1, 2. (a) Nomu kila e dua e rogo e sega ni kena ibalebale ni o sa kilai koya vinaka. Ena vuku ni cava? (b) Na cava e sega ni matata tu vei ira e levu me baleti Jisu?

ERA bula nikua e levu na tamata rogo. So era rogo ena nodra koro, so ena veikoro lelevu, so ena matanitu. Eso tale era rogo e vuravura taucoko. Ia nomu kila na yaca ni dua e rogo e sega ni kena ibalebale ni o sa kilai koya vinaka. Sega ni kena ibalebale o kila na veika matailalai me baleti koya se na nona itovo.

² Levu nikua era sa kilai Jisu Karisito, e dina ni a bula e vuravura ena rauta ni 2,000 na yabaki sa oti. Ia e levu e sega ni matata vei ira se o cei dina o Jisu. So era kaya ni dua ga na tamata vinaka. So era kaya ni parofita. So tale era vakabauta ni Kalou o Jisu, e dodonu me sokaloutaki. E dina ya?

3. Na cava e bibi kina mo kilai Jiova na Kalou kei Jisu Karisito?

³ E bibi mo kila se o cei dina o Jisu. Na vuna? Baleta e kaya na iVolatabu: “Ena rawata na bula tawamudu, o koya e vulica tiko ga na veika me baleti kemuni na Kalou dina duadua ga, kei Jisu Karisito oni tala mai.” (Joni 17:3) Io, nomu kilai Jiova na Kalou kei Jisu Karisito ena rawati kina na bula tawamudu ena parataisi e vuravura. (Joni 14:6) Kena ikuri, e kotora o Jisu na ivakarau ni bula vinaka duadua meda vakatotomuria, kei na itovo meda vakaraitaka nida veimaliwai. (Joni 13:34, 35) Eda sa dikeva ena imatai ni wase ni ivola qo na ka dina me baleti koya na Kalou. Meda dikeva mada  qo na ka e kaya na iVolatabu me baleti Jisu Karisito.

4. Na cava na ibalebale ni icavuti qo na “Mesaia” kei na “Karisito”?

⁴ Ni se bera ni sucu o Jisu, sa parofisaitaka tu na iVolatabu ni na tala mai na Kalou e dua me Mesaia, se Karisito. Na icavuti na “Mesaia” (mai na vosa vakaIperiu) kei na “Karisito” (mai na vosa vaKirisi) e kedrau ibalebale “O Koya na Lumuti.” Ena lumuti koya na Mesaia yalataki qo na Kalou me vakayacora e dua na ilesilesi bibi. Eda na vulica ena so tale na wase ni ivola qo na itavi bibi ni Mesaia ena kena vakayacori na vosa ni yalayala ni  Kalou. Eda na vulica tale ga na veivakalougatataki ena kauta mai vei keda o Jisu ena gauna mada ga qo. Ia ni bera ni sucu o Jisu, levu era vaqaqa se o cei ena yaco me Mesaia?

5. Na cava eratou vakadeitaka na tisaipeli i Jisu?

⁵ Ena imatai ni senitiuri G.V., eratou vakadeitaka na tisaipeli i Jisu na kai Nasareci ni o koya ga na Mesaia. (Joni 1:41) E kaya mada ga vei Jisu o Saimoni Pita, e dua vei ratou na tisaipeli: “O kemuni na Karisito.” (Maciu 16:16) Ia eratou vakadeitaka vakacava na tisaipeli—eda na vakadeitaka tale ga vakacava o keda—ni o Jisu dina na Mesaia yalataki?

6. E rawa ni vakatauvatani kei na cava nona vukei ira na yalodina o Jiova mera kila se o cei na Mesaia?

⁶ O ira na parofita ni Kalou era bula e liu vei Jisu era tukuna tu mai e levu na itukutuku me baleti koya na Mesaia. Na itukutuku qo ena yaga vakalevu me kilai kina se o cei na Mesaia. Meda vakatauvatana mada: Kaya mada ke kerei mo lai tavaka e dua drau se sega vakadua ni sota ena dua na ikelekele ni basi osooso, ikelekele ni waqa, se rara ni waqavuka. E macala ni o na vinakata eso na itukutuku me baleti koya o lai tavaka mo rawa kina ni kilai koya! Era sa vakamacalataka na parofita ena veiuqeti i Jiova eso na itukutuku matata me baleti koya na Mesaia, na veika ena cakava, kei na veika ena sotava. Na vakayacori ni parofisai kece qo ena vakarawarawataka vei ira na yalodina mera kila se o cei na Mesaia.

