1, 2. (a) Na digidigi cava eda rawa ni cakava? (b) E yalodina vakacava e dua na agilosi ni via caka vua na sokalou?

E BIBI meda sauma na taro qo: O cei au na qarava? E levu era nanuma ni sa rui dredre na kena isau, e levu tu na digidigi. Ia e rawarawa qai matata na kena isau, oya meda qarava na Kalou o Jiova se o Setani na Tevoro.

² E vinakata sara ga o Setani me sokaloutaki. E laurai qori ena gauna e temaki Jisu kina. Me vaka sa veivosakitaki ena Wase 1 ni ivola qo, e vakaraitaka o Setani vei Jisu e dua na ka vakasakiti, oya me lewa na vuravura taucoko. Na cava e qai vinakata na Tevoro? E tukuna vei Jisu “Sokalou wale ga vakadua vei au.” (Maciu 4:9) Ia e duidui sara na agilosi e vakaraitaka vei Joni na vakatakila, e sega ni via sokaloutaki. (Wilika Vakatakila 22:8, 9.) Ni via sokaloutaka na agilosi o Joni, e qai tukuna vua na luve ni Kalou yalomalumalumu qo: “Kua ni cakava qori!” E sega ni tukuna ‘Qaravi au,’ e kaya ga, “Qarava na Kalou.”

3. (a) Na cava na inaki ni ivola qo? (b) Na cava eda na dikeva?

³ Na inaki ni ivola qo meda vaqaqacotaka kina na ka e  vakarota na agilosi, oya meda qarava vakatabakidua na Kalou o Jiova. (Vkru. 10:20; Maciu 4:10) Meda raica mada vakalekaleka na ka eda vulica me baleta na sokalou savasava ena Parofisai i Isikeli kei na raivotu. Da qai dikeva ena iVolatabu nira na vakatovolei ena iotioti ni gauna na kawatamata ena veigauna se bera mai, ena qai kilai kina o koya ena bula tiko me raica na vakalesui mai vakadua na sokalou savasava i Jiova.

4. Na cava na tolu na usutu e vakabibitaki ena ivola i Isikeli?

⁴ Eda vulica ena ivola i Isikeli ni sokalou savasava e sega ni caka kina eso na ivakarau ni sokalou vakarairai. E vinakati meda (1)  sokaloutaki Jiova vakatabakidua, (2)  duavata tiko ga ena sokalou savasava qai (3) lomani ira eso tale. Meda dikeva mada se vakabibitaka vakacava na parofisai kei na raivotu na tolu na usutu e cavuti mai cake.

5-9. Na cava eda vulica me baleta nona sokaloutaki vakatabakidua o Jiova?

⁵ Wase 3: * Na raivotu veivakurabuitaki ni kena wavokiti Jiova tu na drodrolagi qai vodo tiko ena dua na kabula kaukaua vakayalo e dusia e dua na ka dina, ni ganiti koya ga na Kalou Kaukaua Duadua me sokaloutaki.—Isik. 1:4, 15-28.

⁶ Wase 5: E kidroataki na kena laurai ena raivotu ni valenisoro i Jiova na ka vakasisila! E dusia gona ni sega ni dua na ka e vunitaki vei Jiova. E raica na ka e caka vakatawadodonu, me vaka na qaravi matakau, na ka mada ga e caka vunivuni. Dua na ka na kena mosi vua, e totogitaki ira tale ga na muria na ivalavala qori.—Isik. 8:1-18.

⁷ Wase 7: Na nodra lewai na veimatanitu e “ca” na nodra itovo vei ira na Isireli, e vakadeitaka nira na saumitaro vei Jiova o ira na dauveivakacacani. (Isik. 25:6) Eda vulica tale ga ena nodra veimaliwai na Isireli kei ira na veimatanitu, ni dodonu me bibi duadua na noda yalodina vei Jiova. Eda na sega ni veisautaka na noda itovo me ganiti ira na wekada era sega ni qaravi Jiova; se meda nuitaka na iyau, se vakaleqai noda tawaveitovaki meda lai solia kina vei ira na tamata na ka e dodonu me nei Jiova.

