1-3. Na cava e vinakata o Jisu mera kila na kai Nasareci, e vakadinadinataka vakacava?

 A LESU o Jisu i Nasareci na koro a susu kina ena itekivu ni nona cakacaka vakaitalatala. Dua na ka e vinakata tiko mera kila na tamata, ya ni o koya ga na Mesaia a parofisaitaki tu mai ena dua na gauna balavu! Ena vakadinadinataka vakacava?

² Era namaka sara tiko ga e levu mera raica e dua na cakamana. Era rogoca ni levu na cakacaka veivakurabuitaki i Jisu. Ia a sega ni cakamana, e lako ga ina valenilotu me vaka na nona ivakarau. Ni tucake me wilivola, e soli sara vua na ivolavivigi i Aisea. Na ivolavivigi qo e balavu, e rairai vivi tu ena rua na kau. E tevuka vakamalua o Jisu, e tekivu vaqaqara mai na dua na muana ina dua tale me yacova ni sa kunea na tikina e via wilika. Sa qai wilika na itukutuku sa kilai ena gauna qo me Aisea 61:1-3.​—Luke 4:16-19.

³ E macala nira kila vinaka na vakarorogo na ka e volai ya. E parofisaitaki kina na Mesaia. Era wanonovi koya kece na tiko e valenilotu. E vakanomodi, sa qai tekivu vakamacala o Jisu, de matailalai sara na ka e vakamacalataka. E kaya: “Sa vakayacori nikua na tikinivolatabu oni se qai rogoca.” Era qoroqoro na vakarorogo ena totoka ni nona vosa, ia e levu era se vinakata ga mera raica eso na cakamana. Ena doudou, e cavuta o Jisu e dua na ivakaraitaki vakaivolatabu me vakavotuya kina na lailai ni nodra vakabauta. Ni oti ga ya, era saga sara na kai Nasareci mera vakamatei koya!​—Luke 4:20-30.

4. Na ivakarau cava a muria o Jisu ena nona cakacaka vakaitalatala, na cava eda na veivosakitaka ena wase qo?

⁴ A muria e dua na ivakarau o Jisu ena nona cakacaka vakaitalatala qai dei kina. E vakayagataka sara ga na Vosa uqeti ni Kalou me yavutaka kina nona veivosaki. Dina ni vakadinadinataki ena nona cakamana ni tiko vua na yalo tabu ni Kalou, ia e bibi vua na iVolatabu. Meda raica mada na nona ivakaraitaki me baleta na tikina qo. Eda na veivosakitaka na nona cavuta, nona taqomaka, kei na nona vakamacalataka na Vosa ni Kalou na noda Turaga.

5. Na cava a vinakata o Jisu mera kila na rogoci koya, a vakaraitaka vakacava na dina ni nona vosa?

⁵ A vinakata o Jisu mera kila na lewenivanua na yavu ni nona itukutuku. E kaya: “E sega ni noqu na ka au vakavulica, e nei koya ga e talai au mai.” (Joni 7:16) Ena dua tale na gauna a kaya o Jisu: “Niu sega tale ga ni cakava vakataki au e dua na ka, ia au tukuna ga na ka e vakavulici au kina o Tamaqu.” (Joni 8:28) E tomana: “E sega ni vu ga mai lomaqu na ka au tukuna vei kemudou; na Tamaqu ga e duavata kei au e cakava tiko nona cakacaka.” (Joni 14:10) Dua na sala e vakadinadinataka kina qori o Jisu na nona dau cavuta na Vosa ni Kalou.

6, 7. (a) E vakacava na levu ni nona dau cavuta na iVolatabu vakaIperiu o Jisu, na cava e veilauti kina qo? (b) Na cava e duatani kina na veivakavulici i Jisu ni vakatauvatani kei ira na vunivola?

