1-3. kila vakacava ni o Jiova e Kalou yalomalumalumu?

 E VINAKATA e dua na itubutubu me tukuna e dua na ka bibi vua na luvena lailai me tara sara ga na lomana. Na cava me na cakava? Me tucake e mata i luvena qai vosa sara vakaukaua vua? Se me roso sobu me raica na mata i luvena, qai vosa vakamalua vua, vosa tale ga vakayalovinaka? Na itubutubu e vuku ena vosa vakamalua.

² Ia e itubutubu vakacava o Jiova—dokadoka se yalomalua, qaciqacia se yalovinaka? E sega ni vakaiyalayala na kila i Jiova, e sega tale ga ni vakaiyalayala nona vuku. Ia sega ni o vakadinata nira sega ni dau yalomalumalumu o ira e levu nodra kilaka, se o ira na vuku? Me vaka e kaya na iVolatabu, “na kilaka e vakavuna na dokadoka.” (1 Korinica 3:19; 8:1) E duidui o Jiova, e “lomavuku” ia e Kalou yalomalumalumu. (Jope 9:4) Nona yalomalumalumu e sega ni kena ibalebale ni lolovira, se sega ni lagilagi. E sega ga ni viavialevu. Ena vuku ni cava?

³ E Kalou yalosavasava o Jiova. E sega gona ni nona itovo na viavialevu, ni sega ni salavata kei na nona yalosavasava. (Marika 7:20-22) Kena ikuri, vakasamataka mada na ka e kaya na parofita o Jeremaia vei Jiova: “Oni na nanuma sara ga, oni na lolou mai vei au.” a (Lele i Jeremaia 3:20) Vakasamataka mada! Na Turaga Cecere ni Lomalagi kei Vuravura o Jiova e tu vakarau me “lolou,” se me biuti koya sobu ina ituvaki kei Jeremaia, me rawa kina ni vukei koya na tamata ivalavala ca oya. (Same 113:7) Io, e  dau yalomalumalumu dina o Jiova. Ia na cava e okati ena yalomalumalumu vakalou? E salavata vakacava kei na vuku? Na cava e bibi kina vei keda na yalomalumalumu?

4, 5. (a) Na cava na yalomalumalumu, e dau vakaraitaki vakacava? Na cava me kua kina ni nanumi ni tautauvata kei na dadatuvu se mamadua? (b) E vakaraitaka vakacava vei Tevita o Jiova na nona yalomalumalumu? Ia e vakacava na bibi ni yalomalumalumu i Jiova ena noda bula?

⁴ Na yalomalumalumu e veibasai kei na dokadoka kei na qaciqacia. E ituvaki ni loma ni tamata na yalomalumalumu, e dau vakatakilai ena ivalavala eso me vaka na yalomalua, vosovoso kei na yalorawarawa. (Kalatia 5:22, 23) Me kua ni nanumi ni ivalavala vakalou qo e tautauvata kei na dadatuvu se mamadua. E sega tale ga ni veicalati na ivalavala qo kei na nona dau vakaraitaka o Jiova na nona cudru, se nona kaukaua me veivakarusai. Ia ena nona yalomalua kei na nona yalomalumalumu, e vakaraitaka kina o Jiova na nona lewai koya vinaka kei na nona  rawa ni tarova tu mada vakawawa na nona cudru waqawaqa. (Aisea 42:14) Ia e salavata vakacava na yalomalumalumu kei na vuku? E kaya e dua na ivakamacala ni iVolatabu: “Na yalomalumalumu ena laurai ga . . . vua e dua e sega ni dau nanumi koya ga, e yavu tale ga ni vuku kece.” E sega ni rawa ni sega, na vuku dina ena laurai vata ga kei na yalomalumalumu. Ia e yaga vakacava vei keda na yalomalumalumu i Jiova?

⁵ E lagata vei Jiova o Tui Tevita: “Oni solia vei au na nomuni isasabai ni bula, e tokoni au na ligamuni imatau, qai vakalevulevui au na nomuni yalomalumalumu.” (Same 18:35) E vaka ni biuti koya sobu sara ga o Jiova ena kena ituvaki na tamata ivalavala ca qo me rawa kina ni vukei koya, taqomaki koya, me karoni koya tale ga ena veisiga. E kila tale ga o Tevita ni yalomalumalumu ga i Jiova e rawa kina ni vakabulai, rawa sara mada ga kina ni dokai ni sa na tui. E macala ni sega ni dua vei keda e rawa ni vakabulai ke sega ni Kalou yalomalumalumu o Jiova, ke sega ni tu vakarau me kauaitaki keda sobu mai me vaka e dua na Tama dauloloma, ena ituvaki lolovira eda tu kina.

