1-3. (a) Na ka vakadomobula cava eratou sotava na tisaipeli ena Wasa o Kalili, cava e qai cakava o Jisu? (b) Na cava e veiganiti kina nona tukuna na yapositolo o Paula ni “kaukaua ni Kalou o Karisito”?

 DUA na ka nodratou domobula na tisaipeli. Ratou takosova tiko na Wasa o Kalili ratou qai donuya e dua na cava kaukaua. Macala ga ni ratou sa sotava oti na cava va qori ena wasa qori ni levu vei ratou e gonedau. a (Maciu 4:18, 19) Ia “na batinicagi kaukaua” eratou sotava qo sa bau vakadomobula sara ga, e se na biau, qai voravora na wasawasa. Ratou yavala kece na tiko e waqa me ratou saga me kua ni luvu na waqa, ia e dreve na nodratou sasaga. E ‘roba mai na babani waqa’ na ua lelevu, qai tekivu vodo i waqa na wai. E tuburi ratou na veilecayaki e loma ni waqa, ia o Jisu e mocelutu ga ena muaimuri ni waqa, e tarai koya na wawale ni a vunau voli ena dua taucoko na siga. Ratou qai vakayadrati Jisu na tisaipeli ni ratou sa vaqara bula, ratou vakamasuti koya: “Turaga, vakabulai kedatou, tou sa voleka ni mate.”—Marika 4:35-38; Maciu 8:23-25.

² E sega ni rere o Jisu. E nuidei ni vunauca na cagi kei na wasawasa: “Mo maravu!” Vakasauri ga na malumu ni cagi kei na wasawasa, mai oti sara yani na cava kaukaua, “e maravu tale ga na wasawasa.” Eratou rere vakalevu na tisaipeli. Eratou kaya: “O cei mada qo?” Io, o cei tale e rawa ni vunauca na cagi kei na wasawasa me vaka e vunauca tiko e dua na gone talaidredre?—Marika 4:39-41; Maciu 8:26, 27.

 ³ Ia o Jisu e sega ni dua ga na tamata wale. A laurai vua na kaukaua i Jiova, qai levu na sala e vakaraitaka kina na kaukaua qori. Sa rauta me cavuta o Paula ni “kaukaua ni Kalou o Karisito.” (1 Korinica 1:24) E laurai vakacava vei Jisu na kaukaua ni Kalou? Ena yaga vakacava vei keda qori?

4, 5. (a) Na kaukaua kei na lewa cava e solia o Jiova vua na Luvena e duabau? (b) Na cava e solia o Jiova vei Jisu me rawa ni iMatai Ligamaqosa?

⁴ Vakasamataka mada na kaukaua e tu vei Jisu ni bera ni mai bula vakatamata. A vakaraitaka o Jiova nona “kaukaua e sega ni vakaiyalayala” ena gauna e bulia kina na Luvena e duabau, e qai vakatokai me o Jisu Karisito. (Roma 1:20; Kolosa 1:15) Tekivu mai na gauna oya sa solia vakalevu o Jiova na kaukaua kei na lewa vua na Luvena, e lesi koya tale ga ena buli ni veika e vauca na nona inaki. E kaya na iVolatabu me baleti Luvena: “E buli na ka kece ena vukuna, e sega ni dua na ka e buli me sega ni vakaitavi kina.”—Joni 1:3.

⁵ Eda na sega ni kila na rabailevu ni ilesilesi qori. Vakasamataka mada na levu ni kaukaua ena vinakati mera buli kina e vica vata na milioni na agilosi kaukaua, na lomalagi kei na vica vata na bilioni na veisoso kalokalo, vaka kina na vuravura kei na veimataqali ka bula era bula tu kina. Me vakaotia nona itavi na Luve duabau ni Kalou, e solia vua o Jiova na igu kaukaua duadua ena lomalagi kei na vuravura—na yalo tabu ni Kalou. E marautaka vakalevu na Luve i Jiova me Matai Ligamaqosa ena nodra buli na veika tale eso.—Vosa Vakaibalebale 8:22-31.