⁶ Nida vulica vinaka na vosa i Jisu era volai, eda raica kina ni a cavuta se vakamacala sara ga mai na sivia na veimama ni iVolatabu vakaIperiu. Taumada ena rairai sega soti ni veilauti qori. De o na vaqaqa se cava a sega ni cavuta kece kina na ivola uqeti vakalou era tu ena tolu veimama na yabaki a vunau qai veivakavulici kina e vuravura. Ia a rairai cakava dina qori. Kua ni guilecava ni dua wale ga na iwase lailai ni vosa i Jisu kei na veika a cakava e volatukutukutaki.  (Joni 21:25) O na rawa ni wilika e cake na vosa volai kece i Jisu ena vica ga na aua. Ia vakasamataka ke o vakamacalataka na veika me baleta na Kalou kei na nona Matanitu me vica na aua, mo qai okata kina na ka e volai ena sivia ni veimama na ivola ena iVolatabu vakaIperiu! Levu tale ga na gauna, a sega ni tu vei Jisu na ivolavivigi. E vakatubuqoroqoro gona ni okati ena nona ivunau rogo ena ulunivanua na nona cavuta kei na nona vakamacalataka na ivola ena iVolatabu vakaIperiu—e nanuma kece tu qori!

⁷ Na nona cavuta na Vosa ni Kalou e vakaraitaka ni doka. O ira na rogoci koya “era vakadrukai . . . ena nona veivakavulici ni vakavulici ira tiko me vaka e tu vua na lewa, e sega ni vakataki ira na vunivola.” (Marika 1:22) E matau vei ira na vunivola mera yavutaka nodra vosa ena nodra lawa kei na nodra ivakarau na Farisi, era cavuta tale ga na ka era kaya na rapai vuku era a bula e liu. Ia a sega vakadua ni cakava qori o Jisu. E kila ni yavu duadua ga na Vosa ni Kalou. E dau cavuta: “E volai,” se so tale na vosa e via tautauvata ni vakavulici ira nona imuri, se vakadodonutaka na vakasama cala.

8, 9. (a) A tutaka vakacava o Jisu na Vosa ni Kalou ena gauna e vakasavasavataka kina na valenisoro? (b) Era beca vakacava na Vosa ni Kalou na iliuliu ni lotu era tiko ena valenisoro?

⁸ Ena gauna e vakasavasavataka kina na valenisoro e Jerusalemi, a kaya o Jisu: “E volai, ‘Ena vakatokai na noqu vale me vale ni masu,’ ia dou sa vukica me nodra qara na daubutako.” (Maciu 21:12, 13; Aisea 56:7; Jeremaia 7:11) Ni vo e dua na siga me cakava ya, e vakayacora e levu na cakacaka veivakurabuitaki. E uqeti ira sara ga na gonetagane na nona cakamana, ra qai vakacaucautaki koya. Ia era tarogi Jisu ena cudru na iliuliu ni lotu se rogoca na ka era tukuna tiko na gone, se sega. E kaya o Jisu: “Io. Vakaevei oni sega tale ga ni wilika qo, ‘Oni uqeti ira na gone lalai kei na gone era se sucu tiko mera veivakacaucautaki’?” (Maciu 21:16;  Same 8:2) E vinakata sara ga o Jisu mera kila na iliuliu ni lotu ni vakatara na Vosa ni Kalou na ka kece e yaco tiko ya.

⁹ Era mani kumuni vata na iliuliu ni lotu ya mera lai raici Jisu, era qai taroga: “Na dodonu cava e tiko vei iko mo vakayacora kina na veika qo?” (Maciu 21:23) Ia sa vakamatatataka oti o Jisu na yavu ni nona ivakavuvuli. A sega ni vakavurea se bulia eso na ivakavuvuli vou. E vakavulica ga na ka e tukuna na Vosa uqeti nei Tamana. O koya gona, na ka era tukuna na bete kei na vunivola e vakaraitaka nira beci Jiova kei na nona Vosa. Sa rauta me cudruvi ira o Jisu ni vakavotuya nodra inaki ca.​—Maciu 21:23-46.

10. Eda na vakatotomuri Jisu vakacava nida vakayagataka na iVolatabu, na ivukevuke cava e tu vei keda a sega ni tu ena gauna i Jisu?