6, 7. (a) Na sala cava e tukuni kina ni yalomalumalumu o Jiova? (b) E salavata vakacava na yalomalua kei na vuku, o cei e ivakaraitaki vakasakiti ena tikina qo?

⁶ Na yalomalumalumu e dua na itovo vinaka e bibi me na vakaitovotaki koya kina na tamata yalodina. Na itovo qo e dau cavuti vata vakalevu kei na vuku. Kena ivakaraitaki, e kaya na Vosa Vakaibalebale 11:2: “Era vuku na yalomalumalumu.” Ia na yalomalumalumu e cavuti vei Jiova e sega ni tautauvata kei na yalomalumalumu vakatamata. Ena vuku ni cava? Na yalomalumalumu vakatamata, me vaka eda raica ena iVolatabu, e salavata tiko kei na nona kila ni vakaiyalayala ga na ka e rawata. Ia o koya na Kalou Kaukaua Duadua e sega ni vakaiyalayala na ka e rawata. (Marika 10:27; Taito 1:2) Kena ikuri, ni Cecere Duadua, e sega ni vakarorogo ena nona lewa e dua tale. E sega gona ni okati o Jiova ena yalomalumalumu eda dau kilai kina na tamata.

⁷ Ia e yalomalumalumu o Jiova ena nona dau kauaitaki keda mai na tamata ivalavala ca. E dau yalomalua tale ga o koya. E vakavulici ira nona tamata mera kila ni o ira dina na vuku era  dau yalomalua. Oya na vuna e kaya kina na iVolatabu ni “ka kece e cakava na yalomalua e salavata kei na vuku.” b (Jemesa 3:13) E vakasakiti na ivakaraitaki i Jiova ena tikina qo. Ena sala cava? Meda raica mada.

8-10. (a) Na cava e vakatubuqoroqoro kina na nona tu vakarau o Jiova me veilesi, me vakarorogo tale ga? (b) Sala cava e vakaraitaka kina o Jiova na nona yalomalumalumu vei ira na agilosi?

⁸ E laurai votu na yalomalumalumu i Jiova ena nona dau lesia na itavi, kei na nona tu vakarau me rogoca na nanuma eso. Qo e vakatubuqoroqoro dina; e sega ni gadreva o Jiova na veivuke, se me dua e tukuna vua na ka me cakava. (Aisea 40:13, 14; Roma 11:34, 35) Ia eda raica vakalevu ena iVolatabu na nona dau tu vakarau me vakayacora na veika qo.

⁹ Kena ivakaraitaki, dikeva mada na ka a yaco ena bula i Eparama. A rairai mai vei Eparama e tolu na vulagi, e dua e kacivi koya o Eparama me o “Jiova.” Eratou agilosi na vulagi qo, ia e dua e lako mai ena yaca i Jiova, e rairai mai me matataki Jiova sara ga. Ni vosa na agilosi qo se cakava e dua na ka, e vaka e sa vosa se cakava sara tiko ga na ka qori o Jiova. Ena sala qo, e tukuna kina o Jiova vei Eparama ni rogoca na kena sa levu dina “na domo ni tagi me baleti Sotoma kei Komora.” E kaya o Jiova: “Au na lako sobu meu lai raica ke dina na tagi au sa mai rogoca kei na ka e yaco tiko, ia ke sega, au via kila sara ga.” (Vakatekivu 18:3, 20, 21) E macala tu ga ni sega ni ibalebale ni itukutuku qo ni na “lako sobu” dina sara ga o Jiova. Ia e talai ira tale na agilosi mera matataki koya. (Vakatekivu 19:1) Ena vuku ni cava? Ke raica na ka kece ga o Jiova, vakacava a sega ni rawa ni raica ga vakataki koya na ituvaki ni vanua oya, me “qai kila” kina na kena ituvaki dina? E rawa. Ia e vakaraitaka na yalomalumalumu ena nona lesia na agilosi me lai dikeva mai na ituvaki ni vanua oya, me lai raici Loti tale ga kei na nona vuvale e Sotoma.

 ¹⁰ Kena ikuri, e dau rogoca na nanuma eso o Jiova. Dua na gauna a tarogi ira nona agilosi mera tukuna se sala cava me vakabalei kina na tui ca o Eapi. E kila o Jiova na ka me caka. Ia a ciqoma na ka e vakatura e dua na agilosi, qai lesi koya me raica me yaco sara na ka e vakatura ya. (1 Tui 22:19-22) E duatani dina na ivakaraitaki ni yalomalumalumu qo, se vakaevei?