⁸ Wase 13 kei na 14: Eda vulica ena raivotu ni valenisoro ena ulunivanua cecere ni dodonu meda muria na ivakatagedegede cecere i Jiova, ni sega tale ga ni dua na Kalou e uasivi koya.—Isik. 40:1–48:35.

⁹ Wase 15: Na kena vakamacalataki vakaparofisai na matanitu o Isireli kei Juta ni rau vaka na saqamua, eda  vakasamataka kina na kena vakasisila vei Jiova na veibutakoci vakayalo.—Isik., wase 16, 23.

10-14. E vakabibitaki vakacava ena sokalou savasava na noda duavata tiko ga?

¹⁰ Wase 8: Ni yalataki ena parofisai ni lesia o Jiova ‘e dua na ivakatawa’ me qaravi ira na nona tamata, qo e dusia ni vinakati meda duavata, da qai veiyaloni ena nona veiliutaki o Jisu.—Isik. 34:23, 24; 37:24-28.

¹¹ Wase 9: Na parofisai i Isikeli me baleta na nodra sereki mai na tamata ni Kalou ena nodra veivakabobulataki na kai Papiloni qai vakalesui ina nodra vanua e dusia e dua na itukutuku vei ira na via vakamarautaki Jiova nikua. O ira na dausokalou savasava mera tawasei ira qai yawaki ira tiko ga ena veivakamuai dukadukali i lotu lasu. Se mani lotu cava eda lewena mai, noda rawaka vakailavo kei na vanua eda cavutu mai kina, e bibi meda saga tiko ga na duavata e kilai tani kina na tamata ni Kalou.—Isik. 11:17, 18; 12:24; Joni 17:20-23.

¹² Wase 10: E vakabibitaki na duavata ena raivotu me baleta na kena bula tale na sui mamaca. E ka dokai dina meda maliwai ira na ilawalawa dausokalou savasava era vakalesui mai, nira cakacaka vata vaka na mataivalu!—Isik. 37:1-14.

¹³ Wase 12: Na duavata e vakabibitaki ena parofisai qo e baleta na rua na kau erau kau vata mai. Sa bau vaqaqacotaka dina noda vakabuta nodra duavata na lumuti kei na so tale na sipi ena vakayacori ni iyalayala qo! Nida bula tu ena vuravura e levu kina na veisei vakalotu, kei na veileqaleqati vakapolitiki, ena vauci keda tiko ga na loloma kei na yalodina.—Isik. 37:15-23.

¹⁴ Wase 16: E vakabibitaki ena parofisai me baleta na tagane e taura tu na ileu ni iqi nei vunivola kei ratou na tagane eratou taura tu na iyaragi ni ravuravu, ni o ira ga na sokalou savasava era bula sivia na “veivakararawataki levu” era na vakatakilakilataki mera bula.—Maciu 24:21; Isik. 9:1-11.

15-18. Na cava meda loloma tiko ga kina? Ena sala cava?

¹⁵ Wase 4: Eda vulica na itovo i Jiova ena raivotu me baleta na va na ka bula, ni liu duadua na loloma. Nida vosa qai cakava na ka ena yalololoma, eda vakadeitaka ni noda Kalou o Jiova.—Isik. 1:5-14; 1 Joni 4:8.

¹⁶ Wase 6 kei na 11: Na loloma ni Kalou e uqeti koya me lesia eso na yadra, me vakataki Isikeli. Ni Kalou ga na loloma, e sega ni vinakata e dua me vakarusai ni sa na muduka na veiliutaki i Setani e vuravura. (2 Pita 3:9) Eda lesi ena itavi  dokai meda dau loloma vaka na Kalou, nida qarava na noda ilesilesi meda tokoni ira kina na yadra ni gauna qo.—Isik. 33:1-9.