¹⁰ Era vakatotomuri Jisu tale ga na lotu vaKarisito dina nikua nira vakayagataka na Vosa ni Kalou ena cakacaka vakaitalatala. E vuravura raraba, eda kilai na iVakadinadina i Jiova nida gumatua ni wasea na itukutuku ena iVolatabu. E dau tabaki ena noda ivola na tikinivolatabu e lavetaki kei na kena e sega ni lavetaki. Eda vakayagataka tale ga na iVolatabu ena cakacaka vakaitalatala. (2 Timoci 3:16) Eda marau ni taleitaka e dua meda wiliwili sara ga mai na iVolatabu da qai veivosakitaka na kena yaga kei na kena ibalebale! E sega ni taucoko na ivakarau ni noda vakasama me vakataki Jisu, ia e tu e levu sara na ivukevuke ena gauna qo ni vakatauvatani kei na gauna a bula kina o koya. Me ikuri ni iVolatabu taucoko e tabaki ena levu sara na vosa, e tu e levu tale na ivukevuke vakaivolatabu eda na kunea kina na tikinivolatabu eda vaqara. Me noda inaki mada ga meda cavuta tiko ga na ka e volai ena iVolatabu da qai uqeti ira kina eso tale!

11. Na cava e dau saga kina o Jisu me taqomaka tiko ga na Vosa ni Kalou?

¹¹ E raica o Jisu ni dau vakayagataki cala na Vosa ni Kalou, ia e sega ni kurabui kina. A kaya o Jisu ni masu vei Tamana,  “e dina na nomuni vosa.” (Joni 17:17) E kila vinaka tale ga ni “turaga ni vuravura qo” o Setani, e “daulasulasu, e tama ni lasu kece.” (Joni 8:44; 14:30) Me vorata na veitemaki i Setani, a cavuta vakatolu o Jisu na ka e volai ena iVolatabu. A cavuta o Setani e dua na tikina ena Same ena nona nakita me vakayagataka cala, ia e qai vakadodonutaki koya kina o Jisu.​—Maciu 4:6, 7.

12-14. (a) Era beca vakacava na iliuliu ni lotu na Lawa a soli vei Mosese? (b) A taqomaka vakacava na Vosa ni Kalou o Jisu?

¹² E sabaya o Jisu na kena dau vakayagataki cala na iVolatabu. O ira na iliuliu ni lotu ena nona gauna era vakayagataka na Vosa ni Kalou ena sala e veivakacalai. Era vakabibitaka me muri vakamatailalai eso na Lawa a soli vei Mosese, sega soti na kena muri na ivakavuvuli era yavutaki kina na lawa ya. Era uqeta na sokalou vakarairai, oya na kena e kauaitaki ga kina na veika e sau, sega ni veika e bibi me vaka na lewadodonu, loloma, kei na yalodina. (Maciu 23:23) A tokona vakacava na Lawa ni Kalou o Jisu?

¹³ Ena nona iVunau ena Ulunivanua, e dau cavuta o Jisu na matavosa “oni rogoca ni a tukuni,” ni bera ni kauta cake mai e dua na ivakaro e tiko ena Lawa a soli vei Mosese. Oti ya, e cavuta na matavosa “ia au kaya vei kemuni,” sa qai vakamacalataka e dua na ivakavuvuli e titobu sara mai na kena muri tu ga me rawa na Lawa. A beca tiko beka na Lawa o Jisu? Sega, e tokona tiko ga na Lawa. Me kena ivakaraitaki, era kila vinaka na lewenivanua na lawa “Mo kua ni laba.” Ia e kaya vei ira o Jisu nira sa beca na inaki ni lawa ya ke ra cata e dua. Ke ra domona tale ga e dua e sega ni watidra, era sa beca tiko na ivakavuvuli ni lawa ni Kalou me baleta na veibutakoci.​—Maciu 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

¹⁴ Ena iotioti ni ivakaraitaki, e kaya o Jisu: “Oni rogoca ni a tukuni, ‘Mo lomana na kainomu, mo cata na kemu meca.’ Ia au kaya vei kemuni: lomani ira tiko ga na kemuni meca, masulaki ira tale ga era vakacacani kemuni.” (Maciu 5: 43, 44) Vakacava, a volai ena iVolatabu na ivakaro mo “cata na kemu meca”? Sega, qori e dua na ka era vakavuvulitaka na iliuliu ni lotu me ganiti ira ga. Era vakamamadataka na Lawa uasivi ni Kalou ena ivakavuvuli ga ni tamata. E doudou gona ni taqomaka na vosa ni Kalou o Jisu mai na veivakaleqai ni ivakavuvuli vakatamata.​—Marika 7:9-13.

