1-3. (a) Na cava e cakava o Jisu ni rau kerea e rua na mataboko me vukei rau? (b) Na cava na ibalebale ni matavosa “levu ni nona lomani rau”? (Raica na ivakamacala e ra.)

 ERAU dabe tiko ena batinisala volekati Jeriko e rua na mataboko. Erau dau lako e veisiga ina vanua era na ­tavali kina e levu na lewenivanua me rau kere ilavo. Ia ena siga ya, erau na vakila e dua na ka ena veisautaka sara ga nodrau bula.

² Erau rogoca vakasauri na maue. Ni rau mataboko ruarua, e mani taroga e dua vei rau se cava e yaco tiko, qai tukuni vua: “Sa lako ya o Jisu na kai Nasareci!” Qo na iotioti ni gauna e lako kina i Jerusalemi o Jisu, ia e sega ni lako duadua, e tomani koya e dua na ilala levu. Ni rau rogoca ya erau kailavaka yani: “Turaga, Luvei Tevita, ni lomani keirau!’ Era karaci rau na ilala levu ya me rau tiko lo, ia era sega ni vagalui rau rawa ni rau via bula.

³ Ena levu ni maue, se rogoca ga o Jisu na domodrau. Na cava ena cakava? Sa curuoso tu mada na nona vakasama. Sa vakarau tekivu na iotioti ni macawa ni nona bula e vuravura. E kila ni sa waraki koya tu mai Jerusalemi na veivakararawataki kei na mate. Ia e kauai ena nodrau cikecike na mataboko. E tu vakadua qai tukuna me rau kau yani vua na rua erau kaila tiko ya. Erau kerea: “Turaga, me keirau rai.” “Ena levu ni nona lomani rau,” e tara na matadrau o Jisu, erau mani  rai ena gauna vata ya. * Erau sega tale ni wawa, rau sa muri Jisu.​—Luke 18:35-43; Maciu 20:29-34.

4. A vakayacora vakacava o Jisu na parofisai ni na “lomana na tamata malumalumu”?

⁴ A sega ni yalololoma wale ga o Jisu ena ka e yaco ya. Ena levu na gauna kei na duidui ituvaki, a uqeti sara ga o Jisu me yalololoma. A parofisaitaki ena iVolatabu ni “lomana . . . na tamata malumalumu ka dravudravua.” (Same 72:13) E dina na parofisai ya, a kauaitaka dina o Jisu na veika me baleti ira eso. A vakaliuliu me vukei ira. Na yalololoma e uqeti koya ena nona cakacaka vakavunau. Meda raica mada na ka e tukuna na Kosipeli me baleta nona dau vakaraitaka na yalololoma o Jisu, ena nona vosa kei na veika e cakava, da qai vuli kina.

5, 6. Na ivakaraitaki cava e vakavotuya ni dauveinanumi o Jisu?

⁵ E dauveinanumi o Jisu. E kila, e duavata tale ga kei ira era rarawa, dina ni sega ni yacovi koya na ituvaki qo, ia e tarai koya sara ga na nodra rarawa eso tale. (Iperiu 4:15) Ena gauna e vakabula kina e dua na marama sa 12 na yabaki nona turidrabalavu, e tukuna o Jisu ni tiko vua na “mate ca,” e vu ni nona nuiqawaqawa kei na rarawa. (Marika 5:25-34) Ni raici Meri kei ira na nona itokani nira tagi tiko ena gauna sa mate kina o Lasarusa, e tarai koya na nodra lolosi qai vusolo na lomana. E kila vinaka tu o Jisu ni sa vakarau vakaturi Lasarusa, ia e se tagi ga ena vusolo ni lomana.​—Joni 11:33, 35.

 ⁶ Ena dua tale na gauna a torovi Jisu e dua na vukavuka qai vakamasuti koya: “Ke oni vinakata, ni vakasavasavataki au mada.” Na cava e cakava na turaga uasivi o Jisu e sega ni bau tauvimate? E “tuburi Jisu na loloma” ni kauaitaka na vukavuka. (Marika 1:40-42) Sa qai cakava e dua na ka e veivakurabuitaki. E kila vinaka ni tukuni ena Lawa nira tawasavasava na vukavuka, mera kua tale ga ni veimaliwai kei ira na lewenivanua. (Vunau ni Soro 13:45, 46) A rawa sara ga ni vakabula na vukavuka ke sega mada ga ni tarai koya. (Maciu 8:5-13) Ia e dodoka na ligana, tara na vukavuka qai kaya: “Au vinakata. Mo savasava mai.” E yali vakasauri na nona vukavuka. Sa dua dina na ivakaraitaki vinaka ni veinanumi!