7. Na cava e rua na parofisai e vakayacori vei Jisu?

⁷ Dikeva mada e rua na kena ivakaraitaki. Kena imatai, ni se vo tu e 700 na yabaki, sa parofisaitaka na parofita o Maika ni o Koya e yalataki ena sucu e Peceliema, e dua na koro lailai e Juta. (Maika 5:2) A qai sucu e vei o Jisu? Ena koro sara ga ya! (Maciu 2:1, 3-9) Kena ikarua, ni se vo tu e vica vata na drau na yabaki, sa dusia tu na parofisai ena Taniela 9:25 na yabaki me na basika kina na Mesaia—29 G.V. * Na  vakayacori ni rua na parofisai qo kei na levu tale era dusia ni o Jisu ga na Mesaia yalataki.

8, 9. Na ivakadinadina cava e matata kina ni Mesaia o Jisu ena gauna e papitaiso kina?

⁸ Sa qai matata sara ni Mesaia ga o Jisu ena so na ka e yaco ni voleka na icavacava ni yabaki 29 G.V. Ena yabaki ya e lako o Jisu vei Joni na Dauveipapitaisotaki ena Uciwai na Joritani. Sa yalataka o Jiova vei Joni ni na solia vua e dua na ivakatakilakila me kilai koya kina na Mesaia. E raica na ivakatakilakila ya o Joni ena gauna e papitaiso kina o Jisu. E vakamacalataka na iVolatabu na ka e yaco: “Ni lamata ga mai wai o Jisu ni papitaiso oti, raica! e tadola na lomalagi, qai raica na yalo ni Kalou ni lako sobu mai vua me vaka na ruve. Raica! E tukuna tale ga e dua na domo mai lomalagi: ‘Qo na Luvequ lomani, au vakadonuya.’” (Maciu 3:16, 17) Ni raica qai rogoca na veika ya o Joni, e sega tale ni vakabekataka ni talai Jisu mai na Kalou. (Joni 1:32-34) A yaco o Jisu me Mesaia, se Karisito, ena gauna e sobuti koya kina na yalo tabu ni Kalou se nona igu tawarairai. Sa lesi tale ga kina me Turaga se Tui.—Aisea 55:4.

⁹ Na vakayacori ni parofisai ena iVolatabu kei na vosa sara ga e cavuta o Jiova e dusia ni o Jisu na Mesaia yalataki. Ia e sauma na iVolatabu e rua tale na ka bibi e dau tarogi me baleti Jisu Karisito: E vu mai vei o koya? Na cava eso na ka e kilai kina?

10. Na cava e kaya na iVolatabu me baleti Jisu ni bera ni mai bula e vuravura?

¹⁰ E kaya na iVolatabu ni a bula tu mai lomalagi o Jisu ni bera ni mai bula e vuravura. A parofisaitaka o Maika ni na sucu e Peceliema na Mesaia, ia e tukuna tale ga ni nona itekitekivu “e vu mai liu sara.” (Maika 5:2) O Jisu mada ga e dau kaya ni a bula tu e liu mai lomalagi ni bera ni mai sucu  vakatamata e vuravura. (Wilika Joni 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5) Ni kabula vakayalo mai lomalagi o Jisu, erau veivolekati sara kei Jiova.

11. E vakaraitaka vakacava na iVolatabu ni o Jisu e Luvei Jiova vakamareqeti duadua?

¹¹ O Jisu na Luve ni Kalou vakamareqeti duadua. Sa rauta, baleta e “ulumatua ni kabuli kece,” e imatai sara ga ni ibulibuli ni Kalou. * (Kolosa 1:15) E dua tale na ka e vakamareqeti kina na Luve ni Kalou qo. O koya “na Luvena e duabau ga e bulia.” (Joni 3:16) Kena ibalebale o Jisu duadua ga e bulia taudua na Kalou. O Jisu taudua tale ga a vakayagataki koya na Kalou ena gauna e bulia kina na vo ni veika buli. (Kolosa 1:16) E vakatokai tale ga o Jisu me “Vosa.” (Joni 1:14) Eda kila eke ni matanivanua ni Kalou o koya, e macala gona ni dau vakayagataki koya na Kalou me vakadewataka na itukutuku kei na idusidusi vei ira na vo ni luvena, na luvena vakayalo mai lomalagi kei ira na luvena e vuravura.