15. E sabaya vakacava o Jisu na kena vakatanitaki na Lawa ni Kalou me rui dredre qai veivakalolomataki?

¹⁵ Era vakatanitaka tale ga na Lawa ni Kalou na iliuliu ni lotu me dredre na kena muri, me veivakalolomataki tale ga. Ni ratou lakova yani eso na loganiwiti na tisaipeli, eratou betia eso na witi, era mani kaya eso na Farisi ni ratou sa beca na Siga ni Vakacecegu. Ni veicalati na rai qori, e mani tukuna o Jisu e dua na ivakaraitaki vakaivolatabu me tokona kina na Vosa ni Kalou. E tukuna na ituvaki duadua ga ena iVolatabu e vakayagataki kina e taudaku ni valenisoro na madrai e dau cabori vua na Kalou, oya na gauna e kania kina o Tevita kei ira na nona tamata ena levu ni nodra viakana. E vakaraitaka o Jisu ni ka wale vei ira na Farisi na yalovinaka kei na yalololoma i Jiova.​—Marika 2:23-27.

16. Era veisautaka vakacava na iliuliu ni lotu na ivunau a cavuta o Mosese me baleta na veisere, na cava a cakava o Jisu?

¹⁶ Era bulia tale ga vaqaseqase eso na ivakavuvuli na iliuliu ni lotu me raici kina vakamamada na Lawa ni Kalou. Kena ivakaraitaki, e vakatara na Lawa me sereki watina o tagane ke “sega ni savasava” na ka e cakava, de so na leqa bibi e madua kina na vuvale. (Vakarua 24:1) Ia ena gauna i Jisu, era veisautaka qori na iliuliu ni lotu me iulubale ni nona sereki watina o tagane ena so na ka lalai, wili kina na qesa ni kakana! * E tukuna o Jisu nira vakatanitaka sara ga na vosa  uqeti vakalou a vola o Mosese. E qai tokaruataka na inaki taumada i Jiova me baleta na vakawati, ya me dua ga na watidra, me yavu duadua ga e tara kina na veisere na veidauci.—Maciu 19:3-12.

17. Era na vakatotomuri Jisu vakacava na lotu vaKarisito nikua ena nodra tokona na iVolatabu?

¹⁷ Era saga tale ga na imuri i Karisito nikua mera taqomaka na iVolatabu me kua ni vakatanitaki. Nira kaya na iliuliu ni lotu ni sa madra na ivakatagedegede ni Vosa ni Kalou, era sa vakatanitaka sara tiko ga na iVolatabu. Era cakava tale ga qori ena nodra vakavuvulitaka na ka lasu ra qai tukuna ni ivakavuvuli vakaivolatabu. Eda kalougata gona nida tokona na Vosa savasava ni Kalou. Me kena ivakaraitaki na noda tukuna ni sega ni tiki ni le tolu vakalou o Jiova. (Vakarua 4:39) Ena gauna vata qori, eda tu vakarau meda tokona na Vosa ni Kalou ena yalomalua kei na veidokai dina.​—1 Pita 3:15.

18, 19. Na cava e vakaraitaka ni kenadau o Jisu ena vakamacalataki ni Vosa ni Kalou?

¹⁸ A se bula tiko mai lomalagi o Jisu ena gauna e volai kina na iVolatabu vakaIperiu. Dua na ka nona marau me mai vakamacalataka na Vosa ni Kalou e vuravura! Vakasamataka mada na siga guiguilecavi dredre a sotavi rau kina na nona tisaipeli ena gaunisala i Emeo ni vakaturi oti. Ni bera ni rau kila ni o Jisu ya, erau tukuna vua ni dua na ka nodrau rarawa kei na nodrau veilecayaki ni sa mate na nodrau Turaga. Na cava e kaya o Jisu? “Sa qai vakamacalataka vei rau na ka me baleti koya e volai tu ena iVolatabu kece me tekivu mai na ivola i Mosese kei na nodra ivola na Parofita.” E tarai rau vakacava? Erau kaya: “E uqeta sara ga na lomadaru na nona vosa tiko vei kedaru e gaunisala, ni sereka voli na iVolatabu, se vakacava?”​—Luke 24:15-32.