7. Eda na bucina vakacava na veinanumi, ena vakaraitaki vakacava na itovo qo?

⁷ Meda vakatotomuria tale ga na lotu vaKarisito na nona dau veinanumi o Jisu. E uqeti keda na iVolatabu meda dau “kauaitaki ira era vakaleqai.” * (1 Pita 3:8) Ena dredre toka meda kila na bibi ni nona tauvimate e dua se na nona lomabibi, vakauasivi ke sega ni yacovi keda qori. E sega ni tukuni me tautauvata sara na keda ituvaki meda qai veinanumi. A sega mada ga ni bau tauvimate o Jisu, ia a nanumi ira na tauvimate. Eda na bucina vakacava na veinanumi? Meda vakatudaliga matua ni talaucaka tiko o tauvimate na lomana kei na veika e vakila. Eda rawa ni taroga, ‘Cava au na cakava keu tauvimate tale ga va ya?’ (1 Korinica 12:26) Ke da kauaitaka vakalevu na lomadra eso tale, ena rawarawa meda “vosa vakayalovinaka vei ira na yalolailai.” (1 Cesalonaika 5:14) Ena so na gauna ena laurai na noda veinanumi ena noda vosa kei na noda tagi. E tukuna na Roma 12:15: “Tagi vata kei ira era tagi.”

8, 9. E dauveikauaitaki vakacava o Jisu?

⁸ E dauveikauaitaki o Jisu, qai vakacegui ira eso tale ena ka era gadreva. Vakasamataka mada na gauna a kau yani kina vua e dua na tagane didivara qai galu. E kila o Jisu ni maduataka tiko na tagane qo e dua na ka, mani cakava e dua na ka e sega ni dau cakava ni veivakabulai: “E kauti koya vakatikitiki.” E qai vakabula na tagane ya ni rau sa tiko taurua ga.​—Marika 7:31-35.

⁹ A cakava tale ga qori nira kauta yani vua na lewenivanua e dua na mataboko ra qai kerea me vakabulai koya. “E tubera na mataboko ina ibili” qai vakabulai koya vakamalua. Kena irairai ni cakava vakamalua qo me dei kina na nona rai ena rarama ni matanisiga e cilavi koya tu ena gauna ya. (Marika 8:22-26) Sa dau veikauaitaki dina ga o Jisu!

10. Eda na kauaitaka vakacava na lomadra eso tale?

¹⁰ Nida imuri i Jisu e vinakati meda kauaitaka na lomadra eso tale. Meda qarauna na noda vosa, ni rawa ni veivakararawataki na vosa sabalia. (Vosa Vakaibalebale 12:18; 18:21) Nida kauaitaka na lomadra eso tale, eda na sega ni vosa kaukaua, vosa veibeci se vosa gaga na lotu vaKarisito. (Efeso 4:31) Era na kauaitaka vakacava na qase ni ivavakoso na lomadra eso tale? Era dau veivakadodonutaki vakayalololoma, me kua ni beci kina o koya e vakadodonutaki. (Kalatia 6:1) Oni na kauaitaka vakacava na itubutubu na lomadra na luvemuni? Ni oni vakadodonu taki ira na luvemuni, kua ni vakamaduataki ira.​—Kolosa 3:21.

11, 12. Na itukutuku vakaivolatabu cava e vakavotuya nona dau vakaliuliu o Jisu me yalololoma vei ira eso tale?

¹¹ E sega ni qai yalololoma ga o Jisu baleta ni tukuni vua. Na itovo qo e sega ni vakasamataki wale tu ga, ia e cakacakataki sara ga. E sega gona ni kurabuitaki ni uqeti Jisu sara ga na yalololoma me vakaliuliu ni vukei ira eso tale. Kena ivakaraitaki, sa tolu na siga nodra tiko vata kei Jisu e dua na ilala levu qai sega na ka mera kania. A sega ni gadrevi tale me tukuni vei Jisu nira viakana se vakatututaka vua e dua na kena iwali. E kaya na kena itukutuku: “E kacivi iratou nona tisaipeli o Jisu qai kaya: ‘Au sa lomani ira dina na ilala levu qo ni sa tolu mai na siga nodra tiko vata kei au, ia era sega ni kania e dua na ka. Au sega ni via vakasukai ira nira sega ni kana de ra bale koso e gaunisala.’” E qai vakaliuliu sara ga me vakani ira vakacakamana na ilala levu ya.​—Maciu 15:32-38.

