۱،‏ ۲.‏ چرا قطب‌نما ابزاری بسیار مفید است،‏ و از چه جهت می‌توان آن را به وجدان تشبیه کرد؟‏

ناخدایی کشتی‌اش را در میان اقیانوس پهناور به سوی مقصد می‌راند؛‏ خلبانی هواپیمایش را بر فراز ابرها هدایت می‌کند؛‏ صحرانوردی از میان بیابان عاری از سکنه می‌گذرد.‏ به عقیدهٔ شما داشتن چه ابزاری برای این سه نفر ضروری است؟‏ قطعاً قبول دارید که برای رسیدن به مقصد،‏ آن‌ها باید مجهز به یک جهت‌یاب پیشرفته یا حداقل یک قطب‌نما باشند؛‏ در غیر این صورت ممکن است هر یک از آن‌ها به شکلی با خطراتی جدّی مواجه شوند.‏

^۲ قطب‌نما ابزاری ساده است که از صفحه‌ای مدرج و عقربه‌ای مغناطیسی که جهت شمال را نشان می‌دهد تشکیل شده است.‏ اگر این ابزار ساده به  درستی به کار گرفته شود و به خصوص اگر به همراه نقشه‌ای دقیق استفاده گردد،‏ می‌تواند همچون راهنمایی قابل‌اطمینان شخص را از خطرات جدّی حفظ کند.‏ از جهاتی قطب‌نما را می‌توان به وجدان که هدیهٔ باارزشی از سوی یَهُوَه خداست تشبیه کرد.‏ (‏یعقوب ۱:‏۱۷‏)‏ ما بدون وجدان در مسیر زندگی سردرگم و سرگردان می‌بودیم.‏ اگر این نعمت الٰهی را به درستی به کار بندیم،‏ قادر خواهیم بود مسیر درست زندگی را یافته،‏ در آن قدم برداریم.‏ در این فصل ابتدا به بررسی موهبت وجدان و عملکرد آن خواهیم پرداخت.‏ پس از آن به این سه پرسش پاسخ خواهیم گفت:‏ ۱)‏ چگونه می‌توان وجدان را تربیت کرد؟‏ ۲)‏ چرا باید وجدان دیگران را نیز در نظر داشت؟‏ ۳)‏ حفظ وجدانی پاک چه برکاتی به همراه دارد؟‏

۳.‏ الف)‏ معنی لغوی واژهٔ یونانی «سین اِیدیس» چیست؟‏ ب)‏ وجدان چه توانایی‌ای به انسان می‌بخشد؟‏

^۳ در کتاب مقدّس واژهٔ یونانی «سین اِیدیس» به مفهوم «وجدان» و معنی لغوی آن «شناخت خویشتن» است.‏ ما انسان‌ها برخلاف حیوانات از نعمت وجدان برخورداریم.‏ وجدان به ما این امکان را می‌دهد که پاکی اخلاقی خود را محک بزنیم؛‏ یا به اصطلاح بر کرسی قضاوت بنشینیم و اعمال،‏ رفتار و تصمیمات خود را داوری کنیم.‏ وجدان می‌تواند ما را در اتخاذ تصمیم درست راهنمایی کند و از قدم گذاشتن در راه خطا برحذر دارد.‏ اگر مطابق آن عمل کنیم،‏ خاطری آسوده خواهیم داشت و در غیر این صورت در عذاب و آشفتگی خواهیم بود.‏

۴،‏ ۵.‏ الف)‏ چه امری ثابت می‌کند که آدم و حوّا دارای وجدان بودند،‏ و بی‌اعتنایی به فرمان خدا چه عاقبتی برایشان داشت؟‏ ب)‏ به نمونه‌هایی از خادمان خدا پیش از مسیحیت اشاره کنید که وجدانی بیدار داشته‌اند.‏