11, 12. E qai kila vakacava o Eparama na yalomalumalumu i Jiova?

¹¹ E tu vakarau sara mada ga o Jiova me rogoci ira na tamata ivalavala ca era vakaraitaka nodra kauai. Kena ivakaraitaki, a lomatarotaro o Eparama ena gauna e kaya kina o Jiova ni sa nakita me na vakarusai Sotoma kei Komora. “Ena sega sara ni votu mai na nomuni vakasama qori,” e kaya o Eparama, qai tomana, “vakacava ena sega ni cakava na ka e dodonu na Turaganilewa ni vuravura taucoko?” E taroga na Kalou o Eparama se na vakabula na koro ke kune kina e 50 na tamata ivalavala dodonu? Vakadeitaka o Jiova ni na vakayacora vaka kina. Ia e qai taro tale o Eparama, gauna qo e sa vakalutuma na iwiliwili me 45, oti oya, vakalutuma tale me 40, oti se baci vakalutuma tale. Vakaio tiko na Kalou ena taro kece i Eparama me lai yaco sara ina lewe tini. De dua a sega ga ni kila vinaka o Eparama na yalololoma i Jiova. Ia e vosota o Jiova, e yalomalumalumu vua na nona itokani, e nona dauveiqaravi o Eparama ni vakaraitaka tiko nona kauai.—Vakatekivu 18:23-33.

¹² O cei sara mada na tamata vuli, vuku, e vakoroi me via vakarorogo vua e dua e sega sara tu ga ni kila e dua na ka? c Na yalomalumalumu va qori e kilai tani duadua ga kina na noda Kalou. E qai raica rawa tale ga ena veivosaki qo o Eparama ni o Jiova e dau “berabera ni cudru.” (Lako Yani 34:6) De dua e sa qai liaca ni sega ni tu vua e dua na dodonu me taroga kina na vakatulewa i Koya sa Cecere Sara. Mani cavuta vakarua ena nona vakamamasu: “Yalovinaka Jiova, moni kua mada ga ni cudru.” (Vakatekivu 18:30, 32) Ia a sega ni cudru o Jiova. E laurai dina vua na “yalomalua e salavata kei na vuku.”

13. Na cava na ibalebale ni vosa “yalorawarawa” e vakayagataki ena iVolatabu, na cava e tukuni Jiova vinaka kina na vosa qori?

¹³ E laurai na yalomalumalumu i Jiova ena dua tale na nona itovo totoka—na yalorawarawa. Ka ni rarawa ni itovo qo e sa sega ni laurai vakalevu vua na tamata ivalavala ca. E sega ni tu vakarau ga o Jiova me rogoci ira nona ibulibuli, e dau yalorawarawa tale ga ena nona laiva me yaco na lomadra ena so na gauna ke sega ni beci kina na nona ivakatagedegede savasava. Me vaka na kena ivakavakayagataki ena iVolatabu, na vosa “yalorawarawa” e kena ibalebale na nona “laiva e dua me yaco na lomadra na tani.” Qo tale ga e ivakaraitaki levu ni vuku vakalou. E kaya na Jemesa 3:17: “Na vuku mai cake . . . e yalorawarawa.” Sala cava e yalorawarawa kina o Jiova, na Kalou vuku duadua ga? Kena imatai, e dau tu vakarau me cakava na ka ga e gadrevi, me yaco kina nona inaki. Kua ni guilecava ni yacana mada ga eda kila kina ni na vakayacora ga o koya na lomana. (Lako Yani 3:14) Sega ni vakaraitaka qori ni sega ni dua na ka e dredre vua, qai Kalou yalorawarawa?

14, 15. Na cava eda vulica me baleta na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova mai na raivotu i Isikeli me baleta na qiqi vakalomalagi i Jiova? E duidui vakacava qori mai na isoqosoqo vakatamata?

¹⁴ E tiko e dua na wase ni iVolatabu e rawa nida kila kina vakacaca na nona dau tu vakarau o Jiova me vakayacora nona inaki. A raivotutaka na parofita o Isikeli na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova, era lewena na ka bula vakayalo. E raica o koya e dua na qiqi vakaitamera, na qiqi e taukena na Kalou qai lewa sara tu ga na kena toso. E vakatubuqoroqoro duadua na kena itosotoso. Na yava ni qiqi lelevu qo e va tu na tutudra, qai robota tu na yaloka ni mata me raica na veivanua kece. E rawa ni veisau kosi vakasauri qai sega tale ni gadrevi me kele se vagolei na yavana ena gauna e veisau kosi kina. E vaka na tibi ni liva na kena tasiri, e sega ni yaqa tu vakamalua me vaka na misini lelevu e bulia na tamata. Ia ni tasiri tu, e rawa ni veisautaka vakasauri na vanua me mua kina! (Isikeli 1:1, 14-28) Io, na isoqosoqo i Jiova e ucui koya vinaka sara ga na Turaga Cecere Duadua e kena iliuliu ni tu vakarau me dau veiveisau se toso ena vanua e gadrevi kina, me  salavata kei na veiveisau ni ituvaki kei na veika ena vinakati me caka.