6. Ni vakaturi mai na mate o Jisu, na kaukaua kei na lewa cava e soli vua?

⁶ E rawa ni soli tale e levu na kaukaua kei na lewa vua na Luve ni Kalou duabau? Ni vakaturi oti o Jisu mai na mate, e kaya: “Sa soli vei au na lewa kece mai lomalagi kei vuravura.” (Maciu 28:18) Io, sa soli vei Jisu na kaukaua kei na dodonu me vakayagataka nona kaukaua ena lomalagi kei na vuravura. Ni  “nodra Tui na tui, nodra Turaga na turaga,” sa soli vua na kaukaua me “vakamalumalumutaka vakadua na matanitu kece, lewa kece, kei na kaukaua kece,” na ka e rairai kei na kena e tawarairai e via tusaqati Tamana. (Vakatakila 19:16; 1 Korinica 15:24-26) E “sega ni vakavoca na Kalou e dua na ka me sega ni vakamalumalumutaki” vei Jisu—vakavo ga o Jiova.—Iperiu 2:8; 1 Korinica 15:27.

7. Na cava eda nuidei kina ni na sega ni vakayagataka vakatani o Jisu na kaukaua e solia vua o Jiova?

⁷ E dodonu meda leqataka de vakayagataka vakatani o Jisu na nona kaukaua? Sega sara! E lomani Tamana dina o Jisu, ena sega ni cakava e dua na ka me na vakacudrui Tamana kina. (Joni 8:29; 14:31) E kila vinaka o Jisu ni o Jiova e sega ni dau vakayagataka vakatani na nona kaukaua levu. A raica sara ga o Jisu ni o Jiova e dau qara na sala “me vakaraitaka na nona kaukaua vei ira e taucoko vua na lomadra.” (2 Veigauna 16:9) E ucui Tamana vinaka sara ga o Jisu ena nona lomana na kawatamata, eda nuidei gona ni na vakayagataka nona kaukaua meda vinaka kina. (Joni 13:1) Io, e ivakaraitaki uasivi dina o Jisu ena tikina qo. Meda raica mada qo na kaukaua e tu vua ni se bula e vuravura kei na vuna e vakaraitaka kina.

8. Ni lumuti oti o Jisu, sa qai soli vua na kaukaua me cakava na cava, ia e vakayagataka vakacava nona kaukaua?

⁸ E vakadinadinataki ni a sega ni cakamana o Jisu ni se gonelailai ni bula voli e Nasareci. Ia e veisau qori ena gauna e papitaiso oti kina ena 29 G.V., ni rauta ni yabaki 30. (Luke 3:21-23) E kaya na iVolatabu: “Ni lumuti koya na Kalou ena yalo tabu kei na nona solia vua na kaukaua, e qai lakova e levu na vanua me cakava e levu na ka vinaka, me vakabulai ira e vakararawataki ira na Tevoro.” (Cakacaka 10:38) Ni tukuni ni “cakava e levu na ka vinaka,” e kena ibalebale ni vakayagataka vinaka o Jisu nona kaukaua. Ni lumuti oti, sa qai yaco me “parofita e veivakurabuitaki nona cakacaka kei na nona vosa.”—Luke 24: 19.

9-11. (a) E dau veivakavulici vakalevu e vei o Jisu, ia na cava ena vinakati vua? (b) Era vakadrukai vakacava na vakarorogo ena veivakavulici i Jisu?

 ⁹ Na sala cava e kaukaua kina ena vosa o Jisu? E dau veivakavulici e matanalevu me vaka e batiniwai, gaunisala kei na makete. (Marika 6:53-56; Luke 5:1-3; 13:26) Ke ra sega ni taleitaka na ka era rogoca, e rawa nira biubiu. Ena gauna ya ni se bera na tabaivola, o ira na taleitaka na ka era rogoca ena vinakati mera katona e lomadra kei na nodra vakasama na ka e vakavulica o Jisu. O koya gona me rawarawa ni kilai qai nanumi vinaka na ka e vakavulica, ena vinakati me bulabula nona vosa. E sega ni dua na kena dredre qori vei Jisu. Kena ivakaraitaki, vakasamataka mada na nona Vunau ena Ulunivanua.