^۴ یَهُوَه موهبت وجدان را از همان آغاز خلقتِ انسان به او عطا کرد.‏ شرمندگی آدم و حوّا پس از گناهی که مرتکب شدند،‏ نشان می‌دهد که آنان از این نعمت برخوردار بودند.‏ (‏پیدایش ۳:‏۷،‏ ۸‏)‏ دریغ که آن شرمندگی و عذاب وجدان دیگر فایده‌ای برایشان نداشت.‏ زیرا آنان آگاهانه و عمداً از فرمان یَهُوَه سرپیچی کرده و با شناخت کامل خود را در جبههٔ مقابل یَهُوَه قرار داده بودند.‏ آدم و حوّا کامل  بودند و می‌دانستند که در چه راهی قدم می‌گذارند؛‏ به همین دلیل راه بازگشت به سوی خدا برایشان بسته بود.‏

^۵ مردان و زنان وفادار بسیاری بوده‌اند که برخلاف آدم و حوّا و با وجود ناکاملی به ندای وجدان خود پاسخ گفتند.‏ برای مثال،‏ ایّوب که مردی درستکار و همواره به یَهُوَه وفادار بود،‏ چنین گفت:‏ «دلم تا زنده باشم،‏ مرا مذمّت نخواهد کرد.‏»‏ * (‏ایّوب ۲۷:‏۶‏)‏ ایّوب با آسودگی خاطر اذعان داشت که عملی انجام نداده است که عذاب وجدان داشته باشد یا احساس گناه و تقصیر کند.‏ او قبل از هر کار یا تصمیمی به وجدان خود رجوع می‌کرد.‏ حال،‏ داود را در نظر بگیرید.‏ داود در موقعیتی حرمت پادشاه منتخب یَهُوَه را زیر پا گذاشت و سپس «دل داود مضطرب شد.‏» (‏۱سموئیل ۲۴:‏۵‏)‏ قطعاً این عذاب وجدان و احساس شرم به داود آموخت تا پس از آن چنین بی‌حرمتی‌ای نکند.‏

۶.‏ چه نکته‌ای ثابت می‌کند که همهٔ انسان‌ها از موهبت وجدان برخوردارند؟‏

^۶ آیا تنها خادمان یَهُوَه از موهبت وجدان برخوردارند؟‏ به این سخنان الهامی پولُس رسول توجه کنید:‏ «وقتی غیریهودیان که شریعت ندارند،‏ اصول شریعت را بنا به طبیعت بجا می‌آورند،‏ آنان هرچند فاقد شریعتند،‏ لیکن خود برای خویشتن شریعتی هستند.‏ زیرا نشان می‌دهند که عمل شریعت بر دلشان نگاشته شده است،‏ چنان که وجدانشان گواهی می‌دهد و افکارشان در برابر هم،‏ یا آنان را متهم می‌کند یا تبرئه می‌نماید.‏» (‏رومیان ۲:‏۱۴،‏ ۱۵‏)‏ حتی کسانی که کاملاً از قوانین یَهُوَه بی‌اطلاعند،‏ گاه بنا بر وجدان خود مطابق اصول الٰهی رفتار می‌کنند.‏

۷.‏ چگونه ممکن است وجدانمان ما را به خطا کشاند؟‏

^۷ البته وجدان،‏ ما را به خطا هم می‌کشاند.‏ آیا اگر آهن‌ربایی را در کنار قطب‌نما  قرار دهیم،‏ می‌توان انتظار داشت که قطب‌نما درست عمل کند؟‏ آیا اصلاً قطب‌نما بدون نقشه‌ای دقیق کارایی دارد؟‏ وجدان نیز اگر تحت تأثیر تمایلات خودخواهانهٔ دل ما قرار گیرد،‏ می‌تواند ما را از مسیر درست منحرف کند.‏ همچنین در بسیاری از تصمیمات مهم زندگی،‏ وجدانِ ما بدون راهنمایی‌های کلام الهامی خدا در تشخیص راه درست عاجز می‌ماند.‏ پولُس نیز نیاز وجدان به راهنمایی‌های روح مقدّس یَهُوَه را چنین تأیید نمود:‏ «وجدانم به واسطهٔ روح‌القدس مرا گواه است.‏» (‏رومیان ۹:‏۱‏)‏ پس برای این که وجدانمان درست عمل کند،‏ باید آن را با راهنمایی‌های روح مقدّس یَهُوَه هماهنگ سازیم.‏ آری،‏ باید وجدان خود را تربیت کنیم.‏