¹⁵ Sa na saga wale tu ga na tamata me dau rawarawa ni veisau. Ia na tamata kei na isoqosoqo vakatamata e sa dau dredre tu ga ni veisau. Kena ivakaraitaki: Ena rairai vakaitamera qai kaukaua na waqa ni usa kako, se na sitima ni usa iyaya. Ia e dau dredre nodrau kele se veisau kosi. Ke lutu e dua na ka ena mata ni sitima, sa na sega tu ga ni rawa ni leve na sitima. Me qai kele tale sa qai yawa sara! Ni boko mada ga na idini ni sitima, se rawa ni toso tiko ga me dua vakacaca tale na kilomita ni bera ni qai kele! Na waqa ni usa kako lelevu tale ga e rawa toso tiko ga me rauta ni walu tale na kilomita ni sa boko oti na idini. Ke veisau mada ga na idini me vakasukasuka, se rawa ni toso ga me tolu tale na kilomita! E sega sara ga ni duidui qori kei na isoqosoqo vakatamata ni dau dredre me veisau, e sega ni dau via veisau. E sega ni dau via veisau na tamata ena gauna e dodonu me veisau kina, se gauna e veisau kina na ituvaki, ena vuku ni dokadoka se nona sega ni vinakata me raici sobu. Na yalodredre va qori e vakavuna na lusi ni levu na kabani, e sa vakavuna sara mada ga na kasura ni so na matanitu. (Vosa Vakaibalebale 16:18) Eda kalougata ni sega ni va qori o Jiova kei na nona isoqosoqo!

16. E vakaraitaka vakacava vei Loti o Jiova na nona yalorawarawa ni bera ni vakarusai Sotoma kei Komora?

¹⁶ Vakasamataka tale mada na rusa nei Sotoma kei Komora. E matata vinaka na ivakasala ni agilosi i Jiova vei Loti kei na nona vuvale: “Dro sara ina veiulunivanua.” Ia e vaka me sega ni donu sara vei Loti. Mani kerea vei Jiova: “Yalovinaka Jiova, kua ni vanua oya!” E nanuma o koya ni na mate ke dro ina veiulunivanua, mani kerea me dro ga i Soa, e dua na koro e toka voleka e kea. Nanuma tiko ni inaki tale ga i Jiova me vakarusai o Soa. Kena ikuri ni sega sara ga ni dua na vuna me rere kina o Loti. E macala tu ga ni rawa ni vakabulai Loti o Jiova ena veiulunivanua! Ia a rogoca ga o Jiova na vakamamasu nei Loti, mani vakabulai Soa. Sa qai kaya na agilosi vei Loti: “Sa vinaka, au  na vakaraitaka tale ga niu nanumi iko ena noqu sega ni vakarusa na tauni o tukuna mai qori.” (Vakatekivu 19:17-22) Sega ni vakaraitaka qori na yalorawarawa i Jiova?

17, 18. E vakaraitaka vakacava vei ira na kai Ninive o Jiova ni Kalou yalorawarawa?

¹⁷ E dau rogoca tale ga o Jiova na veivutuni dina, e dau yalololoma vei ira, e dau cakava tale ga vei ira na ka e dodonu. Vakasamataka mada na ka e yaco ni talai Jona yani o Jiova ena koro rerevaki o Ninive. E matata vinaka na itukutuku e vinakata na Kalou me vakatakila yani o Jona vei ira na lewenikoro kei Ninive: Ena rusa na koro kaukaua qo ena loma ga ni 40 na siga. Ia e qai vuki na uto. Era veivutuni na kai Ninive!—Jona, wase 3.