¹² Dua tale na ivakaraitaki qo. Ena 31 S.K., a donuya o Jisu e dua na ka vakaciriloloma ni volekata yani na koro o Neini. E biubiu mai na koro e dua na ilakolako ni veibulu. Era rairai gole tiko ina dua na delana mera lai buluta kina na “luvena tagane duadua ga e dua na yada.” Sa na wacava na kena mosi vei tinana! Sa vakarau buluta na luvena qori, qai sega na watina me rau lolosi vata. Dina nira lai veibulu e levu ia e “raica” rawa o Jisu na yada qo sa sega tu na luvena. E tarai koya na ka e raica ya​—io, “e lomani koya dina.” Sega ni gadrevi tale me vakamasuti koya e dua. E uqeti koya sara ga na yalololoma me vakaliuliu me cakava e dua na ka. Mani “toro volekata na tavata qai tara,”  me vakabula na gonetagane qori. Na cava e yaco tarava? A sega ni tukuna o Jisu vua na cauravou me tomani ira na ilala levu era muri koya tiko. Ia a ‘soli koya vei tinana’ me rau lai tiko tale vakaveitinani, me qaravi tale ga kina na yada.​—Luke 7:11-15.

13. Eda na vakatotomuria vakacava nona dau vakaliuliu o Jisu me vukei ira era gadreva dina tu na veivuke?

¹³ Eda na vakatotomuri Jisu vakacava? Eda sega ni vakarautaka rawa vakacakamana na kakana se da vakabula tale e dua sa mate. Ia eda rawa ni vakatotomuri Jisu ena noda vakaliuliu ni vukei ira era leqa tu. E rairai leqa tiko vakailavo se sa sega ni cakacaka e dua na tacida. (1 Joni 3:17) De vinakati me ripeataki na nona vale e dua na yada ena kena gauna totolo duadua. (Jemesa 1:27) De da kila e dua na vuvale eratou lolosi tiko, eratou gadreva na veivakacegui se so tale na veivuke e yaga. (1 Cesalonaika 5:11) Meda kua ni waraka me tukuni sara vei keda meda qai vukea e dua e gadreva dina tu na veivuke. (Vosa Vakaibalebale 3:27) Ena uqeti keda na yalololoma meda vakaliuliu ni veivuke, ke ganita na keda ituvaki. Mo nanuma tiko ni ivakaraitaki ni yalololoma na noda cakavinaka se noda dau tauca na vosa ni veivakacegui mai vu ni lomada.​—Kolosa 3:12.

14. Na cava e vakaliuca kina o Jisu na vunautaki ni itukutuku vinaka?

¹⁴ Eda sa raica ena iWasewase 2 na nona ivakaraitaki uasivi o Jisu ena vunautaki ni itukutuku vinaka. E kaya: “E dodonu meu tukuna na itukutuku vinaka ni matanitu ni Kalou ena veikoro tale eso, ni qo na ka au talai mai kina.” (Luke 4:43) Na cava e vakaliuca kina na cakacaka ya? Baleta ni lomana vakalevu na Kalou. Ia e dua tale na ka e uqeti koya: Na nona yalololoma e kauaitaka kina na veika vaka yalo me baleti ira eso tale. Ena nona ivakaraitaki kece ni yalololoma, koya e bibi sara na nona vakacegui ira eso tale ena veika me baleta nodra bula vakayalo. Meda veivosakitaka mada e rua na ituvaki e vakavotui kina na rai i Jisu me baleti ira e vunau kina. Ena yaga qo meda vakasamataka kina na inaki ni noda cakacaka vakaitalatala.

15, 16. Vakamacalataka e rua na ituvaki e vakavotui kina na rai i Jisu me baleti ira e vunau kina.

¹⁵ Ni vakarau cava e rua na yabaki ni nona yalogu ena cakacaka vakaitalatala o Jisu ena 31 S.K., a “sikova . . . na koro lelevu kei na koro lailai” e Kalili. E tarai koya sara ga na ka e raica. A tukuna na yapositolo o Maciu: “Ni raici ira na ilala levu, e lomani ira nira vakaloloma ra qai sega ni kauaitaki tu me vaka na sipi e sega na kena ivakatawa.” (Maciu 9:35, 36) E kauaitaki ira dina na tauvanua o Jisu, e kila tale ga na vakaloloma ni kedra ituvaki vakayalo. E nodra itavi na iliuliu ni lotu mera kauaitaki ira, mera vakatawai ira tale ga. Ia e kila vinaka o Jisu nira cakava tiko na kena veibasai. Ena titobu gona ni nona yalololoma e  uqeti me cakacaka vagumatua me vunautaka na inuinui. E macala ga nira gadreva sara tu ga na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.