۸.‏ الف)‏ تمایلات دل ما چه تأثیری بر وجدانمان می‌گذارد؟‏ ب)‏ چرا برای مسیحیان داشتن وجدانی آسوده کافی نیست؟‏ (‏پاورقی ملاحظه شود.‏)‏

^۸ هستند کسانی که برای تصمیم‌گیری تنها به احساسات خود رجوع می‌کنند و می‌گویند:‏ «وجدانم از تصمیمی که گرفته‌ام کاملاً راحت است.‏» اما تمایلات دل ممکن است چنان قوی باشد که بر وجدان اثر بگذارد.‏ کتاب مقدّس می‌گوید:‏ «دل از همه چیز فریبنده‌تر است و بسیار مریض است کیست که آن را بداند؟‏» (‏اِرْمیا ۱۷:‏۹‏)‏ پس برای تصمیم‌گیری نباید تنها به دلمان رجوع کنیم،‏ بلکه باید در درجهٔ اوّل خواست یَهُوَه را مد نظر داشته باشیم.‏ *

۹.‏ ترس خدایی به چه مفهوم است،‏ و چه تأثیری بر وجدان ما دارد؟‏

^۹ با تصمیم‌گیری مطابق وجدانی تربیت‌یافته نشان می‌دهیم که ترس خدایی  داریم و نمی‌خواهیم تصمیمی مطابق میل شخصی‌مان بگیریم.‏ به این نمونه توجه کنید.‏ نَحَمِیا،‏ فرماندار شهر اورشلیم که مردی خداترس بود،‏ این حق را داشت که از اهالی آن شهر مالیات دریافت کند.‏ اما چنین نکرد.‏ چرا؟‏ اخذ مالیات از قوم خدا آنان را زیر فشار قرار می‌داد.‏ نَحَمِیا از این کار سرباز زد،‏ چون حتی فکر انجام کاری که ممکن بود ناخشنودی یَهُوَه را در پی داشته باشد،‏ در نظرش ناپسند بود.‏ نَحَمِیا گفت:‏ «به سبب ترس خدا چنین نکردم.‏» (‏نَحَمِیا ۵:‏۱۵‏)‏ ترس خدایی،‏ یعنی ترس از ناخشنود کردن یَهُوَه.‏ هر مسیحی باید مصمم باشد که این خصوصیت را در خود پرورش دهد.‏ زمانی که در مقابل تصمیمی قرار می‌گیریم،‏ این ترس توأم با احترام ما را برمی‌انگیزد تا کلام خدا را راهنمای خود قرار دهیم.‏

۱۰،‏ ۱۱.‏ کتاب مقدّس در مورد مصرف مشروبات الکلی به چه اصولی اشاره کرده است،‏ و چگونه می‌توانیم در به کار بستن آن‌ها از راهنمایی خدا برخوردار گردیم؟‏

