1, 2. (a) Na cava erau namaka na veiwatini vou? (b) Na taro cava eda na veitalanoataka ena wase qo?

RAITAYALOYALOTAKA mada na nodrau marau e dua na yalewa kei na tagane ena siga ni nodrau vakamau. Rau sa waraka tu ga me rau lai bula vata, levu na ka rau nanamaki kina, rau tatadrataka tale ga. Erau namaka me rau veiwatini tiko ga ena nodrau bula taucoko, me marautaki tale ga.

² Ia e levu na vakawati e sega ni dau dede. Me dei na vakawati qai marautaki, e vinakati vei rau na veiwatini me dusimaki rau na Kalou. Meda raica mada ena iVolatabu na kena saumi na taro qo: Na cava na yaga ni vakawati? Ke o via vakawati, o na digia vinaka vakacava na kemu isa? O rawa vakacava ni tagane se yalewa vakawati vinaka? Na cava ena rawa ni vukea na vakawati me dei?—Wilika Vosa Vakaibalebale 3:5, 6.

3. O nanuma ni vakawati ena rawati kina na marau? Vakamacalataka.

³ Era nanuma eso nida rawa ga ni marau ke da  vakawati. Ia e sega ni dina qori. E tukuna o Jisu ni isolisoli na bula vakadawai. (Maciu 19:11, 12) E tukuna tale ga na yapositolo o Paula na yaga ni bula vakadawai. (1 Korinica 7:32-38) Nomu via vakawati se sega e vakatau sara ga vei iko. Mera kua ni uqeti iko kina nomu itokani, vuvale se itovo vakavanua.

4. Na cava na yaga ni vakawati vinaka?

⁴ E vakamacalataka na iVolatabu ni isolisoli ni Kalou na vakawati, e tiko tale ga na kena yaga. E tukuna o Jiova me baleta na imatai ni tagane o Atama: “E sega ni vinaka vua na tagane me tiko taudua. Au na vakarautaka e dua na nona ivukevuke, me kena isa vinaka.” (Vakatekivu 2:18) O Jiova e buli Ivi me wati Atama, erau imatai tale ga ni vuvale. Ke rau vakaluveni na veiwatini, mera vakila na gone ni na dei nodra susugi. E sega ni inaki duadua ga ni vakawati na vakaluveni.—Same 127:3; Efeso 6:1-4.

5, 6. E rawa vakacava me vaka “na dali e tali tolu” na vakawati?

⁵ E vola o Tui Solomoni: “E vinaka na le rua mai na le dua ni vinaka na isau ni nodrau cakacaka vakaukaua. Ke lutu e dua, ena vakaduri koya na kena isa. Ia na cava ena yacovi koya e lutu ni sega ni dua me vakaduri koya? . . .  Ena sega ni cavuka totolo na dali e tali tolu.”—Dauvunau 4:9-12.

⁶ Na vakawati vinaka e okati kina na nodrau veitokani voleka e rua erau dau veivukei, veivakacegui, qai veikaroni. Na loloma ena vaqaqacotaka na vakawati, ena kaukaua vinaka sara ke rau qaravi Jiova na veiwatini. Ena qai vaka na “na dali e tali tolu,” oya ni  tali vata e tolu na wa me kaukaua vinaka. Na dali qori e kaukaua cake mai na dali e tobe rua. Ena kaukaua na vakawati ke okati kina o Jiova.

7, 8. Na cava na ivakasala i Paula me baleta na vakawati?

⁷ Ni oti na vakamau, erau sa rawa ni vakaceguya nodrau gagadre ni veiyacovi na veiwatini. (Vosa Vakaibalebale 5:18) Ia ke qori na yavu ni nona via vakawati e dua, ena dredre me digidigi vakavuku. Oya na vuna e tukuna kina na iVolatabu ni vinaka me vakawati e dua ni sa sivi “na bula vakaitabagone,” na gauna e kaukaua tu kina na gagadre ni veiyacovi. (1 Korinica 7:36) E vinaka mo wawa mada me yacova ni sa sega soti ni kaukaua na gagadre ya. Ena qai rawa nida vakasama qai digidigi vinaka.—1 Korinica 7:9; Jemesa 1:15.

