Ena Julai 1948 ni oti ga na iKarua ni Valu Levu, era tuvanaka na iVakadinadina i Jiova ena siti o Kassel, e Jamani e dua na nodra soqo. E soqo levu duadua mera tiko kina o ira mai na veiyasa i Urope, ni oti tale e 70 na yabaki era qai vakananuma na iVakadinadina i Jiova e Kassel na soqo vakairogorogo qori. E 12 na siga e caka tiko kina qai sivia na le 2,000 era lai sarasara yani. A kaburaki tale ga ena dua na siteseni ni tivi e Jamani na ivakananumi qo, bau tabaki sara ena vica na niusipepa.

Na gauna e vakayacori kina na soqo ni veiwasewase vakairogorogo qori era tiko kina e le 23,150, ra qai papitaiso e le 1,200. E vakasakiti dina ni levu vei ira na vunau kei ira na tiko kina era sere mai na keba ni veivakararawataki. Ni tekivu na soqo ni ivakananumi, a vosa o Dr. Gunnar Richter e dairekita ni dua na keba ni veivakararawataki na Breitenau Concentration Camp Memorial Site. E vakamacalataka nodra vakalolomataki na iVakadinadina i Jiova ena veiliutaki nei Itala.

E vakaraitaki ena soqo qori eso na itaba kei na itukutuku me baleta na kena voleka ni vakarusai vakadua na siti o Kassel ena vakacaca ni iKarua ni iValu Levu. Na gauna a tuvanaki tiko kina na soqo ni veiwasewase na vanua ga era rawa ni solia na vakailesilesi me vakayagataki, oya na rara e levu kina na qara ni a bomutaki. E talanoataka o Brother Kurt Rex e tiko ena soqo qori, ni va na macawa na kena samaki tiko: “E vinakati kina na cakacaka kaukaua. Ena nima tani mada ena vokete na wai e tu ena qara. Oti sa qai rawa ni bulu yani ena vatu, kei na irusarusa ni vale era vakacacani volekata na vanua qori. Dua dina na cakacaka oca na kena sagai me vakatautauvatataki na qele, ni sega na misini lelevu me cakava na cakacaka qori. Keimami suasua tu ga ni sega ni cegu na tau ni uca.” Ia sega ni vakalatilati qori ena nodra kauta yani na tacida e 10,000 na mita (13,080 na kiupiti) na levu ni vatu, kei na biriki.

A vosa tale ga o Wolfram Slupina ni tekivu na soqo, e mata mai na Valenivolavola ni Tabana ni iVakadinadina i Jiova e Jamani. E vakamacalataka na ivakarau ni yalo e uqeti ira na mataveitacini nira vakavakarau tiko ina soqo vakairogorogo ya: “Nira sereki mai na keba ni veivakararawataki, era sega ni vakalomalomani ira, se ra via veisausaumitaka na ka ca e caka vei ira. . . . E uqeti ira sara ga na nodra sereki qori.”

O Ester Kalveram e dua na vakailesilesi ni matabose ni siti, kei na valenivolavola e cicivaka tiko na tauni o Kassel. E kaya vei ira na vakarorogo ena siga ni ivakananumi qori: “Na soqo ni veiwasewase qori e sega wale ga ni nodra soqo vakairogorogo na iVakadinadina i Jiova, e wili tale tiko ga kina na siti o Kassel.”

Na soqo vakairogorogo ena 1948 e Kassel vaka kina na kena vakananumi na ika70 ni yabaki ni kena a vakayacori, e ivakadinadina ni nodra gumatua na dauveiqaravi i Jiova mera vakasoqoni vata mera vakavulici ena iVolatabu, ia e levu na ka dredre era sotava tiko.—Same 35:18.