12. Eda kila vakacava ni o koya na ulumatua ni Kalou e sega ni tautauvata kei na Kalou?

¹² Erau tautauvata na Kalou kei na Luvena ulumatua me vaka era vakabauta eso? Qori e sega ni salavata kei na ka e kaya na iVolatabu. Eda sa raica ena parakaravu sa oti ni a buli na Luve ni Kalou. E macala gona vakasigalevu ni dua na nona itekitekivu, ia na Kalou o Jiova e sega nona itekitekivu, sega tale ga nona ivakataotioti. (Same 90:2) E sega mada ga ni bau vakasamataka na ulumatua ni Kalou qo me tautauvata kei Tamana. E vakamatatataka na iVolatabu ni uasivi cake na Tamana vua na Luvena. (Wilika Joni 14:28; 1 Korinica 11:3) O Jiova ga na “Kalou Kaukaua Duadua.”  (Vakatekivu 17:1) E sega gona ni dua e tautauvata kei koya. *

13. Na cava na kena ibalebale ni kaya na iVolatabu ni “iyaloyalo ni Kalou tawaraici” na Luve ni Kalou?

¹³ Vica na bilioni na yabaki nodrau bula veivolekati voli o Jiova kei na Luvena ulumatua—ni bera ni buli na lomalagi kei na veikalokalo, vaka kina na vuravura. Erau sa na bau veilomani dina! (Joni 3:35; 14:31) Na Luve ni Kalou lomani qo e ucui Tamana vinaka. Oya na vuna e vakatokai koya kina na iVolatabu me “iyaloyalo ni Kalou tawaraici.” (Kolosa 1:15) Io, me vaka ga nona ucui tamana e dua na gone, na Luve ni Kalou qo e ucui Tamana vinaka sara ga ena nona itovo kei na nona ivalavala.

14. E sucu vakatamata vakacava na Luvena duabau ga o Jiova?

¹⁴ E tu vakarau na Luvena duabau ga o Jiova me biuti lomalagi me mai bula vakatamata e vuravura. Ia o na vaqaqa se rawa vakacava me sucu vakatamata e dua na kabula vakayalo? A cakamana o Jiova me vakayacori kina qo. E tokitaka na bula i Luvena ulumatua mai lomalagi ina katonigone i Meri, e dua na Jiu se goneyalewa voli. E sega ni vakaitavi ena kunekunetaki ni gone qo e dua na tama vakayago. Vakasucuma kina o Meri e dua na gone e sega ni valavala ca qai vakayacani koya me o Jisu.—Luke 1:30-35.

15. Na cava eda kaya kina ni noda kilai Jisu vinaka eda mai kilai Jiova vinaka tale ga kina?

¹⁵ Eda kilai Jisu vinaka ena veika e tukuna kei na veika e cakava ena nona bula voli e vuravura. Kena ikuri, na noda kilai Jisu vinaka eda mai kilai Jiova vinaka tale ga kina. E rawa vakacava qo? Kua ni guilecava ni vakatayaloyalotaki Tamana vinaka sara ga o koya. Qori na vuna e kaya kina  o Jisu vua e dua nona tisaipeli: “O koya sa raici au sa raici Tamaqu tale ga.” (Joni 14:9) Na va na ivola ena iVolatabu e dau vakatokai me Kosipeli—Maciu, Marika, Luke, kei na Joni—era tukuna vei keda e levu na ka me baleta na bula i Jisu Karisito, nona cakacaka, kei na nona itovo.

16. Na cava e dau vakavulica vakalevu o Jisu? E kauta mai vei na ka e vakavulica?

¹⁶ E dau vakatokai o Jisu me “Qasenivuli.” (Joni 1:38; 13:13) Na cava e vakavulica? E dau vakavulica vakalevu na “itukutuku vinaka ni Matanitu”—ya na Matanitu ni Kalou, na matanitu vakalomalagi ena qai lewa na vuravura kece, ena kauta tale ga mai na veika uasivi vei ira era talairawarawa vua na Kalou. (Maciu 4:23) E itukutuku i cei qo? A kaya o Jisu: “E sega ni noqu na ka au vakavulica, e nei koya ga e talai au mai,” ya o Jiova. (Joni 7:16) E kila o Jisu ni vinakata o Tamana mera rogoca na kawatamata na itukutuku vinaka ni nona Matanitu. Na cava sara mada na Matanitu ni Kalou? Na cava ena mai vakayacora? Eda na qai vulica qo ena Wase 8.