⁸ Ke o nanuma tiko mo vakawati, mo kua ni namaka vakasivia na ka, mo kila tale ga ni vakawati kece e tiko na kena dredre. E tukuna o Paula vei ira na vakawati ni na “vakararawataki na yagodra.” (1 Korinica 7:28) Na vakawati vinaka mada ga ena vakila eso na dredre. Ke o sa vakatulewataka gona mo vakawati, mo digia vinaka sara na kemu isa.

9, 10. Na cava ena yaco ke da vakawatitaka e dua e sega ni qaravi Jiova?

⁹ Qo e dua na ivakavuvuli bibi vakaivolatabu meda nanuma tiko nida via vakawati: “Moni kua ni vauci vata kei na dua e sega ni vakabauta.” (2 Korinica 6:14) E yavutaki na ivakatautauvata qo ena manumanu  dau vakayagataki ena siviyara. Ke duidui na kedrau levu kei na nodrau kaukaua, ena sega ni biuta rawa vei rau na dauteitei na ivua. Ena sega ni ka vakayalololoma ni caka qori ina manumanu ni rau na vakaleqai ruarua kina. Qori tale ga na leqa ena rawa ni yaco ke dua e vauci vata kei koya e sega ni qaravi Jiova. E ka vukutaki gona na ivakasala vakaivolatabu e tukuni kina meda “vakawati ga ena turaga.”—1 Korinica 7:39.

¹⁰ Eso na lotu vaKarisito era nanuma ni vinaka cake mera vakawatitaka e dua e sega ni qaravi Jiova, me kua ga na galili. Ia ke da vakalecalecava na ivakasala ena iVolatabu ena kauta ga mai na rarawa, ena sega ni marautaki na bula. Nida dauveiqaravi i Jiova, me bibi duadua na noda qaravi koya. Ia vakacava ke o sega ni marautaka rawa qori kei watimu? Levu era sa vakatulewataka kina mera dawai tu ga, me kua ga nira vakawatitaka e dua e sega ni lomana qai qaravi Jiova.—Wilika Same 32:8.

11. O na digia vakacava na kemu isa vinaka?

¹¹ E sega ni kena ibalebale qo nira isa vinaka ni vakawati o ira kece na qaravi Jiova. Ke o nanuma tiko mo vakawati, qara e dua o taleitaka, ena rawarawa tale ga nomudrau veiyaloni. Waraka me dua e tautauvata na nomudrau isausau, e vakaliuca tale ga nona qaravi Kalou. Dau wilika qai vakananuma vakatitobu eso na ivakasala yaga me baleta na vakawati e vakarautaka na dauveiqaravi yalodina e vuku ena noda ivola tabaki.—Wilika Same 119:105.

12. Na cava eda vulica ena digitaki ni isa ni vakawati ena gauna vakaivolatabu?

 ¹² Ena so na itovo vakavanua era dau qara na itubutubu na isa ni vakawati i luvedra. E nanumi nira kila vinaka na itubutubu o koya e ganita me wati luvedra. Qori tale ga na itovo e dau matau ena gauna vakaivolatabu. Ke ratou muria tale ga qori na nomu vuvale, ena vukei ira na itubutubu na iVolatabu mera kila kina se itovo vakacava me kilai kina o koya me kemu isa. Me kena ivakaraitaki, ni vaqara o Eparama e dua na yalewa me wati Aisake, a sega ni bibi na ilavo se itutu vakavanua; e bibi ga vua o koya e lomani Jiova.—Vakatekivu 24:3, 67; raica na iKuri ni iVakamacala 25.

13-15. (a) Ena vakarautaki koya vakacava e dua me tagane vakawati vinaka? (b) Vakacava na yalewa, ena vakarautaki koya vakacava me radinivale vinaka?

¹³ Ke o vakasamataka tiko mo vakawati, vakadeitaka ni o sa vakarau tu. Rairai o nanuma ni sa dodonu mo vakawati, ia e vinaka meda veitalanoataka mada na veika e okati kina. O na rairai kurabuitaka na kena ivakamacala.