^۱۰ چگونه می‌توانیم در تصمیم‌گیری‌هایمان از وجدانمان کمک بگیریم؟‏ برای مثال،‏ چگونه وجدانمان می‌تواند در خصوص مصرف مشروبات الکلی راهنمای ما باشد؟‏ در بسیاری از مهمانی‌ها مشروب تعارف می‌شود و هر کس باید در مورد نوشیدن و یا رد آن تصمیم بگیرد.‏ پیش از این که با چنین موقعیتی روبرو شویم،‏ باید تحقیق کنیم که کدام اصول کتاب مقدّس به این موضوع مربوط می‌شود.‏ کتاب مقدّس مصرف مشروبات الکلی را در حد اعتدال منع نکرده است‏.‏ حتی در این کتاب شراب برکتی از یَهُوَه خوانده شده است.‏ (‏مزمور ۱۰۴:‏۱۴،‏ ۱۵‏)‏ آنچه کتاب مقدّس منع کرده است،‏ مستی و بزم‌های توأم با عیاشی است.‏ (‏لوقا ۲۱:‏۳۴؛‏ رومیان ۱۳:‏۱۳‏)‏ همچنین مستی را در کنار گناهان سنگینی همچون بی‌عفتی و زنا قرار داده است.‏ *‏—‏ ۱قُرِنتیان ۶:‏۹،‏ ۱۰‏.‏

^۱۱ وجدان فرد مسیحی باید مطابق با اصول کتاب مقدّس تربیت و هوشیار شود.‏ فرض کنید به مهمانی‌ای دعوت می‌شوید که به مهمانان مشروبات الکلی  تعارف می‌شود.‏ بجاست از خود سؤال کنید:‏ «آیا این جشن یا مهمانی برای من مناسب است؟‏ آیا ممکن است از کنترل خارج شود و به افراط در مصرف مشروبات الکلی کشیده شود؟‏ تمایل من به مصرف چنین نوشیدنی‌هایی تا چه حد است؟‏ آیا شدیداً هوس مشروب می‌کنم،‏ به آن وابسته‌ام،‏ و برای فرار از مشکلاتم آن را می‌نوشم؟‏ آیا خویشتنداری لازم را دارم تا در حد اعتدال آن را مصرف کنم؟‏» هنگام تأمّل بر این سؤالات و تعمّق در اصول کتاب مقدّس،‏ بجاست در دعا از یَهُوَه راهنمایی بخواهیم.‏ ‏(‏مزمور ۱۳۹:‏۲۳،‏ ۲۴ خوانده شود.‏)‏ به این طریق نه تنها از راهنمایی روح مقدّس یَهُوَه برخوردار می‌شویم،‏ بلکه وجدانمان نیز هماهنگ با اصول الٰهی تربیت خواهد شد.‏ البته،‏ هنگام تصمیم‌گیری باید نکتهٔ دیگری را نیز مد نظر قرار دهیم.‏

۱۲،‏ ۱۳.‏ یک دلیل تفاوت میان وجدان مسیحیان چیست،‏ و ما در این مورد باید چگونه عمل کنیم؟‏

^۱۲ شاید گاه تعجب کنید که وجدان مسیحیان تا چه حد متفاوت عمل می‌کند.‏ ممکن است برای یک مسیحی عمل یا رسمی ناخوشایند باشد،‏ اما شخصی دیگر حتی از آن لذّت برد و دلیلی برای منع آن نبیند.‏ برای نمونه،‏ شاید یک مسیحی از این که شبی با چند دوست بنشیند و در کنار آنان نوشیدنی‌ای الکلی هم بنوشد،‏ لذّت برد و اما برای دیگری چنین کاری ناخوشایند باشد.‏ چگونه ممکن است وجدان این دو مسیحی چنین متفاوت عمل کند؟‏ و دانستن این امر باید چه تأثیری بر تصمیم‌گیری‌های ما داشته باشد؟‏