¹⁷ Wase 17 kei na 18: E kila o Jiova ni levu era na cata na nona yalololoma ra qai saga mera vakawabokotaki ira na dausokalou yalodina. Na loloma ena uqeti Jiova me taqomaki ira na nona tamata yalodina ni ravuravu o “Koki ena vanua o Mekoki.” Ena uqeti keda tale ga meda vakasalataki ira e levu me baleta nona vakarusai ira na dauveitusaqati o Jiova.—Isik. 38:1–39:20; 2 Ces. 1:6, 7.

¹⁸ Wase 19, 20, kei na 21: E laurai na loloma i Jiova ena raivotu me baleta na uciwai ni wai ni bula kei na votavotai ni qele. E vakamacalataki kina na ivakaraitaki levu ni loloma i Jiova, oya ni solia na Luvena me vosoti kina noda ivalavala ca da qai marautaka na bula uasivi nida lewenivuvale ni Kalou. Na sala vinaka duadua meda vakaraitaka kina noda loloma, oya meda vunautaka na veika totoka e vakarautaka tu o Jiova vei ira na vakaraitaka nodra vakabauta na Luvena.—Isik. 45:1-7; 47:1–48:35; Vkta. 21:1-4; 22:17.

19. Na cava ena cakava o Jisu ena loma ni Duanaudolu na Yabaki ni nona Veiliutaki? (Raica na kato “Na iOtioti ni Veivakatovolei.”)

¹⁹ Ena loma ni Duanaudolu na Yabaki, ena vakaturi ira e bilioni vakacaca o Jisu qai vakaotia na keda ‘meca o mate.’ (1 Kor. 15:26; Mari. 5:38-42; Caka. 24:15) Sa dau vakilai vakalevu ena ivolatukutuku ni kawatamata na rarawa kei na mate. Ia nira sa na vakaturi mai na itabatamata yadua, o Jisu ena bokoca sara ga na nodra italanoa ni rarawa qai solia vei ira na gauna mera vola vinaka tale na kedra italanoa. Ena yavu ni isoro ni veivoli, ena vakaotia kece o Jisu na tauvimate, ivalu, matedewa kei na leqa ni kakana. Koya e bibi sara, ena vakaotia vakadua na rarawa kei na ivalavala ca e vakadewa mai o Atama. (Roma 5:18, 19) O Jisu ena “vaqeavutaka [vakadua] na cakacaka ni Tevoro.” (1 Joni 3:8) Na cava ena qai yaco?

20. Ena uasivi vakacava nona yalomalumalumu o Jisu kei ira na 144,000? Vakamacalataka. (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

²⁰ Wilika 1 Korinica 15:24-28. Ni sa na uasivi na kawatamata kece qai Parataisi na vuravura me vaka na inaki taumada i Jiova, ena qai vakaraitaka o Jisu kei ira na 144,000 era veiliutaki kei koya na yalomalumalumu e uasivi; oya nira na solia lesu vei Jiova na Matanitu. Ena yalorawarawa kei na duavata era na solia lesu na lewa era taura tu ena loma ni duanaudolu na yabaki. Ena tawamudu na veiliutaki ni Matanitu qori.

21, 22. (a) Sa na vakacava tu na vuravura ni oti na duanaudolu na yabaki? (b) Na cava ena sereki Setani kina kei ira na nona timoni o Jiova?

²¹ Ena veivakadrukai na ka e cakava o Jiova, ena laurai kina nodra nuitaki koya vakaoti na lewe i vuravura. Ena vakarota me sereki mai o Setani kei ira na nona timoni era vesu tu ena qara sega ni vakabotona me duanaudolu na yabaki. (Wilika Vakatakila 20:1-3.) Sa na sega ni vaka na vuravura era dau kila tu e liu. Ni bera na Amaketoni, e dau vakacalai ira e dua na iwase levu ni kawatamata o Setani, e vakaleqa tale ga na duavata ni vakavuna na veicati kei na veivakaduiduitaki. (Vkta. 12:9) Ia ni oti na duanaudolu na yabaki, era na qaravi Jiova ena duavata, era na veilomani tale ga na kawatamata kece me vaka ga e dua na vuvale. Sa na Parataisi qai vanua ni vakacegu na vuravura.