¹⁴ E vakamacalataki ena iVolatabu ni duidui na itavi nei tagane kei na yalewa vakawati. Koya gona ena veisau na nodrau dui itavi, ena vakatau qori ke o tagane se yalewa. Ke dua na tagane e sa via vakawati, me vakasamataka vinaka ke sa vakarau tu me colata na itavi ni ulunivuvale. E namaka o Jiova me vakarautaka na tagane vakawati na veika vakayago i watina kei ratou na gone, me kauaitaka tale ga na ivakarau ni lomadratou. Koya e bibi sara, me liutaka na nodratou sokalou vakavuvale. E vakamacalataka na iVolatabu ni tagane e sega ni cakava qo e “vinaka cake e dua e sega ni vakabauta.” (1 Timoci 5:8) Ke o dua gona na tagane o sa vakasamataka tiko mo vakawati, vakasamataka na kena muri na ivakavuvuli vakaivolatabu e tukuni kina: “Mo vakarautaka nomu cakacaka e tautuba, mo vakarautaka na ka kece ena were, mo qai tara na nomu vale.” Se, ni bera ni o vakawati, vakadeitaka ni o sa muria tiko na ivakatagedegede i Jiova.—Vosa Vakaibalebale 24:27.

¹⁵ E vinakati vua na yalewa e via vakawati me vakasamataka ke sa vakarau tu me colata na itavi ni yalewa vakawati se dua na tina. E vakamacalataka  na iVolatabu e levu na sala e rawa ni yaco kina e dua na yalewa me radinivale vinaka, me qarava vinaka tale ga na watina kei ratou na luvena. (Vosa Vakaibalebale 31:10-31) Nikua, e levu na tagane kei na yalewa era vakasamataka me caka ga vei ira na ka. Ia o Jiova e vinakata meda vakasamataka na ka eda rawa ni cakava vei ira na keda isa.

16, 17. Ke o nanuma tiko mo vakawati, na cava mo vakananuma vakatitobu?

¹⁶ Ni bera ni o vakawati, vakananuma vakatitobu na ka e tukuna o Jiova me baleta na tagane kei na yalewa vakawati. E sega ni tu vua na ulunivuvale na dodonu me veiliutaki ena voravora me lai vakaloloma kina na vuvale. Na ulunivuvale vinaka ena vakatotomuri Jisu ni dau yalololoma qai yalovinaka. (Efeso 5:23) Na yalewa tale ga me na vakasamataka na ka e vauci ena nona tokona qai duavata ena vakatulewa i watina. (Roma 7:2) Me na tarogi koya mada, vakacava au na marautaka meu vakamalumalumu vua e dua na tagane e dau cala tale ga? Ke nanuma ni na dredre toka me cakava qo, de dua ena vakatulewataka me se dawai toka mada ga.

¹⁷ Me na kauaitaka vakalevu na tagane kei na yalewa vakawati na ka ena vakamarautaki kena isa. (Wilika Filipai 2:4.) E vola o Paula: “O kemuni na tagane moni lomana tale ga na dui watimuni me vaka ga nomuni lomani kemuni, ia na yalewa me dokai watina vakalevu.” (Efeso 5:21-33) Me rau vakila ruarua na tagane kei na yalewa ni rau lomani, rau dokai tale ga. Ia me vinaka na bula vakawati, e dodonu me kila o tagane ni dokai koya o  yalewa, o yalewa me kila tale ga ni lomani koya o tagane.

18. Na cava me qaqarauni kina e rua erau veibuku tiko?

¹⁸ Dodonu me gauna marautaki vei rau na nakinaki tiko me rau vakawati na gauna ni veibuku, qori na gauna erau na veikilai vinaka kina. Erau na veivosaki vakadodonu me rau vakadeitaka ke rau na vinakata me rau bulavata ena nodrau bula taucoko. Qori tale ga na gauna me rau dui talaucaka kina na lomadrau. Ni toso tiko nodrau veikilai, dau kena  ivakarau ga me rau na veitaleitaki. Ena vinakati me rau na lewai rau vinaka ni bera nodrau vakamau me rau kua kina ni temaki ena ivalavala dukadukali. Na dodomo dina ena uqeti rau me rau lewai rau vinaka, rau na sega tale ga ni cakava e dua na ka me vakaleqa nodrau veibuku kei na nodrau veiwekani kei Jiova.—1 Cesalonaika 4:6.