 ¹⁹ Ena siga vata ga ya, a sota o Jisu kei iratou nona yapositolo, kei na so tale. Vakasamataka mada na ka e qai cakava: “Mani vakararamataka na lomadra mera kila na ibalebale ni iVolatabu.” (Luke 24:45) Ena gauna marautaki ya, era nanuma lesu na nona dau vakamacala va qori o Jisu vei iratou kei ira eso tale. E dau cavuta na tikinivolatabu kilai levu qai vakamacalataka vakavinaka me buroro kina ena nodra vakasama na ka talei, ya na kilaka vakaivolatabu e titobu sara.

20, 21. E vakamacalataka vakacava o Jisu na vosa a tukuna o Jiova vei Mosese ena vunikau caudre?

²⁰ Ena dua na gauna, a vosa tiko o Jisu vei ira na ilawalawa na Setoki era dau cakacaka vata kei na matabete vakaJiu, era sega ni vakabauta na veivakaturi. E kaya: “Oni sega beka ni wilika na ka e tukuna vei kemuni na Kalou me baleta nodra vakaturi na mate, ni a kaya, ‘O yau na Kalou i Eparama, na Kalou i Aisake, kei na Kalou i Jekope’? E sega ni nodra Kalou na mate o koya, e nodra Kalou ga na bula.” (Maciu 22:31, 32) Era kila vinaka na Setoki na turaga e vola na tikinivolatabu qo, era dau doka tale ga​—ya o Mosese. A laulau dina na ivakamacala i Jisu, se vakaevei?

²¹ A vosa o Jiova vei Mosese ena vunikau caudre rauta na yabaki 1514 B.S.K. (Lako Yani 3:2, 6) Ena gauna ya sa sivi e 329 na yabaki nona mate o Eparama, 224 o Aisake, 197 o Jekope. Ia se kaya tiko ga o Jiova: “O yau” na nodratou Kalou. Era kila na Setoki ni duidui sara o Jiova vei ira na nodra kalou na mate ena vakabauta ni lotu butobuto, era kila ni sega ni lewa tiko e dua na vuravura ni yalo. Me vaka a tukuna o Jisu, o Jiova e nodra Kalou “ga na bula.” Na cava na kena ibalebale? E veilauti dina na itinitini ni nona vosa: “Vei koya era se bula tu ga.” (Luke 20:38) Io, o Jiova se nanumi ira vinaka tu na nona tamata era sa mate. Ena yaco dina ga na inaki i Jiova me vakaturi ira qori, ya na vuna e tukuni kina nira se bula tiko. (Roma 4:16, 17) Sega beka ni totoka na ivakamacala ya ni Vosa ni Kalou? Sa rauta mera “vakadrukai na lewenivanua”!​—Maciu 22:33.

22, 23. (a) Eda na vakatotomuri Jisu vakacava nida vakamacalataka na Vosa ni Kalou? (b) Na cava eda na veivosakitaka ena wase tarava?

²² E ka dokai meda vakatotomuri Jisu na lotu vaKarisito nikua nida vakamacalataka na Vosa ni Kalou. Se sega ni uasivi na noda vakasama, ia levu na gauna eda wilika vei ira eso tale e dua na tikinivolatabu era sa kila tu, da qai vakamacalataka na ka era sega sara ga ni vakasamataka. De ra dau cavuqaqataka voli “Me vakarokorokotaki na yacamuni,” “Me yaco mai na nomuni matanitu,” ia era sega tu ni kila na yaca ni Kalou se na nona Matanitu. (Maciu 6:9, 10, VV) Ni taleitaka e dua meda veivosaki, e gauna vinaka qori meda vakamacalataka kina vakamatata, vakarawarawa tale ga na ka dina ena iVolatabu!

²³ Eda na vakatotomuri Jisu ena iwalewale e wasea kina na ka dina, nida cavuta na vosa ni Kalou, nida taqomaka, da qai vakamacalataka. Meda veivosakitaka mada eso na iwalewale laulau a vakayagataka o Jisu me tara kina na lomadra na rogoci koya na ka dina ena iVolatabu.