17. E dau veivakavulici e vei o Jisu? Na cava e gumatuataka kina nona veivakavulici?

¹⁷ E dau veivakavulici e vei o Jisu? Ena vanua kece era tu kina na tamata—ena itikotiko vagalala, ena koro lelevu, ena koro kece, makete, vaka kina ena veivale. O Jisu e sega ni waraki ira na lewenivanua mera lako mai vua. E lakovi ira sara ga. (Marika 6:56; Luke 19:5, 6) Na cava e gumatuataka sara ga kina o Jisu na cakacaka vakavunau kei na veivakavulici? Ni oya sara ga na loma ni Kalou vua. E dau cakava ga o Jisu na loma i Tamana. (Joni 8:28, 29) Ia e tiko tale e dua na vuna e vunau kina o koya. E lomani ira na ilala levu era mai raici koya. (Wilika Maciu 9:35, 36.) O ira na ilala levu qo era vakaloloma tu nira weletaka na iliuliu ni lotu na nodra itavi mera vakavulici ira ena ka dina me baleti koya na Kalou kei na nona inaki. E raica o Jisu nira waloloi  vakayalo, e dodonu gona mera rogoca na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.

18. Na itovo cava i Jisu o taleitaka vakalevu?

¹⁸ E dau veinanumi o Jisu. E kauai ena leqa kei na rarawa era sotava na tamata. E laurai votu nona yalovinaka, kei na nona yalorawarawa. Era taleitaki koya mada ga na gone. (Marika 10:13-16) E sega ni dau veitovaki o Jisu. E cata na veidabui kei na veivakalolomataki. (Maciu 21:12, 13) E dokai ira na yalewa, vakauasivi ni gauna ya era dau beci, ra sega ni kauaitaki. (Joni 4:9, 27) E yalomalumalumu dina o Jisu. Dua na gauna e vuya na yavadratou na nona yapositolo, na itavi era qarava ga na bobula.

19. Na ivakaraitaki cava e dusia ni kauaitaki ira na lewenivanua o Jisu, e tarai koya tale ga na nodra rarawa?

¹⁹ E kauaitaki ira na lewenivanua o Jisu, e tarai koya tale ga na nodra rarawa. E laurai votu qo ena gauna e cakamana kina ena kaukaua ni yalo tabu ni Kalou. (Maciu 14:14) Kena ivakaraitaki, a lako mai vua e dua e vukavuka  qai kaya: “Ke oni vinakata, ni vakasavasavataki au mada.” E tarai Jisu sara ga nona mosi kei na rarawa ni turaga qo. Mani dodoka yani na ligana, tarai koya qai kaya: “Au vinakata! Mo savasava mai.” E bula na turaga tauvimate ya! (Marika 1:40-42) Sega ni vakabekataki ni na tarai koya sara ga na yalololoma i Jisu.

20, 21. Ena sala cava e ivakaraitaki kina o Jisu ni yalodina vua na Kalou?

²⁰ E ivakaraitaki vinaka duadua ni yalodina o Jisu. E yalodina tu ga vua na Tamana vakalomalagi, dina ni sotava e levu na ka rarawa kei na veitusaqati. E dei tu ga o Jisu ena nona sabaya na veitemaki i Setani. (Maciu 4:1-11) Dua na gauna, era sega mada ga ni vakabauti Jisu na wekana, ra vakalialiai koya ena nodra kaya ni “sa leqa nona vakasama.” (Marika 3:21) Ia e sega ni laiva ya me vakayalolailaitaki koya; e vakayacora tiko ga na cakacaka i Tamana. E vosa  vakacacataki, e vakalialiai, ia e lewai koya vinaka, e sega ni via cakava eso na itovo kaukaua vei ira na tusaqati koya voli.—1 Pita 2:21-23.

²¹ E yalodina tu ga o Jisu me yacova nona mate—na mate vakaloloma qai mosimosi ena ligadra na kena meca. (Wilika Filipai 2:8) Vakasamataka mada na rarawa e vosota ena iotioti ni siga ni nona bula vakatamata. E vesu, ra beitaki koya na ivakadinadina lasu, ra totogitaki koya na turaganilewa dauveivakaisini, ra dredrevaki koya na lewevuqa, ra qai vakararawataki koya na sotia. E vako ena kau, ena iotioti ni nona icegu, e kaya: “Sa vakacavari!” (Joni 19:30) Ia ni oti e tolu na siga ni nona mate, sa qai vakaturi koya o Tamana ina bula vakayalo. (1 Pita 3:18) Oti e vica na macawa sa qai suka i lomalagi. E kea, “sa qai dabe ena ligaimatau ni Kalou” qai waraka me soli vua na itutu vakatui.—Iperiu 10:12, 13.

22. Na cava e rawata o Jisu ena nona yalodina me yacova na mate?

²² Na cava e rawata o Jisu ena nona yalodina me yacova na mate? Na mate i Jisu e dolava na sala meda bula tawamudu kina ena parataisi e vuravura, me salavata ga kei na inaki taumada i Jiova. E rawati vakacava qo? Ena qai vakamacalataki ena wase e tarava.