²² Na cava ena sereki Setani kina kei ira na nona timoni o  Jiova ni sa savasava na vuravura? Ni levu vei ira na bula ni oti na duanaudolu na yabaki, era se sega vakadua ni bau vakatovolei me vakataki ira na dausokalou yalodina i Jiova. Levu era sa mate, era se sega ni kilai Jiova ra qai vakaturi ena Parataisi. E solia vei ira o Jiova na bula, e vakarautaka na veika era gadreva vakayago, vakayalo tale ga. Era na sega ni vakamuai ena ka ca, ena ka vinaka ga. Era na veimaliwai kei ira na lomani Jiova ra qai qaravi koya. E rawa sara ga ni beitaki ira na vakaturi qo o Setani me vaka e cakava vei Jope, nira qarava ga na Kalou ni taqomaki ira qai vakalougatataki ira tiko. (Jope 1:9, 10) Ni bera gona ni vola o Jiova na yacada ena ivola ni bula, ena vinakata me raica nida yalodina vua nida okati koya me Tamada qai Cecere Duadua.—Vkta. 20:12, 15.

23. Na cava eda na vakatovolei kina?

 ²³ E dua ga na gauna lekaleka ena soli vei Setani me temaki ira na kawatamata mera kua ni qarava na Kalou. Na cava eda na vakatovolei kina? Na noda vakatovolei ena via vaka ga na nodrau vakatovolei o Atama kei Ivi, oya meda muria na ivakatagedegede i Jiova, tokona nona veiliutaki, qai sokalou vua se saqati koya qai tokoni Setani.

24. Na cava era vakatokai kina o ira na talaidredre me o Koki kei Mekoki?

²⁴ Wilika Vakatakila 20:7-10. O ira gona na talaidredre ni cava na duanaudolu na yabaki era okati vei Koki kei Mekoki. Era vakaraitaka na itovo e parofisaitaka o Isikeli me baleti ira na veivorati era na ravuti ira na tamata ni Kalou ena veivakararawataki levu. O ira na ilawalawa qo “Koki ena vanua o Mekoki,” o ira na veimatanitu era vorata na veiliutaki i Jiova. (Isik. 38:2) O ira tale ga na talaidredre ni cava na Duanaudolu na Yabaki ni veiliutaki i Karisito era vakamacalataki mera “veimatanitu.” E matata na ivakamacala qori. Na vuna? Ena loma ni Duanaudolu na Yabaki, sa na sega tale na veivakaduiduitaki vakamatanitu; era na vakarorogo kece na kawatamata  ena Matanitu ni Kalou. Eda na duavata kece. Nira vakatokai na veivorati ena yaca Koki kei Mekoki e kilai tale ga me “veimatanitu,” qo e dusia ni na mana na sasaga i Setani me tawasei ira eso na tamata ni Kalou. Ena sega ni dua ena vakasaurarataki me to vei Setani. Nida sa na uasivi kece, e noda sara ga na digidigi.

25, 26. E le vica era na tomani Setani? Na cava na kedra itinitini?

²⁵ E le vica era na tomani Setani? Na kedra iwiliwili na veivorati ena “vaka na nuku ni matasawa.” E sega ga ni tukuni ni dua na iwiliwili levu ni kawatamata era na veivorati. Eda kila vakacava? Vakasamataka mada na yalayala e soli vei Eparama. E kaya o Jiova ni nona kawa ena vaka “na mataninuku ni matasawa.” (Vkte. 22:17, 18) Ia era qai le 144,001 o ira na nona kawa. (Kala. 3:16, 29) E bibi na iwiliwili qori, ia e dua ga na iwase lailai ni kawatamata taucoko. Era na le levu tale ga na dauveivorati era to kei Setani, ia era na sega ni veivakaleqai sara vei ira na dauveiqaravi yalodina i Jiova.

