ امثال ۱۰:۲۲؛ فیلِپّیان ۴:۶، ۷.
۲۲ عدهای دیگر میگویند که به یَهُوَه محبّت میورزند، ولی خود را وقف وی نمیکنند و تعمید نمیگیرند زیرا نمیخواهند مسئولیّتی به عهده بگیرند. ولی هر یک از ما در مقابل خدا جوابگو هستیم. به محض شنیدن کلام یَهُوَه در مقابل اَعمالمان مسئول میشویم. ( حِزْقِیال ۳۳:۷-۹؛ رومیان ۱۴:۱۲) اسرائیلیان دوران باستان در میان امّتی چشم به جهان میگشودند که به عنوان ‹قوم برگزیده› به یَهُوَه وقف شده بودند و به این دلیل وظیفه داشتند وی را با وفاداری بر طبق اوامری که به آنان میفرمود خدمت کنند. ( تثنیه ۷:۶، ۱۱) امروزه وقف با به دنیا آمدن در میان چنین امّتی صورت نمیگیرد ولی اگر کسی از کتاب مقدّس آموزش دیده باشد لازم است که به ایمان رفتار کند.
۲۳، ۲۴. چه ترس و نگرانیهایی نباید اشخاص را از تعمید باز دارد؟
۲۳ ترس از اینکه هنوز معرفت کافی نیندوختهاند ممکن است برخی را از تعمید باز دارد. فراموش نکن که همهٔ ما نیاز به آموختن داریم زیرا «انسان کاری را که خدا کرده است، از ابتدا تا انتها دریافت نتواند کرد.» ( جامعه ۳:۱۱) خواجهٔ حبشی را در نظر بگیریم. از آنجا که وی یکی از نوکیشان بود تا حدّی از کلام خدا معرفت داشت ولی هر سؤالی را در رابطه با مقاصد خدا نمیتوانست جواب دهد. آن خواجه پس از اینکه از تدارکات خدا برای نجات از طریق فدیهٔ عیسی مطلع شد بلافاصله در آب تعمید گرفت. — اَعمال ۸:۲۶-۳۸.
۲۴ برخی در خصوص وقف کردن خود به خدا دودل هستند زیرا میترسند که مبادا قصور نمایند. دختر ۱۷ سالهای به نام مُونیک گفت: «من از ترس اینکه مبادا نتوانم بر طبق وقفم عمل کنم تعمید نگرفتهام.» اگر از صمیم دل به یَهُوَه توکّل کنیم، او همهٔ ‹طریقهایمان را راست خواهد گردانید› و به ما کمک خواهد کرد تا به عنوان خادمان وقفشده و وفادارش ‹ در راستی سلوک نماییم.› — امثال ۳:۵، ۶؛ ۳یوحنّا ۴.
۲۵. حال، چه سؤالی درخور بررسی میباشد؟
۲۵ هر سال، محبّت و اطمینان مطلق به یَهُوَه هزاران نفر را به وقف و تعمید برمیانگیزد. مطمئناً همهٔ خادمان وقفشدهٔ خدا میخواهند به وی وفادار بمانند. ولی از آنجا که ما در زمانهای سخت، روزگار را سپری میکنیم، با آزمایشات مختلف ایمان مواجه میشویم. ( ۲تیموتاؤس ۳:۱-۵) چه کاری واجب است تا بر طبق وقفمان زندگی کنیم؟ این سؤال را در مقالهٔ بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
[پاورقی]
^ بند 6 از آنجا که مسیح بیگناه بود تعمیدش به منزلهٔ توبه نبود. غسل تعمید او مظهر وقفش به خدا بود تا ارادهٔ وی را انجام دهد. — عبرانیان ۷:۲۶؛ ۱۰:۵-۱۰.
آیا به خاطر میآوری؟
• تعمید مسیحی چگونه صورت میگیرد؟
• به منظور تعمید چه معرفتی لازم است؟
• چه قدمهایی به تعمید مسیحیان واقعی میانجامد؟
• به چه دلایلی عدهای از تعمید خودداری میکنند و چگونه میتوان به این عده کمک کرد؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعهای]
[تصاویر در صفحهٔ ۲۳]
آیا میدانی تعمید گرفتن به «اسمِ اَب و اِبن و روحالقدس» به چه معنی است؟