¹⁶ Ena vica na vula e muri ni voleka na Lakosivia ena 32 S.K., a yaco tale ga eso na ka va qori. A vodo ena dua na waqa o Jisu kei iratou na nona yapositolo, me ratou sokota na Wasa o Kalili ni ratou qara e dua na vanua lala me ratou vakacegu kina. Ena gauna vata qori era cici e baravi e dua na ilala levu ra qai liu yani ena vanua e kele kina na waqa. Cava e cakava o Jisu? “Ni sobu yani, e raica sara e dua na ilala levu, dua na ka nona lomani ira nira vaka na sipi e sega na kena ivakatawa. Mani vakavulici ira ena levu sara na ka.” (Marika 6:31-34) Sa “dua na ka nona lomani” ira o Jisu nira walokai vakayalo. Era vaka “na sipi e sega na kena ivakatawa,” era walokai vakayalo ra qai biu tu mera sasagataki ira ga. A vunau gona o Jisu ni uqeti koya na yalololoma, e sega ni cakava ga baleta ni nona itavi.

17, 18. (a) Na cava e uqeti keda meda cakacaka vakaitalatala? (b) Eda na yalololoma vakacava vei ira eso tale?

¹⁷ Nida imuri i Karisito, na cava e uqeti keda meda cakacaka vakaitalatala? Eda raica ena Wase 9 ni noda ilesilesi, e noda itavi tale ga meda vunau da qai vakavulica eso tale mera tisaipeli. (Maciu 28:19, 20; 1 Korinica 9:16) Ia eda sega ni cakava wale ga na cakacaka qo baleta ni noda itavi. E bibi duadua na noda lomani Jiova ni uqeti keda qori meda vunautaka na itukutuku vinaka ni nona Matanitu. Me uqeti keda tale ga meda vunau na noda lomani ira e duidui nodra vakabauta. (Marika 12:28-31) Eda na bucina vakacava meda dau yalololoma?

¹⁸ Meda vakatotomuria na rai i Jisu me baleti ira na lewenivanua​—oya “nira vakaloloma ra qai sega ni kauaitaki tu me vaka na sipi e sega na kena ivakatawa.” Kaya mada ni o kunea e dua na luvenisipi e sega na kena ivaka tawa me tuberi koya ina veico drokadroka kei na wai, sa macala tu ga ni na walokai qai karamaca. O na lomana beka na manumanu qo? O na vakania o qai vagunuva? E levu nikua era vaka tu na luvenisipi ya, era se sega ni kila na ka dina. Ni sega ni kauaitaki ira qori na ivakatawa ni lotu lasu, era walokai ra qai viagunu vakayalo, qai sega nodra inuinui me baleta na gauna mai muri. Ia e tiko vei keda na ka era gadreva: na kakana bulabula vakayalo kei na wai veivakabulabulataki ni ka dina ena Vosa ni Kalou. (Aisea 55:1, 2) Nida vakasamataka na kedra ituvaki vakayalo, dua na ka na noda loloma! Ke da lomani ira dina me vakataki Jisu, eda na saga ena noda igu taucoko meda tukuna vei ira na inuinui ni Matanitu ni Kalou.

19. Na cava eda rawa ni cakava meda uqeta kina e dua na vuli iVolatabu sa vakadonui me cakacaka vakavunau?

¹⁹ Eda na vukei ira vakacava eso tale mera muria na ivakaraitaki i Jisu? Kaya mada ke da via vakayaloqaqataka e dua na vuli iVolatabu sa vakadonui me cakacaka vakavunau. Se da via uqeta e dua na dautukutuku mate me cakacaka tale vakaitalatala. Cava meda cakava? Meda uqeta na lomadra. Kua ni guilecava ni a liu nona “lomani ira” na lewenivanua o Jisu, qai muri nona vakavulici ira. (Marika 6:34) O koya gona, ke da vukei ira mera bucina na yalololoma, era na qai uqeti mera vakatotomuri Jisu, mera tukuna tale ga na itukutuku vinaka. De vinaka meda tarogi ira: “E veisautaka vakacava nomu ivakarau ni bula na nomu  ciqoma na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou? Vakacava o ira era se bera ni kila na itukutuku qo, ena vinakati tale ga mera kila? O na vukei ira vakacava?” Ia me yavu bibi tiko ga ni noda cakacaka vakaitalatala na noda lomana na Kalou kei na noda via qaravi koya.

20. (a) Na cava so e okati ena noda muri Jisu? (b) Na cava eda na vulica ena wase tarava?

²⁰ Na noda muri Jisu e sega ni okati ga kina noda tukuna wasoma nona ivakavuvuli se noda vakatotomuria na ka e cakava. Ia meda vakatotomuria tale ga na nona “rai.” (Filipai 2:5) Eda marau gona ni vakatakilai ena iVolatabu na ka e nanuma se vakasamataka tiko o Jisu ena gauna e cakava se tukuna kina e dua na ka! Nida kila “na rai i Karisito,” ena rawarawa meda bucina na veikauaitaki kei na yalololoma, da qai vakatotomuri Jisu ena nona ­dauveikauaitaki. (1 Korinica 2:16) Eda na vulica ena wase tarava eso na ivakaraitaki ni nona lomani ira nona imuri o Jisu.