¹⁸ Eda vuli vakalevu sara ena duidui ni rai i Jiova kei Jona, ena vuku ni veisau e yaco qo. Veisau vakasauri o Jiova, e vakaraitaki koya vei ira ni Dauveivosoti, e kila ni sa sega ni gadrevi tale me vakaraitaki koya ni “dauvala qaqa.” d (Lako Yani 15:3) Ena yasana kadua, e sega ni via yalololoma o Jona, sega ni via veisautaka nona rai. E sega ni vakaraitaka na yalorawarawa i Jiova, ia e vakaraitaki koya ga ni vaka na waqa levu ni usa kako se sitima ni usa iyaya eda a veivosakitaka mai. Sa vunautaka oti o koya na itukutuku ni veivakarusai, me na kua ni daro, me yaco ga na veivakarusai! Ia e yalomalua ga o Jiova, e vakavulici koya nona parofita yalodredre qo ena dua na lesoni bibi me baleta na yalorawarawa kei na yalololoma.—Jona, wase 4.

19. (a) Eda kila vakacava ni o Jiova ena sega ni namaka vakasivia na ka vei keda? (b) E vakaraitaka vakacava na Vosa Vakaibalebale 19:17 ni o Jiova e iLiuliu “yalorawarawa,” qai duatani na nona yalomalumalumu?

¹⁹ Kena itinitini, e vakaraitaka tale ga vei keda o Jiova na nona yalorawarawa, e sega ni namaka vakasivia vei keda na ka. A kaya o Tui Tevita: “[E] kila vinaka o koya na keda ibulibuli. E nanuma tiko nida kuvuniqele.” (Same 103:14) E lailai tale noda kilai keda mai na nona kilai keda o Jiova, e kila na ka eda rawata kei  na ka eda sega ni rawata. Ena sega ni kerea meda cakava na ka eda sega ni rawata. E kaya na iVolatabu nira tu na iliuliu vakatamata era “yalorawarawa,” era tu tale ga o ira era “yalodredre.” (1 Pita 2:18) Ia e iLiuliu vakacava o Jiova? Dikeva na ka e kaya na Vosa Vakaibalebale 19:17: “O koya e lomana na dravudravua e soli ka tiko vei Jiova.” Na iliuliu vinaka ga qai yalorawarawa ena kauaitaka na veika vinaka kece e caka vei ira na vakaloloma. Kena ikuri, na tikinivolatabu qo e vakaraitaka ni o koya e bulia na lomalagi kei na vuravura e okati koya sara mada ga me dinau vei ira na dau yalololoma! Sa ivakaraitaki duatani dina ni yalomalumalumu.

20. Eda kila vakacava ni o Jiova ena rogoca noda masu, ena sauma tale ga?

²⁰ E dau yalododonu o Jiova, yalomalua, qai yalorawarawa vei ira nona tamata ena gauna qo. Nida masu ena vakabauta, e rogoci keda. De dua ena sega ni tala mai nona agilosi me mai vosa sara vei keda, ia e sega ni kena ibalebale ni sega ni rogoca noda masu. Kua ni guilecava ni gauna e kerei ira kina na tacina vakayalo na yapositolo o Paula mera ‘masulaki koya tiko ga’ me rawa ni sere mai valeniveivesu, e qai tomana: “Meu rawa ni lesu totolo yani vei kemuni.” (Iperiu 13:18, 19) O koya gona, na noda masu e rawa ni lai veisau kina na ka e cakava o Jiova!—Jemesa 5:16.

21. Na cava meda kua ni nanuma me baleta na yalomalumalumu i Jiova, ia na cava e dodonu meda kila me baleti koya?

 ²¹ Ia meda kua ni nanuma cala ni ivakaraitaki eso ni yalomalumalumu i Jiova—nona yalomalua, nona dau vakarorogo, nona dauvosota, kei na nona yalorawarawa—e kena ibalebale ni vakamamadataka na nona ivakavuvuli dodonu. O ira na italatala ni lotu ni Veivanua vaKarisito era nanuma ni nodra vakamamadataka na ivakavuvuli dodonu eso ni bula savasava e ivakaraitaki ga ni yalorawarawa. (2 Timoci 4:3) Ia na raici vakamamada ni ivakavuvuli va qori me ka ga ni veirawai se veivakayalovinakataki e sega sara ga ni rawa ni tukuni ni yalorawarawa dina vakalou. E Kalou savasava o Jiova; ena sega vakadua ni vakalaiva me vakadukadukalitaki na nona ivakatagedegede savasava. (Vunau ni Soro 11:44) Meda mareqeta mada ga na yalorawarawa dina vaKalou—e dua na ivakadinadina ni yalomalumalumu i Jiova. Vakacava, e sega ni vakadrukai iko na yalomalumalumu i Jiova, vakauasivi ni o koya na Kalou e sega ni vakaiyalayala nona vuku? E uasivi dina meda toro voleka vua na Kalou cecere qai vakatubuqoroqoro qo, ia e yalomalua, dauvosota, qai yalorawarawa!