^۱۳ ما انسان‌ها با یکدیگر متفاوتیم.‏ یک دلیل آن گذشته و پیشینه‌های گوناگون ماست.‏ برخی کاملاً از ضعفی که در گذشته داشته‌اند آگاهند؛‏ ضعفی که با آن مبارزه کرده‌اند و شاید همیشه هم در غلبه بر آن موفق نبوده‌اند.‏ (‏۱پادشاهان ۸:‏۳۸،‏ ۳۹‏)‏ برای مثال مسیحی‌ای که در گذشته در مصرف مشروبات الکلی افراط می‌کرده است،‏ قاعدتاً حال دیگر وجدانش به او اجازهٔ مصرف چنین نوشیدنی‌هایی را نمی‌دهد.‏ اگر در خانهٔ خود به چنین شخصی  مشروب تعارف کنید،‏ ممکن است دست شما را رد کند،‏ چرا که وجدان تعلیم‌یافته‌اش او را از نوشیدن مشروب منع می‌کند.‏ آیا شما ناراحت می‌شوید و به او اصرار می‌کنید؟‏ قطعاً خیر.‏ دلیل امتناع او به او مربوط است.‏ چه شما دلیل آن را بدانید،‏ چه ندانید محبت برادرانه ایجاب می‌کند که در نوشیدن مشروب به او اصرار نکنید.‏

۱۴،‏ ۱۵.‏ در قرن اوّل وجدان برادران در چه مورد متفاوت بود،‏ پولُس در این خصوص چه پندی داد؟‏

^۱۴ در قرن اوّل پولُس رسول شاهد بود که چگونه وجدان مسیحیان متفاوت عمل می‌کرد.‏ در آن زمان غذاهایی در بازار فروخته می‌شد که گوشت آن از حیوانات قربانی‌شده برای بت‌ها بود.‏ وجدان برخی مسیحیان خوردن چنین غذاهایی را نمی‌پذیرفت.‏ (‏۱قُرِنتیان ۱۰:‏۲۵‏)‏ اما وجدان پولُس او را از خوردن چنین غذاهایی منع نمی‌کرد.‏ از دید او بت‌ها بی‌ارزش بودند و آن غذاها نمی‌توانست به آن‌ها تعلّق داشته باشد.‏ منشأ آن غذاها یَهُوَه بود و به یَهُوَه تعلّق داشت.‏ اما،‏ پولُس احساس برادرانی را نیز که نظری متفاوت داشتند،‏ درک می‌کرد.‏ شاید برخی از آنان پیش از این که مسیحی شوند غرق آداب و رسوم بت‌پرستانه بودند.‏ برای چنین افرادی هر چیز که به شکلی به بت‌پرستی مربوط می‌شد،‏ آزاردهنده بود.‏ راه حل چه بود؟‏

^۱۵ پولُس چنین استدلال کرد:‏ «ما که قوی هستیم،‏ باید ناتوانی‌های ضعیفان را متحمّل شویم و در پی خشنودی خویش نباشیم.‏ زیرا مسیح نیز در پی خشنودی خود نبود.‏» (‏رومیان ۱۵:‏۱،‏ ۳‏)‏ در واقع پولُس می‌گوید که ما باید همچون مسیح،‏ نیازها و خواسته‌های برادرانمان را پیش از نیازهای خود در نظر گیریم.‏ پولُس بر مبنای این اصل گفت که اگر خوردن گوشت باعث لغزش برادری عزیز شود که عیسی جان خود را برای او داده است،‏ هرگز گوشت نخواهد خورد.‏—‏ ۱قُرِنتیان ۸:‏۱۳؛‏ ۱۰:‏۲۳،‏ ۲۴،‏ ۳۱-‏۳۳ خوانده شود.‏