²⁶ Ena totolo wale ga nodra vakarusai. Era na mate vata  kei Setani kei ira na timoni, e sega tale nodra inuinui ni bula. Ena sega ni guilecavi na itinitini ca ni nodra vakatulewa cala.—Vkta. 20:10.

27-29. Na cava e waraki ira tu na yalodina tiko me yacova na iotioti ni veivakatovolei?

²⁷ Ia o ira na yalodina tiko me yacova na iotioti ni veivakatovolei, ena ceuti na yacadra ena “ivola ni bula.” (Vkta. 20:15) Eda na sokaloutaki Jiova duadua ga o keda kece na luvena yalodina, me vaka na vuvale duavata.

²⁸ Vakasamataka mada na gauna qori. Ena vuavuaivinaka na noda cakacaka, ena levu tale ga na noda itokani vinaka. O na sega tale ni rarawa kei ira o dau lomana. Sa sega tale ni vinakati e dua na isoro me baleta nomu ivalavala ca. Eda sa na veiwekani voleka kei na Kalou. Koya e bibi sara, ena uasivi na sokalou savasava e lomalagi kei na vuravura. Na kena itinitini, sa na vakalesui vakadua mai na sokalou savasava!

²⁹ Vakacava o na tiko e kea mo raica na gauna totoka qori? E rawa ke o muria tiko ga e tolu na tikina e vakabibitaki ena ivola i Isikeli, sokaloutaki Jiova vakatabakidua, duavata tiko ga ena sokalou savasava, qai lomani ira eso tale. E  vakadreti ena parofisai i Isikeli e dua tale na tikina bibi. Na cava ya?

30, 31. Ena qai vakaibalebale vakacava na matavosa “era na qai kila ni o yau o Jiova” (a) vei ira na meca ni Kalou? (b) vei ira na tamata ni Kalou?

³⁰ Ena ivola kece i Isikeli, e laurai vakavica vata na matavosa “era na qai kila ni o yau o Jiova.” (Isik. 6:10; 39:28) Vei ira na meca ni Kalou, qo e dusia na ivalu kei na mate. Qo ena uqeti ira mera cakava e levu tale na ka, era na sega ga ni vakabauta ni bula dina o Jiova. Era na vakasaurarataki mera kila na ibalebale ni yacana, “O Koya e Vakavuna me Yaco.” O “Jiova ni lewe vuqa” ena yaco me “dauvala qaqa,” ena valuti ira na meca. (1 Sam. 17:45; Lako 15:3) Era na qai via kilai Jiova sa bera: E sega ni dua na ka ena tarova na vakayacori ni nona inaki.

³¹ Vei ira na tamata ni Kalou, era na vakila na vakacegu kei na bula ni tukuni “era na qai kila ni o yau o Jiova.” Ena qai yaco na ka e nakita taumada o Jiova, eda luvena nida muria vinaka na nona itovo. (Vkte. 1:26) Sa yaco o Jiova me Tamada dauloloma, e iVakatawa dauveitaqomaki tale ga. Sa na voleka sara me noda Tui qaqa. Ni bera na gauna qori, meda nanuma matua na itukutuku i Isikeli. Meda vakaraitaka e veisiga ena ka eda tukuna kei na ka eda cakava nida kilai Jiova kei na ibalebale ni yacana. Eda na sega ni rere ni sa sereki na cagi ni veivakarusai ni veivakararawataki levu. Eda na tacake ga nida sa voleka ni vakabulai. (Luke 21:28) Meda vukei ira mada ga na kawatamata kece mera kila, mera lomana tale ga na Kalou e dodonu ga me sokaloutaki, o Koya e cecere duadua na yacana, oya o Jiova.—Isik. 28:26.