¹⁰ Ena dua na mataka ena itekitekivu ni 31 G.V., era soqoni yani e dua na ilala ena yasa ni dua na delana, volekata na Wasa o Kalili. So vei ira qori era lako mai Jutia kei Jerusalemi, e rauta ni 100 ina 110 na kilomita na kena yawa. Eso tale era gole mai ena veibaravi kei Taia kei Saitoni, ina vualiku. Levu na tauvimate era torovi Jisu mera tarai koya, e vakabulai ira kece o koya. Ni sa sega tale ni dua na tauvimate bibi e tiko, sa qai tekivu vakavulici ira. (Luke 6:17-19) Era kurabui ena gauna e vosa oti kina. Na vuna?

¹¹ Oti e vica tale na yabaki, e qai vola e dua a rogoca na ivunau qori: “Era vakadrukai na ilawalawa ya ena nona veivakavulici, ni vakavulici ira o koya me vaka e dua e tu vua na lewa.” (Maciu 7:28, 29) Era vakila na kaukaua i Jisu ena ka e tukuna. E vosa ena vukuna na Kalou qai yavutaka nona ivakavuvuli ena Vosa ni Kalou. (Joni 7:16) E matata na ivakamacala i Jisu, e momona nona ivakasala, qai sega ni dua e vakacalai koya rawa. Na nona ivakamacala e vukei ira na vakarorogo mera kila na vu ni leqa, e tara tale ga na lomadra. E vakavulici ira ena sala me rawati kina na marau, na ivakarau ni masu,  na sala mera vakaliuca kina na Matanitu ni Kalou, kei na ka mera cakava me dei kina nodra veigauna mai muri. (Maciu 5:3–7:27) Na nona vosa e uqeti ira sara ga na via kila tu na ka dina kei na ka dodonu. O ira va qori era tu vakarau ‘mera kua ni muri lomadra,’ mera muri koya ga. (Maciu 16:24; Luke 5:10, 11) E vakaraitaka qori na kaukaua ni vosa i Jisu!

12, 13. E ‘veivakurabuitaki vakacava na cakacaka’ i Jisu, era duidui vakacava na nona cakamana?

¹² E “veivakurabuitaki [tale ga] nona cakacaka” o Jisu. (Luke 24:19) E vakamacalataka na Kosipeli e 30 vakacaca na nona cakamana, e rawata kece ena “kaukaua i Jiova.” b (Luke 5:17) Na cakamana i Jisu e tara na nodra bula e vicavata na udolu. Ena rua mada ga na cakamana, e vakani ira e le 5,000 na tagane kei na 4,000 na tagane ena dua tale na gauna. Ke ra wili tale ga kina na yalewa kei na gone, de dua sa na tubu tale na kedra iwiliwili me vicavata na udolu!—Maciu 14:13-21; 15:32-38.

¹³ E levu na veimataqali cakamana a vakayacora o Jisu. E lewai ira na timoni ena kaukaua e tu vua, e sega ni dredre vua nona vakasavi ira. (Luke 9:37-43) E lewa mada ga na veika era tu wavokiti keda, ni veisautaka na wai me waini. (Joni 2:1-11) Vakasamataka nodratou kurabui nona tisaipeli ni ratou “raici Jisu ni taubale tiko yani e delaniwai.” (Joni 6:18, 19) E tu vua na kaukaua me vakabula na tauvimate kece, na mate ni gacagaca, tauvimate bibi, kei na tauvimate e sega na kena iwali. (Marika 3:1-5; Joni 4:46-54) E duidui na sala e veivakabulai kina. Eso era vakabulai ni se tu yani vakayawa, eso tale e tarai ira sara ga o Jisu. (Maciu 8:2, 3, 5-13) Eso era vakabulai ena gauna vata ga ya, eso e taura na gauna.—Marika 8:22-25; Luke 8:43, 44.