۱۶.‏ چرا نباید کسانی را که وجدانی متفاوت دارند قضاوت کنیم؟‏

^۱۶ از سوی دیگر کسی که وجدانش او را از کاری منع می‌کند،‏ نباید انتظار داشته باشد که همه مثل او فکر کنند.‏ او نباید از مسیحی دیگری که انجام آن  کار وجدانش را آزار نمی‌دهد،‏ انتقاد و روی اعتقاد خود پافشاری کند.‏ ‏(‏رومیان ۱۴:‏۱۰ خوانده شود.‏)‏ در واقع وجدان هر شخص،‏ باید قاضی اعمال او باشد،‏ نه جوازی برای قضاوت و داوری اعمال دیگران.‏ سخنان عیسی را به یاد آورید که گفت:‏ «داوری نکنید تا بر شما داوری نشود.‏» (‏مَتّی ۷:‏۱‏)‏ اعضای جماعت نباید روی موضوعاتی که به وجدان شخص مربوط می‌شود،‏ بحث و مشاجره کنند.‏ در عوض باید تلاش کنند که بذر عشق و اتحاد را در جماعت بپاشند،‏ یکدیگر را تشویق کنند و از ناامید و ناراحت کردن یکدیگر بپرهیزند.‏—‏ رومیان ۱۴:‏۱۹‏.‏

۱۷.‏ بر سر وجدان بسیاری چه آمده است؟‏

^۱۷ پِطرُس رسول می‌گوید:‏ «وجدانتان را پاک نگاه دارید.‏» (‏۱پِطرُس ۳:‏۱۶‏)‏ وجدانی پاک که شخص را در طریق خشنودی خدا راهنمایی می‌کند،‏ موهبتی  باارزش است.‏ متأسفانه به ندرت می‌توان چنین وجدانی در میان مردم دنیا یافت.‏ بسیارند کسانی که مطابق توصیف پولُس،‏ گویی وجدانشان با آهنی گداخته داغ شده است.‏ (‏۱تیموتائوس ۴:‏۲‏)‏ داغ‌شدگی وجدان را می‌توان به سوختگی‌ای عمیق و قدیمی روی پوست تشبیه کرد که جای آن کاملاً بی‌حس است.‏ وجدان بسیاری نیز به همین شکل چنان بی‌حس شده است که دیگر نه به آنان هشداری می‌دهد،‏ نه در مقابل اعمال بدشان مخالفتی می‌کند و نه از عملی خطا شرمسار یا معذّبشان می‌سازد.‏ حتی بسیاری از مردم از این که وجدانشان به این شکل به اصطلاح بی‌حس شود خوشحالند!‏

۱۸،‏ ۱۹.‏ الف)‏ چرا عذاب وجدان اغلب برای ما مفید است؟‏ ب)‏ اگر وجدان ما همچنان ما را با وجود توبه از گناهان گذشته‌مان شماتت کند چه می‌توانیم بکنیم؟‏

^۱۸ در واقع احساس تقصیر را می‌توان زبان وجدان خواند؛‏ زیرا وجدان از این  طریق ما را از عملی خطا با خبر می‌کند.‏ وقتی این احساس شخص را به توبه برمی‌انگیزد،‏ یَهُوَه گناه او را هر چقدر هم که بزرگ باشد،‏ می‌آمرزد.‏ داود پادشاه،‏ مرتکب گناهی بزرگ شد؛‏ اما به دلیل ابراز ندامت خالصانه‌اش یَهُوَه او را بخشود.‏ او از عمل خطایش منزجر بود و عزم خود را استوار کرد که از آن پس کاملاً به احکام یَهُوَه پای‌بند بماند.‏ این تجربهٔ داود سبب شد که با تمام وجود نیکویی و بخشندگی یَهُوَه را حس کند.‏ (‏مزمور ۵۱:‏۱-‏۱۹؛‏ ۸۶:‏۵‏)‏ حال اگر احساس شرمندگی و عذاب وجدان حتی پس از توبه و آمرزش شخص را راحت نگذارد،‏ چطور؟‏