19, 20. Era raica vakacava na lotu vaKarisito na vakawati?

¹⁹ Levu na ivola kei na iyaloyalo e vakaraitaki kina na vakamau levu qai mamarau. Na vakamau e itekitekivu ga ni bula vakawati. Ia e inaki i Jiova me dei na ivau ni vakawati.—Vakatekivu 2:24.

²⁰ Era raica e levu nikua me dua ga na gauna lekaleka na vakawati. Vakawati ga, oti veisere tale. Era raica me iwali ga ni leqa na veibiu, ra veisere sara. Nanuma tiko na ivakatautauvata e vakayagataka na iVolatabu me baleta na kaukaua ni dali e tali tolu. Ena sega ni cavuka se mani vakacava sara na ituvaki dredre e yaco. Nida nuitaka na veivuke i Jiova, ena dei na noda vakawati. E tukuna o Jisu: “Na ka sa vauca vata na Kalou me kua ni tawasea na tamata.”—Maciu 19:6.

21. Na cava e rawa ni vukei rau na veiwatini me rau veilomani?

²¹ E tiko na ka eda vinaka kina, e tiko tale ga noda malumalumu. Dau rawarawa meda raica nodra malumalumu eso tale, vakabibi o ira na keda isa. Eda na sega ni marau ke da dau cakava qori. Ia ke da kauaitaka ga na ka era vinaka kina, ena rawa ni marau na noda vakawati. Vakacava, e rawa ni va dina qori na noda rai me baleti ira na keda isa ivalavala ca? Io!  E kila vinaka o Jiova na keda ituvaki ivalavala ca, e kauaitaka ga na ka eda vinaka kina. Ia vakacava ke sega ni cakava qori o Jiova? E tukuna na daunisame: “Ke oni dau raica ga na cala, i Ja, o cei gona Jiova ena duri rawa?” (Same 130:3) Era rawa ni vakatotomuri Jiova na tagane kei na yalewa nira raica ga na ka e vinaka kina na kedra isa, ra qai dau yalorawarawa ni veivosoti.—Wilika Kolosa 3:13.

22, 23. E ivakaraitaki vinaka vakacava vei ira na veiwatini o Eparama kei Sera?

 ²² Ni toso tiko na gauna, ena rawa ni kaukaua na ivau ni vakawati. A dede qai mamarau nodrau bula vakawati o Eparama kei Sera. Na gauna e tukuna kina vei Eparama o Jiova me biubiu e Uri, rairai sa yabaki 60 vakacaca o Sera. Vakasamataka ga na kena dredre vua me biuta na nona vale vinaka me lai bula ena valelaca. Ia o Sera e itokani vinaka qai dua na isa vinaka vua na watina, e dau dokai watina tale ga vakalevu. E tokona na nona vakatulewa o Eparama, e veivuke tale ga ena kena muri.—Vakatekivu 18:12; 1 Pita 3:6.

²³ Na vakawati vinaka e sega ni kena ibalebale ni rau na duavata tu ga na veiwatini. Dua na gauna a sega ni duavata kei Sera o Eparama, e qai tukuna vua o Jiova: “Mo rogoci koya.” E mani cakava qori o Eparama, e vinaka tale ga na kena itinitini. (Vakatekivu 21:9-13) Kua ni yalolailai ke so na gauna drau sega ni duavata vakaveiwatini. Na ka ga e bibi mo drau veilomani qai veidokai tiko ga ke yaco na duidui.

24. Ena rokovi vakacava o Jiova ena vakawati?

²⁴ E levu na veiwatini mamarau era tu ena ivavakoso vaKarisito. Ke o sa via vakawati, nanuma tiko ni dua na vakatulewa bibi na nomu digia na kemu isa. Ena tara na nomu bula taucoko, mo rai gona ina nona veidusimaki o Jiova. O na digidigi kina vakavuku, vakarautaki iko vinaka ena bula vakawati, o na taravaka kina e dua na ivau ni vakawati e yavutaki ena loloma, ena rokovi tale ga kina o Jiova.