14. Na ituvaki cava e vakaraitaka kina o Jisu ni tu vua na kaukaua me vakabulai ira na mate?

 ¹⁴ E vakasakiti duadua na kaukaua e tu vua me vakaturi ira na mate. E tolu na gauna e vakatura kina na mate, e solia lesu e dua na goneyalewa yabaki 12 vei rau nona itubutubu, e dua na gonetagane vua na tinana yada, kei na ganedrau e rua na veitacini. (Luke 7:11-15; 8:49-56; Joni 11:38-44) E sega ni dua na ka e dredre vua ena tolu na ituvaki qori. A vakabula tale mai na goneyalewa yabaki 12 sa davo matemate tu ena loga. E vakabula na luvena tagane na yada ni se laveti tiko me lai bulu, kena irairai ni mate ga ena siga ya. A vakaturi Lasarusa tale ga mai na qaravatu, ni sa mate siga va tu.

15, 16. E kilai vakacava ni sega ni dau nanumi koya ga o Jisu ni vakayagataka nona kaukaua?

¹⁵ Kaya mada ke soli vua e dua na iliuliu vakatamata na kaukaua a soli vei Jisu, e macala tu ga ni na vakayagataka vakatani! Ia e sega ni ivalavala ca o Jisu. (1 Pita 2:22) E sega ni vakaleqai koya na kocokoco, via rogo, se nanumi koya ga, na itovo e dau laurai vei ira na tamata era vakayagataka vakatani nodra kaukaua.

¹⁶ Sega vakadua ni vakayagataka o Jisu nona kaukaua me yaga ga vua. Ni viakana, a sega ni via vukica na vatu me madrai me vakaceguya ga kina nona viakana. (Maciu 4:1-4) E sega ni levu na ka e taukena, qori e dusia ni sega ni vakayagataka nona kaukaua me rawaka kina. (Maciu 8:20) E tiko tale eso na ivakadinadina ni sega ni dau nanumi koya ena gauna e vakaraitaka kina nona kaukaua. Ni cakamana, e vakuai koya ena so na ka. Ni vakabula mada ga e dua na tauvimate, e kila vinaka ni yali nona kaukaua. (Marika 5:25-34) Ia e vakalaiva mera tarai koya na lewenivanua, ra qai vakabulai. (Luke 6:19) Qori e dua na ivakaraitaki ni nona sega ni nanumi koya ga!

17. E vakaraitaka vakacava o Jisu ni vakayagataka vinaka na nona kaukaua?

 ¹⁷ E dau vakayagataka vinaka nona kaukaua o Jisu. E sega vakadua ni vakayagataka me veivakadrukai se me veivakalasai kina. (Maciu 4:5-7) Sega mada ga ni vinakata me cakamana vei Eroti, ni duatani na nona inaki. (Luke 23:8, 9) E sega ni dau talanoataka nona kaukaua o Jisu, ia e dau vakasalataki ira ga na vakabulai mera kua ni tukuna na ka e cakava. (Marika 5:43; 7:36) E sega ni vinakata me rogo na kena itukutuku ena levu na ka ni veivakurabuitaki e dau cakava.—Maciu 12:15-19.

18-20. (a) Na cava e uqeti Jisu me vakayagataka nona kaukaua? (b) Cava nomu rai ena sala e vakabula kina na didivara?

¹⁸ E tu na kaukaua vei Jisu, ia e sega vakadua ni vakataki ira na iliuliu dau veivakalolomataki. E kauaitaki ira na lewenivanua. Nona raici ira mada ga na vakaloloma e tarai koya sara ga, e vinakata me vakacegui ira. (Maciu 14:14) E kauaitaka na lomadra kei na ka era vinakata. Na nona yalololoma gona e uqeti koya me vakayagataka nona kaukaua me vakacegui ira kina. Dua na kena ivakaraitaki e tiko ena Marika 7:31-37.

¹⁹ Era a raici Jisu e dua na ilala levu, era qai kauta yani vua e levu na tauvimate, e vakabulai ira kece o koya. (Maciu 15:29, 30) Ia e dua vei ira e kauaitaka vakalevu o Jisu. Na turaga qori e didivara qai sega ni vosa rawa. De dua sa kila rawa tu o Jisu nona taqaya kei na nona madua. Na levu ni nona nanumi koya o Jisu, e kauti koya vakatikitiki ina dua na vanua lala. Sa qai matanataka eso na ka o Jisu me kila kina na turaga qo na ka e sa vakarau cakava. E “daramaka nona iqaqalo e daligana, ni kasivi oti, sa qai tara na yamena.” c (Marika 7:33) Oti e tacake i lomalagi, qai cegu vinaka. E vaka ga e tukuna tiko o Jisu vua na turaga didivara, ‘Na ka au vakarau cakava qo e rawa ga  ena kaukaua ni Kalou.’ Oti qori, sa qai kaya o Jisu: “Mo tadola mai.” (Marika 7:34) Mai rogo tale yani na daligana na turaga qori, sa qai vosa rawa.