^۱۹ همان طور که گفتیم عذاب وجدان برای فرد گناهکار مفید است؛‏ زیرا او را به توبه برمی‌انگیزد.‏ اما اگر مدت‌ها پس از توبه،‏ وجدان او همچنان آزارش دهد و او را شماتت کند،‏ مسلّماً دیگر مفید نخواهد بود.‏ در چنین وضعیتی باید به خود اطمینان دهیم که یَهُوَه از دل نکوهشگر ما بزرگوارتر است.‏ همان طور که دیگران را ترغیب می‌کنیم،‏ به یَهُوَه اعتماد و به لطف و بخشندگی او ایمان داشته باشند،‏ خود نیز باید محبت و بخشش یَهُوَه را با آغوش باز بپذیریم.‏ ‏(‏۱یوحنا ۳:‏۱۹،‏ ۲۰ خوانده شود.‏)‏ وجدان پاک،‏ آرامش درونی و شادی‌ای بی‌نظیر در انسان به وجود می‌آورد.‏ بسیاری از افرادی که گناهی بزرگ مرتکب شده بودند،‏ از این آرامش برخوردار شدند و اکنون با وجدانی پاک و آسوده یَهُوَه خدای خود را پرستش می‌کنند.‏—‏ ۱قُرِنتیان ۶:‏۱۱‏.‏

۲۰،‏ ۲۱.‏ الف)‏ این کتاب به شما چه کمکی می‌کند؟‏ ب)‏ ما مسیحیان از چه آزادی‌ای برخورداریم و چگونه باید از آن بهره گیریم؟‏

^۲۰ این کتاب کمکی است به شما تا بتوانید در این ایّام سخت و تا نابودی دنیای شیطان از شادی بی‌نظیری که وجدانی پاک و آسوده به همراه دارد،‏ برخوردار شوید.‏ طبعاً تمامی قوانین و اصول کتاب مقدّس را که ما در زندگی روزمره‌مان به آن‌ها نیاز داریم،‏ نمی‌توان در این کتاب گنجاند.‏ به علاوه،‏ نمی‌توان انتظار داشت که در خصوص مسائلی که به وجدان شخص مربوط می‌شود،‏ قوانینی قطعی به صورت باید و نباید داده شود.‏ این کتاب شما را یاری می‌کند که بر کلام خدا تأمّل کنید و اصول آن را در زندگی به کار بندید و به این شکل  وجدانتان را تعلیم دهید و هوشیار سازید.‏ پیروان «شریعت مسیح» در مقایسه با پیروان شریعت موسی باید،‏ بیشتر مطابق با اصول و وجدانشان زندگی کنند،‏ تا قوانینی نوشته‌شده.‏ (‏غَلاطیان ۶:‏۲‏)‏ یَهُوَه به ما مسیحیان آزادی‌ای فوق‌العاده بخشیده است.‏ اما در کلامش یادآور می‌شود که هیچ گاه این آزادی را «پوششی برای شرارت» نسازیم.‏ (‏۱پِطرُس ۲:‏۱۶‏)‏ چنین آزادی‌ای فرصتی فوق‌العاده به ما می‌بخشد تا محبتمان را به یَهُوَه ابراز کنیم‏.‏

^۲۱ برای این که بتوانید اصولی که از کتاب مقدّس می‌آموزید به کار بندید،‏ در کنار تأمّل بر آن‌ها به یَهُوَه دعا کنید.‏ با به کار بستن این اصول در راهی که با شناخت یَهُوَه آغاز نموده‌اید،‏ پیشرفت خواهید کرد و با بالا بردن قدرت تشخیص خود،‏ قادر خواهید بود ‹خوب را از بد تشخیص دهید.‏› (‏عبرانیان ۵:‏۱۴‏)‏ اگر وجدانتان را بر پایهٔ اصول کتاب مقدّس تعلیم دهید،‏ هر روزه از برکت آن فایده خواهید برد.‏ همان طور که قطب‌نما راهنمای مسافر است،‏ وجدان نیز راهنمای شماست تا در زندگی تصمیماتی اتخاذ کنید که پدر آسمانی‌تان را خشنود سازد.‏ اگر چنین کنید قطعاً در پناه محبت خدا خواهید ماند.‏