²⁰ E tarai keda vakalevu nona vakayagataka o Jisu nona kaukaua me veivakabulai, se veikauaitaki tiko ga! E veivakacegui dina noda kila ni sa digitaka oti tu o Jiova e dua na iLiuliu dauveinanumi qai dauveikauaitaki me Tui ni nona Matanitu!

21, 22. (a) Na cava e vakaraitaka na cakamana i Jisu? (b) Ni tu vei Jisu na kaukaua me lewa na cagi kei na wai, na cava meda namaka ni sa veiliutaki nona matanitu?

²¹ Na cakamana e cakava e vuravura o Jisu era ivakaraitaki lailai ga ni veika totoka ena qai vakilai ni sa veiliutaki vakatui. Ena vuravura vou ni Kalou, ena cakamana tale o Jisu, ia sa na vakilai e vuravura taucoko! Dikeva mada qo eso na ka eda nanamaki kina.

²² Ena vakavinakataka tale o Jisu na ka kece e vakacacani e vuravura. O se nanuma nona vakamaravutaka na ua, ruru tale ga na cava? Kena ibalebale e lewa tu o koya na cagi kei na wai. Ni sa na veiliutaki gona vakatui, eda sa na sega ni rerevaka na cagilaba, uneune, kacabote ni volukano, se leqa tubukoso. O Jisu na Matai Ligamaqosa, e cakacaka vata kei Jiova ena buli ni vuravura kei na veika bula, e kila vinaka tu gona na veika e baleta na vuravura. E kila na sala vinaka mera vakayagataki kina na iyaubula kei vuravura. Ni sa na veiliutaki, ena veisau na vuravura qo me Parataisi.—Luke 23:43.

23. Ni sa na Tui o Jisu, ena vakaceguya vakacava na ka eda vinakata?

²³ Vakacava na ka eda vinakata? Nona vakania o Jisu e vica vata na udolu ni vakayagataka e dua ga na ivakarau kakana, e dusia ni sega ni dua ena viakana ni sa veiliutaki. Ena levu na kakana qai wasei vakatautauvata, ena oti vakadua na viakana. (Same 72:16) Nona vakabulai ira na tauvimate e vakaraitaka nira na vakabulai na mataboko, didivara, lokiloki, kei na galu,  ena sega ni dua na mate e vo tale vei ira, sa ra na vakabulai vakadua. (Aisea 33:24; 35:5, 6) Nona rawa ni vakaturi ira na mate e vakadeitaka ni nona kaukaua vakatui mai lomalagi, e okati kina nona vakaturi ira na vica vata na milioni e nanumi ira vinaka tu o Tamana.—Joni 5:28, 29.

24. Nida vakasamataka na kaukaua i Jisu, na cava meda kua ni guilecava, ena vuku ni cava?

²⁴ Nida vakasamataka na kaukaua i Jisu, meda kua ni guilecava ni ucui Tamana vinaka na Luvena qo. (Joni 14:9) Na sala e vakayagataka kina o Jisu nona kaukaua e dusia vinaka sara ga na nona dau vakayagataka o Jiova nona kaukaua. Kena ivakaraitaki, vakasamataka mada na yalovinaka i Jisu ni vakabula e dua na vukavuka. Ena levu ni nona loloma, e tara na turaga qori qai kaya: “Au vinakata.” (Marika 1:40-42) Ena ituvaki va qori, vaka ga e tukuna tiko o Jiova, ‘Au dau vakayagataka va qori noqu kaukaua!’ E uqeti keda sara ga qori meda vakacaucautaka na noda Kalou qai vakavinavinakataka ni dau vakayagataka vakayalololoma nona kaukaua!